King Adası, Alaska
| King Adası İngilizce King Island İnyupikçe Ugiuvak | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
| Koordinatlar | |
| Denizi | Bering Denizi |
| Siyasi | |
| Adadaki ülke(ler) | |
| Demografi | |
| Etnik grup(lar) | İnyupikler |
King Adası (İnyupikçe : Ugiuvak), Bering Denizinde Alaska anakarasının batısında bulunan Amerika Birleşik Devletlerine bağlı ada.
Cape Douglas'ın 64 km batısında bulunan adanın tepesi siste güçlükle görülebilir. Ada yaklaşık 1.6 km genişliğindedir.
Ukivok adlı terkedilen köy 1978 yılında görüntülenebildi. Yamacın altındaki büyük beyaz bina Kızılderili İşleri Bürosuna (BIA, Bureau of Indian Affairs) bağlı okul binasıdır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]James Cook tarafından 1778 yılında keşfedildi ve partisindeki Lt. James King adlı kişiye ithaf edildi.[1]
1937 yılında 190 kişi, 45 ev, bir Katolik kilisesi ve bir okul bulunuyordu.[1]
Halk
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir zamanlar kendilerini Aseuluk olarak adlandıran yaklaşık 200 kişilik İnyupik grubunun kışlık eviydi.
Kışın ada ve çevresinde mors ve fok avlarlar, yazın Nome'ye dönerlerdi. 1970 yılında bütün yıl kalmak üzere Nome'ye taşındılar. 2005 ve 2006 yıllarında National Science Foundation (NSF) tarafından adaya yerlilerin geri getirilmesi projesi başlatıldı.[1]
Bugün Nome'de ayrı kimliklerini King Island Native Community adı altında korumaya çalışıyorlar.[1]
King Adası şivesinin İnyupikçenin şiveleri arasındaki yeri :
- İnyupikçe (geniş anlamda)
- Seward Yarımadası İnyupikçesi (İngilizce Seward Peninsula Inupiaq)
- Bering Boğazı İnyupikçesi (Bering Strait Inupiaq)
- Diomede şivesi (Diomede subdialect)
- Wales İnyupikçesi (Wales subdialect)
- Ukiuvaŋmiut (King Island subdialect)
- Qawiaraq İnyupikçesi (Qawiaraq, Kawerak)
- Batı Qawiaraq İnyupikçesi (Teller subdialect, Qawiaraq proper)
- Doğu Qawiaraq İnyupikçesi (kendilerince Iġałuiŋmiut; İngilizce Fish River subdialect)
- Bering Boğazı İnyupikçesi (Bering Strait Inupiaq)
- İnyupikçe (dar anlamda)
- Malimiut
- Kotzebue şivesi
- Kobuk şivesi
- Kuzey Alaska İnyupikçesi
- Tikiġaġmiut İnyupikçesi
- North Slope İnyupikçesi
- Nunataaġmiut İnyupikçesi (Anaktuvuk Geçidi)
- Uummarmiut İnyupikçesi (Kanada)
- Malimiut
- Seward Yarımadası İnyupikçesi (İngilizce Seward Peninsula Inupiaq)
Avcılık
[değiştir | kaynağı değiştir]King Adası İnyupiklerinin gözde avı Pasifik morsu (aiviq, Odobenus rosmarus divergens) olup avı kıyıda ya da denizdeki buz üzerinde eskiden geleneksel olarak qayaq adı verilen üstü kapalı kayıkla zıpkın ve mızrak kullanarak yapılır ve umiak adı verilen geniş büyük kayıklarla taşınırdı. Bugün ise dıştan motorlu alüminyum teknelerle ve tüfekle yapılmaktadır. 12 yaşlarında genç bir avcının ilk avı mors yavrusu olur ve bunu köyün en yaşlılarından birine hediye eder. Mors, günümüzde de King Adası sakinlerinin en değerli avlarıdır. Yılda yaklaşık 40 mors avlanır. Adada yaşları 30 ilâ 80 olan 30 kadar mors avcısı bulunur.[2]
Geçmişte King Adasında hayatta kalmanın koşulsuz gereği olarak genç yaşlı bütün avcı erkeklerin kendi kayağı vardı ve kayak malzemesini aktif avcılar getirir, yapım işini de yalnızca avlanmayı bırakan yaşlı erkekler üstlenir ve kayak sahibinin ölçülerine uygun olarak boy, kilo, kol uzunluğu, dirsekten parmak uçlarına kadarki uzunluk, parmak ucundan diğer parmak ucuna kadarki uzunluk gibi ölçülere ve taşıyacağı zıpkın gibi silahlara göre ölçüp biçer yapardı.[3]
ANCSA Yapılanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Adada, 1971 Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası gereği kurulan Alaska Yerli Bölge Şirketlerinden Bering Straits Native Corporation yerli bölge şirketine bağlı King Island Native Corporation adlı yerli şirketi 1973 yılında kurulmuştur ve bugün 206 hissedarı bulunmaktadır. Şirket arazinin 115.200 dönümlük hakkına sahiptir. Yerüstü kaynakları köy şirketine, yeraltı kaynakları ise bölge şirketine aittir.[1]
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "King Island Local Economic Development Plan 2010-2014" (PDF). 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2010.
- ^ Jessica I. Cardinal (2005), Pacific Walrus Management in a World of Changing Climate: Experiences and Observations from King Island Walrus Hunters[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Alaska Native Collections : Kayak (model)". 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2012.