Lut
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Peygamber (İslam) | |
|---|---|
 Luṭ, kızlarıyla birlikte şehirden kaçışı ve karısının isabet eden bir taş tarafından öldürülmesini betimleyen bir Pers minyatürü, 16. yüzyıl Bibliothèque nationale de France, Paris | |
| Doğum | Lot ben Hārān ? Ur Kaśdim, Kaldea, Sümer (günümüzde Aşağı Mezopotamya) |
| Evlilik | Lut'un eşi |
| Çocuk(lar) |
|
| Ebeveyn(ler) | Haran (baba) |
| Akraba(lar) | |
Lut (Arapça: لوط, İbranice: לוט), bugünkü İsrail ile Ürdün sınırı arasındaki topraklarda yaşayan bir kavim olan Lut kavmine gönderildiğine inanılan peygamber. İbrahim'in akrabası olduğuna ve İbrahim'in peygamberliğini ilk kabul eden kişi olduğuna inanılır. Lut'a kavminin azap haberini vermeye giden üç büyük melek önce İbrahim'e gidip, ona bir çocuğunun (Musevilere göre İshak Müslümanlara göre İsmail) olacağı müjdesini vermişlerdir. Yahudilik ve Hristiyanlık inancına göre Lut, peygamber değil yalnızca bir din büyüğüdür.[1]
Muazzez İlmiye Çığ kutsal kitap hikâyelerini eski mitolojilerle karşılaştırdığı çalışmalarında bu konuda büyük paralellikler olduğunu, iki kızı ile yatan Lut hikâyesinin de Kenan baştanrısı El (tanrı)'in iki tanrıça yaratıp onlarla yattığı hikâyesinden alınma olduğunu ifade etmektedir.[2]
Eski Ahit ve Tevrat'ta Lut
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tevrat'ta Terah'ın çocuklarından Haran'ın oğlu ve İbrahim'in yeğeni olarak gösterilir. Haran, Ur şehrinde öldükten sonra Terah oğlu İbrahim ve torunu Lut'u alarak Harran'a gelmiştir. Terah'ın burada ölümünden sonra İbrahim yeğenini yanına alarak Kenan diyarına gitmiştir. Lut, İbrahim'le birlikte Mısır'a gitmiştir. Mısır'dan Kenan diyarına dönen İbrahim ile Lut'un çok miktarda koyun ve sığır sürüleri bulunmaktaydı. Ancak bölgede az sayıda kuyu bulunması nedeniyle adamları arasında tartışmalar çıkınca Lut amcasından ayrılarak verimli olan Sodom ve Gomora (Gomore) kentlerinin yakınlarına yerleşti. Erden havzasındaki Sodom, Gomore, Adma, Tseboim ve Bela şehirlerinin halkının isyan ettikleri Elam Kralı Kedorlaomer'e yenilmesiyle Lut peygamber esir düşmüş ancak amcası İbrahim tarafından kurtarılmıştır. Tevrat'a göre Sodom halkı günahkar olup, orada her türlü ahlaksızlık, özellikle de cinsel sapıklık yaygındır. Sodom ve Gomore'yi cezalandırmakla görevli melekler insan görünümüne girerek İbrahim'e misafir olurlar. İbrahim'e Sodom ve Gomore'nin günahının çok ağır olduğunu ve Tanrı tarafından yok edileceğini bildirmeleri üzerine İbrahim orada iyi insanlar olduğunu belirterek bu kararın gerçekleşmemesi için yalvarınca kendisine eğer on iyi kişi varsa oranın cezalandırılmayacağı söylenir. Ancak on kişi bulunamayınca Sodom'a varan iki melek şehrin kapısında oturan Lut'un daveti üzerine ona misafir olurlar. Sodom halkı Lut'un evini sararak Lut'tan misafirlerini kendilerine teslim etmesini isterler ancak Lut misafirlerini vermeyeceğini söyler. Sodom halkı Lut'u tehdit ederek kapıyı kırmaya kalkışınca melekler müdahale ederek Lut'u içeriye alırlar ve dışarıdakileri evin kapısını bulamayacak şekilde kör ederler. Bu yaşananlar üzerine Melekler Lut'a şehrin harap edileceğini, bu nedenle aile fertlerini alıp burayı terk etmesini bildirdiler. Melekler tarafından karısı ve iki kızıyla birlikte şehrin dışına bırakırlar ve arkalarına bakmadan dağa kaçmaları tembih edilir. Lut kısa sürede dağa varmanın zor olduğunu belirterek yakındaki Tsoar adındaki küçük şehre gider. Arkalarından Sodom ve Gomore'ye göklerden kükürt ve ateş yağdırılarak her iki şehirde yaşayan tüm canlılarla birlikte yok edilir. Bu sırada Lut'un karısı meleklerin uyarısına rağmen kaçarken geriye baktığı için tuz direğine dönüşür.[4] Tekvin’e göre Lut, iki kızıyla birlikte Tsoar kentinde kalmayıp oraya yakın bir dağda bulunan mağaraya yerleşmiştir. Yahudi inanışına göre Lut’un kızları soyunu devam ettirmek amacıyla babalarına şarap içirerek sarhoş ettikleri ve kendinde olmayan babalarıyla ilişkiye girdikleri, bu ilişkiden hamile kalan büyük kızının Moab adında bir erkek çocuğu doğurduğu, hamile kalan küçük kızının da Ammon adında bir erkek çocuğu doğurduğu belirtilmektedir. Bu anlatımla ilgili olarak Yahudilerin Moab ve Ammon kabilelerinin kökenine yönelik böyle bir anlatımda bulunurken Kenan diyarında daha eski daha eski mitolojik anlatımda, Tanrı El’in kendisine "baba" diyen iki kadınla ilişkiye girerek bunlardan sabah yıldızı veya şafak anlamına gelen "sahar" ile akşam yıldızı veya alaca karanlık anlamına gelen "shalim" adlı iki çocuğunun olduğu efsanesinden etkilendiği de belirtilmektedir. Buna neden olarak Moablıların ve Ammonluların atalarıyla İsrailoğullarının Mısır'dan çıkış dönemine uzanan, sonraki dönemde de yüzyıllarca devam eden düşmanlığın da etkili olduğu belirtilmektedir.[5]
Lut لُوط | |
|---|---|
.png) İslam kaligrafisinde Lut'un adı. | |
Lut, İbrahim peygamberden ayrıldıktan sonra İsrailoğulları için önemini yitirdiğinden, onun yaşamının geri kalan bölümüyle ilgili bilgi yoktur. Rivayet ve iddialara göre 142 yaşına kadar yaşayan Lut'un mezarı El Halil doğusunda Beni Naim köyü yakınındadır.[4]
Kur'an'da Lut
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kur'an'da yirmi yedi yerde ismen geçen Lut'un İbrahim'in peygamberliğini kabul ederek onunla birlikte dolaştığı ve peygamberlerden biri olduğu bildirilmektedir. İnanca göre Lut, amcası İbrahim'in çobanlarıyla kendi çobanları arasında çıkan bir anlaşmazlık üzerine değil peygamber olarak görevlendirilip Sodom'a gitmiştir. Lut peygamber, kavmine Allah'a karşı gelmekten sakınmalarını, kendisine itaat etmelerini, kadınlar yerine erkeklerle beraber olmalarının büyük ahlaksızlık ve günah olduğunu bildirerek bundan vazgeçmelerini istemiştir. Kavmi ise işlerine karışmaya devam ettiği takdirde sürgün edileceğini ve doğru söylüyorsa Allah'ın azabını getirmesini söylemişlerdir. Lut'un duası üzerine Allah ahlaksız kavmi cezalandırmak üzere üç meleği görevlendirir. Melekler genç ve yakışıklı birer erkek görünümünde önce İbrahim'e gelip İshak'ın doğumunu, ayrıca Lut Kavmi'ni yok etmek üzere geldiklerini haber verirler. İbrahim, Lut'un onlarla beraber yaşadığını hatırlatarak orada yaşayan inananların kurtulması konusundaki dileğini meleklere bildirir. Kur'an'da yer almayan ancak İslami kaynaklarda geçen rivayetlere göre İbrahim peygamber meleklere, içinde 400 inananın bulunduğu bir yeri yok edip etmeyeceklerini sorar ve bunun üzerine melekler böyle olması halinde oranın yok edilmeyeceğini söylerler. Sonrasında rakam ona kadar indirir, ancak Sodom'da 10 inanan bile bulunamaz. Bunun üzerine melekler Allah'tan Sodom'un yok edilmesi emrinin geldiğini, ancak Lut ve ailesinin kurtulacağını İbrahim'e bildirirler. Melekler Lut'un yaşadığı Sodom'a gelirler. Lut daha önce hiç görmediği yabancıları evinde misafir eder. Misafirlerden haberdar olan halk toplanıp evi kuşatarak misafirlerin kendilerine teslim edilmesini isterler. Lut bu isteği kabul etmeyerek, isterlerse kızlarıyla evlenebileceklerini söyler. Sodom halkı Lut'a, başkalarının işine karışmasını ve yabancıları evine almasını yasakladıklarını söyleyerek isteklerini tekrarlarlar. Melekler Lut'un evini kuşatan ve içeri girmeye uğraşan halkın gözlerini kör ederek onları evin çevresinden uzaklaştırırlar. Meleklerin sözüne uyarak Lut karısı hariç olmak üzere ailesini alıp arkasına bakmadan şehirden çıkar. Sabaha karşı şehrin üzerine balçıktan pişirilmiş, kat kat taşlar yağdırılır. Lut'un kavmi karısıyla birlikte yok edilir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Lut'un İşareti". haksozhaber.net. 29 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2020.
- ^ M.İlmiye Çığ, İbrahim peygamber s.96
- ^ "Artemisia Gentileschi"; Mary D Garrard; Rizzoli Art Series, 1993. ISBN 0-8478-1652-4
"The seduction of Lot became a popular topic in Baroque Art: if in general the women are portrayed as seductresses and the mood as ribald, the female artist Artemisia Gentileschi's portrait diverges sharply, showing the women fully clothed and the mood as solemn." - ^ a b c "İslam Ansiklopedisi, Ömer Faruk Harman". 12 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2015.
- ^ "Tevrat'ın Lut Kıssası Üzerine Bir Araştırma, XLVIII sayı I, s. 57-76 Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi-2007, Mehmet KATAR" (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2015.
