İçeriğe atla

Cumalıkızık

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Cumalıkızık
Mahalle
Cumalıkızık'ın bir sokağı
ÜlkeTürkiye
İlBursa
İlçeYıldırım
Zaman dilimiUTC 03.00 (UDAS)
TürKültürel
Kriteri, ii, iv, vi
Belirleme2014 (38. oturum)
ParçasıBursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu
Referans no.1452
Ülke Türkiye
BölgeAvrupa ve Kuzey Amerika

Cumalıkızık, Türkiye'nin Bursa ilinin Yıldırım ilçesine bağlı bir mahalledir. Bursa şehir merkezine 11 kilometredir. Ortalama 20 dakikada ulaşım sağlanır. Uludağ'ın kuzey eteklerinde kurulmuş ve hâlen yaşayan[1] beş Kızık köyünden biridir. Diğer Kızık köyleri şunlardır: Değirmenlikızık, Fidyekızık, Hamanlıkızık ve Derekızık. Bayındırkızık, Dallıkızık, Kızık, Bodurkızık, Ortakızık, Camilikızık, Kiremitçikızık, Kızıkşıhlar ve Kızıkçeşme ise günümüze ulaşamamıştır.[1] Cumalıkızık Etnografya Müzesi burada bulunmaktadır. 2000'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen[2] Cumalıkızık, 2014'te Bursa ile birlikte Dünya Mirası olarak tescil edildi.[3][4]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluşu yaklaşık 1300'lü yıllara denk gelmektedir.

Bir vakıf köyü olarak kurulan köyde, tarihi doku çok iyi korunmuştur ve Osmanlı erken döneminin kırsal kesim sivil mimari örnekleri günümüze ulaşmayı başarmıştır. Bu özelliği nedeniyle çok ilgi çeken ve ziyaret edilen bir yerleşim yeri olmuştur. Sık sık tarihsel filmlere mekan olmaktadır.

Uludağ etekleri ile vadiler arasında sıkışıp kalan köylere kızık adı verilmiştir. Diğer kızık köylerindeki köylülerin eskiden Cuma namazı için toplandığı yer olduğundan bu köyün Cumalıkızık adıyla anıldığı söylenir. Bir başka söylence de, Osman Bey'in köyün kurulduğu günün cuma günü olması sebebiyle bu köye "Cumalıkızık" adını vermiş olduğudur.

Köy çok eski bir Manav köyü olup[5] köyde yaşayan Manavların, Bizans İmparatorluğu'nun son dönemlerinde yerleştirdiği Kıpçak/Kuman Türkleriyle kaynaşan Oğuz Türkleri oldukları iddiası mevcuttur.[6][7][8][9][10][11][12][13] Buna göre Manavların sarı saçlı, beyaz veya kumral, renkli gözlü ve mongoloid fenotipe sahip olmalarında ki sebep budur.[14][15]

Köy meydanında köy geçmişine ait eşyaların sergilendiği bir de müze (Cumalıkızık Etnografya Müzesi) bulunur. Köyde, Haziran ayında "Ahududu Şenliği" yapılmaktadır. Ünlü "Cumalıkızık evleri" moloz taş, ağaç ve kerpiçten yapılır, genelde üç katlıdır. Üst katlardaki pencereler kafesli veya cumbalıdır. Ana giriş kapılarındaki kulplar ve tokmaklar dövme demirden yapılır. Evler sarı, beyaz, mavi, mor renklere boyalıdır. Evlerin arasında kaldırımsız, taş döşeli, çok dar sokaklar bulunur.

Köyün camisi, caminin yanındaki Zekiye Hatun Çeşmesi ve tek kubbeli hamamı Osmanlı devrinden kalmadır. Köyde, Bizans devrinden kalma bir kilise kalıntısı da bulunur. Köyde narenciye, ceviz, kestane yetişir.

Köye yakın yerleşim yerlerinde Bizans dönemine dayanan çeşitli izler mevcuttur. Bu izler zamanında Bizanslıların o bölgede varlık gösterdiğini kanıtlamaktadır. 1920-1922 yılları arasında gerçekleşen Yunan işgaline karşı diğer köylerin aksine Cumalıkızık köyü varlığını koruyabilmiştir. Köy, bu sayede Osmanlının kültürel ve tarihi yapısını koruyarak günümüze aktarmayı başarabilmiştir. Tarihi zenginliklerinin yanı sıra bünyesinde kendine özgü sosyo-kültürel unsurları barındırması kültürel miras kapsamında önemli rol oynamaktadır. Köyün doğal tarihinin kaybolmaması adına bazı çalışmalar yapılmıştır. Cumalıkızık Koruma Yaşatma Projesi bu uygulamalardan biridir.[16]

Tarihi dokusu nedeniyle sık sık dizi ve film çekimlerine sahne olur. Örnek olarak Türk Kurtuluş Savaşı'nı anlatan Kurtuluş dizisi, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu anlatan Kuruluş dizisi ve son olarak başrolünü Emrah İpek'in oynadığı Kınalı Kar dizisi burada çekilmiştir.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

2015 yılından itibaren Cumalıkızık'ta Uluslararası Ahududu Festivali düzenlenmeye başlamıştır.[17]

2014 yılında Cumalıkızık Etnoğrafya müzesi açılışı yapılmıştır. Büyükşehir Belediyesi ve Cumalıkızık'ta yaşayan vatandaşlarımızın desteği ile oluşturulan müzede Cumalıkızık'a gelen ziyaretçiler gerçekten 700 yıllık bir köydeki yaşam tarzını, kültürünü, örfünü, adetini bu müzede görebilir.[18]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

1. yol: Kent meydanından kalkan Cumalıkızık minibüsleriyle doğrudan köye ulaşılabilir.

2. yol: Bursa'nın birçok noktasında durağı olan metroya binerek Cumalıkızık-Değirmenönü istasyonunda inebilir ve minibüse aktarma yaparak 5 dakika içerisinde köye ulaşabilirsiniz

3. yol: Özel araçla Ankara yolu istikametinden Cumalıkızık yönlendirmeleriyle ulaşım sağlanabilir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Oğuz Türklerinin Kızık Boyu ve Bursa'daki Kızıklar. 27 Temmuz 2017 tarihli kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2018
  2. ^ "Bursa and Cumalikizik Early Ottoman urban and rural settlements" (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015. 
  3. ^ "Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire". UNESCO. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015. 
  4. ^ "Cumalıkızık ve Bergama Dünya Miras Listesinde". Anadolu Ajansı. 22 Haziran 2014. 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2014. 
  5. ^ "Nişanyan Yer Adları: İndex Anatolicus". 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2024. 
  6. ^ "BİZANS'IN ANADOLU'YA YERLEŞTİRDİĞİ SON TÜRKLER". 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Manav Türkleri/Kırımın Gazetesi". 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2023. 
  8. ^ "ANADOLU'DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU'NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  9. ^ "Geyikdere Köyü Mezarlığında Bulunan Orta Asya Tipindeki bir Taş Heykel, Adil Yılmaz". 
  10. ^ Acar, Kenan (2010). Kuzeybatı Anadolu Manav Türkmen Ağızları Üzerine Birkaç Not4 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. SAÜ Fen Fakültesi Dergisi 2010 (II)
  11. ^ ÖÇALAN, Muharrem. "SAKARYA- İZMİT YÖRESİ YERLEŞİK TÜRKMENLERİ MANAV AĞIZLARINDA ÖTÜMSÜZ PATLAYICI ÜNSÜZ DEĞİŞMELERİ" (PDF). 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  12. ^ "Bursa Kızık Köyleri Ağızları Üzerine Dialects Of Bursa Kızık Villages". 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Develi Kızık Halk İnanışlarında Kuman/Kıpçak İzleri". 
  14. ^ "Kızık Boyu". 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2024. 
  15. ^ "Manav Türkleri ve Soyları". İbrahim Işık. 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2024. 
  16. ^ ÇETİN, T., (2010). Cumalıkızık Köyünde Kültürel Miras ve Turizm Algısı. Milli Folklor, vol.11, no.87, 181-190.
  17. ^ "Uluslararası Cumalıkızık Ahududu Festivali Başlıyor". Milliyet. 11 Haziran 2015. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2015. 
  18. ^ Çetin, Turhan (2010). "Cumalıkızık Köyünde Kültürel Miras ve Turizm Algısı". Milli Folklor. 11 (87). ISSN 1300-3984. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Cumalıkızık ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cumalıkızık&oldid=34166323" sayfasından alınmıştır