Akha Birliği
Akha Birliği Κοινὸν τῶν Ἀχαιῶν Koinon ton Achaion | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 280-MÖ 146 | |||||||||||||
 MÖ 150'de Akha Birliği | |||||||||||||
| Başkent | Aigion (toplantı mevkii) | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Dorik Koine Grekçe Akha lehçesi Antik Koine Grekçe | ||||||||||||
| Hükûmet | Seçilmiş "Stretegos" idaresindeki cumhuriyet | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Para birimi | Grek drahması | ||||||||||||
| |||||||||||||
Akha Birliği, Helenistik dönemde kuzey ve orta Peloponez yarımadasında bulunan Yunan şehir devletlerinin belli bir dönem için seçilmiş bir "strategos" ve bir federasyon meclisi tarafından yönetilen bir cumhuriyet şeklindeki konfederasyonu. Bu konfederasyon MÖ 280 ile MÖ 149 döneminde bağımsız bir devlet olarak hüküm sürmüştür. Bazen "İkinci Akha Birliği" olarak da anılmaktadır çünkü M. Ö. 5. yüzyılda aynı bölgede daha zayıf federasyon bağları bulunan şehir devletlerinden oluşmuş bir "Akha Birliği"nde hüküm sürmüş bulunmaktaydı. Bu devlet içinde bulunduğu topraklara verilen bir coğrafi bölge ismi olan Akha bölgesinden adını almaktadır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Akha Birliği belgelere göre MÖ 5. yüzyılda bulunmaktadır. Antik tarihçi Herodotus'a göre bu müttefik şehirler federasyonu 12 şehirden oluşmaktaydı: Pellene, Egira, Vergina, Bouras, Helice, Aegium, Rhypes, Patras, Perez, Olenos, Dyme, Trite. Sonra Rhypes ve Aigeai bu şehirler federasyonu listesinden kaybolmaktadırlar ama bunların yerine Léontion ve Cerynee listeye girmektedirler. Bu federasyon üyeleri arasındaki bağlantılar hakkında bilgiler ve belgeler elimizde bulunmamaktadır. Büyük olasılıkla bağlantıların fazla politik olmayıp daha çok dinsel olduğu belirtilmektedir. Birinci Akha Birliği Helenistik dönemde Makedonya Kralları olan I. Demetrius Poliotcetes ile Cassandara Makedonyalı'nın dönemlerinde sona erdi. Bu krallar birlik şehirlerinin çoğuna kendi adamlarını tiran-diktatör yetkilerle baş idareci olarak seçtirdiler ve birçok şehirlere de zorla Makedon askeri garnizonları yerleştirdiler. Bu nedenle şehir-devleti üyeleri ya Makedonya hegemonyasına geçtiler veya imkânları varsa federasyondan ayrıldılar. Birinci Akha Birliği böylelikle sona erdi.
İkinci Akha Birliği daha sıkı askeri ve idari bağlantılarla kurulmuştur. Buna nedenin bu yeni condefedarsayon üyesi şehirleini daha önceki birliğin başarısızlığını önlemek için olduğu kabul edilmektedir.[1] MÖ280'de Makedonya Kral Demetrius Poliorcetes'in oğlu olan II. Antiganos Gonayas Makedonya'yı eline geçirmiş olan Ptolemius Ceraunus'dan tekrar krallığı eline geçirmek için mücadeleye girişmişti ve bu Makedonya Krallığı'nın Peloponez'de güçlerini ve etkilerini zayıflatmıştı. Merkeziyetçi Makedonya Krallığı'nın zayıflığından istifade etmek isteyen Akha topraklarında bulunan şehir-devletleri MÖ 280'de şehirlerinde garnizonları olan Makedonyalıları ve Makedonyalılara dayanan tiran-diktatör idarecileri şehirlerinden çıkartıp atmayı başardılar. Bu şehirler ikinci bir "Akha Birliği" kurdular. Bu birlik önce Peloponez Yarımadası'nın kuzey doğusunda bulunan şehir devletleri arasında kurulup önce Dyme, Patras, Tritée ile Pharée'den oluşmaktaydı.
Bundan sonraki 30 yıl içinde birinci şehir devletleri grubuna Aegium, Bura, Leontium, Égita, Pellène şehri-devletleri de katıldı. MÖ 244'te şehir-devleti olan Sicyon bu devletin idarecisi olan Arestes Sicyonlu ile Akha Birliği'ne katıldı.[1] Arestes Sicyonlu MÖ 244-MÖ 212 arasında 14 defa 2-yıllık dönem için Akha Birliği Stretagos'u görevinde bulundu.[1] Akha Birliği hemen Makedonya Krallığı aleyhine büyümeye başladı ve Peleponez Yarımadası'nda bulunan şehir-devletlerini hepsini idaresi altına aldı. Birlik Strategosu olan Arestes Sicyonlu Mısır'dan mali yardım aldı. MÖ 243'te yine bu idareci Korint şehri kalesindeki Makedonya askerleri garnizonun atılmasına neden oldu ve Korint MÖ 243'te birliğe katıldı.[1] Sonra Argopolis bölgesinde Epidarus, Tröezen ve Korint kıstağı üzerindeki Megara da birliğe dahil oldular.?[1] MÖ 239-MÖ 235 döneminde birliğe Makedonya Kralı ile anlamazlığa düşüp savaşa girme tehlikesi geçirdi. MÖ 235'te tiran Lydiadas'ın kararı ile Megapolis gönüllü olarak birliğe katıldı. Lydiades bundan sonra tekrar tekrar birliğin Stretagos'luk görevine seçildi. Bazen Lydiadas bazen Aratus Sicyonlu ile işbirliği yaptı bazen de ona rakip oldu. MÖ 229'da Makedonya Kralı ile anlaşmazlık olduğu sırada MakedonYa Kralı Demetrius'un ölmesi Akha Birliği'nin zirve noktasına erişmesine yol açtı. MÖ 237-238 de daha önce birlikten ayrılmış olan Megara tekrar birliğe katıldı. Aegina ve tiran Aristomachos idaresindeki Argos MÖ 228'da Akha Birliği'ne katıldılar.[2]
Birliğin büyümesi daha büyük vatandaş ordusu ve daha çok sayıda paralı asker tutabilmek için daha büyük bütçe sağladı. Fakat çok geçmeden Akha Birliği aynı yarımadada yerleşik bulunan Sparta Kralı II. Cleomenes ile anlaşmazlığa düştü. O zaman Akha Birliği strategosu olan Arates Synodlu, Makedonya Kralı Antigonus Doson'dan destek istemek zorunda kaldı. Makedonyalıların desteği ile Sparta devletine karşı "Sellasia Muharebesi"ni kazandı. Fakat Makedonya Kralı Akha bölgesinde eski prestij ve gücünü tekrar kazanmış oldu. MÖ 220'de Akha Birliği Aetolia Birliği ile savaşa girdi ve "İkinci Müttefikler Savaşı" adı verilen bu savaş MÖ 220-217 döneminde sürdü. Genç Makedonya Kralı V. Philip Makedonyalı Akha Birliği tarafini tutmakla beraber arabuluculuk için Korint'te bir Panhelenik Konferansı topladı ve bu konferansta Aetolia Birliği'ni tenkit etti.[2]
Bu birliğin ünlü devlet adamı Aratus Sicyonlu bu sırada öldü. Ama Akha Birliği politikacıları MÖ 215-205 Birinci Makedonya Savaşı sırasında Makedonya Kralı'nın Romalılara yenik düşmesinden faydalandılar. Strategos Philopemen idaresi altında "Nabiler Savaşı" dolayısıyla çok zayıflamış olan Sparta şehir-devletini eline geçirdiler. Böylece Akha Birliği Peloponez yarımadasının tümünü hükmü altına aldı.[2]
Akha Birliği'nin önemi uzun zaman devam etmedi. MÖ 171-168 döneminde Akha Birliği, Üçüncü Makedonya Savaşı için Makedonya Kralı Persesus ile bir ittifak yapmayı düşündüğü için Romalılar tarafından cezalandırıldı. Roma Cumhuriyeti birliğin Roma'ya daha uygun davranması için bazı ileri gelenleri rehine olarak aldılar. Bunlar arasında ünlü Helenistik tarihçi olan ve Roma Cumhuriyeti'nin kuruluş ve yükselmesi hakkında ünlü tarih kitabını yazan Polybius da bulunmaktaydı.
Dördüncü Makedonya Savaşı'nda Romalılar tarafından MÖ 169'da feshedilen Makedonya Krallığı'na Andriscus adlı bir Grek Romalılar tarafından Makedonya Kralı Perseus'un oğlu olduğunu iddia edep hak iddia etti ama İkinci Pinda Muharebesi'nde yenilip Makedonya Krallığı tarihe karıştı. Ama bundan hemen sonra Akha Birliği Romalılara savaş ilan etti. Romalı general "Lucius Mummius Achaicus" Akha Birliği ordusunu MÖ 146'da Korint Muharebesi'nde darmadağın etti.[2]
Roma Cumhuriyeti'nin o zamana kadar takip edilen stratejik ve taktik tutumu bundan sonra değiştirildi. Roma Cumhuriyeti eskisi gibi yerel devletleri tolere edeceğine Yunanistan'ı tamamen Roma Cumhuriyeti'ne ilhak etti. İdari olarak Akha Birliği arazileri "Akha" adı verilen Romalı eyaleti olarak yönetilmeye başlandı.[2]
Roma Cumhuriyeti'ne bağlı bir eyalet olarak Akha Birliği ismi bu eyaletin ismi olarak devamla kullanılmıştır.
Devlet idaresi
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci "Akha Birliği" olarak kurulan şehir-devletleri birliği için cumhuriyetçi konfederasyon devlet şekli, merkeziyetçi Helenistik krallıklara karşı durabilmek için en uygun bir devlet şekli olduğu belirtilmektedir. Bu birliğe katılan her şehir-devletinin birbirine eşit olduğu prensibi kabul edilmekteydi. Birliğe katıldıktan sonra diğer şehir-devletleri ile ayrı ayrı müzakerelere ve antlaşmalara girmemeyi ve tek bir konfederasyon olarak müzakerelere katılmayı kabul etmekteydiler. Birliğe katılanlar şehir-devletlerine politik tedbirler almada ne kadar otonomi tanınacağı kuvvet gösterisi olmayacağında anlaşılmıştı ve birliğe katılanlar bu sorunları bir "federal meclis"te dostça görüşmeyi ve her şehir-devletine esneklik tanımayı kabul ettiler.
MÖ 255-254'ten itibaren "Federasyon Meclisi" yılda dört "genel toplantı" ("synodos") veya olağanüstü özel toplantılar ("synketos") yapmaya başladı ve bu toplantılar sırasında "idare grubu" ile "halk meclisi"ni ("ecclesia") bir araya getirme imkânları doğdu. Konfederasyonun günlük idare işleri için iki sene görev verilen ve her iki senede bir seçimle getirilen bir "general (stretagois)" görevlendirildi. Önce bu strategois'un ancak iki defa tekrar seçilebilmesi öngörüldü ama sonradan gayet iyi idareci olan Aratos Siçyonlu tekrar tekrar seçildi. Bu idareciye tavsiyeler vermek için bu stretegois kendine bağlı "idare grubu" kurulmakta idi.
Katılan şehir devletleri listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Akha bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dyme (MÖ 281)
- Patras (MÖ 281)
- Pharae (MÖ 280)
- Tritaia (MÖ 280)
- Aegium (MÖ 275)
- Boura (~MÖ 270)
- Cerynea (~MÖ 270)
- Leontion (~MÖ 265)
- Aegira (~MÖ 265)
- Pellene (~ MÖ 265)
- Olenus (?)
- Helike (.Ö 373'ten önce)
Korintiya bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sicyon (MÖ 251)
- Korint (MÖ 243-MÖ 224, tekrar MÖ 197)
- Stymphalos
- Tenea
Argolis bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Troezen (MÖ 243)
- Epidaurus (MÖ 243)
- Cleonae (MÖ 235)
- Argos (MÖ 229)
- Ermioni (MÖ 229)
- Phlius (MÖ 229)
- Alea
- Asine
Arkadya bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Arkadya, modern Arkadya ile aynı değildir.
- Megalopolis (MÖ 235)
- Mantineia (MÖ 235/227)
- Orchomenus (MÖ 235)
- Heraea (MÖ 236'da fetihle)
- Caphyae (MÖ 228'de fetihle)
- Alipheira
- Asea
- Callista
- Cleitor
- Dipaea
- Gortyna
- Lusi
- Methydrium
- Pallantium
- Pheneus
- Phigaleia
- Tegea
- Teuthis
- Theisoa
- Thelpusa
Diğer bölgeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Megara (MÖ 243-MÖ223)
- Aegina (MÖ 228)
- Kydonia (MÖ 219'den sonra)
İdareci generaller (Strategos) listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şu liste bu devleti idare eden seçilmiş generaller (Strategos) isimlerini, asıllarını ve seçilme dönemlerini göstermektedir:
- Margos Ceryneali MÖ 256 - MÖ 255
- Aratus Sicyonlu I MÖ 245 - MÖ 244
- Aratus Sicyonlu II MÖ 243 - MÖ 242
- Aegialeas MÖ 242 - MÖ 241 (?)
- Aratus Sicyonlu III MÖ 241 - MÖ 240
- Aratus Sicyonlu IV MÖ 239 - MÖ 238
- Aratus Sicyonlu V MÖ 237 - MÖ 236
- Dioedas MÖ 236 - MÖ 235 (veya MÖ 244 - MÖ 243)
- Aratus Sicyonui VI MÖ 235 - MÖ 234
- Lydiadas Megalopolisli I MÖ 234 - MÖ 233
- Aratus Sicyonlu VII MÖ 233 - MÖ 232
- Lydiadas Megalopolis II MÖ 232 - 231
- Aratus Sicyonlu VIII MÖ 231 - MÖ 230
- Lydiadas Megalopolisli III MÖ 230 - MÖ 229
- Aratus Sicyonlu IX MÖ 229 - MÖ 228
- Aristomachos Argoslu MÖ 228 - MÖ 227
- Timoxenos MÖ 223 - MÖ 222 (?)
- Aratus Sicyonlu XII MÖ 222 - MÖ 221
- Timoxenos MÖ 221 - MÖ 220
- Aratus of Sicyonlu XIII MÖ 220 - MÖ 219
- Genc Aratus Sicyonlu MÖ 219 - MÖ 218
- Epiratos Pharaeli 218 - MÖ 217
- Aratus Sicyonlu XIV MÖ 217 - MÖ 216
- Timoxenos MÖ 216 - MÖ 215
- Aratus Sicyonlu XV MÖ 215 - MÖ 214
- Aratus Sicyonlu XVI MÖ 213 - MÖ 212
- Cycliadas Pharaeli MÖ 210 - MÖ 209
- Philopoemen Megalopolisli MÖ 209 - MÖ 208
- Cycliadas Pharaeli MÖ 200 - MÖ 199
- Aristaenos Megalopolisli MÖ 199 - MÖ 198
- Nicostratus MÖ 198 - MÖ 197
- Aristaenos Megalopolisli MÖ 195 - MÖ 194
- Philopoemen Megalopolisli MÖ 193 - MÖ 192
- Diophanes Megalopolisli MÖ 192 - MÖ 191
- Philopoemen Megalopolisli MÖ 191 - MÖ 186
- Aristaenos Megalopolisli MÖ 186 - MÖ 185
- Lycortas Megalopolisli .Ö 185 - MÖ 184
- Archon, Akha Birliği lideri MÖ 184 - MÖ 182
- Philopoemen Megalopolisli - MÖ 183 - MÖ 182
- Lycortas Megalopolisli MÖ 182 - MÖ 181
- Calicrates MÖ 180 - MÖ 179
- Xenarchos MÖ 175 - MÖ 174
- Archon, Akha Birliği lideri MÖ 172 - MÖ 169
- Menalkidas Spartali MÖ 151 - MÖ 150
- Diaeos Megalopolisli MÖ 150 - MÖ 149
- Damocritus MÖ 149 - MÖ 148
- Diaeus Megalopolisli MÖ 148 - MÖ 146
- Critolaos Megalopolisli MÖ 147 - MÖ 146
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "P.J. Rhodes, say.6." (PDF). 5 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2014.
- ^ a b c d e Griffith, G.T. (1935) The Mercenaries of the Hellenistic World Cambridge:Cambridge University Press s.105. Sınırlı referans:The Mercenaries of the Hellenistic World - Guy Thompson Griffith - Google Books 28 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Rhodes, P.J. (1997), The Greek City States: A Source Book, Second Edition, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-85049-0 (İngilizce)
- Sabin; Van Wees; Whitby (eds.) (2007), The Cambridge History of Greek and Roman Warfare, Cilt I (İngilizce)
- Sage, Michael M. (1996), Warfare in Ancient Greece: A Sourcebook (İngilizce)
- Walbank, F.W (1933), Aratos of Sicyon
- Walbank, F.W (1967), A Historical Commentary on Polybius, Cilt III (İngilizce)
- Walbank; Astin; Frederiksen; Ogilvie (1984), The Cambridge Ancient History, Cilt VII, Bolum I" (İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]