İçeriğe atla

Ketamin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ketamin
Klinik verisi
Gebelik
kategorisi
  • AU: B3
Uygulama
yolu		Hepsi etkili[1][2]
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım
Protein bağlanma12–47% (düşük)[5][7][11]
MetabolizmaKaraciğer (demetilasyon)
Eliminasyon yarı ömrü
  • Ketamin: 2.5–3 saat[3][7]
  • Norketamin: 12 saat[12]
Boşaltım
Tanımlayıcılar
  • (RS)-2-(2-Chlorophenyl)-2-(methylamino)cyclohexanone
CAS Numarası
PubChem CID
DrugBank
CompTox Bilgi Paneli (EPA)
ECHA Bilgi Kartı100.027.095 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Kimyasal ve fiziksel veriler
FormülC13H16ClNO
Mol kütlesi237.725 g/mol
3D model (JSmol)
Erime noktası258 °C (496 °F)
  • Clc1ccccc1C2(NC)CCCCC2=O

Ketamin, esas olarak anesteziyi başlatmak ve sürdürmek için kullanılan bir ilaçtır.[13] Ağrı kesimi, sedasyon ve hafıza kaybı sağlarken alan kişiyi trans benzeri bir duruma sokar.[14] Diğer kullanımları arasında kronik ağrı, yoğun bakımda sedasyon ve depresyon vardır.[9][15][16][17] Etkisi altında kalp fonksiyonu, nefes alma ve solunum yolu refleksleri genellikle işlevsel kalır.[14] Etkiler tipik olarak enjeksiyonla verildiğinde beş ila on dakika içinde başlar ve yaklaşık 25 dakika sürer.[13][18] Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.

Kimyasal yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimyasal olarak ketamin bir arilsikloheksilamin türevidir ve kiral bir bileşiktir. Ketaminin farmasötik preparasyonlarının çoğu rasemiktir, ancak bazı markaların ürünlerinin enantiyomer oranlarında farklılıklar bulunduğu bildirilmiştir.

Ketaminin daha aktif enantiyomeri olan esketamin (S-ketamin), "Ketanest S" adı altında tıbbi kullanım için mevcuttur.[19]

  • (R)-ketamin, iskelet formülü.
    (R)-ketamin, iskelet formülü.
  • (R)-ketamin, top-çubuk modeli.
    (R)-ketamin, top-çubuk modeli.
  • (S)-ketamin, iskelet formülü,
    (S)-ketamin, iskelet formülü,
  • (S)-ketamin, top-çubuk modeli.
    (S)-ketamin, top-çubuk modeli.

Tıbbi kullanımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anestezi

[değiştir | kaynağı değiştir]
1000 mg/10 mL'lik bir ketamin şişesi.

Solunuma diğer anestezi maddelerine kıyasla daha az engel olduğundan ötürü ketamin tıpta anestezik olarak kullanılır.[20] Neden olabileceği halüsinasyonlar nedeniyle genellikle birincil anestezik olarak kullanılmaz, buna rağmen güvenilir havalandırma ekipmanı bulunmadığı durumlarda tercih edilen ilk anestezi maddelerindendir.

Ketamin anestezi maddesi olarak şu durum ve hastalarda kullanılabilir:[21]

Ağrı kesici

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ameliyat sonrası ağrı yönetimi için ketamin kullanılabilir. Düşük doz ketamin, ameliyat sonrası morfin kullanımını, bulantı ve kusmayı azaltabilir.[22][23]

Ketamin akut ağrının kontrolü için hastane acil servislerinde opioidlere benzer kullanıma sahiptir.[24]

Depresyon

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ketaminin depresyon durumunda hızlı etkili bir antidepresan olduğu bulunmuştur.[9][25][26][27] Ayrıca, düşük kaliteli kanıtlara dayanmasına rağmen intihar düşüncelerinin azaltılmasında etkili olabileceği ortaya konmuştur.[28][29][30]

Ketaminin antidepresan etkileri ilk olarak 2000 ve 2006 yıllarında küçük çalışmalarda gösterilmiştir.[6] Bu çalışmaların bulguları daha sonraki çalışmalarda da desteklenmiştir.[6] İntravenöz infüzyon yoluyla verilen anesteziye yol açmayacak kadar düşük dozdaki ketaminin, depresyonu olan insanlarda dört saat içinde antidepresan etkiler ürettiği bulunmuştur.[6] Bu antidepresan etkiler, tek bir dozun ardından birkaç hafta kadar sürmektedir.[6][31]

Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) ve trisiklik antidepresanlar (TCA'lar) gibi geleneksel antidepresanlarda bu faydalarının ortaya çıkması için genellikle en az birkaç hafta kullanım gerekmektedir.[6] Ayrıca mevcut kanıtlara dayanarak, ketaminin antidepresan etkilerinin geleneksel antidepresanlarınkinden iki kat daha fazla olduğu düşünülmektedir.[6] 2017 yılında bu bulgulara dayanarak yapılmış bir incelemede ketamin, 50 yıldan uzun süredir devam etmekte olan depresyon tedavisinde elde edilmiş en önemli gelişme olarak betimlenmiştir.[31] Maddenin bu özellikleri nedeniyle NMDA reseptör antagonistlerinin antidepresan etkileri üzerine yürütülen araştırmalara karşı ilgi artmıştır.[32]

2019 yılında, Amerikan FDA tarafından depresyon tedavisi için ketamin bazlı bir burun spreyi onaylandı.

Veteriner tıpta kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ketamin, veteriner tıpta anestezi için kullanılmaktadır.

Veteriner hekimler tarafından ketamin, sıklıkla anestezik ve ağrı kesici etkileri nedeniyle kedilerde,[33] köpeklerde,[34] tavşanlarda, farelerde ve diğer küçük hayvanlarda kullanılır.[35][36] Atlarda indüksiyon ve anestezik bakımda kullanımı yaygındır. Kemirgenlerde kullanılan anestezi formülünün de önemli bir parçasıdır.[37]

Veteriner hekimler genellikle dengeli anestezi ve analjezi sağlamak için sakinleştirici ilaçlarla birlikte ketamin kullanır. Büyük hayvanlarda da ağrı kesici olarak kullanılabilen ketaminin, büyükbaş hayvanlarda daha az etkili olduğu düşünülmektedir. At cerrahisinde ketamin, genellikle detomidin ve tiyopental veya bazen guaifenesin ile birlikte kullanılan birincil intravenöz anestezik ajandır.

Uyuşturucu olarak kullanım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ketamin çözeltisi cama dökülerek ve kurumasına izin verilerek tüketilebilir hale getirilebilir.

Eğlence amaçlı ketamin kullanımı, 2005-2013 yıllarında İngiltere ve Galler'de 90'dan fazla ölümle birlikte dünya genelinde ölümlere neden olmuştur.[38] Kazara zehirlenmeler, boğulmalar, trafik kazaları ve intiharlar bu ölümlere yol açmış başlıca etkenlerdir.[38] Ölümlerin çoğu gençler arasında görülmüştür.[39] Bu olaylar, ketamin kontrolü hakkındaki yasak ve sınırlandırmaların artmasına neden olmuştur.[40]

Diğer iyi bilinen, fensiklidin (PCP) ve dekstrometorfan (DXM) gibi dissosiyatiflerin aksine ketaminin etki süresi çok kısadır. Etkiler madde alındıktan 10 dakika içinde başlar[41] ve halüsinojenik etkiler alınma yoluna göre 60 dakika (insüflasyon veya enjeksiyon) ila 2 saat (oral) kadar sürer.[42]

Anesteziye yol açmayacak dozlarda (tıbbi açıdan düşük dozlarda) ketamin, kişinin fiziksel bedenine ve dış dünyaya karşı duyarsızlaşması ve derealizasyonu olarak bilinen bir kopma hissiyle karakterize edilen disosiyatif bir durum üretir. Yeterince yüksek dozlarda, kullanıcılar görsel ve işitsel halüsinasyonlar sonucu aşırı kimliksel ayrışma hali olan ve "K-hole" olarak adlandırılan durumu deneyimleyebilirler.[43] John Lilly ve David Woodard (diğerlerinin yanı sıra) ketaminle kendi psikonatik deneyimleri hakkında kapsamlı yazılar yazdılar.[44]:288–295

Kafa karışıklığı ve amneziye sebep olabilmesi nedeniyle, bazı tecavüz olaylarında da ketamin kullanılmıştır.[41][45]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bell, RF; Eccleston, C; Kalso, EA (28 Haziran 2017). "Ketamine as an adjuvant to opioids for cancer pain" (PDF). Cochrane Database of Systematic Reviews. Cilt 6. ss. CD003351. doi:10.1002/14651858.CD003351.pub3. PMID 28657160. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2019. 
  2. ^ Moyse, DW; Kaye, AD; Diaz, JH; Qadri, MY; Lindsay, D; Pyati, S (Mart 2017). "Perioperative Ketamine Administration for Thoracotomy Pain". Pain Physician. 20 (3). ss. 173-184. PMID 28339431. 
  3. ^ a b c d e f g Sanjay J. Mathew; Carlos A. Zarate, Jr. (25 Kasım 2016). Ketamine for Treatment-Resistant Depression: The First Decade of Progress. Springer. ss. 8-10, 14-22. ISBN 978-3-319-42925-0. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Jianren Mao (19 April 2016). Opioid-Induced Hyperalgesia. CRC Press. ss. 127-. ISBN 978-1-4200-8900-4. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b c Pascal Kintz (22 March 2014). Toxicological Aspects of Drug-Facilitated Crimes. Elsevier Science. ss. 87-. ISBN 978-0-12-416969-2. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b c d e f g Molero P, Ramos-Quiroga JA, Martin-Santos R, Calvo-Sánchez E, Gutiérrez-Rojas L, Meana JJ (Mayıs 2018). "Antidepressant Efficacy and Tolerability of Ketamine and Esketamine: A Critical Review". CNS Drugs. 32 (5). ss. 411-420. doi:10.1007/s40263-018-0519-3. PMID 29736744. 
  7. ^ a b c Sinner, B; Graf, BM (2008). "Ketamine". Schüttler, J; Schwilden, H (Ed.). Modern Anesthetics. Handbook of Experimental Pharmacology. 182. ss. 313-33. doi:10.1007/978-3-540-74806-9_15. ISBN 978-3-540-72813-9. PMID 18175098. 
  8. ^ Alan F. Schatzberg; Charles B. Nemeroff (2017). The American Psychiatric Association Publishing Textbook of Psychopharmacology, Fifth Edition. American Psychiatric Pub. ss. 550-. ISBN 978-1-58562-523-9. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b c d Zhang K, Hashimoto K (Aralık 2018). "An update on ketamine and its two enantiomers as rapid-acting antidepressants". Expert Rev Neurother. Cilt 19. ss. 83-92. doi:10.1080/14737175.2019.1554434. PMID 30513009. 
  10. ^ Andrew Dickman; Jennifer Schneider (22 Eylül 2016). The Syringe Driver: Continuous Subcutaneous Infusions in Palliative Care. Oxford University Press. ss. 114-. ISBN 978-0-19-873372-0. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Frank J. Dowd; Bart Johnson; Angelo Mariotti (3 Eylül 2016). Pharmacology and Therapeutics for Dentistry – E-Book. Elsevier Health Sciences. ss. 235-. ISBN 978-0-323-44595-5. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019. 
  12. ^ Quibell, R; Prommer, EE; Mihalyo, M; Twycross, R; Wilcock, A (Mart 2011). "Ketamine*". Journal of Pain and Symptom Management (Therapeutic Review). 41 (3). ss. 640-9. doi:10.1016/j.jpainsymman.2011.01.001. PMID 21419322. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019. 
  13. ^ a b "Ketamine Injection". Drugs.com. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014. 
  14. ^ a b Green, SM; Roback, MG; Kennedy, RM; Krauss, B (2011). "Clinical Practice Guideline for Emergency Department Ketamine Dissociative Sedation: 2011 Update". Annals of Emergency Medicine. 57 (5). ss. 449-61. doi:10.1016/j.annemergmed.2010.11.030. PMID 21256625. 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019. 
  15. ^ Zgaia, AO; Irimie, A; Sandesc, D; Vlad, C; Lisencu, C; Rogobete, A; Achimas-Cadariu, P (2015). "The role of ketamine in the treatment of chronic cancer pain". Clujul Medical. 88 (4). ss. 457-61. doi:10.15386/cjmed-500. PMC 4689236 $2. PMID 26733743. 
  16. ^ Zapantis, A; Leung, S (Eylül 2005). "Tolerance and withdrawal issues with sedation". Critical Care Nursing Clinics of North America. 17 (3). ss. 211-23. doi:10.1016/j.ccell.2005.04.011. PMID 16115529. 
  17. ^ Kraus, Christoph; Rabl, Ulrich; Vanicek, Thomas; Carlberg, Laura; Popovic, Ana; Spies, Marie; Bartova, Lucie; Gryglewski, Gregor; Papageorgiou, Konstantinos (Mart 2017). "Administration of ketamine for unipolar and bipolar depression". International Journal of Psychiatry in Clinical Practice. 21 (1). ss. 2-12. doi:10.1080/13651501.2016.1254802. ISSN 1471-1788. PMID 28097909. 
  18. ^ "Ketamine – CESAR". Center for Substance Abuse Research. University of Maryland. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2014. 
  19. ^ Krüger, AD (1998). "Current aspects of using ketamine in childhood". Anaesthesiologie und Reanimation (Almanca). 23 (3). ss. 64-71. PMID 9707751. 
  20. ^ Heshmati, F; Zeinali, MB; Noroozinia, H; Abbacivash, R; Mahoori, A (Aralık 2003). "Use of ketamine in severe status asthmaticus in intensive care unit". Iranian Journal of Allergy, Asthma, and Immunology. 2 (4). ss. 175-80. PMID 17301376. 6 October 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 April 2019. 
  21. ^ Madhuri S. Kurdi; Kaushic A. Theerth; Radhika S. Deva (Eylül 2014). "Ketamine: Current applications in anesthesia, pain, and critical care". Anesthesia: Essays and Researches. 8 (3). ss. 283-90. doi:10.4103/0259-1162.143110. PMC 4258981 $2. PMID 25886322. 
  22. ^ Bell, RF; Dahl, JB; Moore, RA; Kalso, EA (25 Ocak 2006). "Perioperative ketamine for acute postoperative pain". Cochrane Database of Systematic Reviews, 1. CD004603. doi:10.1002/14651858.CD004603.pub2. PMID 16437490. 
  23. ^ Sin, B; Ternas, T; Motov, SM (Mart 2015). "The Use of Subdissociative-dose Ketamine for Acute Pain in the Emergency Department". Academic Emergency Medicine. 22 (3). ss. 251-7. doi:10.1111/acem.12604. PMID 25716117. 
  24. ^ Karlow N, Schlaepfer CH, Stoll CR, Doering M, Carpenter CR, Colditz GA, Motov S, Miller J, Schwarz ES (Ekim 2018). "A Systematic Review and Meta-analysis of Ketamine as an Alternative to Opioids for Acute Pain in the Emergency Department". Acad Emerg Med. 25 (10). ss. 1086-1097. doi:10.1111/acem.13502. PMID 30019434. 
  25. ^ Abdallah, CG; Sanacora, G; Duman, RS; Krystal, JH (2015). "Ketamine and rapid-acting antidepressants: a window into a new neurobiology for mood disorder therapeutics". Annual Review of Medicine. Cilt 66. ss. 509-23. doi:10.1146/annurev-med-053013-062946. PMC 4428310 $2. PMID 25341010. 
  26. ^ Serafini, G; Howland, RH; Rovedi, F; Girardi, P; Amore, M (7 Mayıs 2017). "The Role of Ketamine in Treatment-Resistant Depression: A Systematic Review". Current Neuropharmacology. 12 (5). ss. 444-461. doi:10.2174/1570159X12666140619204251. ISSN 1570-159X. PMC 4243034 $2. PMID 25426012. 
  27. ^ Caddy, C; Giaroli, G; White, TP; Shergill, SS; Tracy, DK (Nisan 2014). "Ketamine as the prototype glutamatergic antidepressant: pharmacodynamic actions, and a systematic review and meta-analysis of efficacy". Therapeutic Advances in Psychopharmacology. 4 (2). ss. 75-99. doi:10.1177/2045125313507739. PMC 3952483 $2. PMID 24688759. 
  28. ^ Bartoli F, Riboldi I, Crocamo C, Di Brita C, Clerici M, Carrà G (Haziran 2017). "Ketamine as a rapid-acting agent for suicidal ideation: A meta-analysis". Neurosci Biobehav Rev. Cilt 77. ss. 232-236. doi:10.1016/j.neubiorev.2017.03.010. PMID 28342764. 
  29. ^ Wilkinson ST, Ballard ED, Bloch MH, Mathew SJ, Murrough JW, Feder A, Sos P, Wang G, Zarate CA, Sanacora G (Şubat 2018). "The Effect of a Single Dose of Intravenous Ketamine on Suicidal Ideation: A Systematic Review and Individual Participant Data Meta-Analysis". Am J Psychiatry. 175 (2). ss. 150-158. doi:10.1176/appi.ajp.2017.17040472. PMC 5794524 $2. PMID 28969441. 
  30. ^ Sathyanarayana Rao TS, Andrade C (2017). "A possible role for ketamine in suicide prevention in emergency and mainstream psychiatry". Indian J Psychiatry. 59 (3). ss. 259-261. doi:10.4103/psychiatry.IndianJPsychiatry_345_17. PMC 5659073 $2. PMID 29085082. 
  31. ^ a b Singh I, Morgan C, Curran V, Nutt D, Schlag A, McShane R (Mayıs 2017). "Ketamine treatment for depression: opportunities for clinical innovation and ethical foresight". Lancet Psychiatry. 4 (5). ss. 419-426. doi:10.1016/S2215-0366(17)30102-5. PMID 28395988. 9 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019. 
  32. ^ Dhir A (Ocak 2017). "Investigational drugs for treating major depressive disorder". Expert Opin Investig Drugs. 26 (1). ss. 9-24. doi:10.1080/13543784.2017.1267727. PMID 27960559. 
  33. ^ Robertson, SA; Taylor, PM (Ekim 2004). "Pain management in cats--past, present and future. Part 2. Treatment of pain--clinical pharmacology". Journal of Feline Medicine and Surgery. 6 (5). ss. 321-33. doi:10.1016/j.jfms.2003.10.002. PMID 15363764. 
  34. ^ Lamont, LA (Kasım 2008). "Adjunctive analgesic therapy in veterinary medicine". Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice. 38 (6). ss. 1187-203, v. doi:10.1016/j.cvsm.2008.06.002. PMID 18954680. 
  35. ^ Stunkard, JA; Miller, JC (Eylül 1974). "An outline guide to general anesthesia in exotic species". Veterinary Medicine, Small Animal Clinician. 69 (9). ss. 1181-6. PMID 4604091. 
  36. ^ Riviere, JE; Papich, MG (2009). Veterinary Pharmacology and Therapeutics. John Wiley & Sons. s. 200. ISBN 978-1-118-68590-7. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ Standard Operating Procedure No. 1 Anesthesia and Analgesia in Rodents, Washington College, 2012, ss. 1-2, 4 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Kasım 2015 
  38. ^ a b See Max Daly, 2014, "The Sad Demise of Nancy Lee, One of Britain's Ketamine Casualties," at Vice (online), July 23, 2014, see "The Sad Demise of Nancy Lee, One of Britain's Ketamine Casualties". 23 July 2014. 7 June 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 June 2015. , accessed 7 June 2015.
  39. ^ The Crown, 2013, "Drug related deaths involving ketamine in England and Wales," a report of the Mortality team, Life Events and Population Sources Division, Office for National Statistics, the Crown (U.K.), see "Archived copy". 7 June 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 June 2015.  and "Deaths Related to Drug Poisoning in England and Wales – Office for National Statistics". 19 June 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 June 2015. , accessed 7 June 2015.
  40. ^ Dixon, Hayley (12 Şubat 2014). "Ketamine death of public schoolgirl an 'act of stupidity which destroyed family'". Telegraph.co.uk. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 April 2019. 
  41. ^ a b "Do you know... Ketamine". Knowledge Exchange. Toronto: Centre for Addiction and Mental Health. 2003. 7 April 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 July 2014. 
  42. ^ Giannini, AJ; Loiselle, RH; Giannini, MC; Price, WA (1985). "Phencyclidine and the dissociative". Psychiatric Medicine. 3 (3). ss. 197-217. PMID 2893430. 
  43. ^ Giannini, AJ (1999). Drug Abuse. Los Angeles: Health Information Press. s. 104. ISBN 978-1-885987-11-2. 
  44. ^ Woodard, D., “The Ketamine Necromance”, içinde A. Parfrey, ed., Apocalypse Culture II (Los Angeles: Feral House, 2000), s. 288–295.
  45. ^ "Ketamine". Center for Substance Abuse Research (CESAR); University of Maryland, College Park. 29 Ekim 2013. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ketamin&oldid=33410593" sayfasından alınmıştır