Balatlar Kilisesi
 Kilisenin iç duvarında bulunan hasar görmüş Meryem freski | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Sinop, Türkiye |
| Koordinatlar | 42°01′34″K 35°09′26″D / 42.02611°K 35.15722°D |
| İnanç | Hristiyanlık |
| Durum | Arkeolojik |
| Mimari | |
| Mimari biçim | Roma mimarisi |
| Özellikler | |
| Genişlik | 3.062 m² |
Balatlar Kilisesi ya da Sinope Koimesis Kilisesi[1] Sinop'un Ada mahallesinde Yusufoğlu Aralığı'nda Bizans döneminden kalma bir kilisedir. 3.062 m²'lik alanı kapsayan kilise MS 660 yılında yapılmış dikdörtgen planlı bir bazilikadır. Roma dönemindeki ilk inşasında bir hamam olarak hizmet ettiği düşünülen bu yapı kompleksi 6.-7. yüzyıllarda kilise, 11-13. yüzyıllar arasında tahıl deposu, Anadolu Selçukluları ya da kentin Osmanlılarının eline geçmesinden sonra yerli Hristiyan halka bırakılarak Meryem ve Baş Melek Mikail’in birlikte anıldığı bir manastıra dönüştürülmüştür. 1920’lere gelindiğinde ibadetin yanı sıra mezarlık olarak da kullanılmıştır.[2]
Roma yapısının sağlam duvar ve taşıyıcıları oyularak kesilmiş, buralara dini ihtiyaçlar doğrultusunda diğer Ortodoks Rum manastırlarında da bulunan kemiklik ve benzeri mekânlar ile niş, kapı, kemer, seki, pencere ve ayazma havuzu gibi mimari elemanlar oluşturulmuştur. Bunun dışında Osmanlı yönetimindeki yerli Hristiyan halkın manastırın içine kurulduğu abidevi Roma dönemi yapı kalıntısından olabildiğince çok insanın gömülmesi için azami ölçüde yararlanmaya çalıştıkları tespit edilmiştir. Bizans devletinin yıkılışının ardından, yerli Hristiyan halk tarafından mevcut olan Roma yapısının birçok bölümünde değişiklik yapılmış ve kiliseye dönüştürülmüştür.
Arkeolojik kazı çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]2010 yılından itibaren Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi sanat tarihi bölümü Gülgün Köroğlu başkanlığında bölgede arkeolojik kazı çalışmalarını sürdürülmektedir. Bu çalışma dahilinde yapıyı çevreleyen bölge kamusallaştırılmıştır. Kilisenin yalnızca kuzey ve güney duvarları ve bu duvarlarda bulunan eski ve yeni ahitten alınmış sahnelere dayanan İsa, Meryem ve havarilerle ilgili freskler koruma altına alınmıştır.
Kazı'da çok sayıda mezar açılmış, Hristiyan inancında rölik olarak adlandırılan kutsal kalıntılar bulunmuştur.[3] Bunun dışında kazıda İsa'ya ait olduğu düşünülen bir sandık bulunmuştur. Bu konu hakkında verdiği bir röportajında kazı başkanı Köroğlu şunları söylemiştir; "Bu sandık kazı çalışmaları sırasında şimdiye kadar çıkan en önemli buluntu. Bu sandık içerisinde, muhtemelen bir kemik var veya kutsal bir kişinin sembolik bir mezarı bu. Üzerinde haç işareti bulunan bu parça taş dolgu içerisinden çıktı. Çıkan bu parçanın İsa’nın çarmıha gerildiği hacın bir parçası olduğunu düşünüyoruz."[4]
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ozan Hetto; Gülgün Köroğlu; Nilay Çorağan, Sinop Balatlar Kilisesi'nden Refrigerium Konulu Mozaik Pano ve Bizans İkonografisindeki Yeri. Art-Sanat Dergisi 17: 193-217
- Filiz İnanan, Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı Sırlı Bizans Seramik Buluntularının Ön Değerlendirmesi, TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 15 (2012): 147-160.
- Feray Korucu Yağız, Sinop Balatlar Kilisesi Yapı Topluluğu Kazısı: Ortodoks-Hristiyan Mezarlarından Çıkarılan Geç Osmanlı Dönemine Ait Takıların Teknik ve Desen Özelliklerinin Genel Değerlendirmesi, Karadeniz İncelemeleri Dergisi 15.30 (2021): 645-670.
- Sevinç Gök İpekçioğlu, Sinop Balatlar Yapı Topluluğu'nda Ortaya Çıkarılan Avrupa Seramiklerinin Batı Karadeniz Ticaret Ağı İçerisindeki Yeri." Sanat Tarihi Dergisi 27.2: 331-347.
- Gülgün Köroğlu; Emine T. O. K., Sinop Balatlar kazısında ortaya çıkarılmaya başlanan Erken Bizans Dönemi döşeme mozaikleriyle ilgili ilk veriler." Journal of Mosaic Research 11 (2018): 121-135.
- Vedat Onar, et al., A Cat Skeleton from the Balatlar Church Excavation, Sinop, Turkey." Animals 11.2 (2021): 288
- Köroğlu, Gülgün. "Yılı Sinop Balatlar Kilisesi Kazıları." Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı 3 (2010): 65-76.
- Köroğlu, G. "Sinop Balatlar Kilisesi 2010 ve 2011 Yılı Kazı Çalışmaları." XV. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (2011): 19-21.
- Ozan Hetto, Gülgün Köroğlu, Gülseren Kan Şahin, Yaşar Serkal Yıldırım, Dünü ve Bugünüyle Balatlar Kilisesi Kazıları, Sinop Kültür ve Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Sinop, 2022, 75-86
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Hande GÜNÖZÜ, Sinop Balatlar Kilisesi (Sinop Koimesis Kilisesi) Duvar Resimlerinin Korunmasına İlişkin Öneriler, Art-Sanat Dergisi, Sayı 3, s.97-108 2015". 29 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.