İçeriğe atla

Carl Sagan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Carl Sagan
Carl Sagan (1970'ler)
DoğumCarl Edward Sagan
9 Kasım 1934(1934-11-09)
Brooklyn, New York, ABD
Ölüm20 Aralık 1996 (62 yaşında)
Seattle, Washington, ABD
Ölüm sebebiMyelodysplasia hastalığı
MilliyetAmerika Birleşik Devletleri Amerikalı
Etnik kökenYahudi[1]
Mezun olduğu okul(lar)Chicago Üniversitesi
(B.A.), (BSc), (MSc), (PhD)
ÖdüllerNASA Üstün Kamu Hizmet Madalyası (1977)
Pulitzer Ödülü (1978)
Oersted Madalyası (1990)
Carl Sagan Award for Public Understanding of Science (1993)
ABD Ulusal Bilimler Akademisi Kamu Refahı Madalyası (1994)
Kariyeri
DalıAstronomi, astrofizik, kozmoloji, astrobiyoloji, uzay bilimi, gezegen bilimi
Çalıştığı kurumlarCornell Üniversitesi
Harvard Üniversitesi
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi
Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley
Doktora
danışmanı		Gerard Kuiper
İmza

Carl Edward Sagan (9 Kasım 1934 - 20 Aralık 1996), Amerikalı gök bilimci ve astrobiyolog. Astrobiyolojinin öncülerinden olan Sagan, bilimin popülerleşmesi için yaptığı çalışmalarla tanınır.[2] Popüler bilim kitaplarıyla ve yazımında yer alıp sunduğu ödüllü televizyon dizisi Cosmos (Kozmos) ile dünya çapında tanınmıştır.[3] Ayrıca Dünya Dışı Akıllı Varlık Araştırması'nın (SETI) ilerlemesine katkı sağlamıştır ve 1985 yılında yayımlanan Contact (Mesaj) adlı romanı,[4] Jodie Foster'ın oynadığı aynı isimli film ile 1997 yılında beyaz perdeye aktarılmıştır.[5] Çalışmalarında her zaman bilimsel yöntemi savunmuştur.

Bir tür kemik iliği neoplazistik hastalığı olan myelodysplasia (Miyelodisplastik sendrom) hastalığından dolayı ölmüştür.

Eğitimi ve bilimsel geçmişi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Carl Sagan, Brooklyn'de Yahudi terzi bay Samuel Sagan ve Yahudi[2] ev hanımı Rache Molly'in oğlu olarak dünyaya geldi. Sagan, Chicago Üniversitesinden 1955'te mezun oldu. 1956'da fizik üzerine yüksek lisans derecesi aldı, 1960'ta astronomi ve astrofizik üzerine doktora yaptı. Üniversite öğrenciliği süresince genetik bilimci H. J. Muller'in laboratuvarında çalıştı.

1960'ların başında, bilim insanlarının elinde Venüs gezegeninin yüzeyinin temel özellikleri hakkında bile kesin veriler yokken olasılıkları içeren bir rapor hazırladı, kendi görüşü gezegenin kuru ve sıcak olduğu yönündeydi. Konuk katılımcı olarak Caltech Jet İtki Laboratuvarı'ndaki Venüs'e yapılacak Mariner görevlerine, tasarım ve düzenleme alanında katkıda bulundu. 1962'deki Mariner 2 görevinin başarıyla gerçekleştirilmesinin ardından, gezegen hakkındaki görüşleri, elde edilen veriler ile doğrulanmıştır.

Sagan, 1968'de Cornell Üniversitesine geçmesine kadar, Harvard Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1971'de Cornell Üniversitesinde profesör oldu ve bir laboratuvarın başına geldi. Güneş Sistemi'nin keşfi için çalışan pek çok insansız uzay görevini yönetti. Görev sonrası Güneş Sistemi'ni terk edecek olan uzay sondalarının üzerine, dünya dışı akıllı uygarlıkların bulması hâlinde anlayabileceği evrensel ve değişmez bir mesaj koyma fikrini ortaya attı. Bu şekilde gönderilen ilk mesaj, Pioneer 10 sondasının üzerine yerleştirilmiş olan ve üzerinde evrensel olarak anlaşılabilir şekiller bulunan, altından bir plakadır. Bu konudaki çalışmalarını Pioneer 10'dan sonra da geliştirmeye devam etti. Geliştirilmesine yardım ettiği en detaylı ve üzerinde en çok çalışılmış mesaj Voyager Altın Plakları'dır. Bu kayıt, Voyager uzay sondaları üzerine yerleştirilmiştir.

Bilimsel başarıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sagan, Satürn'ün uydusu Titan ve Jüpiter'in uydusu Europa'nın okyanuslara (Europa için söz konusu olan yüzeyin altındaki okyanuslardır.) sahip olabileceği hipotezini ilk ortaya atanlardandır. Bu hipotez beraberinde, Europa'daki sıvı okyanusların yaşam için potansiyel bir habitat oluşturabileceği önermesini de getirmektedir. Europa'nın yüzey altı okyanusları daha sonra Galileo uzayaracı tarafından dolaylı yollarla kanıtlanmıştır.

Jüpiter'in atmosferinin, Mars'taki mevsimsel değişimlerin ve Satürn'ün uydusu Titan'ın anlaşılmasına yardım etmiştir. Sagan, Venüs'ün atmosferinin aşırı derecede sıcak ve yoğun olduğunu ispatlamıştır. Ayrıca Venüs'te yaşamın karşısındaki en büyük tehdit olan küresel ısınmanın, Dünya'da da her an şiddeti artan bir tehlike içerdiğini fark etmiştir. Mars'taki mevsimsel değişikliklerin, diğerlerinin söylediği gibi bitki örtüsünün değişmesi ile değil, rüzgârla savrulan tozlarla ilgili olduğunu ileri sürmüştür.

Bilimsel savı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Organizasyonun kuruluşunda Planetary Society üyeleri. Sağda oturan Carl Sagan.

Carl Sagan, Dünya dışında akıllı yaşamın araştırılmasından yanaydı. Bilim dünyasını, Dünya dışı akıllı yaşam formlarından gelen sinyalleri dinlemek için büyük radyo-teleskopları kullanmaya sevk etmiştir. Diğer gezegenlere sondalar gönderilmesi gerektiğini savunmuştur. Carl Sagan, 12 yıl boyunca Icarus dergisinin editörlüğünü yapmıştır. Planetary Society'nin kurucularındandır. Ayrıca Sagan, SETI Enstitüsü'nün yönetim kurulu üyesiydi.

Carl Sagan, büyük çaptaki bir nükleer savaşın, nükleer kış denilen iklimsel değişikliklere sebep olması tehdidine karşı bir bildirinin altına da imzasını atmıştır. Kuveyt'te Saddam Hüseyin'in askerleri tarafından kurulmuş olan tüten petrol ateşlerinin, oluşturdukları kara bulutlarla, ekolojik bir felakete yol açabileceğini öne sürmüştür (Bunu daha sonra yanıldığı tahminler arasında sayar). Emekli atmosfer fizikçisi Fred Singer, Sagan'ın bu önermesini saçma bulduğunu belirtmiş, bu dumanların birkaç gün içinde dağılacağını söyleyerek reddetmiştir.

Sagan, Karanlık Bir Dünya'da Bilimin Mum Işığı kitabında "Karşıtbilim" adlı bölümde pseudoscience (sözde bilim) örneklerine de değinmiştir. Sagan, "Karşıtbilim" (Antiscience) deyimini "sözde bilim"den farklı olarak bilimi hedef alan saldırıları ifade etmekte kullandığını söyler. Sagan bu bölümde, bilimi güvenilmez olarak lanse etme çabasındakilerden bahseder. Bilimsel yöntemleri bu şekilde ekarte ederlerken diğer yandan da güvenilir bilgi diye kendi kabullerini rahatça sunmalarındaki tutarsızlığı tekrar deşifre eder. Bilim adamlarının hata yapmaktan muaf olmadıklarını belirtir ve kendi bazı hatalarını veya yanlış tahminlerine de değinerek, hata yapmakla "sözde bilim" yapmak arasındaki farka vurgu yapar. Çeşitli bilim adamlarının çeşitli tarzları olabilir. Fikirleri test edilebilir olduğu ve aşırı dogmatik davranmadıkları sürece en spekülatif fikirlerin bile zararlı olmaktan ziyade ilerlemeyle katkı sağlayabileceğini ifade eder.

Ayrıca, Ay yüzeyinde bir bomba patlatmayı amaçlayan, Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen Project A119 adlı bir projede araştırmacı olarak bulunmuştur.

Sagan sayısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sagan'ın sayısı, gözlemlenebilir evrendeki yıldızların sayısıdır.[6] Yıldızların gözlemlenebilir evrenin ne olduğu bilinmesi nedeniyle bu sayı oldukça iyi tanımlıdır, ancak değeri oldukça belirsizdir.

  • 1980'te, Sagan, 10 sekstilyon olduğunu tahmin etmiştir (kısa ölçekte 1022).[7]
  • 2003'te, 70 sekstilyon (7 × 1022) tahmin edilmiştir.[8][9]
  • 2010'da, 300 sekstilyon (3 × 1023) tahmin edilmiştir.[10]

Toplumsal endişeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Drake denklemi, birçok Dünya dışı uygarlığın var olduğunu öngörür. Ancak, onların varlığına dair bilimsel kanıtların yokluğu sebebiyle (bkz. Fermi paradoksu), teknolojik uygarlıkların kendilerini yok etme olasılıklarının diğerlerine göre daha yüksek olduğunu söyler. Bu, Carl Sagan'ı insanlığın kendi kendini yok etme senaryolarını araştırmaya ve bunu insanlara duyurmaya itmiştir.

Carl Sagan'ın politik kişiliği, nükleer silahsızlanma döneminde nükleer silah mevkilerinde sivil itaatsizlik etkinliklerinde bulunan romancı Ann Druyan ile evlenmesinin ardından daha fazla su yüzüne çıkmıştır. Amerikan başkanı Reagan'ın "Star Wars" programı olarak da bilinen Stratejik Savunma İnisiyatifi'ne karşı olduğunu belirtmiştir. Bunun mükemmel olacağını fakat teknik olarak imkânsız olduğunu, maliyetinin çok yüksek olacağını, aynı zamanda Soğuk Savaş döneminin nükleer silahsızlanma anlaşmalarıyla ters düşeceğini söylemiştir.

Bilimin popülerleşmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sagan'ın düşüncelerini ifade etme yeteneği, pek çok insanın evreni daha iyi anlamasını sağlamıştır. 1977-78 yıllarında Royal Institution'da Gençler için Noel Konferansları'na katıldı. Ayrıca 1980 yılında astronominin geniş kitlelerce sevilmesini sağlayan 13 bölümlük Kozmos adlı bir belgesel hazırladı. Söz konusu belgesel, yayınlandığı her ülkede halkın ilgisini topladı ve sonradan yapılan belgeseller için örnek oldu. Bu başarıda, Sagan'ın yazılarında da kullandığı kendine özgü dilin önemli payı vardı. Belgeselle aynı ismi taşıyan kitapta da yer alan şu ifadesi buna örnektir: "DNA'mızdaki azot, dişlerimizdeki kalsiyum, kanımızdaki demir, elmalı turtamızdaki karbon, çöken yıldızların içlerinde yapıldı. Bizler, yıldızların malzemesinden yapıldık." 1985 yılında yayımlamış olduğu Mesaj adlı roman, 1997 yılında film olarak beyaz perdeye yansıtılmış ve epey beğeni toplamıştır. 1996 yılındaki ölümünden önce yazdığı son kitabı Milyarlarca ve Milyarlarca: Milenyum Eşiğinde Yaşam ve Ölüm Üzerine Düşüncelerdir.

Carl Sagan'a verilen ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademik bilim çalışmaları için

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Apollo Başarı Ödülü, NASA
  • Sıradışı Bilimsel Başarı Ödülü, NASA
  • Amerikan Felsefe Cemiyeti Üyeliği (1995)
  • John F. Kennedy Astronotik Ödülü (1982), Amerikan Astronotik Cemiyeti
  • Klumpke-Roberts Ödülü, Pasifik Astronomi Topluluğu (1974)
  • Altın Plak Ödülü, Amerikan Başarı Akademisi (1975)
  • Konstantin Tisolkovsky Madalyası, Sovyet Kozmonotlar Federasyonu
  • Lowell Thomas Ödülü, The Explorers Club (75. Yıl Özel Ödülü)
  • Masursky Ödülü, Amerikan Astronomi Topluluğu
  • Miller Araştırma Fellowship Ödülü, Miller Enstitüsü (1960-1962)
  • Oersted Madalyası, Amerikan Fizik Öğretmenleri Derneği (1990)
  • Le Prix Galabert d'astronautique, Uluslararası Astronotik Federasyonu
  • UCLA Madalyası (1991)
  • Uluslararası Uzay Hall of Fame Ödülü (2004)
  • Whittier Koleji Fahri Doktorası (1978)

Ayrıca bilim insanlarının "akademik başarıyı" ölçmekte kullandıkları metriklere göre, 18 Haziran 2020 itibarıyla: Carl Sagan'ın makaleleri ve eserleri, 30.000'den fazla defa alıntılanmıştır. h-index'i 77'dir. Yani Carl Sagan, her biri en az 77 defa alıntılanan 77 adet makale yayınlamıştır. i10-index'i 255'tir. Yani 10'dan fazla defa alıntılanan 255 makale yayınlamıştır.

Popüler bilim çalışmaları için

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Üstün Televizyon Başarısı Yıllık Ödülü, Ohio State University (1981), PBS Cosmos Serisi için
  • NASA Ayrıcalıklı Halk Servisi Ödülü (1977)
  • Emmy Ödülü, Sıradışı Bireysel Başarı (1981), PBS Cosmos Serisi için
  • Emmy Ödülü, Sıradışı Bilgilendirici Seri (1981), PBS Cosmos Serisi için
  • Helen Caldicott Liderlik Ödülü, Nükleer Silahsızlanma İçin Kadın Hareketi
  • Hugo Ödülü, En İyi Dramatik Sunum (1981), PBS Cosmos Serisi için
  • Hugo Ödülü, En İyi Kurgusal Olmayan Kitap (1981), Cosmos kitabı için
  • Hugo Ödülü, En İyi Dramatik Sunum (1998), Contact filmi için
  • Yılın Hümanisti Ödülü (1981), Amerikan Hümanist Derneği
  • Mantığa Övgü Ödülü (1987), Skeptical Inquiry Komitesi
  • Isaac Asimov Ödülü (1994), Skeptical Inquiry Komitesi
  • Campbell Anma Ödülü (1974), The Cosmic Connection kitabı için
  • Joseph Priestley Ödülü, İnsanlığın iyiliğine yaptığı üstün katkılardan ötürü
  • Locus Ödülü (1986), Contact kitabı için
  • Peabody Ödülü, Cosmos belgeseli için (1980)
  • Halk İyiliği Madalyası (1994), ABD Ulusal Bilimler Akademisi
  • Pulitzer Ödülü, Genel Kurgu-Dışı, The Dragons of Eden kitabı için
  • Bilimkurgu Kroniği Ödülü (1998), Contact kitabı için
  • 99. En Büyük Amerikalı İlanı, Discovery Channel
  • Demosthenian Edebiyat Cemiyeti Onursal Üyeliği (10 Kasım 2011)
  • New Jersey Hall of Fame (2009)
  • Skeptikler Pantheonu, Skeptics Inquiry Komitesi (Nisan 2011)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Carl Sagan". Internet Accuracy Project. Grandville, MI: Internet Accuracy Project. 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012. 
  2. ^ a b "Carl Sagan'dan 5 Etkileyici Konuşma". www.fizikist.com. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015. 
  3. ^ Abdulhay, Mediha. "Carl Sagan ve başyapıtlarından "Cosmos"". www.bilim.org. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015. 
  4. ^ "Mesaj Romanı Özeti Carl Sağan". www.edebiyadvesanatakademisi.com. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015. 
  5. ^ "Mesaj Contact". www.sinemalar.com. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2014. 
  6. ^ Michon, Gerard. "Sizing up the Universe - Stars, Sand and Nucleons - Numericana". www.numericana.com. 25 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018. 
  7. ^ Sagan, Carl. Cosmos. Balantine Books. s. 3. ISBN 0345331354. 
  8. ^ "Star survey reaches 70 sextillion: And that's only the stars we can actually see". CNN Science. Sydney, Australia. 23 Temmuz 2003. 5 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2014. 
  9. ^ "STAR COUNT: ANU ASTRONOMER MAKES BEST YET". Sydney, Australia: Australian National University Media Releases. 17 Temmuz 2003. 9 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2015. 
  10. ^ "Number Of Stars In The Universe Could Be 300 Sextillion, Triple The Amount Scientists Previously Thought: Study". Huffington Post. 1 Aralık 2010. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2016. 
Vikipedi'nin kardeş projelerinden

hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Carl_Sagan&oldid=34164159" sayfasından alınmıştır