Fidelio
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Eylül 2018) |
 | |
| Özgün isim | Fidelio |
|---|---|
| Müzik | Ludwig Van Beethoven |
| Libretto | Joseph Sonnleithner, Stephen von Breuning, George Friedrich Treitschke |
| Gala | 20 Kasım 1805 |
| İlk gösterim yeri | Theater an der Wien, Viyana, Avusturya |
| Oyuncular | |
Fidelio (Op. 72) 1791 yılında Ludwig Van Beethoven tarafından bestelenen ve librettosunu Joseph Sonnleithner'in yazdığı 2 perdelik opera eseri. Operanın prömiyeri 20 Kasım 1805 tarihinde Viyana'nın Theater an der Wien sahnesinde gerçekleşmiştir. Librettosuna önce Stephan von Breuning ve ardından Georg Friedrich Treitschke tarafından sonradan yapılan düzenlemelerle opera son hâlini alarak 23 Mayıs 1814 tarihinde Viyana'daki Theater am Kärntnertor'da sahnelenmiştir, günümüzde genellikle bu son hâli sahnelenmektedir. Fidelio, Ludwig Van Beethoven'ın yazdığı tek operadır. Devlet Operasında ilk kez 1942 yılında Ankara'da sahnelenmiştir.
Roller
[değiştir | kaynağı değiştir]| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 20 Kasım, 1805 (Orkestra şefi: Ludwig van Beethoven) |
Prömiyerde roller, Son versiyon, 23 Mayıs, 1814 (Orkestra şefi: Michael Umlauf) |
|---|---|---|---|
| Florestan, Tutuklu İspanyol kişizade | tenor | Friedrich Christian Demmer | Giulio Radichi |
| Leonore, Florestan’ın karısı | soprano | Anna Milder | Anna Milder-Hauptmann |
| Rocco, Zindancı (gardiyan) | bas | Rothe | Carl Friedrich Weinmüller |
| Marzelline, Rocco’nun kızı | soprano | Louise Müller | Theresa Bondra |
| Jaquino, Rocco’nun yardımcısı | tenor | Caché | Früwald |
| Don Pizarro, Sevil zindanı komutan | bas-bariton | Sebastian Mayer | Johann Michael Vogl |
| Don Fernando, Kral'in hükümet üyesi | bas | Weinkopf | Ignaz Saal |
| İki tutuklu | tenor ve bas | bilinmiyor | bilinmiyor |
| Askerler, mahpuslar, kent halkı | |||
Not: Opera'nın ikinci versiyonu prömiyeri 29 Mart 1806'da yeni Florestan rolünün Joseph August Röckel tarafından oynanması dışında, aynı kişilerle sahnelenmiştir. İkinci versiyonun ikinci ve son sahnelenmesi 10 Nisan 1806'da yapılmıştır.
Konu özeti
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mekân: Sevil'in birkaç kilometre dışında bir İspanyol hapishanesi.
- Zaman: Geç 18. yüzyıl.
I. Perde
[değiştir | kaynağı değiştir]Jaquino ve Marzelline tek başlarınadır. Jaquino, Marzelline'e ne zaman kendisiyle evlenmeye razı olacağını sorar. Marzelline yanıt olarak onunla hiçbir zaman evlenmeyeceğini söyler, çünkü Fidelio'ya aşıktır. (Jetzt, Schätzchen, jetzt sind wir allein- "Şimdi sevgilim yalnızız"). Jaquino hemen oradan ayrılır. Marzelline Fidelio'nun karısı olabilme emelini açıklar. (O wär ich schön mit dir vereint - "Eğer şimdi seninle birlikte olabilseydim"). Rocco ve Jaquino girerler; Fidelio'yu aramaktadırlar. Gerçekte kılık değiştiren Leonere olan Fidelio girer; elinde yeni tamir ettiği ağır bir zincir yükü taşımaktadır. Rocco Leonere'yi gösterdiği beceri dolayısıyla över ve onun mütevazı cevabını hatalı olarak onun kızına olan gizli sevdasına yorar. Marzelline, Leonore, Rocco ve Jaquino, Marzelline'nin Fidelio'ya olan aşkı hakkında bir dörtlü şarkıya başlarlar. (Mir ist so wunderbar - "Ne güzel hislerle doluyum"). Rocco Leonore'ye hapishane müdürü Sevil'e gitmek için ayrıldığı zaman, hemen Marzelline ile evlenebileceğini söyler. Fakat, aynı zamanda eğer paraları yoksa mutsuz olacaklarını da ekler. (Hat man nicht auch Gold beineben - "Eğer bir tarafta paranız bulunmuyorsa"). Leonore para istediği kadar başka bir şey de istediğini belirtir: Rocco'nun zindanlarda kendinin yardımını neden istemediğini ve zindanlardan döndüğünde neden nefes nefese kaldığını öğrenmek istemektedir. Rocco hapishanenin kimseyi hiç götürmemek ve hiç göstermemek istemediği bir kısmını bulduğunu söyler ve bu kısımda şu anda çok güçlü düşmanları olan bir mahpusun iki yıldır kapalı tutulduğunu bildirir. Marzelline babasından Leonere'ye bu kişinin çok kötü durumunu hiç göstermemesi için yalvarır. Rocco ve Leonore cesaret hakkında bir düete başlarlar ve sonra buna Marzelline'de katılarak bir üçlü şarkı söylerler. (Güt, Sohnchen, güt - "İyi, oğlum, iyi")
Rocco'dan başkaları sahneden ayrılırlar. Pizarro gardiyanlarla birlikte girerken bir marş çalmaya başlar. Rocco Pizarro'ya bir sürpriz olarak bir bakanın gelip hapishaneyi teftiş edeceğine dair bir mesaj verir ve bu teftişin Pizarro'nun mahpuslara karşı çok gaddar davrandığı için yapılan şikayet nedeni ile olduğunu da ilave eder. Pizarro hapishanede bulunan Don Florestan'ın teftiş edecek bakan tarafından bulunmasını hiç istemediğini söyler; çünkü herkes Florestan'ın ölmüş olduğunu sanmaktadırlar. Bu nedenle Pizarro'nun Florestan'ı teftişten önce öldürmesi gerekmektedir. Pizarro Rocca'ya Florestan'ı öldürmesi için para teklif eder fakat Rocco bunu reddeder. (Jetzt, Alter, jetzt hat eş Eile!- "İhtiyar adam, şimdi acele etmeliyiz"). Bu sefer Pizarro Rocca'ya zindanlarda bulunan battal su kuyusunu kazıp büyütüp bir mezar haline döndürmesini emreder. Mezar hazır olunca Rocco'nun alarm çalmasını emreder; o zaman kıyafet değiştirmiş olacak Pizarro zindana inip Florestan'ı kendi eliyle öldürebilecek ve mezara koyabilecektir. Leonore, Pizarro ve Rocca'nın gizli bir plan hakkında konuştuklarını görebilmiştir ama birbirlerine ne söylediklerini duyamamıştır. Bu onu çok korkutup telaşlandırmıştır, ama kocası hakkında düşünmeye başlayıp kendini yatıştırmayı başarır. (Abscheulicher! Wo eilst du hin? ... Komm, Hoffnung, lass den letzten Stern - "Pislik! Nereye gidiyorsun? ... Gel, ümit et ve son yıldızı ortaya çıkar.").
Jaquino Marzelline'e yalvararak onunla evlenmek istediğini söyler, ama Marzelline bu evlenme teklifini reddeder. Leonore, Florestan'ı bulmak umuduyla, Rocco'dan zavallı mahkûmların bahçede dolaşıp güzel havanın tadını çıkarmaları için izin ister. Marzelline da ona yalvarır. Mahkûmlar serbest bırakılmakta iken Rocco, Pizarro'nun aklını başka taraflara çekmeyi kabul eder. Mahkûmlar, özgür olmaktan çok memnun olarak sevinçle (O welche Lust - "Oh ne sevinç") şarkısını söylemeye başlarlar. Ancak, tekrar yakalanabileceklerini hatırlayarak ve bundan korkarak hemen seslerini keserler.
Rocco tekrar gelir ve Leonore'ya Pizarro'ya karşı kazandığı başarıyı anlatır: Pizarro evliliğe izin verecektir ve Rocco zindanda nöbet gezisini yerine getirirken Leonore'nin kendine refakat etmesine izin verilecektir. (Nun sprecht, wie ging's? - "Konuş, nasıl gitti?") Rocco onlara, hemen öldürülüp bir saat içinde gömülmesi gereken bir zavallı adamın hücresine gitmeye hazırlanmalarını bildirir. Bu Leonore'yi çok sarsmıştır ve Rocco onu gitmeyip geride kalmaya ikna etmeye çalışır ama o gelmekte ısrar eder.
Onlar sahneden ayrılmakta iken, aceleyle Jaquino ile Marzelline gelirler ve Rocco'ya kaçmasını söylerler. Pizarro mahpusların açık havaya çıkarıldıklarını öğrenmiştir ve buna şiddetle öfkelenmiştir. (Ach, Vater, Vater, eilt! - Baba, baba, hemen ayrılmak hazırlan). Fakat onlar daha kımıldayamadan Pizarro girer ve hemen bir açıklama talep eder. Rocco hala Kral'ın isim gününü kutluyorlarmış gibi yapmacıktan hareket eder ve çok düşük bir sesle Pizarro'ya öfkesini yeraltındaki zindandaki mahpuslardan almasını önerir. Pizarro ona elini çabuk tutup mezarı kazmasını söyler ve sonra mahpusların tekrar hücrelere geri götürülüp kapatılmalarını emreder. Rocco, Leonore, Jacquino ve Marzelline istemesizlikle mahpusları tekrar hücrelerine götürürler. (Leb wohl, du warmes Sonnenlicht - "Sıcak güneş ışığına elveda")
II. Perde
[değiştir | kaynağı değiştir]Florestan zindanın en diplerinde olan hücresinde yalnızdır. Önce kendinin tanrısına inancı hakkında şarkı söyler sonra Leonore'nin gelip kendini kurtaracağına dair bir hayal kurar. 'Gott! Welch Dünkel hier! - "Tanrım! Burası ne kadar karanlık") (In des Lebens Fruhlingstagen - "Hayatın ilkbahar günlerinde") Sonra yere serilip uykuya dalar.
Rocco ve Leonore ona bir mezar kazmak için gelirler ve onu uyur bulurlar. Mezar kazmaya başlarlar ve Rocco Leonore'ye elini çabuk tutup işi hızlandırmasını söyler. (Wie kalt ist eş in diesem ünterirdia önrschen Gewolbe! - "Bu yeraltı hücresi ne kadar soğuk")
Florestan uyanıp kalkar ve Leonore onun hemen tanır. Florestan sonunda Pizarro'nun zindanında olduğunu öğrenir ve o zaman Leonore Florestan'a bir mesaj göndermek istediğini bildirir. Fakat Rocco bunun imkânsız olduğunu söyler. Florestan içecek bir damla su ister ve Rocco Leonore'ye tutukluya bir bardak su vermesini emreder. Florestan Leonore'nin kim olduğunu değişmiş kılığı dolayısıyla bilemez. Ama verdiği su için onun cennette bir yer kazandığını söyler. (Euch werde Lohn in beşsern Welten "Sen çok daha iyi dünyalar ile ödüllendirileceksin"). Leonore Rocco'ya Florestan'a bir ekmek kabuğu vermek için yalvarır. Rocco bunu kabul eder ve Florestan Leonore'nin verdiği ekmek kabuğunu yemeye başlar.
Rocco Pizarro'nun emirlerini yerine getirmiştir ve Pizarro'yu çağıracak alarm çanını çalar. Pizzaro gelir ve her şeyin hazır olup olmadığını sorar. Rocco hazır olduğunu bildirir ve Leonore'ye oradan ayrılmasını söyler. Leonore ayrılrmiş gii yapıp karanlıkta saklanır. Pizarro Florestan'a kendinin kim olduğunu söyler ve Florestan onun bir katil olduğunu söyleyerek yanıt verir. (Er sterbe! Doch er soll erst wissen "Onu öldüreyim! Ama önce ne olup olacağını bilmesi gerekir."). Pizarro Florestan'ı öldürmek için kamasını kaldırır. Fakat saklandığı yerden çıkan Leonore Pizarro ile kocası Florestan arasına girer ve Pizarro'ya eğer Florestan'ı öldürecekse önce onun karısını da öldürmesi gerektiğini söyler. Pizarro her ikisini de öldürme şansını eline geçirmekten büyük bir zevk duymaktadır. Fakat bu sırada Leonore elbisesine sakladığı bir tabancayı çıkarır.
Tam bu sırada bir boru sesi duyulur; hapishaneyi teftiş edecek bakanın gelmiş olduğunu ilan eder. Jaquino beraberindeki askerlerle girer ve bakanın hapishane kapısında beklediğini açıklar. Rocco askerlere Pizarro'nun yukarı çıkışında ona refakat etmeleri için emir verir. Pizarro bunun intikamını alacağını şarkıyla söylemekteyken Florestan ve Leonore hayata kaldıkları için şarkıya katılırlar ve aynı sırada Rocco durumun ne olacağını bilmediğini ifade ederek şarkıya katkı yapar. (Eş schlägt der Rache Stunde - "İntikamın çanları çalmakta"). Sonra Florestan ve Leonore bir aşk düetine başlarlar. (O namenlose Freude! - "Oh adlandırılmamış sevinç!").
Bu sırada bazen Leonore için uvertür No. 3 parçası çalınır.
Zindanda tutuklular ve kasaba halkı adalet günü ve saati geldiği için şarkıya başlarlar. (Selamlar bu güne.") Bakan tiranlık idaresinin sona erdiğini ilan eder. Rocco, Leonore ve Florestan birlikte gelirler ve Don Fernando'dan kendilerine yardım etmesini ister.(Wohlan, so helfet! Helft den Armen! "Öylese yardım et! Zavallılara yardım et!"). Rocco Leonore'nin kocasını kurtarmak için nasıl Fidelio kılığına bürünüp onu taklit ettiğini anlatır. Bu Marzelline'i çok sarsar. Rocco Pizarro'nun yapmayı düşündüğü katil planını anlatır. Pizarro bu nedenle hapse konulur. Leonore Florestan'ın pranga zincirlerini çıkarır. Ahali, kocasını kurtaran sadık kadın olan Leonore'yi övmek için şarkıya başlarlar. (Wer ein holdes Weib errungen - "Kimin iyi bir karısı var."]).
Ünlü müziksel parçalar
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Perde
[değiştir | kaynağı değiştir]- Jetzt, Schätzchen, sind wir allein : İkili
- O wär'ich schon mit dir vereint: Arya
- Mir ist so wunderbar: Dörtlü
- ...man braucht auch... : Arya
- Gut, Söhnchen, gut, hab'ich immer Mut : Üçlü
- Marş
- Ha! Welch ein Augenblick »: Arya ve koro
- Jetzt, Alter, jetzt hat es Eile: İkili
- Abscheulicher! Wo eilst du hin?: Resitatif ve arya
- Final
II. Perde
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gott! Welch Dunkel hier: Giriş ve arya
- Wie kalt ist es in diesem unterirdischen Gewölbe: İkili
- Euch werde Lohn in besser'n Welten : Üçlü
- Er sterbe! Doch er soll erst wissen : Dörtlü
- O namenlose Freude : İkili
- Final
Seçilmiş ses kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Roller (Florestan, Leonora, Don Fernando, Don Pizarro, Rocco, Marzelline, Jacquino) |
Orkestra şefi, Opera evi ve Orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1944 | Jan Peerce, Rose Bampton, Nicola Moscona, Herbert Janssen, Sidor Belarsky, Eleanor Steber, Joseph Laderoute |
Arturo Toscanini, NBC Senfoni Orkestra ve korosu |
RCA Victor Gold Seal Cat: 60273 |
| 1961 | Jan Peerce, Sena Jurinac, Frederick Guthrie, Gustav Neidlinger, Dezsö Ernster, Maria Stader, Murray Dickie |
Hans Knappertsbusch, Bavyera Devlet Opera Orkestra ve korosu |
Audio CD: Westminster Records Cat: 471 204-2 |
| 1961 | Jon Vickers, Sena Jurinac Forbes Robinson Hans Hotter Gottlob Frick, Elsie Morrison John Dobson |
Otto Klemperer, Royal Opera House Covent Garden Orkestra ve Korosu |
Audio CD: Testament Cat: SBT2 1328 |
| 1962 | Jon Vickers, Christa Ludwig Franz Crass Walter Berry Gottlob Frick, Ingeborg Hallstein Gerhard Unger |
Otto Klemperer, Philharmonia Orkestra ve korosu |
Audio CD: EMI Cat: 67361 |
| 1976 | Jon Vickers, Teresa Kubiak, Richard Van Allan, Donald Gramm, Mac Morgan, Magdelena Falewicz, Joseph Evans |
Sarah Caldwell, Harvard Glee Club, Boston Opera Company |
Audio CD: VAI Audio Cat: VAIA 1222-2 |
| 2006 | John Mac Master, Christine Brewer, Daniel Borowski, Juha Uusitalo, Kristinn Sigmundsson Sally Matthews, Andrew Kennedy |
Colin Davis, Londra Senfoni Orkestra ve korosu |
Super Audio CD: LSO Live Cat: LSO0593 |
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ludwig van Beethoven'ın Fidelio operasından "Alice Guszalewicz" tarafından seslendirilen "The Komm' o Hoffnung" aryası:
Dipnotları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Opera Türkiye Websitesi "Fidelio" sayfası (Erişim:8.9.2010)
- IMSLP projesinde "Fidelio" için tum partisyon notalari 30 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:8.9.2010).
- [1][ölü/kırık bağlantı]: Bonn'daki Ludwig van Beethoven Arşivi. (Almanca) (Erişim:26.3.2009).
- Opernführer Konu özeti - Libretto - Ünlü parçalar (Almanca) (Erişim:26.3.2009).
