Mintaka
 Avcı'nın Kuşağı. Mintaka, sağ üstteki yıldızdır. | |
| Gözlem verisi Dönem J2000.0 Ekinoks J2000.0 | |
|---|---|
| Takımyıldız | Avcı |
| Galaktik enlem (b) | -17,73973679[1]° |
| Galaktik boylam (l) | 203,85591431[1]° |
| Sağ açıklık (α) | 05sa 32d 00,400s[2] |
| Dik açıklık (δ) | −00° 17′ 56,74″[2] |
| Görünür büyüklük (V) | A: 2,41[3] B: 14,0[4] C: 6,83[5] |
| Görünür büyüklük (B) | A: 2,01[3] C: 6,67[5] |
| Görünür büyüklük (J) | A: 2,744[3] B: 12,41[4] C: 7,165[5] |
| Sınıflandırma | |
| Tayfsal sınıf | Aa1: O9.5II[3] |
| U−B renk ölçeği | -1,05[7] |
| B−V renk ölçeği | -0,22[7] |
| R−I renk ölçeği | -0,22[7] |
| Değişen yıldız tipi | Aa: Örten ikili Ca: Bp |
| Tayfsal sınıf | Aa2: B0.5III[3] |
| Tayfsal sınıf | Ab: O9IV[6] |
| Tayfsal sınıf | B: ? |
| Astrometri | |
| Dikey hız () | 16,0 ± 2[3] km/s |
| Özdevinim (μ) | RA: 0,64 ± 0,56[8] mys/y Dec.: -0,69 ± 0,27[8] mys/y |
| Iraklık açısı (π) | 4,71 ± 0,58[8] mys |
| Uzaklık | 1.070[9] Iy (360[9] pc) |
| Mutlak büyüklük (V) | -5,55 |
| Özellikler | |
| Kütle (m) | Aa1: 25[6] Aa2: 10 ± 0,4[6] Ab: ? B: ? Ca: 6,5 ± 0,75[10] Cb: 2,5[10] M☉ |
| Yarıçap (r) | Aa1: 15,55 ± 1,25[6] Aa2: 5,5 ± 1,5[6] Ab: ? B: ? Ca: 3,8[11] Cb: ? R☉ |
| Aydınlatma gücü | Aa1: 180.000[12] Aa2: 12.000[12] Ab: ? B: ? Ca: 1.700[13] Cb: ? L⊙ |
| Yüzey kütle çekimi (log g) | Aa1: 3,4[12] Aa2: 3,8[12] Ab: ? B: ? Ca: 4,41[14] Cb: ? cgs |
| Sıcaklık | Aa1: 30.000[6] Aa2: 21.960 ± 2310[6] Ab: 32.000[6] B: ? Ca: 20.000[10] Cb: 10.000[10] K |
| Dönüş hızı () | Aa1: 157 ± 6[15] Aa2: 138 ± 16[15] Ab: ? B: ? Ca: 32[13]Cb: ? km/s |
| Katalog belirtmeleri | |
A: Mintaka • δ Ori A • 34 Ori A • BD-00 983 • FK5 206 • GC 6847 • HD 36486 • HIP 25930 • HR 1852 • SAO 132220 • TYC 4766-2445-1 B: δ Ori B • BD-00 983B • ADS 4134 B C: δ Ori C • 34 Ori C • ADS 4134 C • BD-00 982 • HD 36485 • HR 1851 • Renson 9440 • SAO 132221 • TYC 4766-2444-1 | |
Mintaka (δ Orionis, 34 Orionis), Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1.070 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldız sistemidir. Arapça adı منطقة Mıntaka, "kuşak" anlamına gelmektedir.[16] Alnitak (Zeta Orionis) ve Alnilam (Epsilon Orionis) ile birlikte bu üç yıldız, eski kültürler arasında pek çok isimle de bilinen Avcı'nın Kuşağı'nı oluştururlar. Avcı (Orion) meridyene yaklaştığında güney yönüne bakan kuzey yarıküredeki bir gözlemci, Mintaka'yı kuşağın en sağında görebilir.
Gözlem tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Paris Gözlemevi'nden Henri-Alexandre Deslandres tarafından alınan dikey hız ölçümleri, Mintaka'nın değişken bir dikey hıza sahip olduğunu gösterdi ve bu nedenle spektroskopik ikili olarak belirtilmiştir.[17] 1904 yılında yapılan çalışmalardaki yörünge süresi tahmini 1,92 gün olarak hesaplanmıştı ve bu hatalıydı. Fakat daha sonra, Potsdam Gözlemevi tarafından elde edilen fotoğraf plakalarıyla çalışan Johannes Franz Hartmann, yörünge süresinin 5,7 gün olduğunu göstermiştir.[18] Hartmann ayrıca, yıldız tayfı içinde 393,4 nanometredeki kalsiyum K çizgisinin, yıldızın yörünge hareketi nedeniyle düzenli değişimleri paylaşmadığını fark etti. Böylece, Mintaka'nın görüş doğrultusunda kalsiyum içeren bir bulut olduğu teorisini ileri sürdü. Bu, yıldızlararası maddenin ilk tespiti olmuştur.[18]
Sistem ve özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Mintaka, en az altı bileşenden oluşan çok karmaşık bir yıldız sistemidir. Zayıf bir teleskop veya güçlü bir dürbün, ana bileşenden 52 yay-saniye ile ayrılan ve 6,85 kadir parlaklığında olan diğer bileşeni gösterebilir.[19] Birincil bileşen Delta Orionis A olarak belirtilirken eşlik eden yıldız, Delta Orionis C olarak adlandırılmıştır. Güçlü bir teleskopla ikisi arasında ayırt edilemeyen ve ana bileşenden 33 yay-saniye ile ayrılan 14 kadir büyüklüğündeki üçüncü bileşen, Delta Orionis B'dir.[19] A ve C bileşenleri çoklu sistemlerdir.
Delta Orionis A
[değiştir | kaynağı değiştir]Delta Orionis A, bir üçlü yıldız sistemidir. Ana bileşene çok yakın olan diğer bileşenler 1980 yılında W. D. Heintz tarafından gözlemlendi[20] ve 1999 yılında B. D. Mason ve arkadaşları tarafından doğrulandı.[21] Bu yıldız Delta Orionis Ab, ana bileşende Delta Orionis Aa olarak adlandırılmıştır. Küçük Delta Orionis Ab'nin doğası hakkında bilinenler 2010 yılında P. Mayer ve arkadaşları tarafından ortaya konulmuştur. Bu tahminlere göre Delta Orionis Ab, 32.000 K yüzey sıcaklığına sahip O-tipi mavi bir altdev yıldızdır.[6] Görünen parlaklığı 3,6 kadir olan yıldız, ana bileşene bu kadar yakın olmasaydı çıplak gözle gözlenebilir olacaktı.
Delta Orionis Aa, tüm gökyüzünün en parlak örten ikili yıldızıdır. İlk kez 1900 yılında ikili olarak kabul edilmiştir.[17] Bu sistemin en büyük görünür parlaklığı 2,20 kadirdir.[6] Bu yıldızlar, Delta Orionis Aa1 ve Delta Orionis Aa2 olarak adlandırılmışlardır. Birincil bileşen Delta Orionis Aa1 O-tipi mavi bir parlak dev,[3] Delta Orionis Aa2 ise B-tipi mavi-beyaz bir dev yıldızdır.[12] Ortak bir kütle merkezi etrafındaki yörünge süresi 5,732436 gündür.[6] Anabileşenle örtüşen Delta Orionis Ab'den dolayı, yapılacak çalışmaların kolay olmadığı görülmüştür.
Delta Orionis B
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer bileşenlerle aynı özdevinimi paylaşması ve görünen parlaklığının 14 kadir olması dışında hiçbir şey bilinmemektedir.
Delta Orionis C
[değiştir | kaynağı değiştir]Delta Orionis C, A bileşeninden en az çeyrek ışık yılı uzaklıktadır.[22] Çok yavaş olan yörünge hareketi, yörünge parametrelerinin tespitine imkân vermemiştir. 1999 yılında bu bileşenin, 29,96 ± 0,02 günlük[10] bir periyoda sahip spektroskopik ikili olduğu keşfedilmiştir.[23]
Ana bileşen, 20.000 K[10] yüzey sıcaklığını sahip olan B-tipi[5] mavi-beyaz bir anakol yıldızıdır. Yarıçapı hakkında, 3,8 R☉[11] ile 6 ± 2 R☉[13] arasında değişen farklı tahminler ileri sürülmüştür. Kütlesinin ise 6,5 ± 0,75 M☉[10] olduğu varsayılır. İkincil bileşen ise yaklaşık olarak 10.000 K yüzey sıcaklığına ve 2,5 M☉[10] kütleye sahip olan, muhtemelen A-tipi[10] bir anakol yıldızıdır.
Etimoloji ve kültürel önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mintaka, astrologlar tarafından iyi şans habercisi olarak görülür.[16]
Avcı'nın Kuşağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu üç kuşak yıldızı topluca, pek çok kültür tarafından ve pek çok isimle bilinmekteydi. Arapçada; El Nijād "Kuşak", El Nasak "Çizgi", El Alkāt "Altın Taneleri veya Fındıklar" ve modern Arapçada El Mīzān el H•akk "Doğru Ölçekli Işın" terimleriyle belirtilir. Çin mitolojisinde "Işın Tartısı" olarak bilinmekteydi.[16] Kuşak, ayrıca üç yıldız konağı olarak (basitleştirilmiş: 参宿; geleneksel: 參宿; pinyin: Shēn Xiù) Çin takımyıldızlarındaki Yirmi-sekiz konaktan biridir. Beyaz Kaplan'ın batıdaki konaklarından birisidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Extended Hipparcos Compilation (XHIP) (Anderson, 2012)". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b van Leeuwen, F. (2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2). ss. 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013. Vizier katalog girişi 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e f g * del Ori A -- Eclipsing binary of Algol type (detached) SIMBAD
- ^ a b * del Ori B -- Star in double system SIMBAD
- ^ a b c d * del Ori C -- Spectroscopic binary SIMBAD
- ^ a b c d e f g h i j k P. Mayer, P. Harmanec, M. Wolf, H. Božić, M. Šlechta (2010). "Physical elements of the eclipsing binary δ Orionis". Astronomy and Astrophysics. Cilt 520. s. A89. doi:10.1051/0004-6361/200913796. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2011.
- ^ a b c "VizieR Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Hoffleit , 1991)". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b c "Ashland Astronomy Studio - Mintaka (HIP 25930)". 2 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b J. Maíz-Apellániz, N. R. Walborn, H. Á. Galué, L. H. Wei (2004). "A Galactic O Star Catalog". The Astrophysical Journal Supplement Series. Cilt 151. ss. 103-148. doi:10.1086/381380. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011.
- ^ a b c d e f g h i F. Leone, D. A. Bohlender, C. T. Bolton, C. Buemi, G. Catanzaro, G. M. Hill, M. J. Stift (2010). "The magnetic field and circumstellar environment of the helium-strong star HD36485 = δOriC". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 401. ss. 2739-2752. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2011.
- ^ a b S. N. Shore, D. N. Brown (1990). "Magnetically controlled circumstellar matter in the helium-strong stars". Astrophysical Journal. Cilt 365. ss. 665-676. doi:10.1086/169520. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2011.
- ^ a b c d e A. F. Kholtygin, T. E. Burlakova, S. N. Fabrika, G. G. Valyavin, M. V. Yushkin (2006). "Microvariability of line profiles in the spectra of OB stars: δ Ori A". Astronomy Reports. Cilt 50. ss. 887-901. doi:10.1134/S1063772906110035. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2011.
- ^ a b c D. A. Bohlender (1989). "Delta Orionis C and HD 58260 - Peculiar helium-strong stars?". Astrophysical Journal. Cilt 346. ss. 459-468. doi:10.1086/168026. Erişim tarihi: 2 Nisan 2011.
- ^ M. Zboril, P. North (1999). "Properties of He-rich stars. II. CNO abundances and projected rotational velocities". Astronomy and Astrophysics. Cilt 345. ss. 244-248. Erişim tarihi: 2 Nisan 2011.
- ^ a b J. A. Harvin, D. R. Gies, W. G. Bagnuolo, L. R. Penny, M. L. Thaller (2002). "Tomographic Separation of Composite Spectra. VIII. The Physical Properties of the Massive Compact Binary in the Triple Star System HD 36486 (δ Orionis A)". The Astrophysical Journal. Cilt 565. ss. 1216-1230. doi:10.1086/324705. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011.
- ^ a b c Allen, Richard Hinckley (1963) [1899]. Star-names and their meanings. New York, NY: Dover Publications. s. 314. ISBN 1-931559-44-9.
- ^ a b Deslandres, H. (1900). "Variable velocity in line of sight of delta Orionis. (Notes)". The Observatory. Cilt 23. s. 148. Bibcode:1900Obs....23..148D. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b Hartmann, J. (1904). "Investigations on the spectrum and orbit of delta Orionis". Astrophysical Journal. Cilt 19. ss. 268-286. Bibcode:1904ApJ....19..268H. doi:10.1086/141112. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013.
- ^ a b R. J. Price, I. A. Crawford, M. J. Barlow (2000). "Detection of a variable interstellar absorption component towards δ Orionis A". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 312. s. L43-L48. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03337.x. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ W. D. Heintz (1980). "Micrometer Observations of Double Stars and New Pairs - Part Ten". Astrophysical Journal Supplement Series. Cilt 44. s. 111-136. doi:10.1086/190686. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ B. D. Mason, C. Martin, W. I. Hartkopf, D. J. Barry, M. E. Germain, G. G. Douglass, C. E. Worley, G. L. Wycoff, T. ten Brummelaar, O. G. Franz (1999). "Speckle Interferometry of New and Problem HIPPARCOS Binaries". The Astronomical Journal. Cilt 117. s. 1890-1904. doi:10.1086/300823. 24 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ "Mintaka by Jim Kaler". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2011.
- ^ F. Leone, G. Catanzaro (1999). "Orbital elements of binary systems with a chemically peculiar star". Astronomy and Astrophysics. Cilt 343. s. 273-280. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2011.