İçeriğe atla

Adana

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde şehir hakkındadır. İl için Adana (il) sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Adana (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 36°59′N, 35°19′E

Adana
Şehir
Slogan:
Akdeniz'in İncisi
Adana'nın Türkiye'deki konumu
Adana'nın Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
BölgeAkdeniz Bölgesi
İlAdana
İdare
 • Belediye başkanıZeydan Karalar (CHP)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam13844 km²
Rakım23 m
En yüksek nokta3.756 m (12.322 ft)
En alçak nokta0 m (0 ft)
Nüfus
 (2024)
2.270,298
 • Yoğunluk163/km²
Zaman dilimiUTC 03.00 (TRS)
Posta kodu
01XXX
Alan kodu( 90) 322
Plaka kodu01
İklimCsa

Adana, Türkiye'nin Adana ilinin merkezi olan şehridir. Seyhan, Yüreğir, Çukurova ve Sarıçam olmak üzere 4 ilçeye bölünür. Türkiye'deki altıncı büyük metropolitan alan olup ülkenin önde gelen tarım, ticaret ve kültür merkezlerinden biridir. Türkiye'deki maden zengini 4. bölge olan Adana; krom, demir, manganez, kurşun ve çinko yatakları açısından önem taşımaktadır.

Adana'nın merkezi; Mersin, Adana, Osmaniye ve Hatay illerini kapsayan coğrafi, ekonomik ve kültürel bir bölge olan Çukurova'nın merkezinde bulunur. Yaklaşık 6,33 milyon insana ev sahipliği yapan bölgenin büyük bir bölümü, tarıma oldukça elverişli, geniş ve düz bir arazidir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok kaynağa göre Adana ismi Hitit İmparatorluğu egemenliğindeki Kizzuvatna krallığının AdaniyaURU adlı şehrinin isminden türemiştir.[2][3] Yunan kolonizasyonu dönemiyle birlikte bölgeye yerleşen Yunan halkları tarafından ortaya atılan iddialar ise bu ismin; Mısır'dan gelip Yunan şehri Argos'a yerleşen mitolojik Yunan kabilesi Danaoi ya da efsanevi karakter Danaus'la ilgili olduğu şeklindedir. Danaja adındaki bir ülkeyle bağlantılı olan erken Mısır metinleri Thutmosis II (MÖ 1437) ve Amenophis III'ten (MÖ 1390-1352) kalan yazıtlardır.[4] Miken Uygarlığı'nın çöküşünden (MÖ 1200) sonra Ege'deki bazı mülteciler Kilikya sahillerine gitmişlerdir. Dananayim ya da Danuna sakinleri; III. Ramses hükümdarlığı sırasında MÖ 1191 yılında Mısır'a saldıran bir grup denizci olarak tanımlanır.[5] Denyen ise Adana şehrinin sakinleri olarak bilinir. Ayrıca söz konusu ismin PIE dilinde da-nu (nehir) Dana-na-vo (nehir kenarında yaşayan insanlar) (İskitli göçmenler) ve Rigveda'da (Danavas) yaşayan iblisler ile bir bağlantısı olması mümkündür.[6]

Homeros'un İlyada'sında şehir Adana olarak anılır. Helenistik dönemde Kilikya'daki Antiohya (Yunanca: Ἀντιόχεια τῆς Κιλικίας) ya da Antiochia ad Sarum (Yunanca: Ἀντιόχεια ἡ πρὸς Σάρον; "Sarus üzerindeki Antiohya") olarak da bilinirdi. The Helsinki Atlas editörleri Adana'yı geçici olarak Quwê olarak tanımlamışlardır. Bu isim Hititlerin yıkılışından sonra bölgede kurulan Geç Hitit Krallıklarından biri olan Kue'den (Hiyava) gelmektedir. İsim bazı kaynaklarda aynı zamanda Coa olarak da gösterilir ve Kitab-ı Mukaddes'te belirtilen Kral Süleyman'ın atlarını temin ettiği yer olduğu yönünde yaklaşımlar bulunmaktadır.[7] Şehrin Ermenice ismi Ատանա Atana ya da Ադանա Adana'dır.

Bir antik Grek-Roman efsanesine göre Adana ismi kökenini; Seyhan Nehri (Sarus) yakınlarında bir yere gelip Adana'yı kuran Uranus'un iki oğlu Adanus ve Sarus'tan almaktadır. Şehrin ismine ilişkin daha eski bir efsaneye göre ise Akad, Sümer, Babil, Asur ve Hitit mitolojileri tarafından ormanın yakınlarında yaşadığına inanılan ve Tesup veya Ishkur olarak da bilinen gök gürültüsü tanrısı Adad'ın ismi bu bölgeye verilmiştir. Bu savı kanıtlayan Hititlerin isimleri ve el yazmaları o bölgede bulunmuştur. Bu teori gök gürültüsü tanrısının çok fazla yağmur getirmesi ve bu yağmurun bölgeye büyük bir bolluk sağlamasından beridir devam eder. Bu tanrı yörenin sakinleri tarafından sevilir ve saygı duyulurdu. Onun şerefine, söz konusu bölge "Uru Adaniyya;" diğer bir deyişle "Adana Bölgesi" olarak anılmaya başlanmıştır.

Ali Cevad'ın 'Memalik-i Osmaniye Coğrafya Lügatı'na göre ise Adana'da yaşayan İslamlar, Adana ismini, Harun Reşid'in vali nasbettiği Ebu Süleym Ezene'ye nisbet etmektedir. Aynı kitaptaki bilgilere göre yerleşik Rumlar, Adanus ve Sarus adlı iki kardeşin adını öne çıkarırlar.[8]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bağdat Demiryolu'ndan bir görünüm

Adana'nın tarihçesi 3.000 yıl kadar öncesine dayanmaktadır; bölgedeki arkeolojik bulgular Paleolitik Çağ'a değin uzanan insan yerleşkelerini gün yüzüne çıkarmıştır. Arkeologların taş bir duvar ve bir şehir merkezi buldukları Tepebağ Höyüğü Neolitik Çağ'da inşa edilmiştir ve Çukurova bölgesindeki en eski şehir olarak düşünülmektedir. Adana isminde bir yer Sümer destanlarından biri olan Gılgamış Destanı'nda söz edilmektedir; ancak bu çalışmanın coğrafyası, sözü geçen yerin konumunu belirlemek için çok muğlaktır.

Hattuşaş'ta (Boğazkale) bulunan Hitit Kaya yazıtlarına göre Kizzuvatna, MÖ 1335 dolaylarında Hititlerin koruması altında Adana'yı yöneten ilk krallıktı. Aynı zamanda şehir Uru Adaniya ve sakinleri ise Danuna olarak anılırdı. MÖ 1191-1189'a rastlayan yıllarda Hitit İmparatorluğu'nun çöküşüyle başlayan batı kaynaklı akınlar ovanın denetiminin çok sayıda küçük çaplı krallıklara geçmesine neden olmuştur. Hititler sonrası dönemde şehir Geç Hitit Krallıklarından biri olan Hiyava veya diğer adıyla Kue hakimiyetine girmiştir. Akabinde de Asurlular MÖ 9. yüzyılda, Persler MÖ 6. yüzyılda, MÖ 333'te Büyük İskender, Selevkoslar, Kilikya korsanları, Romalı devlet adamı Pompey ve Kilikya Ermeni Krallığı (Kilikya Krallığı) bölgenin denetiminde söz sahibi olmuşlardır.

Adana'nın tarihçesinin, özü itibarıyla Tarsus'un tarihçesiyle bir bağlantısı vardır; Seyhan Nehri'ne komşu olan bu iki şehrin konumu nehir tarafından değiştirildiğinden bu şehirler sıklıkla aynı kent olarak anılır ve ismi de asırların seyrine göre değişmiştir. Romalılar döneminde Adana göreceli olarak az bir önem arz etmekteydi ve bu sıralarda bölgenin metropolü konumunda Tarsus bulunmaktaydı. Gnaeus Pompeius Magnus devrinde ise şehir Kilikya korsanları için bir hapishane olarak kullanılmıştır. Birkaç yüzyıl sonra şehirde doğuya giden Roma askerî yolu üzerinde yerel bir istasyon kurulmuştur. MS 395'te Roma İmparatorluğu'nun kesin çöküşünün ardından bölge Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası hâline gelmiş ve muhtemelen Julianus'un hükümdarlığı zamanında gelişmişti. Büyük köprülerin, yolların, hükûmet binalarının, sulama ve fidanlıkların inşasıyla beraber Adana ve Kilikya bölgenin en önemli ve gelişkin ticaret merkezi hâline gelmiştir. Özellikle Kilikyalılar devrinde Ayas (bugünkü adıyla Yumurtalık) ve Kozan (eski adıyla Sis) bölgedeki diğer büyük şehir ve yönetim merkezleriydi.

Adana tarih boyunca sırasıyla Luvi Krallığı (MÖ 1900), Arzava Krallığı (MÖ 1500-1333), Hitit İmparatorluğu (MÖ 1900-1200), Asurlular (MÖ 713-663), Pers İmparatorluğu (MÖ 550-333), Helen Antik Yunan Uygarlığı (MÖ 333-323), Selevkos İmparatorluğu (MÖ 312-133), Kilikya Prensliği (MÖ 178-112), Romalılar (MÖ 112-MS 395), Bizans İmparatorluğu (395-638; 964-1071), Abbasiler, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Memlükler, Ramazanoğlu Beyliği, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye'nin egemenliği altına girmiştir.

Antik geçmiş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin deltasında verimli sulak arazide kurulu Adana'nın tarihi, coğrafi konumu nedeni ile MÖ 6000 yıllarına dek uzanmaktadır. Adana, Antik Kilikya Bölgesi'nin en önemli şehirlerinden birisidir. Hititlerden Osmanlıya, gelmiş geçmiş birçok medeniyetin beşiğidir. Yaygın görüşe göre Adana, adını Yunan mitolojisine göre gök tanrısı Uranus'un oğlu Adanus'tan almıştır. Ancak bu konuda başka görüşler de ileri sürülmüştür. Bir görüşe göre Adana'ya ait en eski yazılı kayıtlara ilk defa, Anadolu yarımadasının en köklü uygarlıklarından biri olan Hititlerin kaya kitabelerinde rastlanmaktadır. Boğazköy metinleri olarak bilinen ve MÖ 1650 yılına tarihlenen bir Hitit tabletinde, Adana havalisinden Uru Adania yani Adana bölgesi olarak bahsedilmektedir. Bu konuda sadece bu tablet dikkate alınacak olsa bile Adana isminin en az 3640 yıllık bir geçmişi vardır. Bir başka rivayete göre eski çağlarda Seyhan Nehri kıyılarının bol miktarda söğüt ağacı ile kaplı olması ve bu ağacın Mezopotamya kavimlerince And ağacı olarak tanınması da kente Adana isminin verilmesinde etkili olmuştur. Yine başka bir görüşe göre, ormanlık yörelerde yaşadığına inanılan fırtına tanrısı Adad (Tesup) adının, ormanları bol Toroslar ile Seyhan Nehri bölgesinin oluşturduğu Adana yöresine isim olarak verilmiş olduğuna inanılmaktadır. Fenikeliler de bölgeye efendi anlamına gelen tarım ve bitki tanrısı Adonis'in adını vermişlerdir.

Tarihî araştırmalardan elde edilen bilgilere göre Adana, Yontma Taş Devri'nden bu yana yerleşim yeri olmuştur. Kilikya'nın en eski yerleşim merkezlerinden biri Tepebağ Höyüğü ilk çağlardan kalmadır. Höyükte rastlanan surlarla çevrili kent çekirdeği burada Neolitik Çağ'da yaşayan kent dönemine ışık tutmaktadır.

Kilikya yöresinde yapılan arkeolojik araştırmalar neticesinde on değişik uygarlık ile devlet, krallık, beylik ve padişahlık gibi çok çeşitli siyasi güçlerin ortaya çıktığı görülmüştür. Kilikya'yı egemenlikleri altına alan medeniyetler şu şekilde sıralanabilir: Luvi Krallığı, Kizzuvatna Krallığı, Hitit Krallığı, Kue (Ove) Krallığı, geç Hitit Krallığı, Asur Krallığı, Syennesis Krallığı, Pers İmparatorluğu, Helenistik Dönem, Selevkos Krallığı, Otonom Dönem, Roma İmparatorluğu, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Ramazanoğlu Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu.

Orta Çağ'da da Adana eski önemini korumaya devam etmiş, bu durum İpek Yolu'nun buradan geçmesiyle daha da artmıştır. Bu dönemde buraya egemen olan uygarlıklar ise şunlardır: Doğu Roma İmparatorluğu (395 - 638), Selçuklular (1071 - 1097). Bu dönemde çeşitli uygarlıklar Kilikya bölgesine egemen olmak için savaşlar yapmışlardır.

Orta Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

7. yüzyılın ortalarında şehir Araplar tarafından ele geçirilmiştir. Arap kökenli bir kaynağa göre şehrin ismi Yazene'nin torunu Ezene'den gelmektedir.

Bizans 964'te Adana'yı yeniden ele geçirmiştir. 1071'de Alp Arslan'ın Malazgirt Meydan Muharebesi zaferinin ardından Selçuklular, Bizans İmparatorluğu'nun büyük bir kısmını hâkimiyeti altına almıştır. 1071 yılından bir süre önce Adana'ya ulaşıp şehri ele geçirmişlerdir ve 1097'de Birinci Haçlı Seferi önderi Tancred, Adana'yı ele geçirene kadar şehri ellerinde tutmuşlardır.

1132 yılında I. Levon komutası altındaki Kilikya Ermeni Krallığı tarafından ele geçirilmiştir. 1137'de ise bölgeye Bizans kuvvetlerince el konulmuştur fakat Ermeniler 1170 dolaylarında şehri yeniden hâkimiyetleri altına almışlardır. 1268'de şehrin büyük bir bölümünü yıkan şiddetli bir deprem meydana gelmiştir. Deprem sonrasında Adana yeniden inşa edilip 1359'a kadar Kilikya Ermeni Krallığı'nın bir bölümü olarak kalmıştır ancak yapılan bir barış antlaşması sonucu şehir III. Konstantin tarafından Mısır'ın Memlük Sultanı'na devredilmiştir. Memlüklülerin şehre girmesiyle beraber birçok Türk ailesinin Adana'ya yerleşmesine olanak sağlanmıştır. Memlükler tarafından getirilen Ramazanoğulları, Osmanlılar Adana'yı ele geçirene dek şehirde hüküm sürmüş Türk ailelerinden birisidir.

Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Atatürk Türk Ocağındaki Erkek Lisesi izcilerinin yemin töreninde, Adana, 15 Mart 1923

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Adana ve çevresi Fransa tarafından işgal edildi. Mustafa Kemal Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı esnasında gösterdiği diplomatik başarı sonucu yapılan 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması ile Fransa, Adana ve çevresinden çekilmek zorunda kaldı (5 Ocak 1922).

II. Dünya Savaşı sırasında (30 Ocak 1943) İngiltere Başbakanı Winston Churchill ve İsmet İnönü, Adana'ya 23 kilometre uzaklıktaki Yenice'de bir araya gelmiştir. Toplantıda Churchill, Türkiye'nin müttefikler yanında II. Dünya Savaşı'na katılmasını istemiş, ancak İnönü bunu reddetmiştir. Tarihte bu zirve Adana Buluşması olarak bilinir.

1955 yılında Demokrat Parti hükûmetinin ABD ile yaptığı anlaşma gereği olarak, Adana'nın 10 km doğusundaki İncirlik beldesinde NATO Hava Üssü kuruldu. Soğuk savaş yıllarında, 1991 Körfez Savaşı'nda ve 2003 Irak Savaşı'nda etkin olarak kullanılmıştır.

1956 yılında Seyhan Barajı ve Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı.

1998 yılında 6,2 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Ceyhan Depremi olarak bilinen depremde çoğu Ceyhan'da olmak üzere toplam 145 kişi yaşamını kaybetti.

Adana, 1986 yılında çıkarılan 3306 sayılı Kanun[9] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Seyhan ve Yüreğir) Adana Büyükşehir Belediyesinin sınırlarına dâhil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları, valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[10] Bu sınırlar içinde kalan 5 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[10] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı Kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[11]

2023 Kahramanmaraş depremleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

6 Şubat'ta meydana gelen depremler Adana'ya zarar vermiştir. Depremde Adana'da 454 kişi ölmüş ve birçok kişi yaralanmıştır.[12]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin kuzeyini hidroelektrik santrali ve 1956 yılında yapımı tamamlanan Seyhan haznesi kuşatır. Baraj hidroelektrik kuvveti için yapılmış olup alçak Çukurova düzlüğünü sulamak amaçlıdır. Ovaya dökülen şehrin iki sulama kanalı, şehir merkezi boyunca doğudan batıya doğru geçer. Yüreğir Ovasını sulama amaçlı yapılan başka bir kanal da bulunmaktadır.

Şehir merkezinin denizden yüksekliği 23 metredir.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana, tipik Akdeniz iklimine sahiptir. Kışları ılık ve yağışlı, yazları ise sıcak ve kuraktır. En yüksek sıcaklık, 24 Ağustos 1958 tarihinde 45,6 °C olarak ölçülmüştür. En düşük sıcaklıksa 20 Ocak 1964'te −8,1 °C olarak kayıtlara geçmiştir.


 Adana iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 26,5 26,7 32,0 37,5 40,6 41,3 44,0 45,6 43,2 39,4 33,3 30,8 45,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 14,9 16,2 19,5 23,8 28,2 31,7 33,8 34,6 33,1 29,0 22,5 16,8 25,3
Ortalama sıcaklık (°C) 9,6 10,5 13,5 17,5 21,7 25,6 28,1 28,5 25,9 21,3 15,5 11,2 19,0
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 5,5 6,1 8,5 12,1 15,9 20,0 23,2 23,5 20,4 15,9 10,7 7,1 14,0
En düşük sıcaklık (°C) −8,1 −6,4 −3,6 −1,3 5,6 11,2 11,5 14,8 9,3 4,8 −4,3 −4,4 −8,1
Ortalama yağış (mm) 109,8 84,8 67,8 54,7 47,6 19,8 7,0 5,3 17,6 40,6 72,7 126,7 654,4
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[13]


Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu veriler Adana ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için Adana (il) sayfasına bakınız.
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[14] 109.215 72.577 36.638
1935[15] 130.471 76.473 53.998
1940[16] 138.783 88.119 50.664
1945[17] 152.970 100.780 52.190
1950[18] 186.071 117.642 68.429
1955[19] 241.394 168.628 72.766
1960[20][a] 280.658 231.548 49.110
1965[21] 347.093 289.919 57.174
1970[22] 413.365 347.454 65.911
1975[23] 541.551 475.384 66.167
1980[24] 665.732 574.515 91.217
1985[25] 858.840 777.554 81.286

1986 yılında Adana büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.

Yıl Nüfus İlçeler
1990[26] 916.150 Seyhan, Yüreğir
2000[27] 1.130.710
2007[28] 1.366.027
2008[29] 1.525.115 Çukurova, Sarıçam, Seyhan, Yüreğir, Karaisalı
2009[30] 1.563.545
2010[31] 1.584.053
2011[32] 1.617.284
2012[33] 1.636.229

2004 yılında çıkarılan kanun nedeniyle il merkezinde olmayan Karaisalı ilçesi de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verilerine Karaisalı da dahil edilmiştir. 2012 yılında ise ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1893 yılında yapılan nüfus sayımı sonucuna göre Adana merkezin nüfusu 70.702 kişidir. Bunun �'sini Türkler, 'ünü Ermeniler, %2'sini Rumlar ve %2'sini Katolik oluşturmaktaydı.

İkinci Dünya Savaşı'nın ardından gelen yardımlar ve başlayan endüstriyel yatırımlar ile büyüme sürecine giren Adana ilinin nüfusu, 2016 yılı TÜİK verilerine göre 2.201.670 kişiye ulaşmıştır.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Adana, Seyhan Kıyıları ve Kurttepe

Adana, ilk sanayileşen şehirlerden biri olmuştur. Seyhan Barajı'nın inşasıyla ve tarım tekniklerindeki gelişimlerle beraber 1950'li yıllarda tarımsal verimde büyük gelişmeler yaşanmıştır.

Adana; pamuk, buğday, soya fasulyesi, arpa, üzüm ve narenciyenin büyük miktarlarda üretildiği Çukurova tarım bölgesinin pazarlama ve dağıtım merkezidir. Türkiye yetilen mısır ve soya fasulyesinin yarısını Adana'da üretilmektedir. Türkiye'deki yerfıstığının 4'ü ve portakalın )'u Adana'da yetiştirilmektedir. Bölgedeki çiftçilik ve tarım kaynaklı şirketlerin çoğu genel müdürlüklerini Adana'da açmıştır.

Tekstil ve deri sanayi Adana'nın üretiminin )'unu oluşturan[34] büyük sanayi kollarıdır ve bitkisel yağ ile işlenmiş yiyecek üreten tesisler de sayıca fazladır. 2008 itibarıyla Adana'da Türkiye'de en üst sıralarda yer alan 500 sanayi firmasının 11'ine ev sahipliği yapar.[35] Otomotiv sanayide Adana'nın en büyük firması olan Temsa'nın 2.500'den fazla çalışana sahip olup yıllık 4.000 otobüs üretmektedir. Marsan-Adana, Türkiye'deki en büyük margarin ve bitkisel yağ fabrikasıdır.[36] Advansa Sasa, 2.650 kişiye istihdam sağlamakta olup Avrupa'nın en büyük polyester üreticisidir.[37] Adana Organize Sanayi Bölgesi'nin 1225 hektar alan üzerine kuruludur ve küçük-orta ölçekli 300 civarı tesise ev sahipliği yapmaktadır.

TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi, fuarlara, iş konferanslarına ev sahipliği yapar ve şu anda Çukurova'daki işletmeler için temel buluşma noktasıdır.[38] Akademi yönelik 2000 kişilik Kültür ve Kongre Merkezi, 2010 yılında Çukurova Üniversitesi kampüsüne açılmıştır.[39] Adana HiltonSA, Seyhan ve Sürmeli otelleri şehrin 5 yıldızlı otelleridir. Sheraton ve Türkmen Otel'i nehrin doğu yakasında, Ramada Otel ise şehrin merkezindedir.[40]

Adana'da medya ulusal ve yerel acenteler aracılığıyla yürütülmektedir. 1918'de yayınlanmaya başlanan Yeni Adana, Adana'nın en eski gazetelerinden olup hâlâ yayın hayatına devam etmektedir.[41] Ekspres, Toros ve Bölge gazeteleri hem Adana'da hem de Çukurova'da hizmet veren diğer yerel gazetelerdir. Çukurova TV, Adana'daki en büyük yayın şirketidir. Kanal A, Akdeniz TV ve Kent TV diğer büyük yayın şirketleridir. Birçok ulusal gazetenin bölgesel yayımcılık merkezi Adana'da bulunmaktadır. Hürriyet gazetesinin eki Hürriyet Çukurova 48.000 tiraja sahip en popüler bölgesel gazetedir.

Ticaret

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çukurova Üniversitesi Kongre Merkezi

Güney Türkiye'deki önde gelen ticari merkezlerden biri olan şehir birçok şirketin ve kamu kuruluşunun bölgesel müdürlüklerine ev sahipliği yapmaktadır. TÜYAP Sergisi ve Kongre Merkezi fuarlar ve iş konferanslarına ev sahipliği yapmakla birlikte şu anda Çukurova'daki iş meseleleri konusunda ana buluşma noktasıdır.[42] Akademiye yönelik 2000 koltuklu Alper Akınoğlu Kongre Merkezi 2012 yılında Çukurova Üniversitesi kampüsüne açılması beklenmektedir.[43]

Dilberler Sekisi'ndeki ATO tesisi
Hilton Otel

Adana Ticaret Odası (ATO) 1894 yılında pamuk ticaretine rehberlik etmek ve düzenlemek için kurulmuş olup Türkiye'deki ilk ticaret odalarından biridir. Günümüzde bu ticaret odası 25.000'den fazla şirket üyesi ve buna ek olarak iş hisseleri ve onlar adına destekçilere sahiptir.[44] Adana Ticaret Borsası, 1913'te kurulmuş olup tarım ürünlerinin çiftlik hayvanlarının ticaretini güvenli ve açık bir biçimde düzenlemekle sorumludur. Borsanın şu anda 1350 üyesi vardır ve Büyükşehir Belediyesi Tiyatro Salonu'nun karşısında bulunmaktadır. 24 Nisan 2014 tarihinde CumhurBaşkanı Abdullah Gül'ün, Adana-Ceyhan istikameti, D 400 karayolu üzeri 11. km'de, temelini attıkları 72.000 M2'lik alanda yaptıkları yeni yerlerine 18 ay sonra taşınacaklardır.[45]

Turizm endüstrisi Seyhan Nehri'nin her iki yakasına ve şehir merkezine inşa edilmekte olan birçok otelle beraber gelişmektedir. Ceyhan ve Yumurtalık ilçelerinin sahil bölgelerinin Enerji merkezli Sanayi Bölgeleri olarak kabul edilmesi Adana'yı otel inşası konusunda cazip bir noktaya taşımıştır. 4200 misafir kapasiteli 29 otel iki yıl içinde ikiye katlanacaktır; otel yataklarının toplam sayısı 8400'e yükselmektedir.[46] Şu anda şehrin 5 yıldızlı otelleri olan Hilton, Sheraton, Seyhan, Sürmeli, şehrin batı ucundaki Anemon otelleri şu anda inşa halinde olan Türkmen, şehir merkezindeki Ramada ve Divan otelleri tarafından tamamlanacaktır.[47]

TEMSA Diamond

Tarım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alüvyonların getirdiği verimli toprakları nedeniyle senelerdir bir cazibe merkezi olan, ülkenin en verimli ovalarından Çukurova'da buğday, ayçiçeği, zeytin, nar, mısır, narenciye (portakal, turunç, mandalina ve limon), muz, kivi, baklagiller, şekerkamışı, patates, domates, biber, marul, lahana, soğan, pirinç, soya, pamuk, üzüm, yerfıstığı, bakla, börülce, fasulye, hıyar, badem, karpuz, kavun, yenidünya gibi birçok ürün üretilmektedir.Ama bu ürünlerin en önemlisi pamuktur. Üretim klasik sulama sistemlerinden, yağmurlama (damla sulama) teknolojisine geçilmektedir.

Hayvancılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım ile birlikte hayvancılık da coğrafi koşulların imkân vermesiye Adana ekonomisine ülke ekonomisinin ortalamasının üstünde katkı sağlamaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yanı sıra, Akdeniz'e kıyısı bulunan Adana'nın ilçeleri Yumurtalık ve Karataş'ta deniz mahsulleri üretimi de önemli bir yer tutmaktadır.

Adana ili genelinde hayvan mevcudu ilin coğrafi durumu, iklim şartları ve tarımsal karakterine göre değişiklik göstermektedir. Ova kısımlarında tüm alanlar ekime ayrıldığından daha çok ahır hayvancılığı yapılmaktadır. Şehir merkezine yakın yerlerde besi hayvancılığı ve tavukçuluk, dağlık ve ormanlık yerlerde ise koyun ve keçi beslenmektedir.

Adana'dan komşu il ve ülkelere her zaman hayvan sevkiyatı yapılmaktadır. Bunun yanında � oranında Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinden canlı hayvan ve ürünlerinin girişi yapılmaktadır. Özellikle kurban bayramı döneminde bu oranın arttığı görülmektedir. Kaçak girişlerin engellenememesi sağlıklı değerlere ulaşılmasını zorlaştırmaktadır.[48]

Madencilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Metalik madenler içinde krom, demir ve manganez, kurşun, çinko, enerji hammaddelerinden kömür ve endüstriyel hammadde kaynaklarından kuvars ve kuvarsit, kil, barit, kireçtaşı ve kum agregası ve pomza bu zenginliklerin başında gelmektedir.

Krom madenciliğinde Türkiye genelinde 4. bölgeyi oluşturan Adana ili, komşu olduğu Mersin ve Hatay limanlan sayesinde önemli ihraç potansiyeline sahiptir.

Bugüne kadar maden ürünleri içinde Adana'ya en fazla döviz kazandıran kromitin son yıllarda düşen fiyatları sebebiyle şu anda durma noktasında görünmesine rağmen, yakın gelecekte kromit madenciliğinde bir canlanma beklenmektedir.

İl içindeki ikinci derecede öneme sahip demir ve manganez de özellikle İsdemir için üretilmektedir. Son yıllarda yanlış politikalar yüzünden ithal cevhere yönelen İsdemir'in yerli cevhere gereken önemi vermesi kaçınılmaz olup, bu sektörde canlanma olacağı beklenmektedir.

Tufanbeyli ilçe sınırları içinde yer alan ve termik santral kurmaya uygun 300 milyon tondan daha büyük bir rezerve sahip ortalama 1100-1300 kcal/kg'lık linyit yatakları ihale aşamasındadır. Adana ili için yine önemli miktarda kuvars kumu ve kuvarsit yatakları bulunmuş olup, Mersin'deki Anadolu Cam Sanayi, İzocam gibi sanayi kuruluşlarına uzun süreli potansiyel yaratmaktadır.

Aynı şekilde kırmataş teknolojisine uygun çok fazla kireçtaşı ve beton agreası bulunan Adana'da çok iyi kalitede olmasa da ihtiyaçları fazlasıyla karşılayacak kil yatakları da mevcuttur. Adana il sınırları içinde Türkiye rezervinin %7,4'ünü oluşturan pomza yatakları da geleceğe yönelik önemli bir hammaddedir.

Sonuç olarak 21. yüzyıla girerken Adana madencilik sektöründe de iddialı olabilecek ve ülke ekonomisine katkılar sağlayacak potansiyele sahiptir. Enerji açığını kapatmak amacıyla çevre dostu domestik yakıt üretimine elverişli kaliteli kömür ithalatı da Adana il sınırları içerisindeki Toros Gübre ve Kimya Sanayi limanından gerçekleştirilmektedir.[49]

Finans

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana, geçmişinde Pamukbank ve Akbank gibi bankaların kuruluşuna tanıklık etmiş, köklü bir finans sektörüne sahiptir.

Türkiye'de faaliyet gösteren bankaların bölge genel müdürlükleri Adana'da bulunmaktadır. Adana, Seyhan ilçesi, Atatürk Caddesi ve Ziyapaşa bulvarının olduğu bölgede finans sektöründe faaliyet gösteren firmaların bölge genel müdürlükleri bulunmaktadır.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]
Komana
Misis Mozaik Müzesi

2021 yılında Adana'da konaklayan turist sayısı 989.939'dur. Turistlerin yüzde 85'i yerli olup 15’i yabancıdır.[50]

Şehirde turistik mekanlardan bazıları:

Şehir merkezi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana çevresi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oteller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hilton Otel

Adana her ne kadar Türkiye'nin gelişmiş şehirlerinden biri olsa da otel bakımından fakir şehirlerinden biridir. Fakat, son zamanlarda çok fazla otel yapımı ve inşaatı dikkat çekmektedir.[51]

Mevcut oteller:

- Divan Otel(5*)

Müzeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihî yerler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaylalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mimari

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana mimarisinin altın çağı 15. yüzyılın sonları ve Ramazanoğulları'nın Adana'yı başkenti olarak seçtiği 16. yüzyıldır. Şehir o dönemde birçok yeni mahallelerin kurulmasıyla beraber süratle büyür. Adana'nın tarihi açıdan dönüm noktası sayılabilecek birçok yapısı bu dönemde inşa edildiği için Memlüklü ve Selçuklu mimarisi Adana'nın mimarlık tarihinde önemli bir yer tutar. Roma-Bizans Devri'nde kalan tek eser Taşköprü olup birkaç kamu binası Osmanlı hükümdarlığı sırasında şehre inşa edilmiştir.

Tepebağ'daki sıra evler

Tepebağ'ın tarihi mahallesindeki ilk imar çalışmaları neolitik çağa uzanır. Seyhan Nehri'nin karşısındaki tepede bulunan Tepebağ'ın surlarla çevrilmesinin ardından Taşköprü'nün uzağında kalmıştır. Varlıklı bir Ermeni mahallesi Osmanlı döneminde ortaya çıkmıştır ve Tepebağ şehrin Ermeni mimarisini tarihi evleri ve taşokullarıyla yansıtır. Günümüzde Tepebağ bir arkeolojik parka çevrilmekte olup, arkeolojik kazıların yanında 18. yüzyıldan kalma evler ve kamu binaları restore edilip butik otellere, kafelere ve restoranlara dönüştürülmektedir.

Şehrin içinden geçen Seyhan nehri üzerindeki köprülerden en dikkat çekeni 4. yüzyıldan kalma bir Roma köprüsü olan Taşköprü'dür.[52] 2007 yılına kadar motorlu araçlara açık olan bu köprü dünyadaki en eski köprü unvanına sahipken günümüzde sadece yaya ve bisiklet trafiğine açıktır. Berlin-Bağdat Demiryolu Projesinin bir ayağı olan Demirköprü, 1912'de inşa edilen bir tren köprüsüdür. Şehir merkezinin güneyinde bulunan Regülatör köprü ise nehir suyu için bir regülatör olarak kullanılan bir köprüdür. Aynı zamanda yayalara tahsis edilen üç köprü de bulunmaktadır, bunlar; Seyhan ve Mustafakemalpaşa köprüleri, metro köprüsü ve O-50 otoyolunun köprüsüdür.

1882 yılında Adana valisi tarafından inşa edilen Büyük Saat, 32 metre yüksekliğiyle Türkiye'deki en uzun saat kulesidir. Fransız işgali sırasında hasar görmüştür ama 1935'te yeniden inşa edilmiştir ve şehrin armasında sergilenmektedir. Kazancılar Çarşısı, Büyük Saat civarında kurulmuştur.

Ramazanoğlu Konağı, 1495 yılında Halil Bey'in hükümdarlığı sırasında inşa edilmiştir. Üç katlı olan konak hem taş hem de tuğlayla örülmüştür ve Türkiye'deki en eski ev örneklerinden biri olarak kabul edilir. Ramazanoğlu ailesinin yaşadığı yer Harem bölümüdür. Kalıntıları günümüze ulaşamayan Selamlık bölümü ise devlet işlerinin görüşüldüğü yerdi.

Çarşı Hamam, 1529'da Ramazanoğlu Piri Paşa tarafından inşa edilmiştir ve Adana'daki en büyük hamamdır. Beş kubbesi bulunan hamamın iç bölümleri mermerle kaplanmıştır. Hamamın inşa edildiği yıllarda değirmen çarkları ve kanallar aracılığıyla hamama su taşınırdı.[53]

Irmak Hamam, Seyhan Belediye Binası'nın yanında bulunur ve antik Roma hamamlarının kalıntıları üzerine Ramazanoğlu Halil Bey tarafından 1494'te inşa edilmiştir. Suyu nehirden geldiği için bu ismi almıştır. Şehirdeki diğer tarihi hamamlar ise Mestenzade Hamamı ve Yeni Hamam'dır.

Camiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sabancı Merkez Camii

Sabancı Merkez Camii tarihi bir geçmişe sahip olmamasına rağmen Adana'da en çok ziyaret edilen camidir, bunun sebebi de Orta Doğu'daki en büyük cami olmasıdır. Osmanlı Mimarisi'ne sadık kalınarak inşa edilen cami 1998 yılında hizmete açılmıştır ve 28500 kişiye kadar kapasitesi vardır. Caminin altı minaresi bulunmakla beraber bunların dördünün yüksekliği 99 metredir. Kubbesi 32 metre çapındadır ve ibadet alanından 54 metre yüksektedir. Seyhan Köprüsü'nün köşesinde ve Seyhan Nehri'nın batı kanadında bulunmaktadır. Bu sayede geniş bir alandan görülebilmektedir.[54]

1541 yılında Ramazanoğlu devrinde külliye biçiminde inşa edilen Adana Ulu Camii ise medresesi ve türbesiyle Adana'nın en çok ilgi gören Orta Çağ mimarisine sahip bir yapısıdır. Pencerelerinin etrafında göze çarpan süsleme sanatlarının yanı sıra camide siyah ve beyaz mermer taşlarına rastlanır. Bunlar iç mekanda kullanılan 16. yüzyıl İznik çiniciliği ile ünlüdür. Minarelerde ise kullanılan dik şemalarla Memlüklerin etkisi görülmektedir.

St. James'in Kilisesi 1501 yılında Ramazanoğlu Halil Bey tarafından camiye Yağ Camii çevrilmiştir.[55] İleriki zamanlarda 1525'te Piri Mehmet Paşa tarafından camiye bir minare ve 1558'de de bir medrese eklenmiştir. Camide Selçuklu mimarisi görülmekle beraber cami sarı taştan yapılmış bir kapıya sahiptir.

Abdülrezzak Antaki tarafından 1724 yılında inşa edilen Yeni Camii günümüzde bazı kesimlerce hâlâ Antaki Cami olarak anılmaktadır. Camide memlük mimarisinin etkisi görülmektedir. Cami dikdörtgen biçiminde yapılmıştır ve güney cephesindeki duvarlarda taş işlemeciliği bulunmaktadır.[56]

Alemdar Mescidi, Şeyh Zülfi Mescidi, Kızıldağ Ramazanoğlu Camii, Hasan Ağa Camii (Çivi kullanılmadan inşa edilmiş 16. Yüzyıl mimarisi) tarihi değere sahip diğer camiilerdeir.

Kiliseler

[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılda şehrin dört kilisesi vardı:: 2 Ermeni, 1 Yunan ve 1 Latin. Bebekli Kilise 1870 yılında inşa edilmiş olup 1915'e kadar bir Ermeni Kilisesi olarak kullanıldı. Günümüzde ise şehrin Roma Katoliği kesimine hizmet vermektedir. Şehir merkezinde 5 Ocak Meydanı'nda bulunmaktadır. Abidinpaşa Caddesi'nde ise daha büyük bir Ermeni Kilisesi bulunurdu.[57] Cumhuriyet dönemi sırasında kilise yıkılıp yerine Merkez Bankası kurulmuştur. Latin Kilisesi de 1845 yılında Kuruköprü alanında inşa edilmiştir ve 1924'te müzeye çevrilmiştir.

Parklar ve bahçeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Merkez Park'ta yürüyüş yolu

Adana, büyük bir kısmı koruma altına alınmış birçok park ve bahçeye ev sahipliği yapmaktadır.[58] Şehrin sahip olduğu ılıman iklim sayesinde, park ve bahçeler kış bakımına ihtiyaç duymaksızın tüm yıl açık kalabilmektedir.

Seyhan Nehri'nin her iki yakasında bulunan gezi patikaları, şehrin tamamından Seyhan Havzası'nın en güney ucuna kadar sürmektedir. Gezi patikaları daha sonra, Seyhan Havzası'nın güney kıyıları boyunca devam eden Adnan Menderes Bulvarı'yla kesişmekte ve bulvarın geniş kaldırımları, havzanın batı ucundaki patikaya kadar uzanmaktadır. Eski ve yeni baraj arasında bulunmakta olan Dilberler Sekisi nehrin batı yakası boyunca uzanmakta olup patikanın en manzaralı bölümüdür. Eski barajın patikası üzerinden Seyhan nehri'ni geçen ve sulama kanalının batı yakası boyunca devam eden gezi patikaları doğu yönünden şehrin batı ucuna kadar uzanmaktadır. Bu patika yolunun bazı kısımları henüz tamamlanmamıştır. Şehir içerisinde birkaç parkı bağlayan yaklaşık 30 km lik patika yolu bulunmaktadır.

Merkez Park, Seyhan Nehri'nin her iki yakasında ve Sabancı Camii'nin hemen kuzeyinde bulunan 33 hektarlık şehir parkıdır. Açık bir alanda çok sayıda ağaç ve bitki türlerine ev sahipliği yapan parkın manzarası büyük ilgi çekmektedir. 2100 koltuklu amfitiyatro, bir Çin üsulü bahçe ve iki kafesiyle şehrin merkezi eğlence alanıdır. Ayrıca Parkta pek çok kürekçinin cazibe merkezi konumunda bulunan Kürekçilik Kulübü vardır.

Atatürk Parkı, Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulmuş 4.7 hektarlık bir şehir parkıdır. Merkezi olarak ticari bölgede bulunmaktadır. Açılışından itibaren çeşitli tören ve toplantıların gerçekleştirildiği, cumhuriyet dönemi ile özdeşleşmiş simgesel bir parktır; Parktaki mermer kaide üzerinde Atatürk heykeli ile onu çevreleyen bir heykel grubu, cumhuriyet dönemi heykeltraşlarıdan Ali Hadi Bara'nın eseridir.[59]

Süleyman Demirel Parkı, Çukurova Üniversitesi araştırmacılarının özel çalışmaları için oluşturulmuş odunsu bitkilerin canlı koleksyonunu bünyesinde barındıran büyük bir botanik bahçedir. Bu ağaç parkı ayrıca eğitim amaçlı ya da şehir sakinleri tarafından eğlence amaçlı kullanmaktadır. Parkta 512 tür bitki vardır.[60]

İnönü Botanik Parkı, Adana Adalet Sarayı'nın bitişinde bulunmakta olup birçok türde Çukurova çiçekleri burada sergilenmektedir.

Çobandede Parkı, Seyhan Havzası'nın batı kıyısındaki 16.5 hektarlık bir parktır. Bir tepede bulunmakta olup Havza ve çevresinin manzarasına sahiptir. Ayrıca parkta Karslı Köyü'nün ilerigelenlerinden Çoban Dede'nin mezarı bulunmaktadır. Birçok insan onun mezarını ibadet etme ve ona dua etmek için ziyaret etmektedir.

Yaşar Kemal Korusu, Seyhan Nehri'nin doğu yakasında Dilberler Sekisi'nin karşısında bulunan bir yürüyüş alanıdır. Aslen Çukurovalı olan ünlü yazar Yaşar Kemal adına yaptırılmıştır.

Çatalan Korusu, Çatalan ve Seyhan Havzaları arasında eğlence alanıdır.

Dilberler Sekisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyhan Nehri'nin batı yakasında (Seyhan) bulunan seki, yürüyüş parkuru ve semte verilen genel ad.

Dilberler Sekisi, Gece

Dilberler Sekisi, alüvyal tabanlı vadi üzerindeki Seyhan Nehri'nin, yeniden canlanarak yatağını kazması neticesinde oluşan yüksekte kalmış eski vadi tabanıdır. Türkiye'de çeşitli zamanlarda epirojenez görüldüğü için vadiler boyunca taraçalar da görülür. Taraçalar biriktirme şekilleri olmakla birlikte oluşumlarında akarsu aşındırması da etkili olmuştur.

Dilberler Sekisi, Seyhan nehri 'nin zamanla yüzeyi aşındırarak şekil verdiği ve teraslar oluşturduğu doğal bir yapıdır. Nehir kenarında bulunan bu bölge zamanla Çam, okaliptüs, salkım söğüt, palmiye ve rengârenk çiçeklerle yeşillendirilmiş ve nehir yakınında şelalenin bulunduğu yaklaşık 1.5 milyon metrekarelik Seyhan Vadisi bir rekreasyon alanı oluşturulmuştur. Sekide, yosun kokusuyla karışık Seyhan'ın kokusunu hissederek sabah yürüyüşleri ve akşam gezileri yapılabilmektedir. Ayrıca köprünün kolonlarında kim olduğu bilinmeyen Graffiti sanatçıları tarafından yapılan imzalar bulunmaktadır.

Nehir kenarında, Seyhan Barajı ile Eski Baraj arasındaki yaklaşık 5 kilometrelik Dilberler Sekisi yürüyüş ve gezinti parkuru bulunur. Buradan, Gençlik Köprüsü ile Seyhan nehrinin diğer yakasındaki Yaşar Kemal Korusu'na bisikletle ya da yürüyerek geçmek mümkündür. Seki sayesinde kentin göbeğinde kentten apayrı, yeşil ve doğayla başbaşa zaman geçirilebilmektedir.

Sanat

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihi Taşköprü'de Sanat Sergisi, Sabancı Tiyatro Festivali

Adana'daki ilk şehir tiyatrosu Osmanlı yıllarında, 1880 yılında, Ziya Paşa tarafından kurulan Adana Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Adana Şehir Tiyatroları'dır. Devlet Tiyatroları Adana Sahnesi ise 1981 yılından beri sanatseverlere çeşitli temsiller sunmaktadır. Klasik müzikseverler için kentteki en önemli kurum 1992'de kurulan Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası'dır. Orkestra her cuma akşamı ve her cumartesi sabahı Büyükşehir Belediyesi Konser Salonunda klasik müzik konserleri düzenlemektedir.

Sinema

[değiştir | kaynağı değiştir]

1960-1975

Nezih Coş’un 1969’da (s.19-26) gerçekleştirdiği taramaya göre Adana’da 35’i salon, 75’i yazlık olmak üzere, 110 sinema işletmesi faaliyet göstermektedir. Bu işletmelerin seyirci kapasitesi 86.900’ü bulmaktadır.

Yerel süreli yayınlardan ve sözlü kaynaklardan adresi tespit ve teyit edilen 66 sinema işletmesi de ATO kaydını yaptırmaksızın şehirde faaliyet göstermektedir (EK5). Tüm bunlarla birlikte 1960-1975 yılları arasında şehirde, aynı anda 100’ün üzerinde sinema işletmesinin faaliyette olduğunu7, bu işletmelerin de Kıyıboyu, Sular, Kuruköprü ya da Yamaçlı gibi semtlerde veya Eski İstasyon Meydanı, Saydam Caddesi ya da Debboy Caddesi gibi şehrin ekonomik, kültürel ve toplumsal merkezlerinde yoğunlaştığını söylemek mümkündür. Bunların dışında şehirde kimi okulların, fabrikaların ve askerî birliklerin de sinema salonları vardır. Örneğin İncirlik Hava Üssü’nde sadece Amerikan askerî personeli için film getiren ve gösteren bir sinema salonu bulunmaktadır. Şehir merkezinin 1970’deki nüfusu 525.668 kişidir (TÜİK - 1970 Genel Nüfus Sayımı Veri Tabanı). Şehrin merkezî nüfusu, Coş’un aktardığı (1969, s.19-26) 86.900 seyircilik kapasiteye oranlandığında sandalye/koltuk başına yaklaşık 6 seyircinin düştüğü görülmektedir. Bu oran Adana Bölgesinin diğer büyük şehirlerinden Diyarbakır için yaklaşık 10,5, Kayseri için 9 ve Konya içinse 10’dur. Aynı dönemde İstanbul’da sandalye/koltuk başına seyirci oranı 6, Ankara’da 11,5’ken İzmir’de 2,7’dir (Coş, 1969, s.19-26 ve TÜİK - 1970 Genel Nüfus Sayımı Veri Tabanı). Tüm bunlar bahsi geçen dönemde sinemanın büyük şehirlerin toplumsal ve kültürel hayatında işgal ettiği yeri göstermektedir. 1960-1975 yılları arasında sinema Adana için kritik önemde toplumsal alan ve kültürel ortam oluşturmaktadır.[61]

Altın Koza Film Festivali
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Adana Altın Koza Film Festivali

Çukurova'nın ürünü pamuğu simgeleyen “Altın Koza Film Festivali” ilk kez 1969 yılında ‘Altın Koza Film Şenliği' adıyla Adana Belediyesi ve Adana Sinema Kulübü öncülüğünde gerçekleştirildi.[62] Türk Film Arşivi'nin katkılarını da yanına alan Altın Koza Film Festivali, o tarihten bu yana her yıl zenginleşen içeriği ile sadece Çukurova Bölgesi'nin değil, Türkiye'nin en önemli kültür-sanat etkinliklerinden biri oldu.[63]

Şenlik, ilk kez düzenlendiği 1969 yılından itibaren Türk sinemasına verdiği ödüllerle destek olmaya başladı. İlk yıl, Metin Erksan, Kuyu filmi ile En İyi Yönetmen ve En İyi Film dallarında Altın Koza'yı evine götürürken, Fatma Girik, Ezo Gelin ile En İyi Kadın Oyuncu, Yılmaz Güney, Seyyit Han ile En İyi Erkek Oyuncu ödüllerine sahip olan ilk Altın Koza'lı sanatçılar oldu.

1973 yılına kadar Şenlik beş kez sinemaseverlerle buluştu. Ancak Altın Koza, ekonomik imkânsızlıklar nedeniyle onsekiz yıl sürecek bir suskunluğa gömüldü. 1992 yılında Adana Belediyesi, Adanalılar ve sanat dünyasından gelen "Altın Koza yeniden canlansın" talebini sonuçsuz bırakmayarak Şenliği, Türk sanat dünyasına yeniden armağan etti. Altın Koza, bu süreçte Adana kültür-sanat yaşamındaki boşluğu doldurması gerektiğini düşünerek sinema şenliğini bir kültür-sanat festivaline dönüştürdü.

Altın Koza Kültür ve Sanat Festivali, 1992'de düzenlediği Ulusal Uzun Film Yarışması'nın yanı sıra Türk Sineması'nın geleceğine de sahip çıktı. Festival, Öğrenci Filmleri Yarışması'nı da programına ekledi ve Türkiye'de ilk kez bu alanda yarışma düzenleyen Festival oldu. Altın Koza Kültür ve Sanat Festivali ayrıca resim, tiyatro, müzik, fotoğraf ve düşünsel çalışmaları Adanalı sanatseverlerin beğenisine sundu.

1998'de Adana depremine duyarsız kalamayan Büyükşehir Belediyesi Yönetimi o yıl Altın Koza bütçesini depremzedeler için kullanarak Festivali düzenlememe kararı aldı. 1999'da ise Marmara depremi nedeniyle ülkede ulusal yas ilan edilmesi sonucu Festival gerçekleştirilemedi. Festival bütçesi o yıl da Marmara depreminden zarar gören depremzedelere aktarıldı.

1999 yılı itibarıyla Altın Koza yıla yayılan kültür sanat etkinlikleriyle devam etti. 7 yıllık aradan sonra 12. Altın Koza Film, Kültür ve Sanat Festivali 2005 yılında 31 Mayıs-05 Haziran tarihleri arasında yapıldı. 2005 yılından bu yana kesintisiz devam eden Festival, programına eklediği ‘Dünya Sineması' ve ‘Akdeniz Filmleri Seçkisi' ile uluslararası kimliğe bürünmüş ‘Akdeniz Ülkeleri Uluslararası Kısa Film Yarışması' ile de bu kimliğini pekiştirmiştir.

Altın Koza Film Festivali, Akdeniz Ülkeleri'nin yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri'nden Japonya'ya kadar dünyanın pek çok ülkesinden filmi, sektörün her alanında görev yapan sinema profesyonelini konuk eden bir sinema platformu haline gelmiştir.

Sabancı Uluslararası Tiyatro Festivali

[değiştir | kaynağı değiştir]

1998 yılından itibaren her yıl Sabancı Vakfı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Devlet Tiyatroları işbirliğiyle düzenlenen Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Genel Müdürlüğü Sabancı Uluslararası Tiyatro Festivali çerçevesinde çok sayıda yabancı ve yerli tiyatro topluluğu oyunlarını sergilemektedir.

Her yıl düzenlenen ve 1 ay süren tek milletlerarası festival olma özelliğine de sahip festival süresince sergilenen oyunları 20.000'e yakın tiyatrosever izlemektedir. Festival programındaki oyunlar 2005 yılına kadar sadece Adana'da sergilenirken, bu oyunların bir bölümü 2005 yılından beri İstanbul'da Sabancı Üniversitesi Gösteri Merkezi'nde de sahneye konmaktadır.

Uluslararası Hava Oyunları Festivali

[değiştir | kaynağı değiştir]

18-19-20 Mayıs 2012 tarihli Adana Uluslararası Hava Oyunları Festivali, çok hafif motorlu hava araçları sınıfında Türkiye'de düzenlenen ilk festivaldir.

Uluslararası Engelli Gençlik Festivali

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Engelli Gençlik Festivali, her yıl dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen konuklarıyla, Adana'da düzenlenen ve renkli görüntülere sahne olan bir etkinliktir.

Portakal Çiçeği Karnavalı

[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Nisan 2014 -13 Nisan 2014 tarihleri arasında bu yıl 2. si olmak üzere her yıl kutlanmaya başlanmıştır. Dünyanın değişik ülkelerinden gelen misafirleri ile Adana'da çok renkli görüntüler sergilenmiş olup, Adana'nın tanıtımına çok büyük katkı sağlamıştır.[64]

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel Türk ve Akdeniz mutfağının birçok özelliğini içerisinde barındıran Adana mutfak kültüründe; acı, ekşi, narenciye, deniz ürünleri, zeytinyağı ve yeşillikler sıkça kullanılmaktadır. Adana mutfağında et oldukça önemli bir malzemedir ve mutfak ürünlerinin çoğunda et kullanılmaktadır. Adana mutfağının en ünlü yemeği Adana kebabıdır. Kebap, genellikle bol salata çeşidinin yanı sıra yanında şalgam ile tüketilir. Son yıllarda Adana Kebabı Adana Ticaret Odası tarafından tescillenmiş ve restoranlarda Adana Kebabı olarak kebap satılmasına çeşitli hijyen ve lezzet standartları getirilmiştir. Ayrıca şehirde her yıl Adana mutfağının tanınmasını ve korunmasını amaçlayan Adana Lezzet Festivali düzenlenmektedir. Adana mutfağının diğer ünlü yemekleri ise şunlardır:

Coğrafi Işaretin Adı Türk Patent ve Marka Kurumu Tescil Tarihi
Adana Kebabı 08.02.2005
Adana Şalgamı 06.03.2020
Adana Bici Bici 17.09.2020
Adana İçli Köfte 28.09.2020
Adana Halka Tatlısı 05.10.2020
Adana Kol Böreği 06.10.2020
Adana Analı Kızlı 26.10.2020
Adana Şırdan 26.10.2020
Adana Aşlama 26.10.2020
Adana Taş Kadayıfı 06.01.2021
Adana Karakuş Tatlısı 11.01.2021
Karataş Kıddesi 27.12.2021[65]

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Adana'da spor

2023-24 Sezonunda Adana Demirspor Süper Lig'de, Adanaspor ise 1. Lig'de mücadele etmektedir. Her iki takım da maçlarını 2021 yılına kadar 1938 yılında hizmete açılan 16.095 seyirci kapasiteli 5 Ocak Fatih Terim Stadyumu'nda oynamış, 19 Şubat 2021 tarihinden itibaren Yeni Adana Stadyumunda oynamaktadır. Ayrıca 2021 yılında 36.117 kişilik Yeni Adana Stadyumu yapılmıştır. 3. Lig de Adana 01 FK, Bölgesel Amatör Lig'de Ceyhanspor, Sarıçam Kürkçülerspor, Adana 5 Ocak FK ve İmamoğlu Belediyespor yer almaktadır. Adana İdman Yurdu da Kadınlar Süper Ligi'nde mücadele etmektedir.

Mersin Basketbol'un haklarını satın alan Adana Basketbol, Kadınlar Basketbol Süper Ligi'de mücadele etmektedir.

Voleybolda Sultanlar Ligi'nde Çukurova Belediyesi Adana Demirspor mücadele etmektedir. Voleybol kadınlar 2. Liginde, Seyhan Bld. ve Adana Voleybol ligde kalırken, Çukurova Efes ve Adana DSİ küme düşmüştür. Erkekler 2. Liginde ise Seyhan Bld. yer almaktadır.

2018-19 sezonu sonunda Seyhan Belediyespor ve Adasokağı SK, kadınlar hentbol 2. Liginde kalmıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda, Kozanspor 2.turda, Adanaspor 5.turda elenmiştir. Adana Demirspor son 16 turunda Sivasspor'a elenmiştir.

Adana'nın diğer önemli spor tesisleri: 2.700 kişilik Yeşiloba Hipodrumu, 2.500 kişilik Menderes Spor Salonu ile Yeşiloba Spor Salonu ve 2.200 kişilik Atatürk Yüzme Havuzudur.

1938 yılında Adana Belediye başkanı Turhan Cemal Beriker ve Beden Terbiyesi Bölge Müdürü Rıza Salih Saray'ın girişimleri ile Adana'da bir yüzme havuzunun yapılması için karar verilmiştir. 1939 yılında yapılan Atatürk Yüzme Havuzu'nun açılmasıyla birlikte Adana'nın su sporundaki büyük başarılarıda gelmeye başlamıştır. Özellikle Adana Demirspor Kulübü Yüzme ve Sutopu takımı Türkiye'nin yetiştirdiği en büyük sutopu oyuncusu Muharrem Gülergin'in önderliğinde 17 yıl hiç yenilmeden, 22 yılda tek mağlubiyet alarak toplamda 29 defa Türkiye şampiyonu olmuştur. Bu takım İstanbul ve bütün Türkiye'de "Yenilmez Armada" olarak anılmıştır. Atatürk Yüzme Havuzu'nda yetişen sporcular yüzmenin her branşında ve her mesafede sayısız Türkiye rekorları kırmışlardır. Manş Denizini birçok ülke sporcuları yüzerek geçmiştir. Ancak rekor Adana Demirsporlu Erdal Acet'indir. Manş'ı ilk kez hem de bütün zamanların en iyi derecesi ile geçen Erdal Acet ayrıca 5 kez milletlerarası İstanbul Maratonunu kazanmıştır.


Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Adana'daki yerleşim yerleri listesi ve Adana'nın ilçeleri
Şehrin eski meclisi

Merkezi Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Adana, bir ‘büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.[66]

Adana Valisi, 1964-Konya doğumlu Yavuz Selim KÖŞGER, Ağustos 2023/376 kararla Tarihinde İzmir Valisi iken atanmıştır.[67]

Yapımı tamamlanan Adliye binasıyla şehre 2. ağır ceza, 1. çocuk, 4. sulh ceza ile 3. icra mahkemeleri kuruldu. Ayrıca şehirde 31 savcı ve 37 hakim görev yapmaktadır.[68]

Yerel yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı', ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[69][70] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.[66]

Adana Büyükşehir Belediye Başkanı, 1958 Adana doğumlu Zeydan Karalar (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde F,72 oy oranıyla seçilmiştir.[71]

'Adana Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 79'dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 15 ilçe belediye başkanı ve 63 üye) CHP 46, MHP 16, AK Parti 12, YRP ve bağımsızlar 2'şer ve İYİ Parti de 1 üyeye sahiptir.[72]

2023 Türkiye genel seçimleri sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisinde Adana'yı temsil eden 15 milletvekiliğinin 5'er tanesini AK Parti ile CHP, 2'şer tanesini MHP ile İYİ Parti ve 1 tanesini de YSP kazanmıştır.[73]

Adana belediye başkanları listesi

Adana Belediye Başkanları
İsim Görev Yılı
Said Efendi 1868-1870
Abdülkadir Efendi 1883-1884
Ahmet Tevfik Bey 1884-1886
Sırkıntılı Hacı Mustafa Efendi 1886-1888
Ramazanoğlu Kasım Bey 1890-1892
Debbağzade Hacı Ali Efendi 1892-1895
İbrahim Rasıh Efendi 1895-1899
Hacızade Ali Efendi 1895-1899
Ramazanoğlu Suphi Paşa 1899-1903
Ramazanoğlu Tevfik Kadri Bey 1906-1908

1918-1919

Süleyman Vahid Efendi 1913-1915
Diblanzade Mehmet Fuat Bey 1919-1922
Alimünif Bey 1922-1926
Turhan Cemal Beriker 1926-1938
Kasım Ener 1939-1946
Fazlı Meto 1946-1947
Hazım Savcı 1947-1950
Numan Güreli 1950-1951
Zahit Akdağ 1951-1954
Ali Sepici 1954-1955

1959-1960

1963-1968

Ali Bozdanoğlu 1955-1956
Galip Avşaroğlu 1956-1958
Daniş Arıkoğlu 1958-1959
Erdoğan Özlüşen 1968-1973
Ege Bağatur 1973-1977
Selahattin Çolak 1977-1980

1989-1994

Nuri Korkmaz 1980-1981
Ali Mehmet Kelecek 1981-1984
Aytaç Durak 1984-1989

1994-2010

Zihni Aldırmaz (Başkan Vekili) 2010-2014
Hüseyin Sözlü 2014-2019
Zeydan Karalar 2019-

Büyükşehir Belediyesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Belediye binası

Adana Belediyesi, 1871 yılında kurulmasına rağmen şehir Muhtesip sistemi ile 1877'ye kadar Gözlüklü Süleyman Efendi tarafından yönetilmeye devam edilmiştir. İlk modern belediye yönetimi, ikinci kaymakam Kirkor Bezdikyan ve ardılı Sinyor Artin ile başlamıştır. Yollar genişletilmiş ve yollara park taşı döşenmiştir, kanalizasyon ve siper sistemi devreye sokulmuştur, daha da önemlisi ilk belediye düzenlemeleri yürürlüğe girmiştir. Cumhuriyetin kuruluşunun ardından büyük alt yapı projeleri tamamlanmış ve şehrin kuzeyine planlanmış ilk mahalleler inşa edilmiştir. Turhan Cemal Beriker bu dönemde 12 yıl boyunca kaymakam ve vali olarak hizmet vermiştir. 1956'da Seyhan Barajı'nın tamamlanmasıyla şehirde büyük gelişmeler meydana gelmiş hatta şehir, rögar sistemlerini kurmak ve yerleşim alanlarını yol ve kamu alanlarına dönüştürmek gibi büyük ölçekli alt yapı projelerini başlatan dönemin başbakanı Adnan Menderes'in ilgisini çekmiştir. 1984'ten günümüze şehir manzarasında, büyük park ve bulvarların yapımı ve Seyhan Nehri'nin ıslahıyla önemli değişikler olmuştur.[74]

Büyükşehir Belediyesi 1989'da kurulmuş ve belediye yönetimi, büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Daha sonra Adana Belediyesi, büyükşehir belediyesi sıfatına sahip olmuş ve yeni iki ilçe belediyesi kurulmuştur; Seyhan ve Yüreğir. Karaisalı 2006'da şehre dahil edilmişti, Çukurova ve Sarıçam ilçeleri sırasıyla Seyhan ve Yüreğir ilçelerinin katılımıyla 2008'de kurulmuştur. 3 Şubat 2012'de, Karataş Belediye Konseyi Adana Büyükşehir Belediyesi'ne bağlanma hareketi kabul edilmiştir, böylelikle geçiş işlemi tamamlandığında Karataş şehrin sekizinci ilçesi olacaktır.[75]

Büyükşehir belediyesi üç organdan oluşmaktadır; Büyükşehir Meclisi, Belediye Başkanı ve Encümen. İlçelerin belediye meclisleri büyükşehir konseyinde ilçelerini temsil etmek için üyelerinin beşte birini seçer. Bu nedenle büyükşehir konseyi, 10'u Seyhan ilçesinden, 8'i Yüreğir'den, 8'i Çukurova'dan, 6'sı Sarıçam'dan ve 2'si Karaisalı'dan ve seçmenler tarafından doğrudan seçilen büyükşehir belediye başkanı olmak üzere 35 encümenden oluşmaktadır.[76] İcra kurulu olan encümen, 5'i büyükşehir encümeni ve diğer 5'i de büyükşehir belediye başkanı tarafından büyükşehir salonuna seçilen yöneticilerden meydana gelmektedir.[77]

Aytaç Durak, Adana eski büyükşehir belediyesi başkanıdır ve beş dönem hizmet verdiği için şu anda en uzun süre koltukta kalmış belediye başkanıdır. Büyükşehir belediyesi bağlı bir encümenin onun hakkında ettiği sözlü bir iddianın ardından Durak 28 Mart 2010'da İç İşleri Bakanlığı tarafından belediye hizmetine son verilmiştir.[78] Encümen üyesi Zihni Aldırmaz, soruşturmalar tamamlanana dek başkan vekili olarak atanmıştır. 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde Büyükşehir Belediye Başkanlığına Hüseyin Sözlü seçilmiştir. 11 Nisan 2019 yerel seçimleri sonucunda dönemin Cumhuriyet Halk Partisi'nden Seyhan belediye başkanı olan Zeydan Karalar seçilmiştir

Mahalleler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahalleler muhtar ve mahalle ihtiyar heyeti tarafından yönetilen ilçe belediyeleri içerisinde yer alan yönetim birimleridir. Mahalle sakinleri tarafından seçilmesine rağmen muhtarın görev yelpazesi kısıtlıdır, bu nedenle yerel hükûmetin yöneticisi olarak işlev görür. Muhtar, mahallenin sorunlarını ilçe belediyesine duyurabilir ve şehirdeki kamu kuruşlarının koordinasyonu için kurulmuş şemsiye organizayonu olan Adana Şehir Meclisinde koltuk sahibidir.[79] Mahalle yönetiminin ne sosyal hizmetler sağlasa ne de mahallede sorun yaşayan sakinlerle ilgilenmeyi artırmak için fona sahip olsa da, birçok şehir sakini, özellikle de düşük gelirli alanlardaki mahalleleriyle kendilerini kimliklendirmektedir.

Şehirde toplamda 254 mahalle vardır. Seyhan'ın 99 mahallesi vardır, 69'u şehir merkezi içerisinde, 30'u eski belediyeler ve mahalleye dönüştürülen eski köylerdir. Yüreğir'in 99 mahallesi vardır, 38'i şehir merkezinde ve 61'i kırsal kesimdedir. Sarıçam'da 29 mahalle, Çukurova'da 16 mahalle ve Karaisalı ilçesinde 11 mahalle vardır. Bir mahallenin nüfusu, şehir merkezinde veya kırsal kesimde olması durumuna göre 150'den 63.000'e kadar değişiklik göstermektedir.[80] Çukurova ilçesindeki bazı yerler başta olmak üzere baz mahalleler neredeyse bir ilçe kadar büyük olduğu için sakinlerin muhtara ulaşması güçtür.

Tepebağ, Kayalıbağ, Kuruköprü, Ulucami, Sarıyakup ve Alidede; Adana'nın tarihî mahalleleridir. Cumhuriyet döneminde planlanmış mahalleler olan Reşatbey, Cemalpaşa, Kurtuluş ve Çınarlı şehirdeki kültürel hayatın merkezidir. Güzelyalı, Karslılar ve Kurttepe, Seyhan Havzası'na bakan manzaralı mahalleler arasındadır.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Adana'da 514 okul öncesi eğitim kurumunda 19.644 öğrenci ve 720 ilköğretim okulunda 324.288 öğrenci eğitim görmektedir.[81] Şehirde ayrıca 121 genel ve 100 meslek lisesi bulunmakta olup, bu liselerde toplam 119.000 öğrenci eğitim hayatını sürdürmektedir.

Ayrıca Adana'da ön lisans ve lisans düzeyinde üniversite öğrenimi gören kişi sayısı 56.351 kişidir.

Şehrin önemli devlet liseleri ise Adana Anadolu Lisesi ve Adana Fen Lisesi'dir.

Şehirde bulunan 17 halk kitaplığından her sene 400.000 ila 500.000 kişi faydalanmaktadır.[81]

Adana'da Çukurova Üniversitesi, Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi yükseköğrenim hizmeti vermektedir.

Üniversiteler

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Demiryolu
Tren İstasyonu; Ziyapaşa

Adana'ya ilk demiryolu hattı İngilizler tarafından 1886 yılında kurulmuştur. Adana-Mersin arasındaki hatta günümüzde dizel lokomotifli trenlere ilaveten, raybüs ve DMU tipi hızlandırılmış banliyö trenleri çalışmakta olup, Adana-Mersin arasında günde karşılıklı yirmi dokuzar tren sefer yapmakta ve seyahat süresi 45 dakikaya inmiştir. Anahat trenleri olarak ise; İstanbul Haydarpaşa'ya İç Anadolu Mavi Treni; Ankara'ya Çukurova Mavi Treni, Kayseri'ye Erciyes Ekspresi ve Elazığ'a da Fırat Ekspresi yolcu taşımaktadır.

Karayolu

Otoyolla Adana'dan Ankara, Mersin, Gaziantep ve Hatay yönünde ulaşım mümkündür. D-400 Karayolu ve milletlerarası TEM otoyolu ile Adana'ya ulaşılır. Ankara'dan Aksaray, Pozantı üzerinden 472 km, İzmir'den Afyon-Konya-Ereğli üzerinden 873 km, İstanbul'dan Bolu, Ankara, Aksaray-Pozantı rotasıyla 909 km sonra Adana'ya ulaşılabilir. Şehir merkezine uzaklığı 5 km olan otobüs terminalinden Türkiye'nin her yerine otobüs seferleri düzenlenmektedir.

Havayolu

Şehrin hava ulaşımı, 1937 yılından bu yana Şakirpaşa Havalimanı'ndan sağlanır. İç ve dış hat seferlerinin gerçekleştiği Adana Havalimanı, Türkiye'de yolcu taşınması sıralamasında 7. sırada yer almaktadır. Havalimanı iç hatlardan İstanbul Atatürk ve Sabiha Gökçen ile Ankara-Esenboğa, İzmir, Antalya ve Trabzon'a; dış hatlardan KKTC-Lefkoşa ve Almanya'nın bazı şehirlerine doğrudan uçuşlar düzenlenmektedir. 2014 yılında hizmete girmesi planlanan Çukurova Havalimanı'nın inşası devam etmektedir. Şehirde ayrıca askerî gayeli olarak kullanılan İncirlik Havaalanı da bulunmaktadır.

Denizyolu

Adana il sınırları içerisinde milletlerarası petrol ve yük taşımacılığına açık Botaş Limanı ve Toros Gübre Fabrikaları Limanı bulunmaktadır.

Şehir içi ulaşım

Şehir ulaşımında, Büyükşehir Belediyesi Otobüsleri ve özel halk otobüsleri, dolmuşlar ve taksiler kullanılmaktadır. Ayrıca 14 km güzergâhı ve bunun üzerinde 13 istasyonu bulunan Adana Metrosu, 2010 yılında hizmete açılmıştır. 2007'den bu yana Adana Büyükşehir Belediyesi Otobüsleri, özel halk otobüsleri ve Hafif Raylı Sistemi/Metroda Kentkart akıllı bilet kartları kullanılmaktadır. Adana Büyükşehir Belediyesi, 229 otobüsten oluşan bir filoyla şehir içinde hizmet vermektedir.

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana'da birçok kamu, özel hastane, tıp merkezi ve poliklinik sağlık hizmetlerini yürütmektedir. Bunların başlıcaları aşağıdaki gibidir.

  • 100. Yıl Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi
  • Acıbadem Hastaanesi
  • Adana Fatma Kemal Timuçin Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi
  • Adana Asker Hastanesi
  • Adana Ekrem Tok Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastahanesi
  • Adana Şehir Eğitim ve Araştırma Hastanesi & SBÜ Adana Tıp Fakültesi Sağlık Kampüsü
  • Algomed Hastanesi
  • Altınkoza Hastanesi
  • Avrupa Hospital
  • Başkent Üniversitesi Kışla Hastanesi
  • Başkent Üniversitesi Seyhan Hastanesi
  • Başkent Üniversitesi Yüreğir Hastanesi
  • Başkent Üniversitesi Poliklinikleri
  • Batıkent Cerrahi Tıp Merkezi
  • Çukurova Devlet Hastahanesi
  • Çukurova Göz Hastanesi
  • Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi
  • Dermancan Tıp Merkezi
  • Galeria Kulak Burun Boğaz Hastanesi
  • Güney Adana Hastanesi
  • Güzelyalı Hastanesi
  • Hacettepeliler Cerrahi Tıp Merkezi
  • Marsa Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi
  • Medline Hastanesi
  • MedicalPark Adana Hastanesi
  • MedicalPark Seyhan Hastanesi
  • Meydan Çocuk Hastalıkları Hastanesi ve Doğumevi
  • Ortadoğu Hastanesi
  • Ortopedia Hastanesi
  • Özel EPC (Estetik ve Plastik Cerrahi) Hastanesi
  • Özülkü Tıp Merkezi
  • Seyhan Devlet Hastanesi
  • Sezar Hospital
  • Şifa Tıp Merkezi
  • Türkmenbaşı Tıp Merkezi
  • Yaşam Tıp Merkezi
  • Yüreğir Devlet Hastanesi

Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynak:[84]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Karataş ilçesinin kurulması ile kır nüfusu azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Adana Seçim Sonuçları - 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri". www.sabah.com.tr. 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023. 
  2. ^ Bakınız Sirekli Arkeolojik Projesi 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  3. ^ Richard H. Beal (1986). "The History of Kizzuwatna and the Date of the Šunaššura Treaty". Orientalia. GBPress- Gregorian Biblical Press. s. 425. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
  4. ^ Beekes.'Yunan Etimolojik Sözlüğü.giriş 6541
  5. ^ J.M.Balter ve J.Matthew.Exploring the European past.p. 72-73."Mycenean society and its collapse"
  6. ^ Julius Pokorny.Indogermanisches Etymologisches Woerterbuch.giriş 313
  7. ^ (I Kings 10:28; II Chron. 1:16) Innvista - Horses from Egypt and Kue 7 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ "Memâlik-i Osmaniyenin tarih ve cografya lûgati". Dersaadet [Istanbul] : Mahmud Bey Matbaasi. 2 Mart 1897 – Internet Archive vasıtasıyla. 
  9. ^ "Kanun No. 3306" (PDF). 25 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. 
  10. ^ a b "Kanun No. 5216". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. 
  11. ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. 
  12. ^ Göçümlü, B. Ç. (16 Şubat 2023). "BAKAN KİRİŞCİ:"ADANA'DA 416 VATANDAŞIMIZ HAYATINI KAYBETTİ"". İHA. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2023. 
  13. ^ "Resmî İstatistikler - Adana". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
  14. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  15. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  17. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  18. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  20. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  21. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  34. ^ "Distribution Of Sectors in Adana". Adana Chamber of Industry. 2007. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ "Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasına Adana'dan sadece 11 firma girdi". Zaman Gazetesi. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ "Marsan Adana Plant". Marsan. 14 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ "Advansa Adana Plant". Advansa. 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ "Adana Fuar ve Kongre Merkezi". TÜYAP. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "ÇÜ'de, 2 bin kişilik kültür ve kongre merkezi temeli atıldı (Turkish)". Zaman Gazetesi. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2008. 
  40. ^ "Adana'daki Oteller". ÇUKTOB. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ "Yeni Adana Gazetesi". 23 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "Adana Sergi ve Kongre Merkezi". TÜYAP. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ "ÇÜ'de, 2 bin kişilik kültür ve kongre merkezi temeli atıldı". Zaman Gazetesi. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  44. ^ "ATO Tarihçe". Adana Ticaret Odası. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  45. ^ "Adana Ticaret Borsası Tarihçe". Adana Ticaret Borsası. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  46. ^ "Adana Otel Yatırımcılarının Yeni Gözdesi Oldu". Haberler.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ "Adana'faki Otelleri". ÇUKTOB. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  50. ^ "Doğası, tarihi, kültürü ve gastronomisi ile başka bir şehir: ADANA". www.investinadana.org. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  51. ^ "Adana'da Otel Yatırımı Hızla Artıyor'". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2013. 
  52. ^ "Adana Taşköprü". Adana Kültür ve Turizm Bakanlığı. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  53. ^ "Çarşı Hamamı". Kenthaber Kültür Kurulu. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  54. ^ "Sabancı Merkez Camii". Sabancı Vakfı. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  55. ^ "Adana". Adonis İstanbul. 11 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  56. ^ "Yeni Camii". Kenthaber Kültür Kurulu. 1 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011. 
  57. ^ Cezmi Yurtsever. "Kiikya Ermenileri". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ "Rekreasyon Çalışmaları". Adana Büyükşehir Belediyesi. 22 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  59. ^ "ATATÜRK PARKI HEYKELLERİ". Altinsehiradana.com. 30 Nisan 2013. 26 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2024. 
  60. ^ "Çukurova Süleyman Demirel Parkı". Adana Orman Bölge Müdürlüğü. 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  61. ^ http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/en/download/article-file/495072 13 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  63. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  64. ^ "Adana'nın Portakal Çiçeği Karnavalı 12 Nisan'da başlıyor". Hürriyet. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2014. 
  65. ^ "Türk Patent ve Marka Kurumu Tescilli Ürünler". Türk Patent ve Marka Kurumu. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  66. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  67. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023. 
  68. ^ "Eskişehir'e dört yeni mahkeme". Sakarya Gazetesi. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2008. 
  69. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  70. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2020. 
  71. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  72. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  73. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  74. ^ "Adana Büyükşehir Belediyesi Tarihçesi". Adana Büyükşehir Belediyesi. 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012. 
  75. ^ "Karataş Belediyesi Büyükşehir'e Bağlanma Kararı Aldı". Haberler.com. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012. 
  76. ^ "Adana Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyeleri". Adana Büyükşehir Belediyesi. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012. 
  77. ^ "Adana Büyükşehir Belediyesi Encümeni". =Adana Büyükşehir Belediyesi. 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2012. 
  78. ^ "Aytaç Durak açığa alındı". Radikal. 31 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  79. ^ Koçberber, Seyit (2007) Yeni Belediye Yasası ile Mahalle Yönetimi, Sayıştay Gazetesi 56:103–114
  80. ^ "Adana Kenti İlçe Mahalle ve Muhtarlıklar". Adana Büyükşehir Belediyesi. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 
  81. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2010. 
  82. ^ "Adana Büyükşehir Belediyesi". www.adana.bel.tr. 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  83. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018. 
  84. ^ "Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü". 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Adana
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adana&oldid=34012266" sayfasından alınmıştır