Kuru üzüm
Kuru üzüm, bir kurutulmuş meyve türüdür. Üzümün kurusudur ve kuruyemiş olarak kabul edilmese de onun gibi çiğ tüketildiği gibi, üzüm hoşafı olarak ya da üzümlü ekmek ve üzümlü keklerde de kullanılır. Rengine göre beyaz kuru üzüm ve siyah kuru üzüm olmak üzere iki temel gruba ayrılır. Halk dilinde kişmiş de denir.[1]
Besin değeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağırlığına bağlı olarak % 67 ilâ % 72 si fruktoz ve glukoz şekerinden oluşur.[2] Ayrıca, % 3 protein ve % 3.5 diyet lifi bulunur.[3] Diğer kuru meyveler (kuru erik, kuru kayısı) gibi kuru üzüm de antioksidan özelliklere sahip, fakat C vitamini açısından fakirdir. Sodyum oranı düşüktür ve kolesterol içermez.[4]
Yeni verilere göre, kan basıncında hafif artışlar görülen kimselerde uzun süreli rutin (günde üç kez) kuru üzüm tüketimi kan basıncını düşürebilir.[5]
Üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuru üzüm ticari olarak hasat edilen üzüm tanelerinin kurutulmasıyla üretilir. Bir üzüm tanesinin kuruması için, üzümün içindeki suyun hücrelerin iç kısmından, su damlacıklarının buharlaşabileceği üzüm yüzeyine tamamen çıkarılması gerekir. Ancak bu difüzyon işlemi çok zordur, çünkü üzüm kabuğunun kütikülünde suyun geçmesini engelleyen balmumu bulunur.[6] Ayrıca üzümün dış katmanlarında yer alan fiziksel ve kimyasal mekanizmalar da su kaybını önleyecek şekilde uyarlanmıştır. Ticari kuru üzüm üretiminin üç adımı ön işlem, kurutma ve kurutma sonrası işlemleri içerir.
- Ön arıtma
Ön arıtma, kurutma işlemi sırasında artan su çıkarma oranını sağlamak için kuru üzüm üretiminde gerekli bir adımdır. Daha hızlı su çıkarma oranı, esmerleşme oranını azaltır ve daha arzu edilen kuru üzümlerin üretilmesine yardımcı olur. Bu süreci tamamlamanın tarihsel yöntemi Akdeniz ve Küçük Asya bölgelerinde geliştirilmiştir. Potasyum karbonat ve yağ asitlerinin etil esterlerinden yapılmış kuru bir emülsiyon soğuk daldırma kullanıldı. Son zamanlarda üzümleri yağ emülsiyonlarına veya seyreltik alkali çözeltilere maruz bırakmak gibi yeni yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler, üzümün dış yüzeyine su transferini teşvik edebilir ve bu da kurutma işleminin verimliliğini artırmaya yardımcı olur.
- Kurutma
Üç tür gıda kurutma yöntemi bulunmaktadır: güneşte kurutma, gölgede kurutma ve mekanik kurutma. Güneşte kurutma ucuz bir süreçtir; bununla birlikte, çevresel kirlenme, böcek enfeksiyonları ve mikrobiyal bozulma meydana gelebilir ve sonuçta ortaya çıkan kuru üzümler genellikle düşük kalitededir. Ek olarak, güneşte kurutma çok yavaş bir işlemdir ve en çok arzu edilen kuru üzümleri üretmeyebilir.[7] Mekanik kurutma, hızlı kurumanın garanti edildiği daha güvenli ve daha kontrollü bir ortamda yapılabilir. Bir tür mekanik kurutma, mikrodalga ısıtma kullanmaktır. Üzümdeki su molekülleri, mikrodalga enerjisini emerek hızlı buharlaşmaya neden olur. Mikrodalga ısıtma genellikle kabarık kuru üzüm üretir.
- Kurutma sonrası işlemler
Kurutma işlemi tamamlandıktan sonra kuru üzümler, kurutma işlemi sırasında gömülmüş olabilecek yabancı cisimleri gidermek için su ile temizlendiği işleme tesislerine gönderilir. Saplar ve kalitesiz kuru üzümler de çıkarılır. Yıkama işlemi rehidrasyona neden olabilir, bu nedenle eklenen nemin giderildiğinden emin olmak için yıkamadan sonra başka bir kurutma aşaması tamamlanır. Kuru üzüm üretimindeki tüm aşamalar, kuru üzümün kalitesinin belirlenmesinde oldukça önemlidir.[8] Bazen, polifenol oksidaz ve fenolik bileşikler arasındaki reaksiyonun neden olduğu esmerleşme oranını azaltmak için ön işlem aşamasından sonra ve kurutmadan önce kuru üzümlere kükürt dioksit uygulanır. Kükürt dioksit ayrıca lezzetin korunmasına ve kurutma işlemi sırasında bazı vitaminlerin kaybolmasının önlenmesine yardımcı olur.
İhracat
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyada yılda 1,2 milyon tona yakın kuru üzüm üretilmektedir. En fazla çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde bazı yıllar Türkiye bazı yıllar da Amerika Birleşik Devletleri birincidir ve bunları üçüncü olarak İran takip eder. Diğer üretici ülkeler arasında Yunanistan, Şili, Arjantin, Avustralya ve Güney Afrika Cumhuriyeti sayılır.[9][10]
Türkiye'nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler oluşturmaktadır. 2010 yılı kuru üzüm ihracatı 417 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, 2011 yılında ise bir önceki yıla oranla % 21'lik artış ile bu rakam 506 milyon dolara yükselmiştir. Türkiye'den kuru üzüm ithal eden ülkeler İngiltere, Almanya, Hollanda ve İtalya başta olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerdir.[9]
İthalat
[değiştir | kaynağı değiştir]En çok ithalat yapan ülkeler arasında ilk sırayı Büyük Britanya (% 24,5) alır ve bunu Almanya (% 9,5), Rusya (% 8) ve Hollanda (% 6,5) takip eder. bu dört ülkenin itahalatı dünya ithalatının yaklaşık yarısını oluşturur.[9]
Köpeklerde zehirlenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuru üzüm köpeklerde böbrek yetmezliğine yol açar. Bunun sebebi bilinmiyor[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ TDK Derleme Sözlüğü
- ^ Albert Julius Winkler. General viticulture, University of California Press, 1962, p. 645. ISBN 978-0-520-02591-2
- ^ "Nutrition Facts and Analysis for Raisins, seedless". Nutritiondata.self.com. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- ^ "Nutrition Experts & Dietitians » California Raisins - The Wise Choice". Calraisins.org. 22 Şubat 1999. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- ^ American College of Cardiology. "Snacking on raisins may offer a heart-healthy way to lower blood pressure." ScienceDaily, 26 Mar. 2012. Web. 29 Mar. 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ a b c Kuru üzüm 19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı, İhracat Genel Müdürlüğü, Tarım Ürünleri Daire Başkanlığı
- ^ Çağatay Özden (2008), Kuru üzüm[ölü/kırık bağlantı], T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
- ^ "Snopes.com:Raisins and grapes can be harmful to dogs". 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2011.
