İçeriğe atla

Babil kralları listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Babil Hükümdarları
Mevcut Monarşi
Şamaş yıldızının stilize edilmiş versiyonu[a]
Son yerel kral
Nabonidus
MÖ 25 Mayıs 556 – MÖ 13 Ekim 539
İlk hükümdar Sumu-abum
Son hükümdar Nabonidus
(son yerel kral)
Shamash-eriba veya Nidin-Bel
(son yerel asi)
III. Erdevân
(Kral olarak kaydedilmiş son yabancı hükümdar)
III. Erdevân
(Babil'de son Part kralı)
Unvan Kral
Atayan çeşitli:
  • Babil rahipleri veya aristokrasisi tarafından seçim
  • Kalıtsal miras
  • Gasp/Babil'in fethi
Monarşi başlangıcı y. MÖ 1894
Monarşi bitiş MÖ 539
(son yerel kral)
MÖ 484 veya MÖ 336/335
(son yerel asi)
AD 81
(Kral olarak kaydedilmiş son yabancı hükümdar)
AD 224
(Babil'de son Part kralı)

Babil Kralı (Akadca: šakkanakki Bābili, daha sonra šar Bābili ) MÖ 19. yüzyıldan MÖ 6. yüzyıldaki çöküşüne kadar bağımsız bir krallık olarak var olan antik Mezopotamya şehri Babil ve krallığı Babil'in hükümdarıdır. Bağımsız bir krallık olarak varlığının büyük bir döneminde Babil, Sümer ve Akad antik bölgelerini kapsayan Güney Mezopotamya'nın büyük bölümüne hükmetmiştir. Şehir, Babil krallarının Antik Yakın Doğu'nun büyük kısımlarına egemen olduğu Birinci Babil İmparatorluğu (veya Eski Babil İmparatorluğu, y. 1894/1880-1595) ve İkinci Babil İmparatorluğu (veya Yeni Babil İmparatorluğu, MÖ 626-539) olmak üzere iki büyük yükseliş dönemi yaşamıştır. Babil, Hammurabi Kanunları'nı hazırlayan Hammurabi tarafından yönetilmiştir.

Babil krallarının çoğu yabancı kökenliydi. Şehrin yaklaşık iki bin yıllık tarihi boyunca yerli Babil (Akat), Amorit, Kassit, Elam, Arami, Asur, Keldani, Pers, Yunan ve Part kökenli krallar tarafından yönetilmiştir. Bir kralın kültürel ve etnik kökeninin Babil'deki krallık algısı açısından önemli olmadığı anlaşılıyor; daha önemli olan, kralın geleneksel olarak Babil kralına atfedilen barışı ve güvenliği sağlamak, adaleti korumak, medeni haklara saygı göstermek, yasadışı vergilendirmeden kaçınmak, dini geleneklere saygı göstermek, tapınaklar inşa etmek, tapınaklarda tanrılara armağanlar sunmak ve kült düzenini korumak gibi görevleri yerine getirip getiremeyeceğiydi. Şehrin yabancı imparatorluklar tarafından yönetildiği dönemde Babil'in bağımsızlık ayaklanmalarının, bu imparatorlukların yöneticilerinin Babilli olmamasıyla pek ilgisi yoktur; daha çok yöneticilerin Babil'i nadiren ziyaret etmeleri ve şehrin ritüel ve geleneklerine katılmamalarıyla ilgilidir.

Babil'in son yerli kralı MÖ 556-539 yılları arasında hüküm süren Nabonidus'tur. Nabonidus'un yönetimiAhameniş İmparatorluğu'ndan II. Kiros'un Babil'i fethetmesiyle sona ermiştir. İlk Ahameniş kralları Babil'e önem vermeye ve 'Babil Kralı' ünvanını kullanmaya devam etmiş olsalar da, daha sonraki Ahameniş yöneticilerine bu ünvanın verilmesi muhtemelen Babilliler tarafından yapılmış bir şeydir; krallar bu ünvanı terk etmişlerdir. Babil katipleri, Part İmparatorluğu'nun zamanına kadar, Babil'i kontrol eden imparatorlukların yöneticilerini kendi kralları olarak tanımaya devam ettiler; bu tarihten sonra Babil yavaş yavaş terk edildi. Babil, Ahameniş fethinden sonra hiçbir zaman bağımsızlığını geri kazanamamış olsa da, Babilliler yabancı hükümdarları kovmak ve krallıklarını yeniden kurmak için MÖ 336/335 yıllarında isyancı Nidin-Bel döneminde gerçekleşen birkaç girişimde bulunmuşlardır.

Giriş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kraliyet unvanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Akad kraliyet ünvanı
Neo-Babil Akad çivi yazısında 'Babil kralı' (šar Bābili)unvanı için üç farklı yazılış şekli doğrulanmıştır. En üstteki tasvir Antiohos silindirini takip eder, diğer ikisi II. Nebukadnezar'ın (h. 605-562 MÖ) yapı kitabelerini takip eder.

Şehrin uzun tarihi boyunca, Babil ve krallığının hükümdarını belirtmek için çeşitli unvanlar kullanılmıştır; 'Babil valisi', ' Karduniyaş kralı' ve ' Sümer ve Akad kralı ' en yaygın unvanlardır.[2] Unvanların birinin kullanılması diğerlerinin aynı anda kullanılamayacağı anlamına gelmemektedir. Örneğin, Yeni Asur Kralı III. Tiglat-Pileser (Babil'de h. 729-727 MÖ) Babil'de yukarıda belirtilen üç unvanın hepsini kullanmıştır.[3]

  • Babil Valisi (šakkanakki Bābili)[4] - Babil'in siyasi hakimiyetini vurgular.[2] Şehrin tarihinin büyük bir bölümünde, yöneticileri kendilerine kral yerine vali veya vali olarak atıfta bulundular. Bunun nedeni, Babil'in gerçek kralının resmen ulusal tanrısı Marduk olarak kabul edilmesiydi. Kraliyet unvanını açıkça talep etmeyerek, Babil yöneticileri şehrin tanrısına saygı gösterdiler.[5] Yeni Asur kralı Sanherib'in (h. 705-681 MÖ) bu gelenekte özel bir kopuş olarak kaydedilmiştir,[5] çünkü Babil kralı unvanını almıştır (šar Bābili),[6] ve bu durum onun Babil'de yaygın bir şekilde olumsuz karşılanmasına katkıda bulunmuş olabilir.[5]Ancak, šar Bābili Sanherib'in zamanından önceki bazı yazıtlarda, örneğin babası ve selefi II. Sargon'un (h. 710-705 MÖ Babil'de), bunu šakkanakki Bābili ile dönüşümlü olarak kullanmıştır.[4] Sanherib'in halefleri öncelikli olarak šakkanakki Bābili[7] kullansalar da bunun yerine šar Bābili kullandıklarına dair örnekler de vardır.[8] Bu unvanlar daha sonraki Yeni Babil kralları tarafından da dönüşümlü olarak kullanılmıştır.[9]
  • Karduniaş Kralı (šar Karduniaš)[10] - Güney Mezopotamya'nın tamamının yönetimini ifade eder.[2] 'Karduniaş', Babil krallığı için kullanılan Kassit adıydı ve 'Karduniaş kralı' unvanı şehrin üçüncü hanedanı (Kassitler) tarafından kullanılmaya başlandı.[11] Unvan, Kassitler Babil üzerindeki kontrolü kaybettikten uzun süre sonra bile kullanılmaya devam etti, örneğin yerli kral I. Nabu-shuma-ukin (h. y. MÖ 900-888)[12] ve Yeni Asur kralı Esarhaddon (h. 681-669 MÖ).[7]
  • Sümer ve Akad Kralı (šar māt Šumeri u Akkadi)[13] - tüm Güney Mezopotamya'nın yönetimini ifade eder.[2] Başlangıçta, Babil'in kuruluşundan yüzyıllar önce Üçüncü Ur Hanedanlığı'nın (y. 2112-2004 civarı) kralları tarafından kullanılan bir unvan. Krallar bu ünvanı, kendilerini Sümer ve Akad medeniyetlerinin kültürü ve mirasına bağlamak[14] ve ayrıca antik Akad İmparatorluğu sırasında elde edilen siyasi hegemonyayı iddia etmek için kullanıyorlardı. Unvan aynı zamanda coğrafi bir unvandı, çünkü Güney Mezopotamya tipik olarak Sümer (güney) ve Akad (kuzey) olmak üzere iki bölgeye ayrılmıştı, yani 'Sümer ve Akad kralı' tüm ülke üzerindeki yönetimi ifade ediyordu.[11] Bu unvan, MÖ 539'da Yeni Babil İmparatorluğu'nun sonuna kadar Babil kralları tarafından kullanıldı ve ayrıca Babil'i fetheden ve MÖ 530'daki ölümüne kadar Babil'i yöneten II. Kiros tarafından da üstlenildi.[15]

Rol ve meşruiyet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Babil kralları, yönetme haklarını Babil'in koruyucu tanrısı Marduk'un ilahi ataması ve şehrin rahiplerinin kutsaması yoluyla elde etmişlerdir.[16] Marduk'un başlıca kült imgesi (genellikle tanrının kendisiyle bir tutulur), Marduk Heykeli, Yeni Yıl festivali sırasında tanrı tarafından krallık bahşedildiğini sembolize eden taçlarını Marduk'un "ellerinden" alan krallar için taç giyme törenlerinde önemli bir şekilde kullanılırdı.[17] Kralın yönetimi ve Marduk'un Dünya'daki vasalı olarak rolü, her yıl bu dönemde, kralın her yıl Yeni Yıl Festivali'nin beşinci gününde tek başına Esagila'ya, yani Babil'in ana kült tapınağına girmesi ve baş rahiple görüşmesiyle yeniden teyit edilirdi. Başrahip kralın üzerindeki regaliayı alıp yüzüne tokat atıp ve Marduk'un heykelinin önünde diz çöktürdü. Kral daha sonra heykele halkına baskı yapmadığını ve yıl boyunca düzeni sağladığını söylerdi, ardından baş rahip (Marduk adına) kralın yönetimi için ilahi desteğin devam edebileceğini ve kraliyet kıyafetlerini geri verebileceğini söylerdi.[18] Babil tapınaklarının koruyucusu olarak kral, cömertliğini Mezopotamya tanrılarına gösterir ve bu da karşılığında onun yönetimini güçlendirir ve ona yetkilerini verirdi.[16]

Babil krallarının barış ve güvenliği sağlaması, adaleti koruması, medeni haklara saygı göstermesi, yasadışı vergilendirmeden kaçınması, dini geleneklere saygı göstermesi ve dini düzeni koruması bekleniyordu. Kralın hiçbir sorumluluk ve görevi onun etnik veya kültürel olarak Babil kökenli olmasını gerektirmiyordu. Babil'in kraliyet geleneklerine yeterince aşina olan herhangi bir yabancı bu ünvanı alabilirdi; ancak o zaman yerel rahiplerin ve yerel yazıcıların yardımına ihtiyaç duyabilirlerdi. birçok yabancı kral Babilliler'den destek görüp birkaç yerli kral da hor görülmesinden anlaşılacağı üzere etnik köken ve kültür, Babil'in krallık algısında önemli görünmüyordu.[19] Bazı yabancı kralların yönetiminin Babilliler tarafından desteklenmemesi muhtemelen onların etnik veya kültürel geçmişleri değil daha çok Babil kralının geleneksel görevlerini gerektiği gibi yerine getirmedikleri ile alakalı olduğu düşünülmektedir.[20]

Hanedanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Babil Akad çivi yazısında Babil'in ilk hanedanının (palû Babili), basitçe 'Babil hanedanı') adı

Diğer monarşilerde olduğu gibi, Babil kralları da bir dizi kraliyet hanedanına ayrılmıştır; bu uygulama, antik Babillilerin kral listelerinde başlattıkları bir uygulamadır.[21][22] Genel olarak kabul gören Babil hanedanları, tarihçilerin daha sonraki krallıklar ve imparatorluklardaki yönetici aileler için kullandıkları terimle aynı doğrultuda aile grupları olarak anlaşılmamalıdır. Babil'in ilk hanedanı, tüm hükümdarların akraba olduğu bir hanedan grubu oluşturmuş olsa da, MÖ birinci binyıldaki hanedanlar, özellikle E Hanedanı, tutarlı bir ailevi ilişki dizisi oluşturmamıştır. Babil anlamında, palû veya palê olarak çevrilen hanedan terimi, aynı etnik veya kabile grubundan (yani Kassit hanedanı), aynı bölgeden (yani Deniz Diyarı hanedanları) veya aynı şehirden (yani Babil ve İsin hanedanları) gelen bir dizi hükümdarla ilgiliydi.[22] Bazı durumlarda, Eriba-Marduk (h. y. 769-760 civarı) gibi soyağacı açısından akraba olduğu bilinen krallar ve torunu II. Marduk-apla-iddina (h. MÖ 722-710 ve MÖ 703) farklı hanedanlara ayrıldı, ilki E Hanedanı'na, ikincisi ise (Üçüncü) Deniz Diyarı Hanedanı'na ait olarak belirlendi.[23]

Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Babil'in Kandalanu'dan (h. MÖ 648-627) II. Seleukos'a (h. MÖ 246-225) gelen yöneticilerini kaydeden Uruk Kral Listesi
Büyük İskender'den (h. 331-323 Babil'de) II. Dimitrios'a (h. MÖ 145-141 Babil'de) itibaren Babil'in yöneticilerini kaydeden Helenistik Dönem Babil Kral Listesi

Mezopotamya'daki kazılarda ortaya çıkarılan çeşitli belgeler arasında kronoloji ve siyasi tarihin yeniden yapılandırılması açısından en önemli olanlar, 'kronografik metinler' başlığı altında toplanan kral listeleri ve kroniklerdir. Kraliyet isimlerinin ve saltanat tarihlerinin bir araya getirildiği, ayrıca sıklıkla krallar arasındaki ilişkiler gibi ek bilgilerin de tablo biçiminde düzenlendiği koleksiyonlar olduğu için Mezopotamya kral listeleri, hükümdarların dizilimini yeniden oluştururken özel bir öneme sahiptirler. Babil hükümdarları açısından ana belge, Babil Kral Listesi A, B ve C olarak isimlendirilen üç bağımsız belgeden oluşan Babil Kral Listesi'dir (BKL). Ana Babil Kral Listelerine ek olarak, Babil hükümdarlarını kaydeden ek kral listeleri de mevcuttur.[24]

  • Babil Kral Listesi A (BKLa, BM 33332)[25] - Yeni-Babil İmparatorluğu'nun kuruluşundan bir süre sonra yaratılan Babil Kral Listesi A, Babil'in Sumu-abum (h. y. MÖ 1894-1881) dönemindeki ilk hanedanından Kandalanu'ya (h. 648-627 MÖ) kadar olan ilk hanedanını kaydeder. Tabletin sonu kırık olduğundan, başlangıçta Kandalanu'dan sonraki hükümdarları da listelediği ve muhtemelen Neo-Babil İmparatorluğu'nun krallarını da listelediği düşünülmektedir. Tüm hanedanlar yatay çizgilerle ayrılmıştır ve bu çizgilerin altında her hanedanın saltanat yıllarının toplamı ve hanedanların ürettiği kral sayısı kaydedilir. Neo-Babil yazısıyla yazılmıştır.[26]
  • Babil Kral Listesi B (BKLb, BM 38122)[25] - köken tarihi belirsiz, Yeni-Babil yazısıyla yazılmış. Babil Kral Listesi B, Babil'in ilk hanedanının krallarını ve Birinci Deniz Diyarı hanedanının krallarını kaydeder, alt simgeler bu hanedanlardaki kralların sayısını ve toplam saltanat sürelerini kaydeder. Birinci hanedan kralları için saltanat yılları kaydedilir, ancak Deniz Diyarı hanedanı kralları için atlanır. Krallar için kullanılan saltanat yılları, gerçek saltanat uzunluklarıyla tutarsızdır, muhtemelen yazarın listeyi yılların kaybolduğu veya hasar gördüğü bir belgeden kopyalamış olmasından dolayı. Liste, birinci hanedan krallarının ikisi hariç hepsinin soyağacı bilgilerini kaydeder, ancak Deniz Diyarı hanedan krallarından yalnızca ikisi için. Belge esasen iki hanedan için iki liste olduğundan, geç dönemde bilinmeyen bir amaçla daha uzun kral listelerinden kopyalanmış ve çıkarılmış olması mümkündür.[26]
  • Babil Kral Listesi C (BKLc)[27] - kısa bir metin,[28] Yeni Babil yazısıyla yazılmıştır.[26] Kral Listesi C, İsin'in ikinci hanedanı hakkında bir kaynak olarak önemlidir, çünkü korunan dokuz satırlık metnin ilk yedi satırı, bu hanedanın krallarının ve tarihlerinin dizisinin bir kısmını sağlar. Babil Kral Listesi B'deki karşılık gelen bölüm eksik korunmuştur.[28] Liste, Isin hanedanının yedinci kralı Marduk-shapik-zeri (h. y. MÖ 1081-1069) ile sona erdiğinden, onun halefi Adad-apla-iddina'nın (h. y. MÖ 1068-1047) hükümdarlığı sırasında yazılmış olması mümkündür.[26] Kısa uzunluğu ve alışılmadık şekli (düz olmaktan ziyade kavisli olması),[28] bunun genç bir Babilli öğrenci tarafından kullanılan bir uygulama tableti olabileceğini düşündürmektedir.[26]
  • Eşzamanlı Kral Listesi (ScKL)[29] — bireysel tabletler ve örneklerden oluşan bir koleksiyon. Eşzamanlı Kral Listesi iki sütundan oluşuyor ve Babil ve Asur krallarını birlikte kaydediyor, yan yana kaydedilen kralların da büyük olasılıkla aynı dönemde yaşamış oldukları varsayılıyor. Diğer belgelerin çoğundan farklı olarak, bu liste genellikle saltanat yıllarını ve soyağacı bilgilerini içermez, ancak Asur ve Babil kralları altındaki birçok baş yazıcıyı içermesi bakımından da farklılık gösterir. Listenin bilinen en eski kısmına sahip tablet, Asur kralı Erishum I (belirsiz saltanat tarihleri) ve Babil kralı Sumu-la-El (h. y. MÖ 1880-1845) ile başlar. Bilinen son kısım Asur'da Ashur-etil-ilani (h. 631-627 MÖ), Babil'de ise Kandalanu ile son bulmaktadır. Yeni Asur alfabesiyle yazıldığına göre, Yeni Asur İmparatorluğu'nun sonlarına doğru oluşturulmuş olabilir.[30]
  • Uruk Kral Listesi (UKL, IM 65066)[27] — Bu kral listesinin korunan kısmı Asur döneminde Kandalanu'dan Selefkî döneminde II. Seleukos'a (h. 246-225 MÖ) kadar olan yöneticileri kaydeder.[27]
  • Helenistik dönem Babil Kral Listesi (BM 35603)[31] — MÖ 141'den sonraki bir tarihte Babil'de yazılmıştır, İskender (h. 331-323 MÖ Babil'de)[32] yönetimindeki Babil'deki Helenistik yönetimin başlangıcından II. Dimitrios (h. 145-141 MÖ Babil'de) yönetimindeki Selefkî yönetiminin sonuna ve Part İmparatorluğu tarafından Babil'in fethine kadar olan yöneticileri kaydeder. I. Seleukos'tan (h. 305-281 MÖ) önceki ve IV. Antiohos'tan (h. 175-164 MÖ) sonraki girişler hasarlı ve parçalıdır.[33]

Babil yılları, hüküm süren kralın ve o anki hükümdarlık yılının ismiyle anıldığı için, Babil'de yazılmış ekonomik, astronomik ve edebi çivi yazısı metinlerindeki tarih formülleri de oldukça önemli ve yararlı kronolojik veriler sağlar.[34][35]

Yeni Babil İmparatorluğu'ndan Sonraki Krallık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ahameniş İmparatorluğu'nun I. Artaserhas'in rölyefi (h. 465-424 MÖ), 'Babil kralı' unvanını resmi olarak kullanan son Ahameniş kralıdır

Yukarıda anlatılan kral listelerine ek olarak, çivi yazılı yazıtlar ve tabletler, Babillilerin Yeni Babil İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra Part İmparatorluğu'nun (MÖ 141 - MS 224) yanısıra Ahameniş (MÖ 539-331), Argead (MÖ 331-310) ve Selefkî (MÖ 305-141) imparatorluklarının yönetimi boyunca yabancı Babil yöneticilerini meşru hükümdarları olarak tanımaya devam ettiklerini güvenle ortaya koymaktadır.[36]

İlk Ahameniş kralları Babil kültürüne ve tarihine büyük saygı duyuyorlardı ve Babil'i kendi krallıklarıyla kişisel bir birliğe benzer bir şekilde birleşmiş ayrı bir varlık veya krallık olarak görüyorlardı.[17] Buna rağmen Babilliler, ülkeleri Yeni Asur İmparatorluğu'nun (MÖ 722-626) yönetimi altındayken Asur yönetimine karşı duydukları öfke gibi, Ahameniş yönetimine karşı da öfke duymaya başlayacaklardı.[17] Babil'in Ahamenişler'e olan kızgınlığının büyük ihtimalle Ahamenişler'in yabancı olmasıyla pek ilgisi yoktu; daha çok Ahameniş krallarının, yerleşik Babil geleneklerine uygun olarak Babil kralının görevlerini gerektiği gibi yerine getiremeyecekleri düşünülüyordu. Bu algı daha sonra hem Asurlular hem de Ahamenişler tarafından deneyimlenen bir sorun olan Babil isyanlarının sık sık yaşanmasına yol açmıştır. Asur ve Ahameniş imparatorluklarının başkentleri başka yerlerde olduğundan, bu yabancı krallar şehrin ritüellerine düzenli olarak katılmıyorlardı (bu da ritüellerin geleneksel şekilde kutlanamayacağı anlamına geliyordu) ve tapınaklar inşa ederek ve şehrin tanrılarına kült armağanları sunarak Babil kültlerine olan geleneksel görevlerini nadiren yerine getiriyorlardı. Kralların bu görevlerini yerine getirmemeleri Babil'in gerçek kralları olarak kabul edilmeleri için gerekli ilahi desteğe sahip olmadıkları şeklinde yorumlanmış olabilir.[37]

İlk Ahameniş krallarının yalnızca Babil'de değil, imparatorluklarının her yerinde kullandıkları standart saltanat unvanı 'Babil ve topraklarının kralı' idi. Babil unvanı, Ahameniş Kralı I. Serhas (h. 486-465 MÖ) büyük bir Babil ayaklanmasını bastırmak zorunda kaldıktan sonra kalkmıştır. Serhas ayrıca daha önce büyük olan Babil satraplığını daha küçük alt birimlere böldü ve bazı kaynaklara göre intikam amacıyla şehre zarar verdi.[17] Kendi kraliyet yazıtlarında resmen 'Babil kralı' ünvanını kullanan son Ahameniş kralı, I. Serhas'ın oğlu ve halefi I. Artaserhas (h. 465-424 MÖ) görünmektedir.[38] I. Artaserhas'ın iktidarından sonra hükümdarların bu ünvanı kullandıklarına dair çok az örnek vardır, ancak Babilliler bu ünvanı yöneticilerine atfetmeye devam etmişlerdir. Selefkî döneminde bir kral tarafından 'Babil kralı' ifadesinin resmi olarak açık bir şekilde kullanıldığı bilinen tek örnek, Antiohos silindirinde bulunmaktadır. Bu kil silindirde, I. Antiohos'un (h. 281-261 MÖ) kendisini ve babası Selefkî I Nikator'u (h. 305-281 MÖ), 'Babil kralı' unvanının yanı sıra çeşitli diğer antik Mezopotamya unvanları ve onursal ifadelerle anmaktadır.[39] Selefkî kralları Babil geleneklerine ve kültürüne saygı göstermeye devam ettiler; birkaç Selefkî kralının Babil'de "Marduk'a hediyeler verdiği" kaydedildi ve Yeni Yıl Festivali hala çağdaş bir olay olarak kaydediliyor.[40][41][42] Festivalin kutlandığı bilinen son zamanlardan biri MÖ 188 yılında ritüellere önemli ölçüde katılan Selefkî Kralı III. Antiohos (h. 222, 187) zamanında olmuştur.[42] Helenistik dönemden (yani Grek Argeadlar ve Selefkî yönetimi) itibaren, Yunan kültürü Babil'de yerleşti, ancak Oelsner'e (2014) göre, Helenistik kültür "MS 2. yüzyıla kadar belirli alanlarda ve bölgelerde varlığını sürdüren antik Babil kültürüne derinlemesine nüfuz etmedi".[43]

Part İmparatorluğu'ndan III. Erdevân'ın (h. MS 79/80-81) Sikkesi, Babil metinlerinde kral olarak onaylanan son bilinen hükümdardır.

Part İmparatorluğu döneminde Babil, büyük bir kent merkezi olmaktan giderek uzaklaşmış ve eski Babil kültürü azalmıştır.[44] Yakındaki ve daha yeni imparatorluk başkentleri olan Seleukia ve daha sonra Tizpon şehirleri antik şehri gölgede bırakmış ve bölgedeki güç merkezleri haline gelmişlerdir.[45] Babil, Part yönetiminin ilk yüzyılında veya daha sonrasında hala önemliydi[44] ve çivi yazılı tabletler Part krallarının yönetimini tanımaya devam etmiştir.[46] Babil belgelerinde Part krallarına uygulanan standart unvan formülü " ar-ša-kâ LUGAL.LUGAL.MEŠ " (Aršakâ šar šarrāni, "Arşak, kralların kralı") idi.[47] Part dönemine ait birçok tablet, tarih formüllerinde kralın yanında görevdeki Part kralının kraliçesinden de söz ediyor; bu, kadınların Babil'in hükümdarı olarak resmen tanındığı ilk zamanlardır.[48] Part döneminde Babil'den günümüze ulaşan az sayıda belge, Part krallarının çoğunlukla şehirde bulunmaması ve Babillilerin kültürlerinin yavaş yavaş kaybolduğunu fark etmesiyle Babil'de artan bir endişe ve yabancılaşma hissinin varlığını göstermektedir.[49]

Babil'in tam olarak ne zaman terk edildiği bilinmemektedir. MS 50 yılında Romalı yazar Yaşlı Plinius, Seleukia'ya yakınlığın Babil'i "çorak bir çoraklığa" dönüştürdüğünü yazmış ve doğuya yaptıkları seferler sırasında Roma imparatorları Trajan (MS 115'te) ve Septimius Severus'un (MS 199'da) şehri yıkılmış ve terk edilmiş halde bulduklarını iddia etmiştir. Arkeolojik kanıtlar ve Abba Arikha'nın ( y.MS 219) en azından Babil tapınaklarının 3. yüzyılın başlarında hala aktif olabileceğini gösteriyor. [45] Eğer o dönemde eski Babil kültüründen geriye kalan herhangi bir kalıntı kalmış olsaydı, bunlar y. MS 230 civarında Sasani İmparatorluğu'nda gerçekleşen dini reformlar sonucunda kesin olarak ortadan kaldırılmış olmalıdır.[50]

Kaynakların yetersizliği ve Babil'in ne zaman terk edildiğinin bilinmemesi nedeniyle Babilliler tarafından kral olarak tanınan son hükümdarın kim olduğu bilinmemektedir. Bilinen son çivi yazılı tablet, Uruk'ta bulunan ve MS 79/80 yıllarına tarihlenen W22340a'dır. Tablet LUGAL (kral) kelimesini korumuştur ve bu da Babillilerin bu noktada hala bir kralı tanıdığını göstermektedir.[51] Bu dönemde Babil, Partların rakip kralı (yani gaspçı) III. Erdevân tarafından yönetiliyordu.[52] Modern tarihçiler, hükümdarlık soyunun nerede son bulduğu konusunda ikiye bölünmüş durumdadırlar. Spar ve Lambert (2005), Babilliler tarafından tanınan krallar listesine MS 1. yüzyıldan sonra hiçbir hükümdarı dahil etmediler,[36] ancak Beaulieu (2018), 'Babil'in XIV. Hanedanı'nın (kentin hükümdarları olarak Partlar için kullandığı isimlendirme) MS 3. yüzyılın başlarında Babil'deki Part egemenliğinin sonuna kadar sürdüğünü düşünmektedir.[53]

Çivi yazısıyla yazılmış isimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki listede Akadca'daki tüm kralların isimleri ve Akadca isimlerin çivi yazısı işaretlerine nasıl çevrildiği yer almaktadır. II. Burnaburiash'ın (y. h. 1359-1333 MÖ) yılları Kassit hanedanının (III. Hanedan) döneminde Sümerce, yazıtlarda ve resmi belgelerde kullanılan baskın dildi; II. Kurigalzu'nun (y.h. 1332, 1338 MÖ) ve bundan sonra yazıtlarda ve belgelerde Sümerce'nin yerini almıştır.[54] Tutarlılık amacıyla ve birkaç kral ve isimlerinin yalnızca II. Burnaburiash'in saltanatından yüzyıllar sonra Akadca yazılmış kral listelerinden bilinmesi nedeniyle,[55] bu liste kraliyet isimleri için Sümerce yerine yalnızca Akadcayı kullanmıştır; ancak bu, II. Burnaburiash'den önceki yöneticiler için anakroniktir.

Aynı kişiden söz edilse bile, Akadcada aynı ismin birkaç farklı yazılışının olması alışılmadık bir durum değildir.[56][57] Bunu örneklendirmek için aşağıdaki tabloda II. Nebukadnezar'ın (h. 605-562 MÖ) Akadca (Nabû-kudurri-uṣur) olarak yazılmıştır. Aşağıdaki kral listesi mümkün olduğunca daha özlü yazım biçimleri kullanmış ve esas olarak tarih formüllerinde ve kral listelerinde isimlerin gösterimi temel alınmıştır.

Özlü yazım (kral listeleri) Ayrıntılı yazım (bina yazıtları)

Nabû - kudurri - uṣur[58]
Na - bi - um - ku - du - ur - ri - u - ṣu - ur[59]

Aynı yazım şekli kullanılsa bile, çivi yazısı işaretlerinin birkaç farklı yazısı da vardı: Bir isim, aynı şekilde yazılsa bile, Eski Babil işaretlerinde Neo-Babil işaretlerine veya Neo-Asur işaretlerine kıyasla önemli ölçüde farklı görünüyordu.[60] Aşağıdaki tabloda, kullanılan işaretlere bağlı olarak Akadca'da (Antiʾukusu) Antiohos isminin farklı versiyonları gösterilmektedir. Aşağıdaki kral listesinde Yeni Babil ve Yeni Asur işaretleri kullanılmıştır; çünkü bu yazılar kral listelerinde öncelikli olarak kullanılan işaretlerdir.

Tarih formülleri (Yeni Babil işaretleri) Antiohos silindiri[b] Antiohos silindiri (Yeni Babil işaretleri) Antiohos silindiri (Neo-Asur işaretleri)

An - ti - ʾ - i - ku - su[62]
An - ti - ʾ - ku - us[63]
An - ti - ʾ - ku - us[64]
An - ti - ʾ - ku - us[64]

I. Hanedan (Amorit), MÖ 1894-1595

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Birinci Babil Hanedanı

BKLb'de, bu hanedanın yerel adı basitçe palû Babili ('Babil hanedanı') olarak geçer.[65] Modern tarihçiler, onu daha sonra Babil'i yöneten diğer hanedanlardan ayırt etmek için bu hanedandan sıklıkla 'Birinci Babil Hanedanı' olarak bahsederler.[65] Bazı tarihçiler, kralların Amorit kökenli olması nedeniyle[66] bu hanedandan Amorit Hanedanı olarak söz ederler.[67] Kral listesi son kral Samsu-Ditana için 31 yıllık bir saltanat süresi verirken, Babil'deki yıkım tabakası onun 26. yılına tarihlenirken daha sonraki kaynaklara ulaşılamamaktadır.[68]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Sumu-abum[c]
Šumu-abum 		y. MÖ 1894 y. MÖ 1881 BKLa and BKLb'de Babil'in ilk kralı [70]
Sumu-la-El
Šumu-la-El 		y. MÖ 1880 y. MÖ 1845 Belirsiz veraset [70]
Sabium
Sabūm 		y. MÖ 1844 y. MÖ 1831 Sumu-la-El'in oğlu [70]
Apil-Sin
Apil-Sîn 		y. MÖ 1830 y. MÖ 1813 Sabium'un oğlu [70]
Sin-Muballit
Sîn-Muballit 		y. MÖ 1812 y. MÖ 1793 Apil-Sin'in oğlu [70]
Hammurabi
Ḫammu-rāpi 		y. MÖ 1792 y. MÖ 1750 Sin-Muballit'in oğlu [70]
Samsu-iluna
Šamšu-iluna 		y. MÖ 1749 y. MÖ 1712 Hammurabi'nin oğlu [70]
Abi-Esuh
Abī-Ešuḫ 		y. MÖ 1711 y. MÖ 1684 Samsu-iluna'nın oğlu [70]
Ammi-Ditana
Ammi-ditāna 		y. MÖ 1683 y. MÖ 1647 Abi-Eshuh'ın oğlu [70]
Ammi-Şaduqa
Ammi-Saduqa 		y. MÖ 1646 y. MÖ 1626 Ammi-Ditana'nın oğlu [70]
Samsu-Ditana
Šamšu-ditāna 		y. MÖ 1625 y. MÖ 1595 Ammi-Saduqa'nın oğlu [70]

II. Hanedan (Birinci Deniz Diyarı), MÖ 1725-1475

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Birinci Deniz Diyarı Hanedanı

Hem BKLa hem de BKLb bu hanedandan palû Urukug ('Urukug hanedanı') olarak bahseder. Hanedanlığın çıkış noktasının Urukug şehri olduğu tahmin edilektedir. Bazı edebi kaynaklar bu hanedanın bazı krallarından 'Deniz Diyarı kralları' olarak söz eder ve bu nedenle modern tarihçiler bu hanedanı Deniz Diyarı hanedanı olarak isimlendirir. Birinci Deniz Diyarı Hanedanı olarak isimlendirilmesi, Babillilerin aslında 'Deniz Diyarı' olarak isimlendirdiği V. Hanedan'dan onu ayırır.[65] Bu hanedan, I. Hanedan ve III. Hanedan ile örtüşmektedir ve bu krallar aslında Babil'in kendisini değil, Babil'in güneyindeki bölgeyi (Deniz Diyarı) yönetmektedir.[22] Örneğin, bu hanedanın kralı Gulkişar aslında I. Hanedan'ın son kralı Samsu-Ditana ile aynı zamanda hüküm sürmüştür.[71] Hanedanlığın daha sonraki yazıcılar tarafından Babil'in hanedanlık tarihine dahil edilmesinin nedeni, bir süre Babil'i kontrol etmesi; Babil'in bazı kısımlarını kontrol etmesi; güçlü bir şekilde etkilemesi veya zamanının Babil'deki en istikrarlı gücü olması olabilir.[72] Aşağıda listelenen tarihler oldukça belirsizdir ve Beaulieu'da (2018) hanedan için listelenen zaman aralığını takip eder, y. MÖ 1725-1475, ayrıca Beaulieu (2018) tarafından verilen gibi, bireysel tarihler kralların hükümdarlıklarının uzunluklarına dayanmaktadır.[73]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Ilum-ma-ili
Ilum-ma-ilī 		y. MÖ 1725 ?? Belirsiz veraset [74]
Itti-ili-nibi
Itti-ili-nībī 		?? Belirsiz veraset [74]
...[d] —
[e] 		?? Belirsiz veraset [75]
Damqi-ilişu
Damqi-ilišu 		[26 yıl(?)] Belirsiz veraset [74]
Işkibal
Iškibal 		[15 yıl] Belirsiz veraset [74]
Şuşuşi
Šušši 		[24 yıl] Işkibal'in kardeşi [74]
Gulkişar
Gulkišar 		[55 yıl] Belirsiz veraset [74]
mDIŠ-U-EN[f]
[Belirsiz okuma] 		?? Belirsiz veraset [74]
Peşgaldarameş
Pešgaldarameš 		y. MÖ 1599 y. MÖ 1549 Gulkişar'ın oğlu [74]
Ayadaragalama
Ayadaragalama 		y. MÖ 1548 y. MÖ 1520 Peshgaldaramesh'in oğlu [74]
Akurduana
Akurduana 		y. MÖ 1519 y. MÖ 1493 Belirsiz veraset [74]
Melamkurkurra
Melamkurkurra 		y. MÖ 1492 y. MÖ 1485 Belirsiz veraset [74]
Ea-gamil
Ea-gamil 		y. MÖ 1484 y. MÖ 1475 Belirsiz veraset [74]

III. Hanedan (Kasit), MÖ 1729–1155

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu hanedanın BKLa'daki adının kaydı kaybolmuştur, ancak diğer Babil kaynakları bundan palû Kaššī ('Kassit hanedanı') olarak bahsetmektedir.[76] Bu hanedanın ilk yöneticilerinin, yani Karaindaş'tan önceki kralların sıralamasının ve adlarının yeniden yapılandırılması zor ve tartışmalıdır. Kral listeleri bu noktada hasar görmüş durumdadır ve korunan kısımlar birbirleriyle çelişiyor gibi görünmektedir: örneğin, BKLa'da, Eşzamanlı Kral Listesi'nde ihmal edilen, I. Kaştiliaş ile Abi-Rattash arasında bir kral yer alırken, Eşzamanlı Kral Listesi'nde BKLa'da ihmal edilen, II. Kaştiliaş, Abi-Rattash ile Urzigurumash arasında yer almaktadır. Ayrıca, kral listelerinde bu hanedana atfedilen en eski kralların aslında Babil'i yönetmemiş olmaları, ancak daha sonraki yöneticilerin ataları oldukları için eklenmiş olmaları da olası görünmektedir.[77] Babil, ilk Deniz Diyarı hanedanının son kralı Ea-gamil'i yenen Ulamburiash'ın hükümdarlığına kadar tam olarak birleştirilip bir araya getirilememiştir.[71]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Gandash
Gandaš 		y. MÖ 1729 y. MÖ 1704 Belirsiz veraset [78]
I. Agum
Agum 		y. MÖ 1703 y. MÖ 1682 Gandash'ın oğlu [78]
I. Kashtiliash
Kaštiliašu 		y. MÖ 1681 y. MÖ 1660 I. Agum'un oğlu [78]
...[g] —
[h] 		y. MÖ 1659 ?? Belirsiz veraset [78]
Abi-Rattash
Abi-Rattaš 		?? I. Kashtiliash'ın oğlu [80]
II. Kashtiliash
Kaštiliašu 		?? Belirsiz veraset [80]
Urzigurumash
Ur-zigurumaš 		?? Abi-Rattash'in soyu (?)[i] [80]
II. Agum[j]
Agum-Kakrime 		?? Urzigurumash'ın oğlu [80]
Harba-Shipak
Ḫarba-Šipak 		?? Belirsiz veraset [80]
Shipta'ulzi
Šipta’ulzi 		?? Belirsiz veraset [80]
...[k] —
[l] 		?? Belirsiz veraset [82]
I. Burnaburiash
Burna-Buriaš 		y. MÖ 1530 y. MÖ 1500 Belirsiz veraset, en eski Kassit hükümdarı, Babil'i yönettiği konusunda güvenle kanıtlanmıştır [83]
Ulamburiash
Ulam-Buriaš 		[y. MÖ 1475] I. Burnaburiash'ın oğlu (?), ilk Deniz Diyarı Hanedanı'nın son kralı Ea-gamil'i yenerek Babil'i yeniden birleştirdi [84]
III. Kashtiliash
Kaštiliašu 		?? I. Burnaburiash'ın oğlu (?) [80]
III. Agum
Agum 		?? III. Kashtiliash'ın oğlu [80]
Kadashman-Sah[m]
Kadašman-Saḫ 		?? Belirsiz veraset, III. Agum ile ortak hükümdar? [86]
Karaindash
Karaindaš 		[y. MÖ 1415] Belirsiz veraset [80]
I. Kadashman-Harbe
Kadašman-Ḫarbe 		[y. MÖ 1400] Karaindash'ın oğlu (?) [87]
I. Kurigalzu
Kuri-Galzu 		?? I. Kadashman-harbe'nin oğlu [80]
I. Kadashman-Enlil
Kadašman-Enlil 		y. MÖ 1374 y. MÖ 1360 I. Kurigalzu'nun oğlu (?)[n] [80]
Burnaburiash II
Burna-Buriaš 		y. MÖ 1359 y. MÖ 13333 I. Kadashman-Enlil'in oğlu (?) [80]
Kara-hardash
Kara-ḫardaš 		y. MÖ 1333 y. MÖ 1333 II. Burnaburiash'in oğlu (?) [80]
Nazi-Bugash
Nazi-Bugaš 		y. MÖ 1333 y. MÖ 1333 Gaspçı, diğer krallarla ilgisi yok [80]
II. Kurigalzu
Kuri-Galzu 		y. MÖ 1332 y. MÖ 1308 II. Burnaburiash'in oğlu [80]
Nazi-Maruttash
Nazi-Maruttaš 		y. MÖ 1307 y. MÖ 1282 II. Kurigalzu'nun oğlu [80]
Kadashman-Turgu
Kadašman-Turgu 		y. MÖ 1281 y. MÖ 1264 Nazi-Maruttash'ın oğlu [80]
II. Kadashman-Enlil
Kadašman-Enlil 		y. MÖ 1263 y. MÖ 1255 Kadashman-Turgu'nun oğlu [80]
Kudur-Enlil
Kudur-Enlil 		y. MÖ 1254 y. Mö 1246 II. Kadashman-Enlil'in oğlu [80]
Shagarakti-Shuriash
Šagarakti-Šuriaš 		y. MÖ 1245 y. MÖ 1233 Kudur-Enlil'in oğlu [80]
Kashtiliash IV
Kaštiliašu 		y. MÖ 1232 y. MÖ 1225 Shagarakti-Shuriash'in oğlu [80]
Enlil-nadin-shumi[o]
Enlil-nādin-šumi 		y. MÖ 1224 y. MÖ 1224 Belirsiz veraset [80]
II. Kadashman-Harbe[o]
Kadašman-Ḫarbe 		y. MÖ 1223 y. MÖ 1223 Belirsiz veraset [80]
Adad-shuma-iddina[o]
Adad-šuma-iddina 		y. MÖ 1222 y. MÖ 1217 Belirsiz veraset [80]
Adad-shuma-usur
Adad-šuma-uṣur 		y. MÖ 1216 y. MÖ 1187 IV. Kashtiliash'in oğlu (?) [80]
II. Meli-Şipak
Meli-Šipak 		y. MÖ 1186 y. MÖ 1172 Adad-shuma-usur'ın oğlu [80]
I. Marduk-apla-iddina
Marduk-apla-iddina 		y. MÖ 1171 y. MÖ 1159 Meli-Shipak'ın oğlu [80]
Zababa-shuma-iddin
Zababa-šuma-iddina 		y. MÖ 1158 y. MÖ 1158 Belirsiz veraset [80]
Enlil-nadin-ahi
Enlil-nādin-aḫe 		y. MÖ 1157 y. MÖ 1155 Belirsiz veraset [80]

IV. Hanedan (2. Isin), MÖ 1153-1022

[değiştir | kaynağı değiştir]

BKLa'ya göre bu hanedanın yerel adı palû Išin ('Isin hanedanı'). Hanedanlığın çıkış noktasının İsin şehri olduğu tahmin edilmektedir. Modern tarihçiler bu hanedanı, onu antik Sümer İsin hanedanından ayırmak için İsin'in ikinci hanedanı olarak isimlendirirler.[65] Daha önceki araştırmalar, bu hanedanın ilk kralı Marduk-kabit-ahheshu'nun saltanatının ilk yıllarını son Kassit kralıyla aynı anda yönettiğini varsayıyordu; ancak son araştırmalar durumun böyle olmadığını gösteriyor. Bu liste, Beaulieu'ya (2018) göre bu hanedanın krallarının revize edilmiş kronolojisini takip ediyor; bu da sonraki hanedanların tarihlerinin de revize edilmesi anlamına geliyor.[90]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Marduk-kabit-ahheshu
Marduk-kabit-aḫḫēšu 		y. MÖ 1153 y. MÖ 1136 Belirsiz veraset [91]
Itti-Marduk-balatu
Itti-Marduk-balāṭu 		y. MÖ 1135 y. MÖ 1128 Marduk-kabit-ahheshu'nun oğlu [91]
Ninurta-nadin-shumi
Ninurta-nādin-šumi 		y. MÖ 1127 y. MÖ 1122 Itti-Marduk-balatu'nun akrabası (?)[p] [91]
I. Nebukadnezar
Nabû-kudurri-uṣur 		y. MÖ 1121 y. MÖ 1100 Ninurta-nadin-shumi'nin oğlu [91]
Enlil-nadin-apli
Enlil-nādin-apli 		y. MÖ 1099 y. MÖ 1096 I. Nebukadnezar'ın oğlu [91]
Marduk-nadin-ahhe
Marduk-nādin-aḫḫē 		y. MÖ 1095 y. MÖ 1078 Ninurta-nadin-shumi'nin oğlu, Enlil-nadin-apli'den tahtı gasp etmiştir [91]
Marduk-shapik-zeri
Marduk-šāpik-zēri 		y. MÖ 1077 y. MÖ 1065 Marduk-nadin-ahhe'nin oğlu (?)[q] [91]
Adad-apla-iddina
Adad-apla-iddina 		y. MÖ 1064 y. MÖ 1043 Gaspçı, önceki krallar ile bir bağı yok [94]
Marduk-ahhe-eriba
Marduk-aḫḫē-erība 		y. MÖ 1042 y. MÖ 1042 Belirsiz veraset [91]
Marduk-zer-X
Marduk-zēra-[—][r] 		y. MÖ 1041 y. MÖ 1030 Belirsiz veraset [91]
Nabu-shum-libur
Nabû-šumu-libūr 		y. MÖ 1029 y. MÖ 1022 Belirsiz veraset [91]

V. Hanedan (2. Deniz Diyarı), MÖ 1021–1001

[değiştir | kaynağı değiştir]

BKLa'ya göre bu hanedanın yerel adı palû tamti ('Deniz Diyarı Hanedanı'). Modern tarihçiler, onu II. Hanedan'den ayırmak için ona 2. Deniz Diyarı hanedanı adını veriyorlar.[65]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Simbar-şipak
Simbar-Šipak 		y. MÖ 1021 y. MÖ 1004 Muhtemelen Kassit kökenli, Belirsiz veraset [96]
Ea-mukin-zeri
Ea-mukin-zēri 		y. MÖ 1004 y. MÖ 1004 Muhtemelen Kassit soyundan (Bit-Hashmar klanı), Simbar-Shipak'tan tahtı gasp etti [96]
Kaşşu-nadin-ahi
Kaššu-nādin-aḫi 		y. MÖ 1003 y. MÖ 1001 Muhtemelen Kassit kökenli, Simbar-şipak'ın oğlu. [96]

VI. Hanedan (Bazi), MÖ 1000–981

[değiştir | kaynağı değiştir]

BKLa bu hanedandan palû Bazu ('Baz hanedanı') olarak bahseder ve Dynastic Chronicle buna palû palû Bīt-Bazi ('Bit-Bazi hanedanı') der. Bit-Bazi, Kassite döneminde varlığı kanıtlanmış bir klandı. Hanedanlığın isminin ya Baz şehrinden ya da o şehrin efsanevi kurucusu Bazi'nin soyundan gelmesi muhtemeldir.[97]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Eulmaş-şakin-şumi
Eulmaš-šākin-šumi 		y. MÖ 1000 y. MÖ 984 Muhtemelen Kassit soyundan (Bit-Bazi klanı), belirsiz veraset [96]
I. Ninurta-kudurri-usur
Ninurta-kudurrῑ-uṣur 		y. MÖ 983 y. MÖ 981 Muhtemelen Kassit soyundan (Bit-Bazi klanı), belirsiz veraset [96]
Şirikti-şuqamuna
Širikti-šuqamuna 		y. MÖ 981 y. MÖ 981 Muhtemelen Kassit soyundan (Bit-Bazi klanı), I. Ninurta-kudurri-usur'un kardeşi [96]

VII. Hanedan (Elam), MÖ 980–975

[değiştir | kaynağı değiştir]

BKLa, Mar-biti-apla-usur'u yatay çizgilerle diğer krallardan hanedan olarak ayırır ve onu kendi hanedanına ait olarak işaretler. Hanedanlık Tarihi de onu kendi içinde gruplandırır ve hanedanından (sadece onu içeren) palû Elamtu ('Elam hanedanı') olarak bahseder.[98]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Mar-biti-apla-usur
Mār-bīti-apla-uṣur 		y. MÖ 980 y. MÖ 975 Elam veya daha büyük olasılıkla Elam kökenli, belirsiz veraset [96]

VIII. Hanedan (E), MÖ 974–732

[değiştir | kaynağı değiştir]

BKLa'ya göre, bu hanedanın yerel adı palû E ('E hanedanı') idi. 'E'nin anlamı açık değildir, ancak büyük olasılıkla Babil şehrine bir göndermedir, bu da ismin 'Babil hanedanı' olarak yorumlanması gerektiği anlamına gelir. E hanedanı zamanı büyük bir istikrarsızlık zamanıydı ve bu hanedan altında bir araya gelen ilgisiz krallar bile tamamen farklı etnik gruplara aitti. Başka bir Babil tarihi çalışması olan Dynastic Chronicle (sadece parça parça korunmuş olsa da), bu hanedanı bir dizi kısa, daha küçük hanedanlara ayırır.[99]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Nabu-mukin-apli
Nabû-mukin-apli 		y. MÖ 974 y. MÖ 939 Babilli, belirsiz veraset [100]
II. Ninurta-kudurri-usur
Ninurta-kudurrῑ-uṣur 		y. MÖ 939 y. MÖ 939 Babilli, Nabu-mukin-apli'nin oğlu [100]
Mar-biti-ahhe-iddina
Mār-bῑti-aḫḫē-idinna 		y. MÖ 938 ?? Babilli, Nabu-mukin-apli'nin oğlu [100]
Shamash-mudammiq
Šamaš-mudammiq 		?? y. MÖ 901[s] Babilli, belirsiz veraset [100]
I. Nabu-şuma-ukin
Nabû-šuma-ukin 		y. MÖ 900[s] y. MÖ 887[t] Babilli, belirsiz veraset [100]
Nabu-apla-iddina
Nabû-apla-iddina 		y. MÖ 886[t] y. MÖ 853[t] Babilli, I. Nabu-shuma-ukin'in oğlu [100]
I. Marduk-zakir-şumi
Marduk-zâkir-šumi 		y. MÖ 852[t][u] y. MÖ 825[u] Babilli, Nabu-apla-iddina'nın oğlu [100]
Marduk-balassu-iqbi
Marduk-balāssu-iqbi 		y. MÖ 824[u] MÖ 813[v] Babilli, I. Marduk-zakir-şumi'nin oğlu [100]
Baba-aha-iddina
Bāba-aḫa-iddina 		MÖ 813[v] MÖ 812[v] Babilli, belirsiz veraset [100]
Babil Fetret Dönemi (en az dört yıl)[w][x]
Ninurta-apla-X
Ninurta-apla-[—][y] 		?? Babilli, belirsiz veraset [100]
Marduk-bel-zeri
Marduk-bēl-zēri 		?? Babilli, belirsiz veraset [100]
Marduk-apla-usur
Marduk-apla-uṣur 		?? y. MÖ 769[z] Belirsiz bir kabilesinin Keldani şefi, belirsiz veraset [100]
Eriba-Marduk
Erība-Marduk 		y. MÖ 769[z] y. MÖ 760[z] Bit-Yakin kabilesinin Keldani şefi, belirsiz veraset [100]
Nabu-shuma-ishkun
Nabû-šuma-iškun 		y. MÖ 760[z] 748 BC Bit-Dakkuri kabilesinin Keldani şefi, belirsiz veraset [100]
Nabonassar
Nabû-nāṣir 		MÖ 748 MÖ 734 Babilli, belirsiz veraset [100]
Nabu-nadin-zeri
Nabû-nādin-zēri 		MÖ 734 MÖ 732 Babilli, Nabonassar'ın oğlu [100]
II. Nabu-shuma-ukin
Nabû-šuma-ukin 		MÖ 732 MÖ 732 Babilli, belirsiz veraset [100]
not: Babil Kral Listesi A, E hanedanının 17 kralının adını kaydeder, ancak daha sonra hanedanın 22 kraldan oluştuğunu belirtir. Bu tutarsızlık bir yazıcı hatası olarak açıklanabilir, ancak dizide başka krallar da olması mümkündür. Liste kritik noktalarda kesilmiştir ve isimleri bu nedenle günümüze ulaşmayan beş ek kralın, Babil ara döneminin sonu ile Ninurta-apla-X'in saltanatı arasına eklenmiş olması mümkündür.[107] Modern tarihçiler Babil hükümdarlarını sıralarken, Baba-aha-iddina'nın tahttan indirilmesinden sonra hüküm süren ilk kralın Ninurta-apla-X olduğu görülmektedir.[100]

IX. Hanedan (Asur), MÖ 732–626

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Yeni Asur İmparatorluğu

'IX. Hanedan' terimi, geniş anlamda, Yeni Asur İmparatorluğu tarafından yönetildiği dönemde Babil'in yöneticilerini ifade etmek için kullanılır. Bu hanedan, hem Adaside hanedanının hem de sonraki Sargonid hanedanının Asur krallarının yanı sıra, hanedan dışı çeşitli vasal ve isyancı kralları da içerir. BKLa'da hanedanları ayırmak için kullanılan çizgilerin, listedeki diğer yerlerde kullanılması nedeniyle, modern bilim insanları tarafından sıklıkla bir hanedan olarak gruplandırılırlar.[22] BKLa ayrıca bazı krallara bireysel hanedan etiketleri atar, ancak bu daha somut önceki hanedanlar için yapıldığı şekilde değildir.[22] Her kralla ilişkilendirilen palê tanımı (Mushezib-Marduk'a kadar olan listede kayıtlıdır) aşağıdaki tabloda yer almaktadır ve Fales'i (2014) takip etmektedir.[108]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş palê Veraset Kaynak
Nabu-mukin-zeri
Nabû-mukin-zēri 		MÖ 732 MÖ 729 palê Šapî
'Shapi Hanedanı' 		Bit-Amukkani kabilesinin Keldani reisi tahtı gasp etti. [109]
III. Tiglat-Pileser
Tukultī-apil-Ešarra 		MÖ 729 MÖ 727 palê Baltil
'[Assur] Hanedanı' 		Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Babil'i ele geçirdi [109]
V. Şalmanezer
Salmānu-ašarēd 		MÖ 727 MÖ 722 Yeni Asur İmparatorluğu kralı — III. Tiglat-Pileser'in oğlu [109]
II. Marduk-apla-iddina
(İlk hükümdarlığı)
Marduk-apla-iddina 		MÖ 722 MÖ 710 palê Tamti
'Deniz Diyarı Hanedanı' 		Bit-Yakin kabilesinin Keldani şefi, V. Şalmanezer'in ölümü üzerine kral ilan edildi [109]
II. Sargon
Šarru-kīn 		MÖ 710 MÖ 705 palê Ḫabigal
'[Hanigalbat] Hanedanı' 		Yeni Asur İmparatorluğu kralı — III. Tiglat-Pileser'in oğlu (?) [109]
Sanherib
(İlk hükümdarlığı)
Sîn-ahhe-erība 		MÖ 705 MÖ 703 Yeni Asur İmparatorluğu kralı — II. Sargon'un oğlu [109]
Marduk-zakir-shumi II
Marduk-zâkir-šumi 		MÖ 703 MÖ 703 A Arad-Ea
'Arad-Ea Oğlu [soyundan]' 		Arad-Ea ailesinden Babil asi, isyancı kral [109]
II. Marduk-apla-iddina
(İkinci hükümdarlığı)
Marduk-apla-iddina 		MÖ 703 MÖ 703 ERÍN Ḫabi
'Soldier of [Hanigalbat?]' 		Bit-Yakin kabilesinin Keldani şefi, tahtı yeniden ele geçirdi [109]
Bel-ibni
Bel-ibni 		MÖ 703 MÖ 700 palê E
'E Hanedanı' 		Rab-bānî ailesinden olan ve Sanherib tarafından atanan Babil vasal kralı [109]
Aššur-nādin-šumi
Aššur-nādin-šumi 		MÖ 700 MÖ 694 palê Ḫabigal
'[Hanigalbat] Hanedanı' 		Sanherib'in oğlu, babası tarafından vasal kral olarak atandı [109]
Nergal-ushezib
Nergal-ušezib 		MÖ 694 MÖ 693 palê E
'Dynasty of E' 		Gaḫal ailesinden Babil asi, isyancı kral [109]
Mushezib-Marduk
Mušezib-Marduk 		MÖ 693 MÖ 689 Bit-Dakkuri kabilesinin Keldani şefi, isyancı kral [109]
Sanherib[aa]
(İkinci hükümdarlığı)
Sîn-ahhe-erība 		MÖ 689 20 Ekim
MÖ 681 		Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Babil'i yeniden ele geçirdi [113]
Esarhaddon
Aššur-aḫa-iddina 		Aralık
681 BC 		1 Kasım
669 BC 		Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Sanherib'in oğlu [114]
Asurbanipal[ab]
(İlk hükümdarlığı)
Aššur-bāni-apli 		1 Kasım
MÖ 669 		Mart
MÖ 668 		Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Esarhaddon'un oğlu [110]
Šamaš-šuma-ukin
Šamaš-šuma-ukin 		Mart
MÖ 668 		MÖ 648 Esarhaddon'un oğlu, babası tarafından Babil'in varisi olarak belirlenmiş, Asurbanipal tarafından vasal kral olarak atanmıştır [110]
Asurbanipal[ac]
(İkinci hükümdarlığı)
Aššur-bāni-apli 		MÖ 648 MÖ 646 Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Šamaš-šuma-ukin'in isyanı sonrası Babil'i yeniden ele geçirdi. [116]
Kandalanu
Kandalānu 		MÖ 647 MÖ 627 Asurbanipal tarafından vasal kral olarak atandı [110]
Sîn-şumu-lişir[ad]
Sîn-šumu-līšir 		MÖ 626 MÖ 626 Yeni Asur İmparatorluğu'nda gaspçı — Babil2de tanındı [110]
Sîn-şar-işkun[ad]
Sîn-šar-iškun 		MÖ 626 MÖ 626 Yeni Asur İmparatorluğu kralı — Ashurbanipal'in oğlu [110]

X. Hanedan (Keldani), MÖ 626–539

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Yeni Babil İmparatorluğu

Bu hanedanın yerel adı hiçbir kaynakta görünmemektedir; zira X. Hanedan'ın kralları yalnızca, Babilli kronografların Babil tarihini tanımlamak için hanedan kavramını kullanmayı bıraktığı Helenistik dönemde yapılan kral listelerinde yer almaktadır. Modern tarihçiler genellikle bu hanedandan 'Yeni Babil hanedanı' olarak bahsederler çünkü bu krallar Yeni Babil İmparatorluğu'nu yönetmiştir veya kraliyet soyunun varsayılan etnik kökenine göre 'Keldani hanedanı' olarak isimlendirilmiştir.[22] Daha sonraki bir belge olan Hanedanlık Tarihi, Nabonidus'tan 'Harran hanedanı'nın (palê Ḫarran) kurucusu ve tek kralı olarak bahseder ve ayrıca Neriglissar'ın tahta çıkmasıyla hanedan değişikliğine işaret ediyor olabilir, ancak metnin çoğu parçalıdır.[118][119]

Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Nabopolassar
Nabû-apla-uṣur 		22/23 Kasım
MÖ 626 		Temmuz
MÖ 605 		Babilli asi, Sinsharishkun'u yendi [120]
II. Nebukadnezar
Nabû-kudurri-uṣur 		Ağustos
MÖ 605 		7 Ekim
MÖ 562 		Nabopolassar'ın oğlu [120]
Amel-Marduk
Amēl-Marduk 		7 Ekim
MÖ 562 		Ağustos
MÖ 560 		II. Nebukadnezar'ın oğlu [120]
Neriglissar
Nergal-šar-uṣur 		Ağustos
MÖ 560 		Nisan
MÖ 556 		II. Nebukadnezar'ın damadı, tahtı gasp etti [120]
Labashi-Marduk
Lâbâši-Marduk 		Nisan
MÖ 556 		Haziran
MÖ 556 		Neriglissar'ın oğlu [120]
Nabonidus
Nabû-naʾid 		25 Mayıs
MÖ 556 		13 Ekim
MÖ 539 		II. Nebukadnezar'ın damadı (?), tahtı gasp etti, ortak hükümdarlar: Nitocris ve Belşazzar [121]

Yabancı yönetimi altındaki Babil, MÖ 539 – MS 224

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni-Babil İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra yapılan kral listelerinde hanedan kavramının kullanımı sona ermiş; bu da Keldani krallarının yerine geçen yabancı imparatorlukların yönetici hanedanları için kullanılan yerel Babil tanımlarının bilinmediği anlamına gelmektedir.[22]

XI. Hanedan (Ahameniş), MÖ 539–331

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Ahameniş Hanedanı ve Ahameniş İmparatorluğu
Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
II. Kiros
Kuraš 		29 Ekim
MÖ 539 		Ağustos
MÖ 530 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — Babil'i ele geçirdi [122]
II. Kambises
Kambuzīa 		Ağustos
MÖ 530 		Nisan
MÖ 522 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Kiros'un oğlu [122]
Bardiya
Barzia 		Nisan/Mayıs
MÖ 522 		29 Eylül
MÖ 522 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Kiros'un oğlu veya bir sahtekar [122]
III. Nebukadnezar
Nabû-kudurri-uṣur 		3 Ekim
MÖ 522 		Aralık
MÖ 522 		Zazakku ailesinden gelen Babil isyancısı, Nabonidus'un oğlu olduğu iddia ediliyor [123]
I. Darius
(İlk hükümdarlığı)
Dariamuš 		Aralık
MÖ 522 		25 Ağustos
MÖ 521 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Kiros'un uzak akrabası [122]
IV. Nebukadnezar
Nabû-kudurri-uṣur 		25 Ağustos
MÖ 521 		27 Kasım
MÖ 521 		Ermeni asıllı Babil isyancısı, Nabonidus'un oğlu olduğu iddia ediliyor [124]
I. Darius
(İkinci hükümdarlığı)
Dariamuš 		27 Kasım
521 BC 		Kasım
486 BC 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — Babil'i yeniden ele geçirdi. [122]
I. Serhas
(İlk hükümdarlığı)
Aḫšiaršu 		Kasım
486 BC 		Temmuz
484 BC 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — I. Darius'un oğlu [122]
Shamash-eriba
Šamaš-eriba 		Temmuz
MÖ 484 		Ekim
MÖ 484 		Babilli asi [125]
Bel-shimanni
Bêl-šimânni 		Temmuz
484 BC 		Ağustos
484 BC 		Babilli asi [125]
I. Serhas
(İkinci hükümdarlığı)
Aḫšiaršu 		Ekim
MÖ 484 		MÖ 465 Ahameniş İmparatorluğu kralı — Babil'i yeniden ele geçirdi. [122]
I. Artaserhas
Artakšatsu 		MÖ 465 December
MÖ 424 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — I. Serhas'ın oğlu [122]
II. Serhas —
[ae] 		MÖ 424 MÖ 424 Ahameniş İmparatorluğu kralı — I. Artaserhas'in oğlu [122]
Sogdianus —
[ae] 		MÖ 424 MÖ 423 Ahameniş İmparatorluğu kralı — I. Artaserhas'in gayrımeşru oğlu [122]
II. Darius
Dariamuš 		Şubat
MÖ 423 		y. Nisan
MÖ 404 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — I. Artaserhas'in gayrımeşru oğlu [122]
II. Artaserhas
Artakšatsu 		y. Nisan
MÖ 404 		MÖ 359/358 Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Darius'un oğlu [122]
III. Artaserhas
Artakšatsu 		MÖ 359/358 MÖ 338 Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Artaserhas'in oğlu [122]
Arses
Artakšatsu 		MÖ 338 MÖ 336 Ahameniş İmparatorluğu kralı — III. Artaserhas'in oğlu [122]
Nidin-Bel
Nidin-Bêl 		MÖ 336 MÖ 336/335 Babilli asi (?), sadece Uruk Kral Listesi'nde doğrulanmış, alternatif olarak bir yazıcı hatası olabilir [126]
III. Darius
Dariamuš 		MÖ 336/335 Ekim
MÖ 331 		Ahameniş İmparatorluğu kralı — II. Artaserhas'in torunu [122]

XII. Hanedan (Argead), MÖ 331-305

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Argead Hanedanı ve Helenistik Dönem
Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
İskender
Aliksandar 		Ekim
M.Ö. 331 		11 Haziran
M.Ö. 323 		Makedonya Kralı — Ahameniş İmparatorluğunu fethetti [127]
III. Filip
Pilipsu 		11 Haziran
M.Ö. 323 		MÖ 317[af] Makedonya Kralı — III. İskender'in kardeşi [129]
I. Antigonos[ag]
Antigunusu 		MÖ 317 MÖ 309/308 Antigonid İmparatorluğu Kralı — İskender'in generali (Diadohoi) [132]
IV. Aleksandros
Aliksandar 		M.Ö. 316 MÖ 310[ah] Makedonya Kralı — İskender'in oğlu [134]

XIII. Hanedan (Selefkî), MÖ 305-141

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Selefkî İmparatorluğu
Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
I. Seleukos
Siluku 		305 BC[ai] Eylül
MÖ 281 		Selefkî İmparatorluğu kralı — İskender'in generali (Diadochus) [134]
I. Antiohos
Antiʾukusu 		MÖ 294[aj] 2 Haziran
MÖ 261 		Selefkî İmparatorluğu kralı — I. Seleukos'un oğlu [136]
Seleukos[ak]
Siluku 		MÖ 281 MÖ 266 Selefkî İmparatorluğu ortak kralı — I. Antiohos'un oğlu [137]
II. Antiohos
Antiʾukusu 		MÖ 266[aj] Temmuz
MÖ 246 		Selefkî İmparatorluğu kralı — I. Antiohos'un oğlu [136]
II. Seleukos
Siluku 		Temmuz
MÖ 246 		MÖ 225 Selefkî İmparatorluğu kralı — II. Antiohos'un oğlu [136]
III. Seleukos
Siluku 		MÖ 225 MÖ 223 Selefkî İmparatorluğu kralı — II. Seleukos'un oğlu [138]
III. Antiohos
Antiʾukusu 		MÖ 223 3 Temmuz
MÖ 187 		Selefkî İmparatorluğu kralı — II. Seleukos'un oğlu [138]
Antiohos[al]
Antiʾukusu 		210 BC 192 BC Selefkî İmparatorluğu ortak kralı — III. Antiohos'un oğlu [140]
IV. Seleukos
Siluku 		MÖ 189[aj] 3 Eylül
MÖ 175 		Selefkî İmparatorluğu kralı — III. Antiohos'un oğlu [141]
IV. Antiohos
Antiʾukusu 		3 Eylül
MÖ 175 		MÖ 164 Selefkî İmparatorluğu kralı — III. Antiohos'un oğlu [142]
Antiohos[al]
Antiʾukusu 		MÖ 175 MÖ 170 Selefkî İmparatorluğu ortak kralı — IV. Seleukos'un oğlu [143]
V. Antiohos
Antiʾukusu 		MÖ 164 MÖ 162 Selefkî İmparatorluğu kralı — IV. Antiohos'un oğlu [144]
I. Dimitrios
(İlk hükümdarlığı)
Dimitri 		y. Ocak
MÖ 161[am] 		y. Ocak
MÖ 161 		Selefkî İmparatorluğu kralı — IV. Seleukos'un oğlu [146]
Timarchus —
[an] 		y. Ocak
161[ao] 		y. Mayıs
MÖ 161[ao] 		Selefkî yönetiminde Asi satrap — Babil'i ele geçirip kısa bir süre yönetti [147]
I. Dimitrios
(İkinci hükümdarlığı)
Dimitri 		y. Mayıs
MÖ 161 		MÖ 150 Selefkî İmparatorluğu kralı — Babil'i yeniden ele geçirdi. [148]
Alexander Balas
Aliksandar 		MÖ 150 MÖ 146 Selefkî İmparatorluğu kralı — sözde IV. Antiohos'un oğlu [149]
II. Dimitrios
Dimitri' 		MÖ 146 MÖ 141 Selefkî İmparatorluğu kralı — I. Dimitrios'un oğlu [150]

XIV. Hanedan (Part), MÖ 141 – MS 224

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Part İmparatorluğu
not: Part krallarının kronolojisi, özellikle erken dönem, kaynak yetersizliği nedeniyle tartışmalıdır. Burada, birkaç rakip kral ve gaspçıyı atlayan kronoloji, öncelikle Shayegan'ı (2011),[151] Dąbrowa'yı (2012)[152] ve Daryaee'yi (2012)[153] takip ediyor. Alternatif yorumlar için Part hükümdarları listesine bakınız.
Kral Akadca Başlangıç Bitiş Veraset Kaynak
Mithridates I
Aršakâ[ap] 		MÖ 141 MÖ 132 Part İmparatorluğu kralı — Babil'i ele geçirdi [156]
II. Fraates
(İlk hükümdarlığı)
Aršakâ 		MÖ 132 Temmuz
MÖ 130 		Part İmparatorluğu kralı — I. Mithridatis'in oğlu [157]
Rinnu[aq]
Ri-[—]-nu[ar] 		MÖ 132 Temmuz
MÖ 130 		Tahta çıktığı sırada küçük yaşta olan II. Fraates'in annesi ve naibi [157]
VII. Antiohos
Antiʾukusu 		Temmuz
MÖ 130 		Kasım
MÖ 129 		Selefkî İmparatorluğu kralı — I. Dimitrios'un oğlu, Babil'i ele geçirdi [160]
II. Fraates
(İkinci hükümdarlığı)
Aršakâ 		Kasım
MÖ 129 		MÖ 128/127[as] Part İmparatorluğu kralı — Babil'i yeniden ele geçirdi. [162]
Ubulna[at]
Ubulna 		Kasım
MÖ 129 		MÖ 128/127 Kimliği belirsiz, II. Fraates ile ilişkilendirilmiş - muhtemelen kraliçesi [162]
Hyspaosines
Aspasinē 		MÖ 128/127[as] Kasım
MÖ 127 		Harakini kralı — VII. Antiohos'in seferi sonrasında Babil'i ele geçirdi [163]
I. Erdevân
Aršakâ 		Kasım
MÖ 127 		MÖ 124 Part İmparatorluğu kralı — I. Mithridatis'in kardeşi, Babil'i ele geçirdi [164]
Mithridates II
Aršakâ 		MÖ 124 MÖ 91 Part İmparatorluğu kralı — I. Erdevân'ın oğlu [165]
I. Gotarzes
Aršakâ 		MÖ 91 MÖ 80 Part İmparatorluğu kralı — II. Mithridatis'in oğlu [166]
Asi'abatar[at]
Aši'abatum 		MÖ 91 MÖ 80 I. Gotarzes'in karısı (kraliçe) [166]
I. Orodes
Aršakâ 		MÖ 80 MÖ 75 Part İmparatorluğu kralı — II. Mithridatis veya I. Gotarzes'in oğlu [167]
Ispubarza[at] Isbubarzâ MÖ 80 MÖ 75 I. Orodes'in kızkardeş-karısı (kraliçe) [168]
Sinatrukes
Aršakâ 		MÖ 75 MÖ 69 Part İmparatorluğu kralı — I. Mithridatis'in oğlu veya kardeşi [169]
III. Fraates
Aršakâ 		MÖ 69 MÖ 57 Part İmparatorluğu kralı — Sinatrukes'in oğlu [170]
Piriustana[at] Piriustanâ MÖ 69 ?? III. Fraates'in karısı (kraliçe) [171]
Teleuniqe[at] Ṭeleuniqê' ?? MÖ 57 III. Fraates'in karısı (kraliçe) [171]
II. Orodes
Aršakâ 		MÖ 57 MÖ 38 Part İmparatorluğu kralı — III. Fraates'in oğlu [172]
IV. Fraates
Aršakâ 		MÖ 38 MÖ 2 Part İmparatorluğu kralı — II. Orodes'in oğlu [173]
V. Fraates[au]
Aršakâ 		MÖ 2 AD 4 Part İmparatorluğu kralı — IV. Fraates'in oğlu [174]
III. Orodes
Aršakâ 		AD 4 AD 6 Part İmparatorluğu kralı — IV. Fraates'in oğlu (?) [175]
I. Vonones
Aršakâ 		AD 6 AD 12 Part İmparatorluğu kralı — IV. Fraates'in oğlu [176]
II. Erdevân
Aršakâ 		AD 12 AD 38 Part İmparatorluğu kralı — IV. Fraates'in torunu (?) [177]
I. Vardanes
Aršakâ 		AD 38 AD 46 Part İmparatorluğu kralı — II. Erdevân'ın oğlu [177]
II. Gotarzes
Aršakâ 		AD 38 AD 51 Part İmparatorluğu kralı — II. Erdevân'ın oğlu [177]
II. Vonones
Aršakâ 		AD 51 AD 51 Part İmparatorluğu kralı — IV. Fraates'in torunu (?) [178]
I. Vologases
Aršakâ 		AD 51 AD 78 Part İmparatorluğu kralı — II. Vonones veya II. Erdevân'ın oğlu [156]
II. Pakorus
Aršakâ 		AD 78 AD 110 Part İmparatorluğu kralı — I. Vologases'in oğlu [179]
III. Erdevân[av]
Aršakâ 		AD 79/80 AD 81 Rakip Part İmparatorluğu kralı (II. Pacorus'a karşı) — I. Vologases'in oğlu [180]
I. Osroes —
[aw] 		AD 109 AD 129 Part İmparatorluğu kralı — II. Pacorus'un oğlu [181]
III. Vologases —
[aw] 		AD 110 AD 147 Part İmparatorluğu kralı — II. Pacorus'un oğlu [182]
Partamaspates —
[aw] 		AD 116 AD 117 Part İmparatorluğu kralı — I. Osroes'in oğlu [183]
IV. Vologases —
[aw] 		AD 147 AD 191 Part İmparatorluğu kralı — II. Pakorus'un torunu [183]
V. Vologases —
[aw] 		AD 191 AD 208 Part İmparatorluğu kralı — IV. Vologases'in oğlu [184]
VI. Vologases —
[aw] 		AD 208 AD 216/228 Part İmparatorluğu kralı — V. Vologases'in oğlu [185]
IV. Erdevân —
[aw] 		AD 216 AD 224 Part İmparatorluğu kralı — V. Vologases'in oğlu [186]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Şamaş yıldızı, Güney Mezopotamya'da Akad döneminden Yeni Babil dönemine kadar sıklıkla bir standart olarak kullanılmıştır.[1]
  2. ^ Antiohos silindiri, bazı alışılmadık ve garip işaret seçimleri olsa da Babil çivi yazısıyla yazılmıştır. Burada, Antiohos isminin yorumlanması, farklılıkları göstermek için, Antiohos'un aynı yazımının transkripsiyonlarının yanında, sıradan Babil ve Asur işaretleriyle birlikte gösterilmiştir.[61]
  3. ^ Babil Kral Listeleri A ve B'ye göre Sumu-abum, Babil'in ilk kralıydı. Babil'deki yönetimine dair çağdaş bir kanıt yoktur; Babil'de metinsel kanıt bulunan en eski hükümdar, kral listelerine göre beşinci kral olan Sin-Muballit'tir. Sumu-abum, çağdaş olarak Dilbat, Sippar ve Kisurra şehirlerinin hükümdarı olarak tasdik edilmiştir, ancak bazı kanıtlar onun ve Sumu-la-El'in (varsayılan halefi) çağdaş olduğunu düşündürmektedir. Babil'in ilk hanedanının sonraki hükümdarları, hanedanlarının kurucusu olarak Sumu-abum yerine Sumu-la-El'den bahsetmişlerdir. Sumu-abum'un Babil'i yönetmemiş olması, ancak bazı nedenlerden dolayı şehrin hanedanlık tarihine sonraki geleneklerde eklenmiş olması mümkündür. Belki de Sumu-la-El, daha geniş bir toprak grubunu yöneten Sumu-abum'un vasalı olarak Babil'i yönetiyordu.[69]
  4. ^ Hiçbir kral listesi Itti-ili-nibi ile Damqi-ilishu arasında bir kral içermez ve Babil Kral Listesi A, II. Hanedan'ın 11 kralı olduğunu belirtir ve bu rakamın varlığına karşı çıkar. Burada bilinmeyen bir kralın varlığı, Itti-ili-nibi ile Damqi-ilishu arasında BKLa'nın 5 ve 6. satırları arasında AŠ işaretinin varlığına dayanarak oldukça spekülatiftir, bu da aralarında bir krala atıf olabilir, çünkü listede daha sonra aynı işaret bazı akademisyenler tarafından Eşzamanlı Kral Listesi'nde onaylanan ancak diğer kaynaklarda onaylanmayan başka bir bilinmeyen kralın onayının kanıtı olarak görülmüştür.[75]
  5. ^ İsim korunmamıştır.[75]
  6. ^ Babil Kral Listeleri A ve B'de atlanmış, sadece Eşzamanlı Kral Listesi'ne dahil edilmiştir. Adını oluşturan işaretlerin okunuşu kesin değildir.[73] Sorun, tabletin kalitesiz erken fotoğraflarından ve sonrasında kötüleşen durumundan kaynaklanmaktadır. BKLa'nın 10 ve 11. satırları arasında, Gulkishar ve Peshgaldaramesh arasında AŠ işaretinin bulunması, aralarındaki bir krala atıf olabilir.[75] Sadece bir kaynakta göründüğü ve BKLa'nın bu hanedanın 11 kralı olduğunu belirttiği göz önüne alındığında, varlığı kesin değildir. Belki de çok kısa bir süre hüküm süren gerçek bir kraldı.[75]
  7. ^ Babil Kral Listesi A, Kaştiliaş I ile Abi-Rattaş arasına bir kral ekler, ancak liste hasarlıdır ve isim korunmamıştır. Eşzamanlı Kral Listesi bu rakamı atlar.[79]
  8. ^ İsim korunmamıştır.[79]
  9. ^ II. Agum'a ait bir yazıtın olası bir okuması, Abi-Rattash'ın II. Agum'un babası Urzigurumash'ın atası olduğunu göstermektedir.[81]
  10. ^ II. Agum, kendi yazıtlarında Urzigurumaş'tan açıkça babası olarak bahsettiğinden, Beaulieu (2018) onu Urzigurumaş'ın doğrudan halefi olarak konumlandırmıştır.[79] Chen (2020) onu daha sonra I. Burnaburiash'in doğrudan selefi olarak konumlandırdı.[67]
  11. ^ Shipta'ulzi ve I. Burnaburiash arasında bir kral olduğu hem Babil Kral Listesi A hem de Eşzamanlı Kral Listesi tarafından belirtilir, ancak her iki metin de hasarlı olduğundan, listelerden hiçbiri bu hükümdarın adını korumaz. Tarihsel olarak, kalan parçalar bu kralın adının Agum olduğunu ima ettiği şeklinde yorumlanmıştır, ancak bu okuma modern bilim insanları tarafından terk edilmiştir.[79]
  12. ^ İsim korunmamıştır.[79]
  13. ^ Kadashman-Sah kral listelerinde görünmüyor. Varlığına dair tek kanıt, 'Agum ve Kadashman-Sah'ın saltanatına tarihlenen tabletlerdir, bu da onun bir kral olduğunu ve bir tür ortak yönetim olduğunu göstermektedir. Sadece yerel güce sahip bir geçiş hükümdarı olması mümkündür.[85]
  14. ^ I. Kadashman-Enlil ile I. Kurigalzu arasında doğrudan bir ailevi bağ olduğunu gösteren bir kaynak yoktur; ancak I. Kadashman-Enlil'in oğlu olduğu varsayılan II. Burnaburiash, bir mektupta atası olarak I. Kurigalzu'dan bahseder.[88]
  15. ^ a b c Kaştiliaş IV, y. MÖ 1225 yılında Asur kralı I. Tukulti-Ninurta tarafından tahttan indirildi. Babil Kronikleri, I. Tukulti-Ninurta'nın Babil surlarını yıktığını ve Babilliler isyan edip IV. Kaştiliaş'ın oğlu Adad-şuma-usur'u tahta oturtana kadar şehri yedi yıl boyunca imparatorluğuna dahil ettiğini anlatır. Babil Kralı A Listesi, IV. Kaştiliaş ile Adad-şuma-usur arasında üç hükümdarı listeleyerek bununla çelişir. Bu üç kralın saltanatları yedi yıldan biraz daha az sürdüğünden, bilim insanları bunu tarihsel olarak bu üç kralın I. Tukulti-Ninurta'nın vasalları olarak atandığı anlamına geldiği şeklinde yorumlamışlardır. Babil Kronikleri, Adad-şuma-usur'un Babilonya'nın güneyinde hüküm sürdüğünü ve Tukulti-Ninurta'nın kuzeyi (ve Babil'in kendisini) kontrol ettiğini öne sürüyor gibi görünüyor. Beaulieu (2018), bu üç kralın birbirlerinin halefleri olmaktan ziyade çağdaş rakipler olabileceğini ve Adad-shuma-usur'un doğrudan IV. Kaştiliaş'ın yerine geçtiğini, ancak bunun yalnızca güneyde gerçekleştiğini ve Babil'in kontrolünü saltanatının sonlarına doğru ele geçirdiğini ileri sürmektedir.[89]
  16. ^ Ninurta-nadin-shumi ile onun hemen önceki selefleri arasında bir aile bağının varlığı kaynaklarda kanıtlanamasa da, bu hanedanda tahtta ailevi ardıllıkta kesin olarak doğrulanmış tek kopukluk, kaynaklarda açıkça gaspçı olarak gösterilen Adad-apla-iddina'nın tahta çıkmasıydı.[92]
  17. ^ Marduk-shapik-zeri'nin bir zamanlar Marduk-nadin-ahhe'nin oğlu olduğuna inanılıyordu, ancak ilgili metnin okunması belirsizdir; Marduk-shapik-zeri'nin Marduk-nadin-ahhe'nin oğlu olduğu kanıtlanamaz veya çürütülemez.[93] Bu hanedanda taht sıralamasında kesin olarak tespit edilen tek kopukluk, kaynaklarda açıkça gaspçı olarak gösterilen Adad-apla-iddina'nın tahta çıkmasıdır.[92]
  18. ^ Bu kralın adı hiçbir kaynakta tam haliyle günümüze ulaşmamıştır. Adındaki 'X', eksik kısmı işaretlemek için modern tarihçiler tarafından eklenmiştir. Adının ikinci öğesi olan zēra okunuşu tam olarak kesin değildir. Brinkman'a (1968) göre, tam adın ne olduğu konusunda (aynı ilk iki öğeye sahip bilinen Babil adlarına dayanarak) birçok olasılık vardır: Marduk-zēra-ibni, Marduk-zēra-iddina, Marduk-zēra-iqīša, Marduk-zēra-uballiṭ, Marduk-zēra-ukīn, Marduk-zēra-uṣur, Marduk-zēra-ušallim ve 'Marduk-zēra-līšir.[95]
  19. ^ a b Shamash-mudammiq'in Asur kralı II. Adad-nirari tarafından y. MÖ 901 yılında yenildiği anlatılmaktadır.[101]
  20. ^ a b c d Beaulieu (2018), Nabu-apla-iddina'nın kral olarak 31. yılının y. MÖ 855 olduğunu belirtiyor.[101] Chen (2020) Nabu-apla-iddina'ye 33 yıllık bir saltanat atfeder.[67]
  21. ^ a b c Chen (2020) I. Marduk-zakir-şumi'ye 27 yıllık bir saltanat atfeder.[67]
  22. ^ a b c Marduk-balassu-iqbi, MÖ 813'te Asur kralı V. Şamşi-Adad tarafından tahttan indirilmiştir. Bir yıldan az bir süre sonra, M.Ö. 812'de Şamşi-Adad, Marduk-balassu-iqbi'nin halefi Baba-aha-iddina'yı tahttan indirdi.[102]
  23. ^ Baba-aha-iddina, MÖ 812'de Asur kralı V. Şamşi-Adad tarafından esir olarak Asur'a götürüldükten sonra, Babil, kroniklerin "ülkede kral olmadığı" bir dönem olarak tanımladığı, birkaç (en az dört) yıl süren bir ara döneme girdi. Bu dönemde Babil'deki kraliyet gücünün başlıca iddiacıları Asurlulardı. 'Babil kralı' unvanını talep etmemelerine rağmen, Şamşi-Adad V, MÖ 812'deki zaferinden sonra 'Sümer ve Akad kralı' unvanını aldı ve Şamşi-Adad'ın oğlu ve halefi III. Adad-nirari, 'Keldani'nin tüm krallarının' kendisine bağlı olduğunu ve Babil'de haraç ve kurban yemekleri (Babil kraliyet ayrıcalığı) aldığını iddia etti.Böylece Babil tacı en azından ismen Asurlular tarafından ele geçirilmişti; ancak Asur zayıf bir devlet olduğundan kralları durumdan tam anlamıyla yararlanamamışlardı.[103]
  24. ^ Bu dönemde Keldani kabilelerinden bazıları da ya kraliyet Babil gücünü iddia ettiler ya da kendi bağımsızlıklarını ilan ettiler. Fetret dönemine ait bir mühür, Bit-Yakin kabilesinin şefini (ve daha sonraki kral Eriba-Marduk'un babası), Marduk-shakin-shumi'yi, geleneksel Babil kraliyet kıyafetleri içinde tasvir eder. Ayrıca, Dakkuru'nun soyundan gelen Nabu-shumu-lishir'in sarayına' bir ağırlığın gönderildiğini anlatan bilinen bir sözleşme tableti de vardır. Bit-Dakkuri kabilesinden Nabu-shumu-lishir'in bir 'sarayda' ikamet ettiği iddiası, kral olduğunu iddia etmeye eşdeğerdi.[103]
  25. ^ Ninurta-apla-X is only known from Babylonian King List A, where his name is broken off and incompletely preserved. The 'X' in his name was inserted by modern historians to mark the missing portion.[104][105] The second element of the name, apla, is not a fully certain reading.[105] According to Brinkman (1968), the full name might have been Ninurta-apla-uṣur or something similar.[105]
  26. ^ a b c d Beaulieu (2018) Eriba-Marduk'un kral olarak dokuzuncu ve son yılının y. MÖ 760 olduğunu yazıyor.[106]
  27. ^ Sanherib'in MÖ 689-681 yılları arasında Babil kralı olarak tanınması, modern Babil kralları listelerinde normdur.[110] Babil bu dönemde yıkıldı ve o döneme ait birçok Babil belgesi, örneğin kronikler, Sennacherb'in Babil'deki ikinci hükümdarlığından, ülkede kral olmayan "kralsız bir dönem" olarak söz eder.[111] Babil Kralı A Listesi ise Sanherib'i bu dönemin kralı olarak gösteriyor ve onun ikinci hükümdarlığı, Muşezib-Marduk'un düşüşü ile Esarhaddon'un tahta çıkışı arasında gerçekleştiğini belirtiyor.[112]
  28. ^ Şamaş-şuma-ukin, babası tarafından atanan Esarhaddon'un Babil tahtına meşru halefi olmasına rağmen, babasının ölümünden sonraki bahara kadar resmen tahta geçmedi. Modern tarihçilerin Babil kralları listelerinde, bu kısa 'fetret dönemi' sırasında Babil'in yöneticisi olarak genellikle Asur'da Esarhaddon'un halefi olan Asurbanipal kabul edilir.[110] Uruk Kral Listesi, Asurbanipal'i Šamaš-šuma-ukin'in selefi olarak listeler, ancak aynı zamanda kardeşiyle aynı anda hüküm sürdüğünü ve hükümdarlığının MÖ 669-647 arasında olduğunu belirtir.[115] Buna karşılık, Babil Kralı A Listesi Asurbanipal'i tamamen dışarıda bırakarak, Šamaš-šuma-ukin'i Esarhaddon'un doğrudan halefi olarak, Kandalanu'yu da Šamaš-šuma-ukin'in doğrudan halefi olarak listeler.[112]
  29. ^ Asurbanipal yine Babil Kralı A Listesi'nde Šamaš-šuma-ukin ile Kandalanu arasındaki dönemde hükümdar olarak kaydedilmemiştir[112] ve modern tarihçilerin listelerinde de bu şekilde kaydedilmemiştir.[110] Ancak Asurbanipal, MÖ 648 yazında Šamaš-šuma-ukin'in yenilgisinden MÖ 647'de Kandalanu'nun atanmasına kadar Babil'i yönetti. Bu dönemde Babil'deki tarih formülleri Asurbanipal'in yönetimine tarihlenir ve iktidarın Kandalanu'ya aktarılmasının kademeli olduğunu gösterir. Tabletler hala MÖ 647'nin sonlarında Borsippa'da Asurbanipal'e tarihleniyordu ve en geç MÖ 646 baharında Dilbat'ta. MÖ 646'dan sonra, Babil'deki tabletler yalnızca Kandalanu'nun saltanatına tarihleniyor.[116]
  30. ^ a b Babil Kronikleri, Kandalanu ile Nabopolassar arasındaki dönemi "kralsız" bir dönem olarak tanımlar ve bu döneme ait bazı tarih formülleri "Kandalanu'dan sonraki yıl" olarak tarihlendirilir; bu da bir fetret dönemin varlığını düşündürür. Uruk Kral Listesi, Sîn-şumu-lişir ve Sîn-şar-işkun'un saltanat dönemlerini kaydeder ancak,[117] modern tarihçilerin Babil kralları listelerinde de aynı şey söz konusudur.[110]
  31. ^ a b Çağdaş Babil sözleşme tabletleri ve Babil kral listeleri, hem II. Serhas'ı hem de Sogdianus'u atlamıştır; bu da Babillilerin II. Darius'u I. Artaserhas'in doğrudan halefi olarak gördüklerini düşündürmektedir.[kaynak belirtilmeli]
  32. ^ III. Filips MÖ 317'de öldü. Bazı Babil belgeleri onu MÖ 316'ya kadar kral olarak tanımaya devam etmiştir.[128]
  33. ^ İskender'in eski generallerinden Antigonus imparatorluğunun doğu bölgelerinde iktidarı ele geçirirken resmi bir kralın adına değil, kendi adına tarih formülleri yayınlamaya başladı.[130] Helenistik Dönem Kral Listesi'nde Antigonus'un yönetiminin yasal olmadığı ve İskender'in oğlu IV. Aleksandros'ın yönetimine girmesi gerektiği belirtilmektedir. Listede birkaç yıl boyunca "ülkede kral olmadığı" yazıyor ve Antigonus'un kral değil, ordu komutanı olduğu belirtiliyor.[131] Uruk Kral Listesi'nde Antigonus'un statüsüne ilişkin herhangi bir yorum yapılmadan yer aldığı görülmektedir.[115]
  34. ^ IV. Aleksandros MÖ 310 yılında öldü. Bazı Babil belgeleri onu MÖ 305 yılında I. Seleukos kral oluncaya kadar kral olarak tanımaya devam etti.[128] Babilliler, IV. Aleksandros'un MÖ 310 yılında öldüğünün farkındaydılar, ancak ortada meşru bir varis olmadığı için birkaç yıl boyunca belgeleri onun ölümünden sonraya tarihlemeye devam ettiler.[133]
  35. ^ I. Seleukos, MÖ 305'te kral oldu, Ancak tahta çıkış tarihini geriye dönük olarak MÖ 311 olarak belirledi.[128] Babil Kral Listesi, I. Seleukos'un tahta çıkışını MÖ 305/304 olarak tarihlemektedir.[130]
  36. ^ a b c Babasının ölümünden sonra teknik olarak kıdemli kral oldu ve bu tarihten itibaren hükümdarlığı Helenistik dönem Babil Kral Listesi'nde sayılıyor,[135] ancak bu tarihten itibaren babasıyla birlikte tarih formüllerinde kral olarak tanındı.[128]
  37. ^ Hiçbir zaman kendi başına hüküm sürmemiş, tarih formüllerinde kıdemli mevkidaşının yanında Babil kralı olarak tanınan kıdemsiz hükümdar.[128]
  38. ^ a b Hiçbir zaman kendi başına hüküm sürmemiş, tarih formüllerinde[128] ve Helenistik Dönem Babil Kral Listesi'nde[139] kıdemli mevkidaşının yanında Babil kralı olarak tanınan kıdemsiz hükümdar.
  39. ^ I. Dimitrios, MÖ 162'de V. Antiohos'u tahttan indirip öldürdü, ancak V. Antiohos'un Babil'deki yönetimine ait bilinen son belge MÖ 11 Ocak 161'e aittir. V. Antiohos'un ölüm haberinin doğu eyaletlerine ulaşmasının birkaç hafta sürmüş olması mümkündür.[145]
  40. ^ Timarchus'un Babil'deki kısa yönetimine dair bilinen hiçbir çivi yazılı tablet bulunmamaktadır.[147]
  41. ^ a b V. Antiohos'a ait tabletlerin MÖ 161 Ocak'ından itibaren bilindiği ve I. Dimitrios'a ait bilinen en eski tabletin MÖ 14 Mayıs 161'den kalma olduğu göz önüne alındığında, Timarchus'un Babil'i kısa süreliğine kontrol altına alması bu tarihler arasında bir noktada gerçekleşmiş olmalıdır..[145]
  42. ^ Part egemenliği dönemine ait Babil belgelerinde hemen hemen tüm Part krallarından Arshaka, Arshakan, Arshakamma veya Arsaces isminin Akadca bir versiyonu olarak söz edilir.[154] Bu listede per Spar & Lambert (2005) Aršakâ yazımı kullanılmıştır.[155] Arsaces, Part krallarının hepsi tarafından hükümdarlık ismi olarak kullanılmış olup, bir isimden ziyade Roma Sezar unvanı gibi resmi bir ünvana daha çok benzemektedir. İç savaş veya rekabet dönemlerinde, yani aynı anda birden fazla Arsaces bulunduğu ve bir açıklamanın gerekli olduğu dönemlerde, bazen Babil belgelerinde kralların kişisel isimleri kullanılırdı.[154] Bütün Part krallarının Arsaces ismini kendilerine hükümdarlık adı olarak almaları uygulaması, esas olarak sikkelerden elde edilen kanıtlara dayanan[154] bir hükümdar kronolojisi oluşturmayı zorlaştırmaktadır.[154][128]
  43. ^ Oğlunun reşit olmadığı dönemde resmen sadece bir naip olmasına rağmen, çağdaş bir Babil tableti Rinnu'yu bir hükümdar olarak sayar. Bu tabletin tarih formülünde 'Arşak ve annesi Ri-[in(?)]-nu krallar' yazmaktadır.[158]
  44. ^ İsim tam olarak korunamamıştır (ortadaki işaret eksiktir).[159]
  45. ^ a b II. Fraates'in Babil'deki hükümdarlığı son olarak MÖ 17 Mayıs 128'de belgelenmiştir. Hyspaosines'in hükümdarlığı ise ilk olarak MÖ 30/31 Mayıs 127'de belgelenmiştir.[161]
  46. ^ a b c d e Kraliçe eşidir ve dolayısıyla resmen bir hükümdar değildir, ancak Babil tarih formüllerinde kocasıyla birlikte hükümdar olarak kaydedilmiştir.[36]
  47. ^ V. Fraates'in annesi, Kraliçe Musa, eş yönetici olarak hüküm sürmesine rağmen, bilinen hiçbir Babil tabletinde hükümdar olarak kaydedilmemiştir.[36]
  48. ^ Bilinen en son tarihlenebilir Akad çivi yazısı tableti, Uruk'ta bulunan ve MS 79/80'e tarihlenen W22340a'dır. Tablette LUGAL (kral) kelimesi korunmuştur ve bu da Babillilerin bu noktada hala bir kralı tanıdığını göstermektedir.[51] Bu noktada Babil'in hükümdarı Part rakibi kral (yani gaspçı) III. Erdevân'dü ve tarihçiler tarafından Babil'de yönetimi için destek olduğu ancak Part İmparatorluğu'nun diğer yerlerinde pek destek olmadığı belirtiliyordu.[52]
  49. ^ a b c d e f g Her ne kadar geç Part kralları muhtemelen selefleri gibi Aršákā olarak anılmış olsalar da, MS 79/80'den sonrasına ait çivi yazılı kayıtlar bilinmemektedir.[51]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Black & Green 1992, s. 168.
  2. ^ a b c d Soares 2017, s. 23.
  3. ^ Soares 2017, s. 24.
  4. ^ a b Karlsson 2017, s. 2.
  5. ^ a b c Luckenbill 1924, s. 9.
  6. ^ Shayegan 2011, s. 260.
  7. ^ a b Soares 2017, s. 28.
  8. ^ Karlsson 2017, ss. 6, 11.
  9. ^ Stevens 2014, s. 68.
  10. ^ Goetze 1964, s. 98.
  11. ^ a b Soares 2017, s. 22.
  12. ^ Van Der Meer 1955, s. 42.
  13. ^ Da Riva 2013, s. 72.
  14. ^ Soares 2017, s. 21.
  15. ^ Peat 1989, s. 199.
  16. ^ a b Zaia 2019, s. 3.
  17. ^ a b c d Dandamaev 1989, ss. 185–186.
  18. ^ Laing & Frost 2017.
  19. ^ Zaia 2019, s. 4.
  20. ^ Zaia 2019, ss. 3–7.
  21. ^ Fales 2014, s. 208.
  22. ^ a b c d e f g Beaulieu 2018, s. 13.
  23. ^ Fales 2014, s. 210.
  24. ^ Chen 2020, ss. 1–2.
  25. ^ a b Chen 2020, ss. 2, 4.
  26. ^ a b c d e Chen 2020, s. 4.
  27. ^ a b c Chen 2020, s. 2.
  28. ^ a b c Poebel 1955, s. 1.
  29. ^ Chen 2020, s. 5.
  30. ^ Chen 2020, ss. 5–8.
  31. ^ Chen 2020.
  32. ^ Sachs & Wiseman 1954, s. 202.
  33. ^ Sachs & Wiseman 1954, ss. 204–205, 209.
  34. ^ Sachs & Wiseman 1954, s. 201.
  35. ^ Van Der Spek 1993, s. 95.
  36. ^ a b c d Spar & Lambert 2005, s. xxii. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "FOOTNOTESparLambert2005xxii" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  37. ^ Zaia 2019, ss. 6–7.
  38. ^ Waerzeggers 2018, s. 3.
  39. ^ Sherwin-White 1991, s. 75–77.
  40. ^ Hoover 2011, s. 204.
  41. ^ Deloucas 2016, s. 59.
  42. ^ a b Kosmin 2014, s. 192.
  43. ^ Oelsner 2014, s. 297.
  44. ^ a b Van Der Spek 2001, s. 449.
  45. ^ a b Brown 2008, s. 77.
  46. ^ Van Der Spek 2001, s. 451.
  47. ^ Boiy 2004, s. 187.
  48. ^ Oelsner 1964, s. 272.
  49. ^ Haubold 2019, s. 276.
  50. ^ George 2007, s. 64.
  51. ^ a b c Hunger & de Jong 2014, s. 182–185.
  52. ^ a b Schippmann 1986, ss. 647–650.
  53. ^ Beaulieu 2018, s. 14.
  54. ^ Beaulieu 2018, s. 144.
  55. ^ Beaulieu 2018, ss. 125–130, 176–177, 185.
  56. ^ George 2003, s. 85.
  57. ^ Bloch 2012, s. 14.
  58. ^ Bertin 1891, s. 50.
  59. ^ Wallis Budge 1884, s. 69.
  60. ^ Ceresko 2001, s. 32.
  61. ^ Wallis Budge 1884, ss. 94–97.
  62. ^ Strassmaier 1888, s. 137.
  63. ^ Wallis Budge 1884, s. 94.
  64. ^ a b Wallis Budge 1884, s. 97.
  65. ^ a b c d e Beaulieu 2018, s. 12.
  66. ^ Beaulieu 2018, s. 67.
  67. ^ a b c d Chen 2020, ss. 202–206.
  68. ^ Koppen, Frans van. "2. The Early Kassite Period". Volume 1 Karduniaš. Babylonia under the Kassites 1, edited by Alexa Bartelmus and Katja Sternitzke, Berlin, Boston: De Gruyter, 2017, pp. 45-92
  69. ^ Beaulieu 2018, ss. 69–70.
  70. ^ a b c d e f g h i j k Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 69.
  71. ^ a b Beaulieu 2018, s. 131.
  72. ^ Boivin 2018, s. 46.
  73. ^ a b Beaulieu 2018, s. 129.
  74. ^ a b c d e f g h i j k l Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, ss. 129–130.
  75. ^ a b c d e Boivin 2018, s. 37.
  76. ^ Beaulieu 2018, ss. 10–13, 154–155, 176–178.
  77. ^ Beaulieu 2018, ss. 127–128.
  78. ^ a b c d Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 126; Murai 2018, s. 6.
  79. ^ a b c d e Beaulieu 2018, s. 128.
  80. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 126.
  81. ^ Brinkman 1976, s. 85.
  82. ^ Beaulieu 2018, s. 126.
  83. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 126; Leick 2003, s. 142.
  84. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 126.
  85. ^ Beaulieu 2018, s. 132.
  86. ^ Beaulieu 2018.
  87. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, ss. 126, 136.
  88. ^ Brinkman 1976, s. 15.
  89. ^ Beaulieu 2018, ss. 148–149.
  90. ^ Beaulieu 2018, ss. 154–155.
  91. ^ a b c d e f g h i j Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 155.
  92. ^ a b Brinkman 1968, s. 98.
  93. ^ Brinkman 1968, s. 119.
  94. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 155; Brinkman 1968, s. 136.
  95. ^ Brinkman 1968, s. 146.
  96. ^ a b c d e f g Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, ss. 176–178.
  97. ^ Beaulieu 2018, s. 177.
  98. ^ Beaulieu 2018, s. 178.
  99. ^ Beaulieu 2018, ss. 12–13.
  100. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 178.
  101. ^ a b Beaulieu 2018, s. 180.
  102. ^ Beaulieu 2018, s. 184.
  103. ^ a b Beaulieu 2018, ss. 184–185.
  104. ^ Beaulieu 2018, s. 185.
  105. ^ a b c Brinkman 1968, s. 59.
  106. ^ Beaulieu 2018, s. 186.
  107. ^ Goossens 1940, s. 33.
  108. ^ Fales 2014, ss. 204–218.
  109. ^ a b c d e f g h i j k l Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 195; Fales 2014, ss. 204–218.
  110. ^ a b c d e f g h i Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 195.
  111. ^ Brinkman 1973, s. 95.
  112. ^ a b c Fales 2014, s. 206.
  113. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 195; Radner 2003, s. 166.
  114. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 195; Fales 2012, s. 135.
  115. ^ a b Lendering 2005.
  116. ^ a b Beaulieu 2018, s. 217.
  117. ^ Beaulieu 2018, s. 223.
  118. ^ Waerzeggers 2015, s. 183.
  119. ^ Thomas 2014, s. 137.
  120. ^ a b c d e Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 220; Parker & Dubberstein 1942, ss. 9–11.
  121. ^ Chen 2020, ss. 202–206; Beaulieu 2018, s. 220; Parker & Dubberstein 1942, ss. 9–11; Wiseman 1991, s. 244.
  122. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Beaulieu 2018, s. 247; Parker & Dubberstein 1942, ss. 11–17.
  123. ^ Beaulieu 2018, s. 247; Lendering 2001; Nielsen 2015, ss. 55–57.
  124. ^ Beaulieu 2018, s. 247; Lendering 1998.
  125. ^ a b Beaulieu 2018, s. 247; Lendering 1998b.
  126. ^ Lendering 2004.
  127. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 204; Depuydt 1997, s. 117; Parker & Dubberstein 1942, ss. 11–17.
  128. ^ a b c d e f g Spar & Lambert 2005, s. xxi.
  129. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxi; Sachs & Wiseman 1954, s. 204; Depuydt 1997, s. 117; Bertin 1891, s. 52.
  130. ^ a b Boiy 2011, s. 3.
  131. ^ Sachs & Wiseman 1954, s. 204.
  132. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxi; Sachs & Wiseman 1954, s. 204; Bertin 1891, s. 52.
  133. ^ Boiy 2011, s. 4.
  134. ^ a b Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 205.
  135. ^ Sachs & Wiseman 1954, s. 206.
  136. ^ a b c Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 206.
  137. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii.
  138. ^ a b Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 207; Mittag 2008, s. 50.
  139. ^ Sachs & Wiseman 1954, s. 207.
  140. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 207.
  141. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 208.
  142. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, ss. 208–209; Mittag 2008, s. 51.
  143. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, ss. 208–209; Gera 1998, s. 110.
  144. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxi, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 209; Scolnic 2014, s. 5.
  145. ^ a b Houghton 1979, s. 215–216.
  146. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxii, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 209; Scolnic 2014, s. 7.
  147. ^ a b Houghton 1979, ss. 213–217; Boiy 2004, ss. 164–165.
  148. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxii, xlii; Houghton 1979, ss. 213–217; Sachs & Wiseman 1954, s. 209.
  149. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxii, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 209; Mittag 2008, s. 51.
  150. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxii, xlii; Sachs & Wiseman 1954, s. 209.
  151. ^ Shayegan 2011, ss. 229–239.
  152. ^ Dąbrowa 2012, ss. 169–176.
  153. ^ Daryaee 2012, ss. 391–392.
  154. ^ a b c d Olmstead 1937, s. 14.
  155. ^ Spar & Lambert 2005, s. xlii.
  156. ^ a b Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 57.
  157. ^ a b Spar & Lambert 2005, s. xxii; Shayegan 2011, s. 123.
  158. ^ Olmstead 1937, s. 13.
  159. ^ Shayegan 2011, s. 230.
  160. ^ Spar & Lambert 2005, ss. xxii, xlii; Shayegan 2011, ss. 110–111; Shayegan 2011, s. 123.
  161. ^ Shayegan 2011, s. 111.
  162. ^ a b Spar & Lambert 2005, s. xxii; Shayegan 2011, ss. 110–111; Shayegan 2011, s. 123.
  163. ^ Oelsner 2014, s. 301; Shayegan 2011, ss. 110–111.
  164. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Daryaee 2012, s. 391.
  165. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 35.
  166. ^ a b Spar & Lambert 2005, s. xxii; Lewy 1944, s. 202.
  167. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Lewy 1944, s. 203; Ellerbrock 2021, s. 36.
  168. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Lewy 1944, s. 203.
  169. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, ss. 36–37.
  170. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 40.
  171. ^ a b Spar & Lambert 2005, s. xxii; Shayegan 2011, s. 235.
  172. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 41.
  173. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 43.
  174. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, ss. 45–46.
  175. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 48; Daryaee 2012, s. 391.
  176. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 48.
  177. ^ a b c Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 49.
  178. ^ Daryaee 2012, ss. 391–392; Olbrycht 2016, s. 24.
  179. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Ellerbrock 2021, s. 58.
  180. ^ Spar & Lambert 2005, s. xxii; Schippmann 1986, ss. 647–650.
  181. ^ Beaulieu 2018, s. 14; Ellerbrock 2021, ss. 60–61.
  182. ^ Beaulieu 2018, s. 14; Dąbrowa 2012, s. 176.
  183. ^ a b Beaulieu 2018, s. 14; Ellerbrock 2021, s. 61.
  184. ^ Beaulieu 2018, s. 14; Patterson 2013, ss. 180–181.
  185. ^ Beaulieu 2018, s. 14; Ellerbrock 2021, s. 63.
  186. ^ Beaulieu 2018, s. 14; Ellerbrock 2021, ss. 63–64.
Genel

Çevrimiçi kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Babil_kralları_listesi&oldid=34186591" sayfasından alınmıştır