İçeriğe atla

Aravaklar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Aravak sayfasından yönlendirildi)
Aravaklar
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Güney Amerika ve Karayipler

Aravaklar, Güney Amerika ve Karayipler'in yerli halklarını kapsamış bir grup. Çeşitli dönemlerde "Aravak" terimi özellikle Güney Amerikalı Lokono ile Karayipler'de yer alan Büyük Antiller ve kuzey Küçük Antiller içinde yaşamış Taino halklarını tanımlamak için kullanılmıştır. Bütün bu gruplar birbirleriyle akraba Aravak dillerini konuşmaktaydı.

İsimlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Amerika'daki Arawak gruplarını adlandırılmış haritası.

Aravak terimi başlangıçta Avrupalılar tarafından kendilerini Aravak olarak tanımlayan Güney Amerikalı Arhuaco veya Lokono gruplarını kapsamıştır. Karayipler'deki Aravak dilleri konuşmacıları tarihsel olarak "akrabalar" anlamına gelen Taíno olarak bilinmekteydi.[1] İspanyollar bazı adalıların bu terimi, gruplarını komşu Karib halkından ayırmak için kullandıklarını varsaymıştır. 1871'de etnolog Daniel Garrison Brinton, anakaradaki Aravaklar ile kültürel ve dilsel benzerlikleri nedeniyle Karayiplerde yaşayan halkı "Ada Aravakları" olarak adlandırmayı önermiştir. Sonraki akademisyenler bu konvansiyonu "Aravaklar" olarak kısaltmış, bu durum ada ve anakara grupları arasında karışıklık yaratmıştır. 20. yüzyılda Irving Rouse gibi akademisyenler, farklı kültürlerini ve dillerini vurgulamak için Karayipler'deki grubu tanımlamak için "Taíno" terimini kullanmaya başlamıştır.[2]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köken

[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Amerika'da Arawakan dilleri. Kuzey Arawakan dilleri açık mavi, güney Arawakan dilleri koyu mavi renktedir.

Aravakan dilleri Orinoco Nehri vadisinde ortaya çıkmış olabilir. Daha sonra geniş bir alana yayılan diller, Avrupalılarla temas anında Güney Amerika'nın en geniş dil ailesini oluşturmuştur.[3] Lokonolar olarak da bilinen ve kendilerini Aravak olarak tanımlayan grup, günümüzde Guyana, Surinam, Grenada, Jamaika[4] ve Trinidad ve Tobago ülkelerine yer alan kıyı bölgelerine yerleşmiştir.[2][5]

Florida Üniversitesi'nde Orta Amazon Projesi'nin (Central Amazon Project) kurulmasına yardımcı olmuş antropolog Michael Heckenberger ve ekibi, bölgede kompleks bir kültürün göstergesi olan; ayrıntılı seramik işleri, halkalı köyler, yükseltilmiş tarlalar, büyük höyükler ve bölgesel ticaret ağlarına ilişkin kanıtlar bulmuştur. Ayrıca terra preta ismi verilen, toprağa odun kömürü eklenmesiyle elde edilen ve verimliliğinin artıran çeşitli teknikler kullanarak toprağı değiştirdiklerine dair kanıtlar vardır. Heckenberger'e göre, çanak çömlek ve diğer kültürel özellikler, bu insanların Aravakan dil ailesine ait dilleri konuştuğunu göstermektedir.[6]

Bir noktada, Aravakan dilleri konuşan Taíno kültürü Karayipler'de ortaya çıkmıştır. Taínoların atalarının adalara gelişi iki farklı model ile açıklanmaktadır."Circum-Caribbean" modeli halkın kökenlerini, Kolombiya Andları'nda yaşayan Arhuaco halkı ile ilişkilendirir, Amazon modeli ise halkın kökenlerinin, Aravakan dillerinin geliştiği Amazon Havzası'nda yer aldığını desteklemektedir.[7]

Avrupalılar ile temas

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taíno halkı, Avrupalılarla ilk karşılaşan Yerli Amerikalılar arasındaydı. Christopher Columbus, 1492'de ilk yolculuğunda birden fazla ada ve şefliği ziyaret etmiş ve bunu 1493'te Hispanyola'da yer alan ve Amerika'daki ilk kalıcı İspanyol yerleşimi olan La Navidad'ın kurulması izlemiştir.[8] İspanyollar ve Taino arasındaki ilişkiler ilerleyen dönemlerde kötü bir hal almıştır. Alt kademe Taino şeflerinden bazıları kaşiflere doğaüstü bir köken vermiş, Tainolar kaşiflerin insan eti tüketen yeraltı dünyasıyla ilişkili efsanevi varlıklar olduğuna inanmıştır. Bu nedenle Tainolar, La Navidad'ı yakıp 39 adamı öldürmüştür.[9] Hem Aravak hem de Karib ve Tupinamba gibi diğer Amerikan Yerlisi gruplar arasında, insanların savaş ganimeti olarak alınması ve savaş esirlerinin ritüelistik yamyamlığa tabi tutulması hakkında kanıtlar vardır.[10]

La Isabella'nın kurulması ve adadaki altın yataklarının keşfiyle, Hispanyola'daki İspanyol yerleşimci nüfusu önemli ölçüde büyümeye başladı, İspanyollardan geçmiş hastalıklar ile çatışmaların yaşanması her yıl onbinlerce Taíno'nun ölümüne yol açtı. 1504 yılına gelindiğinde, İspanyollar Hispanyola'daki Taíno şefliklerinin sonuncusunu devirdi ve adadaki koloni otoritesini sağlam bir şekilde kurdular. Sonraki on yıl boyunca İspanyol kolonicileri, Hispanyola'daki Taino halkını kölelik, katliam veya hastalıklara maruz bıraktı.[8] Avrupa ile ilk temas zamanında Hispaniola'nın nüfusunun bir milyon ile birkaç yüz bin arasında olduğu tahmin edilmektedir, ancak 1514 civarında nüfus 35.000 kadar düşmüştür. 1509'da İspanyollar Porto Riko'yu başarılı bir şekilde fethedip yaklaşık 30.000 Taínoyu kontrolleri altına almıştır. 1530'da Porto Riko'da 1148 Taíno hayatta kalmıştır.[11]

Taíno etkisi, Karayip kültürlerinin dinlerinde, dillerinde ve müziğinde görüldüğü üzere günümüzde bile hayatta kalmıştır.[12] Lokono ve diğer Güney Amerika grupları sömürgeleştirmeye daha uzun süre direnmiş ve 16. yüzyıl boyunca tam İspanyol otoritesi altına girmemişlerdir. 17. yüzyılın başlarında, İngilizler ve Hollandalılarla ittifak yapmış komşu Kalinalara (Karibler) karşı İspanyollarla ittifak kurdular.[13] Lokonolar, Avrupa devletleri ile ticaretten 19. yüzyılın başlarına kadar fayda sağlamış, ancak daha sonra plantasyon ekonomisinin sonun gelmesi gibi bölgede meydana gelen ekonomik ve sosyal değişimler yüzünden zarar görmüştür. Lokono nüfusu, 20. yüzyıla kadar azaldı, ancak takip eden yıllarda yeniden artış gösterdi.[14]

Modern nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aravak halkı Paramaribo, Surinam'da Hollanda Valisi ile, 1880

Antiller'deki Aravakların çoğu İspanyol fethinden sonra öldü veya İspanyollar ile evlendi. Güney Amerika'da ise Aravakan dilleri konuşan gruplar, güneybatı Brezilya'dan kuzeydeki Guianas'a kadar geniş bir alanda yaşamaya devam etmektedir. Gruplar, çoğunlukla Amazon'un kuzeyindeki tropikal ormanlık alanlarda bulunurlar. Tüm Amazon yerli halklarında olduğu gibi Avrupalılar ile temas, bu gruplar arasında kültür değişikliğine ve nüfus kaybına yol açmıştır.[15]

1492 ve sonrasında Porto Riko, Bahamalar, Küba ve Hispanyola'ya (bugün Haiti ve Dominik Cumhuriyeti) gelen İspanyollar, ilk seferlerinde yanlarında kadın getirmedi. Taíno kadınlarıyla ilişki yaşayan kaşiflerin ve erken kolonicilerin çoğu mestizo veya melez çocuklara sahipti. Nesiller boyunca, çok sayıda melez kişi hala kendilerini Taíno veya Lokono olarak tanımlamaktadır.

21. yüzyılda, bu halkların torunları olan yaklaşık 10.000 Lokono, esas olarak Venezuela, Guyana, Surinam ve Fransız Guyanası'nda yer alan kıyı bölgelerinde yaşamaktadır. Güney Amerika'daki birçok yerli grubun aksine, Lokono nüfusu artış içerisindedir.[16]

Atıflar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ https://www.researchgate.net/publication/296694496_Origins_of_the_word_Taino 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (Origins of the word Taino by Jorge Estevez and Rene Perez Liciaga)
  2. ^ a b The Tainos. Yale University Press. 1992. s. 5. ISBN 0300051816. Erişim tarihi: 16 Haziran 2015. Island Carib. 
  3. ^ Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia. University of Illinois Press. 2002. ss. 1-4. ISBN 0252073843. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  4. ^ "The History of Jamaica". Government of Jamaica. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  5. ^ The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood. 1991. s. 29. ISBN 0313263876. 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  6. ^ Tennesen (Eylül–Ekim 2010). "Uncovering the Arawacks". Archaeology. 63 (5): 51-52, 54, 56. 
  7. ^ The Tainos. Yale University Press. 1992. ss. 30-48. ISBN 0300051816. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. Island Carib. 
  8. ^ a b "Hispaniola | Genocide Studies Program". gsp.yale.edu (İngilizce). 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017. 
  9. ^ Destruction of the Taino. 1992. ss. 51-56. 
  10. ^ Whitehead (20 Mart 1984). "Carib cannibalism. The historical evidence". Journal de la Société des Américanistes. 70 (1): 69-87. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  11. ^ "Puerto Rico | Genocide Studies Program". gsp.yale.edu (İngilizce). 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017. 
  12. ^ "Exploring the Early Americas". 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  13. ^ Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia. University of Illinois Press. 2002. ss. 39-42. ISBN 0252073843. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  14. ^ The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood. 1991. ss. 30, 211. ISBN 0313263876. 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  15. ^ "Arawak". 
  16. ^ The Indians of Central and South America: An Ethno-historical Dictionary. Greenwood. 1991. s. 211. ISBN 0313263876. 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Jesse, C., (2000). The Amerindians in St. Lucia (Iouanalao). St. Lucia: Archaeological and Historical Society.
  • Haviser, J. B.,Wilson, S. M. (ed.), (1997). Settlement Strategies in the Early Ceramic Age. In The Indigenous People of the Caribbean, Gainesville, Florida: University Press.
  • Hofman, C. L., (1993). The Native Population of Pre-columbian Saba. Part One. Pottery Styles and their Interpretations. [Ph.D. dissertation], Leiden: University of Leiden (Faculty of Archaeology).
  • Haviser, J. B., (1987). Amerindian cultural Geography on Curaçao. [Unpublished Ph.D. dissertation], Leiden: Faculty of Archaeology, Leiden University.
  • Handler, Jerome S. (Jan 1977). "Amerindians and Their Contributions to Barbadian Life in the Seventeenth Century". The Journal of the Barbados Museum and Historical Society. no.3. Barbados: Museum and Historical Society. 33: 189-210. 
  • Joseph, P. Musée, C. Celma (ed.), (1968). "LГhomme Amérindien dans son environnement (quelques enseignements généraux)", In Les Civilisations Amérindiennes des Petites Antilles, Fort-de-France: Départemental d’Archéologie Précolombienne et de Préhistoire.
  • Bullen, Ripley P., (1966). "Barbados and the Archeology of the Caribbean", The Journal of the Barbados Museum and Historical Society, 32.
  • Haag, William G., (1964). A Comparison of Arawak Sites in the Lesser Antilles. Fort-de-France: Proceedings of the First International Congress on Pre-Columbian Cultures of the Lesser Antilles, pp. 111–136
  • Deutsche, Presse-Agentur. "Archeologist studies signs of ancient civilization in Amazon basin", Science and Nature, M&C, 08/02/2010. Web. 29 May 2011.
  • Hill, Jonathan David; Santos-Granero, Fernando (2002). Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia. University of Illinois Press. ISBN 0252073843. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  • Olson, James Stewart (1991). The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood. ISBN 0313263876. 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  • Rouse, Irving (1992). The Tainos. Yale University Press. s. 40. ISBN 0300051816. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. Island Carib. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aravaklar&oldid=32717777" sayfasından alınmıştır