Fil Yılı
| Fil Olayı Fil Vakası | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muhammed'den önceki dönem | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Mekkeliler | Habeşistan Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Abdülmuttalib bin Haşim | Ebrehe | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Yok | Ordunun tamamına yakını öldü | ||||||
Fil Yılı ya da Fil Olayı (Arapça: عام الفيل, Amm'ul- Fil), İslam tarihinde, yaklaşık olarak 570 yılında yaşandığı rivayet edilen bir olaydan dolayı verilen isimdir.[1] İslam tarihine göre, İslam peygamberi Muhammed bu olaydan az bir zaman sonra, 571 yılında doğmuştur.[2]
Habeşistan'daki Aksum Krallığı'na bağlı Ebrehe adındaki Hristiyan bir Yemen valisinin, Kabe'yi yıkmak amacıyla oluşturduğu fil ordusundaki "Mahmud" adlı önde gelen filin Mekke'ye az yol kala çökerek hareket etmemiş olması ve diğer fillerin de ayakları üstüne çökmesi, ayrıca ebabil kuşlarıyla bu ordunun bozguna uğratılmasına bağlı olarak yaşanılan bu olaya "Fil Vakası" adı verilmiştir.
Fil Vakası hakkında İslam'ın kutsal kitabı Kur'an'da Fil Suresi bulunmaktadır. Siyer ve tarih kitapları bu konuyu etraflıca ele almıştır.[3]
Yazar Turan Dursun bu anlatının bir putperest efsanesi olduğunu iddia etmiştir.[4]
İslam felsefesi profesörü Yaşar Nuri Öztürk ise "Kuran'daki İslam" adlı kitabında Ebrehe'nin ordusunu yok eden siccin taşlarının Ebabil kuşları tarafından bu orduya bulaştırılan veba mikropları olduğunu iddia etmiştir. Yani Ebrehe'nin ordusuna Ebabil kuşları'nın bıraktığı siccin taşlarının onların vücutlarında herhangi fiziksel bir yara açmadığını, sadece orduda veba salgını çıkmasına neden olduğunu ve ordunun da bu yüzden telef olduğu iddiasında bulunmuştur.[5][6]
Bunun dışında Ebrehe ordusunda çiçek hastalığı salgınının çıktığını ve ordunun bu sebeple Kâbe'ye ulaşamadan geri dönmek zorunda kaldığını iddia eden tarih araştırmacıları da vardır.
Ayrıca sure, Makkabiler'in İkinci Kitabı'na gönderme yapıyor gibi duruyor.[7]
Fil Vakası ya da Fil Olayı (Vakayı Fil), İslam inancına göre Muhammed'in doğumundan 52 gün önce Kâbe'yi yıkmak amacıyla Mekke üzerine filleriyle birlikte yürüyen Ebrehe ve ordusunun Allah tarafından gönderilen ebabil kuşları vasıtasıyla bozguna uğratılmasını anlatan olayın adıdır.[8]
Arapların tarihinde bir dönüm noktası teşkil eden bu hadise, onlar tarafından bir tarih başlangıcı sayılmış ve “Âmü’l-fîl” (Fil Vak‘ası'nın meydana geldiği yıl) diye meşhur olmuştur.
Belgeler ve kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıssalar, Arabistan tarihi açısından sözlü tarih olarak nitelendirilen bir döneme aittir. Fil Olayı'nın milâdî 547, 552 veya 563 yılında olduğu rivayet edilir. Yaygın olan inanış, İslam peygamberi Muhammed'in doğumundan elli, elli beş gün veya üç ay önce, Muharrem ayının çıkmasına on üç gün kala bir pazar günü vuku bulduğudur ki bu tarih, Araplarda nesi geleneğini göz önüne alanlara göre 569, diğerlerine göre ise 570 veya 571 yılıdır.[9]
Kur'an anlatımı (Fil Suresi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Kur'an'daki Fil Suresi adını, Kâbe'yi yıkmaya gelen Yemen valisi Ebrehe'nin fillerle hücumunu konu edindiğinden almıştır. Kâfirûn Sûresi'nden sonra Mekke'de inmiştir. Beş ayettir.
Rahmân ve Rahîm (olan) Allah'ın adıyla.
- Rabbin fil sahiplerine neler etti, görmedin mi?
- Onların kötü planlarını boşa çıkarmadı mı?
- Onların üstüne ebâbil kuşlarını gönderdi.
- O kuşlar, onların üzerlerine pişkin tuğladan yapılmış taşlar atıyordu.
- Böylece Allah onları yenilip çiğnenmiş ekine çevirdi.[10]
Fil Olayı'nın tarihi, ordunun ve fillerin sayısı ile ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadır.[11][12]
Ebrehe; Yemen'de, Aksum Krallığı'na bağlı olan Hristiyan bir vali idi ve Arapların her sene hac amacıyla Mekke'ye gitmelerinden çok huzursuz oluyordu. Bunun üzerine Yemen'in başkenti San'a'da altından büyük bir kilise yaptırdı ve ismini Kuleys koydu.
Ebrehe, Habeş kralına halkın hac için ancak Kuleys'i ziyaret edebileceklerini, Mekke'ye gidenlere izin vermeyeceğini yazarak onun da desteğini aldı.
Ebrehe'nin haccı engelleme niyeti Yemenli Arapları öfkelendirdi. Rivayete göre Nukayl isminde bir yerli, Kuleys'e girerek kimsenin olmadığı bir zamanda içeriyi harabeye çevirdi, kirletti ve kayıplara karıştı. Ebrehe ağır bir hakarete uğramıştı.
Olayın üzerine bir de kilisenin yanması eklenince vali, intikam almaya karar verdi. Mekke'deki Kâbe'yi yıkmak için on üç tane fil ve altmış bin Habeşli'den oluşan ordusu ile harekete geçti.[13]
Mekke çevresine kadar gelen öncüler, Mekkelilerin koyun ve develerini alarak konaklama yerleri olan Taif'e kaçırdılar. Bu ganimetler arasında, Muhammed'in dedesi Abdülmuttalib'in de çok sayıda devesi bulunuyordu. Ebrehe, Mekke emiri olan Abdülmuttalib'in müzakere tekliflerini de geri çevirdi.
Ordu, Mekke üzerine yürümeye hazırlanırken gökyüzü birdenbire Kızıldeniz tarafından gelen ebabil kuşları ile doldu. Gagaları ve ayaklarında taşıdıkları taşlar ile Ebrehe'nin fil ordusunu taş yağmuruna tuttular.
İstilacı ordu bozguna uğradı. Ordudaki kişilerin bedenlerine değen taşlar, etlerini lime lime dökerek öldürüyordu. Saldırıdan sağ kalanlar, Ebrehe'yi de yanlarına alarak perişan bir vaziyette Yemen'e doğru kaçtılar.
Ebrehe, bu saldırıda etleri parçalanarak, çürümüş bir hâlde San'a'ya dönerken, Hasm kabilesinin yaşadığı bölgede göğsü ikiye yarılarak öldü.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hajjah Adil, Amina, "Prophet Muhammad (PBUH)", ISCA, Jun 1, 2002, ISBN 1-930409-11-7
- ^ "Peygamberimiz kaç yılında doğdu?". 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
- ^ "Fil Vakası-TDV İslam ansiklopedisi". 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2013.
- ^ "Mezheplileri ve mezhepsizleri tanıyalım". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "YAŞAR NURİ ÖZTÜRK". 13 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Beck, Daniel. “Maccabees not Mecca: The Biblical Subtext and the Apocalyptic Context of Sūrat al-Fīl (Q 105)” in Evolution of the Early Qur’an, 2018, Peter Lang.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Mart 2016.
- ^ "105-el-FÎL". 15 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2016.
- ^ "Fil Vakası/O layı nedir, Ne Zaman, Nasıl Gerçekleşti, Hakkında Bilgi". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "FİL VAKASI (EBABİL KUŞLARI)". 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Siyer-i Nebi Dersleri-3: Fil Vakası". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2016.
- ^ "FİL VAKASI (EBABİL KUŞLARI)". 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.