Kendi kendini yöneten koloni
| Siyaset serisinin bir parçası |
| Hükûmet biçimleri |
|---|
|
Hükûmet biçimleri listesi Yönetim biçimlerine göre ülkeler listesi |
Kendi kendini yöneten koloni, Britanya İmparatorluğu'nda seçilmiş yöneticilerin koloninin temsili kontrolüne sahip olup, kolonyal güce başvurmadan çoğu kararı alabildiği seçilmiş bir hükûmete sahip bir idari bölünüş biçimidir. Birleşik Krallık hükûmetinin atanmış bir Vali aracılığıyla, atanmış bir Konsey'in yardımıyla veya yardımı olmaksızın yönettiği bir Kraliyet kolonisinin aksine bu koloniler kendi yönetim organlarını oluşturmaktaydı. Kendi kendini yöneten kolonilerin çoğunda "halka sorumlu hükûmet" vardı.
Kendi kendini yöneten kolonilerin monarşi ve Birleşik Krallık kanunları anayasal konularda çoğunlukla resmi bir yetkisi yoktu. Londra'daki Özel Meclis Yargı Komitesi, hukuk ve adalet konularında nihai temyiz yolu olarak hizmet vermektedir.
Koloniler, yürütmenin ne imparatorluk hükûmetinin ne de genel oyla seçilen yerel bir yasama meclisinin değil, yerel devletin kontrolü altında olduğu durumlarda İngilizce'de "self-governing" olarak adlandırılmıştır. Çoğu durumda, yerleşimci bir topluluktan gelen yönetici bir sınıf tarafından uygulanmıştır.
1983 yılında, self-governing (özellikle Bermuda) veya Kraliyet (özellikle Hong Kong) olmak üzere o dönemde geriye kalan İngiliz kolonileri, İngiliz Bağımlı Bölgeleri olarak tanımlanmıştır. 2002 yılında ise Britanya Denizaşırı Toprakları olarak yeniden tanımlanmıştır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Amerika (1619–1949)
[değiştir | kaynağı değiştir]"Kendi kendini yöneten koloni" terimi bazen, 1630-1684 yılları arasında Massachusetts'te olduğu gibi, sınırlı bir imtiyazla seçilen bir vali tarafından Kraliyet kolonisinin doğrudan yönetilmesiyle ilgili olarak kullanılmıştır.
İngiliz denizaşırı topraklarında kurulan ilk yerel yasama organları Virginia Burgesses Meclisi (1619) ve aslen Virginia'nın bir parçası olan Bermuda Meclisi (1620) olmuştur. Şu anda bir Senatoyu da içeren Bermuda Parlamentosu, Tynwald ve Westminster'dan (şu anda Birleşik Krallık Parlamentosu) sonra İngiliz Milletler Topluluğu'ndaki en eski üçüncü parlamentodur. Bu üç parlamentodan sadece Bermuda'nınki sürekli olarak yasama faaliyetlerinde bulunmuş, kraliyet yanlıları İngiltere Milletler Topluluğu ve Protektora döneminde takımadaların kontrolünü ellerinde tutmuşlardır.
Bununla birlikte, terimin modern anlamında, kendi kendini yöneten ilk koloninin genellikle 1841'de Kanada Eyaleti olduğu kabul edilir;[kaynak belirtilmeli] koloni 1849'da sorumlu hükûmete kavuşmuştur. Vancouver Ada Kolonisi hariç, Britanya Kuzey Amerika'sının tüm kolonileri 1848 ile 1855 yılları arasında kendi kendini yönetir hale gelmiştir. Yeni İskoçya, Joseph Howe'un çabalarıyla Ocak-Şubat 1848'de sorumlu hükümete kavuşan ilk koloni oldu ve bunu aynı yıl Kanada Eyaleti izledi. Onları 1851'de Prens Edward Adası, 1855'te Philip Francis Little yönetiminde New Brunswick ve Newfoundland izledi. Kendi kendini yöneten ayrı bir koloni olarak kalan, 1907-1934 yılları arasında ayrı bir Dominyon olan, 1934'te kraliyet kolonisi olmaya geri dönen ve 1949'da Kanada'ya katılan Newfoundland hariç, Kanada kolonileri 1867 ve 1873 yılları arasında aşamalı olarak bir Dominyon olarak federasyonlaştırıldı. Bununla birlikte, "kendi kendini yöneten koloni" terimi Kanadalı anayasa uzmanları tarafından yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Avustralasya (1852–1907)
[değiştir | kaynağı değiştir]Avustralasya'da kendi kendini yöneten koloni terimi, tarihçiler ve anayasa hukukçuları tarafından, Avustralasya'daki yedi İngiliz yerleşimci kolonisi olan Yeni Güney Galler, Yeni Zelanda, Queensland, Güney Avustralya, Tazmanya, Victoria ve Batı Avustralya'daki siyasi düzenlemelerle ilgili olarak, 1852 ile altı Avustralya kolonisinin Federasyonu kabul ederek Dominyon haline geldiği 1901 yılları arasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Yeni Zelanda da 1907'de Dominyon olana kadar ayrı bir koloni olarak kaldı.
Güney Afrika (1852–1980)
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Afrika'da Cape Kolonisine 1852'de temsili hükûmet, 1872'de ise sorumlu hükûmet verildi. Natal 1893'te, Transvaal 1906'da ve Oranj Nehri Kolonisi 1908'de kendi kendini yönetir hale geldi. Bu dört koloni 1910 yılında üniter bir Dominyon olan Güney Afrika Birliği olarak birleştirildi. Güney Rodezya (daha sonra Zimbabve), 1923 yılında kendi kendini yöneten bir koloni haline geldi.[1]
Avrupa (1921–1964)
[değiştir | kaynağı değiştir]Malta aynı zamanda 1921 ile 1933, 1947 ile 1958 ve 1962 ile iki yıl sonraki bağımsızlığına kadar kendi kendini yöneten bir koloniydi.
Dominyonlar/Commonwealth krallıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Dominyonlar, 19. yüzyılın ortalarından sonlarına ve 20. yüzyılın başlarında kendi kendini yöneten kolonilerden çok daha fazla özerkliğe sahip, kendi kendini yöneten varlıklardı. Dominyonlarda, 1931'deki Westminster Yasası'ndan önce, resmi olarak hükümdarın temsilcisi olan bir Genel Vali, İngiliz hükûmetinin memuruydu.
1926 Balfour Deklarasyonu ve 1931 Westminster Yasası üzerine yapılan anlaşmanın ardından Dominyonlar Birleşik Krallık'a tarafından denk olarak tanındı. O dönemden sonra, Dominyonlar, eğer isterlerse, savunma ve dış ilişkiler konularında büyük ölçüde özgürdü ve "Dominion" yavaş yavaş yeni bir anlam kazandı: Britanya'dan bağımsız olan ancak resmi olarak İngiliz hükümdarını paylaşan bir devlet. Domiyon terimi o zamandan beri büyük ölçüde kullanım dışı kaldı ve yerini İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi terimi aldı.
Modern dönem (1981-günümüz)
[değiştir | kaynağı değiştir]1981'de, Britanya Tabiyeti Kanunu uyarınca ve özyönetim devrine doğru statüdeki değişikliği yansıtan (ve sömürgecileri Birleşik Krallık'ta yaşama ve çalışma haklarından mahrum bırakan), kendi kendini yöneten bölgeler ve Kraliyet kolonileri "Britanya'ya Bağlı Bölgeler" olarak yeniden adlandırıldı.[2] Bu terminoloji, bölgelerdeki hem kraliyet yanlılarını hem de milliyetçileri rahatsız etti ve 2002 yılında Britanya Denizaşırı Toprakları Kanunu uyarınca terim Britanya Denizaşırı Toprakları olarak değiştirildi.[3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Brownlie, Ian; Burns, Ian R. (1979). African Boundaries: A Legal and Diplomatic Encyclopaedia. C. Hurst & Co. Publishers. s. 1306. ISBN 9780903983877. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
- ^ "British Nationality Act 1981". The UK Statute Law Database. 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2009.
- ^ "British Overseas Territories Act 2002". Office of Public Sector Information. 5 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2009.