Dadaşeni Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Dedeşen, Göle |
| Koordinatlar | 40°54′18″K 42°32′06″D / 40.90500°K 42.53500°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkılmış, taşlarıyla cami inşa edilmiş. |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 9-10. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş |
Dadaşeni Kilisesi (Gürcüce: დადაშენის ეკლესია), tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesindeki Dedeşen'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Samtshe-Saatabago döneminde Gürcü piskoposluk merkeziydi.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dadeşi olarak da bilinen Dadaşeni'deki kilise, 9-10. yüzyılda, Gürcü krallığı döneminde inşa edilmiştir. Kilise, Gürcü krallığının parçalanmasından sonra bağımsız devlet haline gelen Samtshe-Saatabago döneminde Dadaşeni Piskoposluğu'nun merkeziydi. Osmanlıların bu yerleşimi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmesinden sonra kilise işlevini yitirmiş ve zaman içinde yıkılmıştır. Nitekim Alman botanikçi ve gezgin Karl Koch 1843 yılında Dadaşeni Kilisesi'nin yıkık olduğunu yazmıştır. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında kiliseyi görmüş ve tanımlamıştır. Takaşvili'nin verdiği bilgiye göre bu tarihte Dadaşeni Kilisesi yıkılmış ve taşlarıyla kilisenin yakınındaki cami inşa edilmişti.[1]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekvtime Takaişvili'nin tespitine göre Dadaşeni Kilisesi dıştan kare plan üzerinde inşa edilmişti ve doğuda yarı yuvarlak forma sahip olan apsis dışa taşıyordu. İçeriden ise kilise haç plana sahipti ve doğu haç kolu diğerlerine göre daha uzundu. Üç nefli bazilika olarak tanımlanan kilisenin kubbesi, dört köşede bulunan odaların duvarları üzerine oturtulmuştu. Kilisenin kubbesi ve duvarlarının önemli bir kısmı bu tarihte yıkıktı; buna rağmen Takaişvili kalan duvarlardan kilisenin planını tespit etmiştir. Dadaşeni Kilisesi düzlenmiş yüksekçe bir sırtta inşa edilmişti. Kilisenin etrafı duvarlarla çevrilmişti ve bu duvarların köşelerinde kuleler bulunuyordu. Takaişvili'nin bulunduğu tarihte kilisenin çevresindeki duvarın güney bölümü ortadan kalkmıştı. Bir tür kale olan bu mekânın kuzey ve batıda birer girişi vardı. Dadaşeni Kilisesi'nin dış ve iç duvarları kızılımsı kesme taşlarla kaplıydı. Köydeki caminin inşasında da bu taşlar kullanılmıştı.[1][2]
Dedeşen köyünün 300 metre batısında yer alan kale ve kiliseden günümüze duvarların bazı bölümleri kalmıştır. Kilisenin apsisinin kuzey kısmı ile güney duvarının bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Güneydeki odada birkaç kaplama taş da tespit edilmiştir. Bunun dışındaki bütün kaplama taşları sökülüp alınmıştır.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 10-11". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 180, ISBN 9789941478178.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 162. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5