İçeriğe atla

Şeyh Said

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şeyh Said
Doğum1865
Palu, Elazığ
Ölüm29 Haziran 1925 (60 yaşında)
Diyarbakır
Ölüm sebebiAsılarak idam
MeslekTarikat lideri
Tanınma nedeniŞeyh Said İsyanı

Şeyh Said[a] (d. 1865/1866; Palu, Elazığ[1][2] - 29 Haziran 1925, Diyarbakır[3]), Zaza asıllı[4][5] Kürt[6] Nakşibendi tarikatı lideri.[4] Şeyh Said İsyanı'nın elebaşıydı.[7] Cumhuriyet'in ilanına ve reformlarına karşı çıkarak şeriat isteğiyle dönemin hükûmetine karşı silahlı isyanda bulunmuş, bunun üzerine 1925 yılında yargılanmış ve ardından idam edilmiştir.[8][9][10]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1865 yılında Palu'da doğmuştur. Babası Şeyh Mahmud Fevzi, annesi ise Gulê Hanım'dır.[11][12] Palu, Elazığ, Diyarbakır ve Muş'ta eğitim gördükten sonra, babasının ölümü üzerine Nakşibendi tarikatı postnişini (lideri) olmuştur.[13][14] Babasının Hınıs'a göç etmesiyle oraya yerleşmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu Bölgesi'ne ilerlemesinden dolayı Piran'a taşınmak zorunda kalmış ve savaştan sonra Hınıs Kolhisar'a yerleşmiştir.[15]

Aile geçmişi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şeyh Said'in, Muhammed'in neslinden (seyyid) olduğu iddia edilir.[16][17][18] Şeyh Said'in dedesi Palulu Şeyh Ali Sebdi'dir. Şeyh Ali Sebdi'nin beş oğlu vardır: Şeyh Muhammed Nesih, Şeyh Mahmud Fevzi (Şeyh Said'in babası), Şeyh Hasan Naki, Şeyh Hüseyin Zeki ve Şeyh İbrahim (Kudo Efendi). Şeyh Mahmud Fevzi'nin de yedi oğlu vardır: Şeyh Said, Şeyh Bahaeddin, Şeyh Diyaeddin, Şeyh Necmeddin, Şeyh Tahir, Şeyh Mehdi ve Şeyh Abdurrahim.[19]

Şeyh Said'in beşi kız, beşi erkek olmak üzere on çocuğu olmuştur. Şeyh Said'in oğlu Ali Rıza Efendi'nin oğlu Mehmet Fuat Fırat, 1973'te Erzurum bağımsız milletvekili olarak TBMM'ye girmiştir.[20] Günümüzde Şeyh Said ailesinin temsilcisi Şeyh Said'in torunu Abdulilah Fırat'tır.[21][22]

Şeyh Said, dedesi Şeyh Ali Septi'nin halifelerinden Şeyh Ahmed-i Çani'nin kızı Amine Hanım ile evlenmiştir. Amine Hanım, aile Rus Harbinden dolayı Hınıs'tan Piran'a göç ettiği zaman rahatsızlanmış ve ölmüştür.[23] Hanımı öldükten sonra Şeyh Said, Kürt Miralayı Hamidiye Alaylarının liderlerinden Cibranlı Halit Bey'in kız kardeşi Fatma Hanım ile evlenmiştir. Yine Halit Bey'in kardeşi olan Güllü Hanım da, Binbaşı Kasım (Ataç) ile evliydi.[24] Şeyh Said'i ayaklanmanın bastırılması ardından ele veren, Binbaşı Kasım'dır.[25]

Şeyh Said'in soyağacı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şeyh Said'in 6. göbekten dedesi olan Seyyîd Haşim İran'dan Diyarbakır'a göç edip yerleşmiştir.[26][daha iyi kaynak gerekli] 1639 yılında Sultan IV. Murad tarafından siyaseten öldürülmüştür.[27][28] Seyyid Haşim'den itibaren soy kütüğüdür:

 
 
 
 
 
Şeyh Seyyid Haşim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hacı Şeyh Seyyid Hüseyin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mevlana Haydar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mevlana Kasım
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Ali Septi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Mahmud Fevzi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Said
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Ali Rıza Efendi
(1894-1970)
 
 
Şeyh Gıyaseddin
(1905-1972)
 
Şeyh Selahaddin
(1907-1979)
 
Şeyh Abdulhalık
(1922-1944)
 
Şeyh Ahmet
(1923-2015)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Muhammed Emin Efendi
(1921-1998)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Abdulilah Fırat
(1946- )
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

[29][30][31][daha iyi kaynak gerekli]

Şeyh Said'den devam eden Nakşibendi Tarikatı Silsile-i Sâdât'ı şu şekildedir:

  1. Muhammed bin Abdullah
  2. Ebu Bekri’s-Sıddiyk
  3. Selman-ı Farisî
  4. Kâsım bin Muhammed
  5. Cafer-i Sadık
  6. Bayezid-î Bistamî
  7. Hâce Ebû’l Hasan Kharakânî
  8. Şeyh Ebû Aliyyini'l Fârmedî
  9. Hace Yûsuf Hemedânî
  10. Hace Abdülhâlık-ı Gucdüvânî
  11. Hace Ârif-i Rivgerî
  12. Hace Mahmûd İncir-i Fağnevî
  13. Hace Ali-i Râmitenî
  14. Hace Muhammed Baba es-Semmâsî
  15. Hace Şeyh Emir Külâl
  16. Şâh-ı Nakşibend Muhammed Behâeddîn-i Buhârî
  17. Şeyh Alâeddîn Attâr
  18. Şeyh Yâkûb-u Çerhî
  19. Hace Ubeydullah-ı Ahrâr
  20. Şeyh Muhammed Zâhid
  21. Şeyh Derviş Muhammed es-Semerkandi
  22. Şeyh Hâce Muhammed Emkenekî
  23. Şeyh Muhammed Bâki Billah
  24. İmâm-ı Rabbânî Şeyh Ahmed Fâruk Serhendî
  25. Şeyh Muhammed Ma’sûm Serhendî
  26. Şeyh Muhammed Seyfüddîn-i Farukî
  27. Şeyh Nur Muhammed Bedvânî
  28. Şemseddin Cân-ı Cânân Mazhâr
  29. Şeyh Abdullah ed-Dehlevî
  30. Mevlânâ Hàlid-î Bağdâdî
  31. Şeyh-ul Meşayih Seyyidina Ali Es-Sebdi Palevi Diyarbekiri
  32. Şeyh Mahmud Fevzi Efendi Palevi
  33. Şeyh Muhammed Said Efendi Palevi
  34. Şeyh Ali Rıza Efendi Palevi
  35. Şeyh Muhammed Emin Efendi Palevi
  • Palevi kolunun ana silsilesidir. Şeyh Ali Septi'den itibaren halifelerin kendi silsileleri mevcuttur.
  • Şeyh Said Efendi'nin Şeyh Ali Rıza Efendi haricinde icazet verdiği diğer halifeleri mevcuttur.[32][33][34][35]

Şeyh Said İsyanı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Şeyh Said İsyanı
Bölgeyi (Palu, Çapakçur, Genc, Piran, Hani, Lice, Ergani, Eğil, Silvan) kuşatan süngülü Türk askerleri (30 Mart 1925 tarihli Cumhuriyet gazetesi)

Birinci Meclisin Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafından aşiretler arasındaki tanınmışlığı ve sözünün geçmesi nedeniyle gizli Kürt İstiklal Komitesine ("Azadî" örgütü) üye yapıldı. 1924 yılında Yusuf Ziya tutuklandı. Örgütlenmeyi itiraf eden Yusuf Ziya Bey, Cibranlı Halit, Hasananlı Halit, Hacı Musa ile birlikte Şeyh Said'in de adını verdi. Doğu illerindeki aşiretleri dolaşan Şeyh Said, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal'in dinsiz olduğundan, çıkarılan yasalar ile İslamiyet'in, nikâh, ırz ve namusun, Kuran'ın ortadan kalkacağından, ağaların ve hocaların idam edileceği veya sürüleceğinden bahseden propagandalar yaptı. Kayınbiraderi Albay Cibranlı Halit'in adamları Cemiyet-i Akvam'a haber vereceklerini, bölgede devletin askerî güçlerinin bulunmadığını ve kolayca bölgeyi ele geçirebileceklerini söyledi. Cumhuriyete ve devrimlere karşı bir ayaklanma fetvası hazırlayarak devrimlere destek verenlerin canları ve mallarının helal olduğunu yazdı. Fetvayı aşiretlerin ileri gelenlerine gönderdi. Varto'daki Hormek aşireti devlet yanlısı olduğu için ayaklanmaya uymayacaklarını açıkladı. Şeyh Said ifade vermek için Bitlis Harp Divanı'na davet edildiğinde yaşlı ve hasta olduğu için ifade vermeye gitmeyince ifadesi Hınıs'ta alındı. Diyarbakır, Çapakçur, Ergani ve Genç illerinde bir ay kadar dolaştıktan sonra 13 Şubat 1925 tarihinde Piran'daki kardeşinin evine yerleşti. Piran'da jandarmanın 5 suçluyu tutuklama girişimi üzerine çıkan çatışma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan önce başladı.[36] 1924 Ekim ayından yakalanacakları güne kadar hükûmetle haberleşmekte olan bacanağı Kasım Bey (Kasım Ataç) tarafından ihbar edilmiştir.[37] Genç Hâdisesinin (Şeyh Said İsyanı) bastırılmasından sonra "Şark İstiklal Mahkemesi"nde yargılanıp idama mahkûm edildi.

Şeyh Said’in, Kürt Teali Cemiyeti üyesi olduğuna dair bugüne kadar hiçbir belge ortaya konulamamıştır. Kürdistan Teali Cemiyetinin tespit edilebilen üyelerinin listesi bilinmektedir ve bu listede Şeyh Said'in ismi yoktur.[38] Ayrıca, Şeyh Said'de, Şark İstiklal Mahkemesi'nde 'Kürdistan Teali Cemiyeti' ile ilişkisinin olmadığını kendisi açıklamıştır. Ayaklanmayı organize ettiği iddia edilen 'Azadî Örgütü' üyelerinin isimlerini içeren listede de Şeyh Said'in ismine rastlanmamıştır. Mevcut belgeler, Azadî Örgütü’nün, ayaklanmanın hiçbir safhasında, hiçbir rolünün olmadığını da kanıtlamaktadır.[39] Naci Kutlay'ın, Fehmi Efendi’nin anılarından alındığını kaydettiği bilgilere göre "Şeyh Said’in isyan haberini duyan Diyarbakır'daki 'Azadî üyeleri' şaşkına dönerler. Hiç kimsenin bundan haberi yok. Azadî üyesi Dr. Fuat, Liceli Fehmi Efendi'den Şeyh Said'i isyandan vazgeçirmesini, kabul etmediği takdirde onu öldürmesini ister. Ancak isyan durdurulamayınca, Azadî örgütü harekete ulusal bir renk vermek için Kürtler ve Kürdistan adına bildiriler bastırılıp dağıtırlar."[40]

Mezarı

[değiştir | kaynağı değiştir]

29 Haziran 1925'te Şark İstiklal Mahkemesi tarafından Diyarbakır Dağkapı Meydanında idam edilen Şeyh Said, idam sehpasında iken son isteği sorulduğunda, kâğıt kalem ister ve kâğıda Arapça olarak, "Benim bu değersiz dallarda asılmama pervam yoktur. Muhakkak ki mücadelem Allah ve dini içindir," yazar ve kelime-i şehadet getirerek idam edilir.[41][42][43] Şeyh Said, idamından önce başsavcı Ahmet Süreyya Örgeevren’i vasi tayin ettiği ve vasiyetnamesini hazırladığını yazmış: "Nitekim; Şeyh Said Efendi idamından biraz önce tevkifhanede yazdığı bir vasiyetname ile beni bu vasiyetin icrası için vasi nasb ve tayin etmiş bu vasiyetnamesi asılmasından sonra bana verilmişti. Bu vasiyet; üzerinde bulunan ve maliye veznesine verilmiş olan parasından veresesinden kimlere verilmesine ve kendisi için mezar yaptırılmasına dairdi... Mahkemenin müddeiumumîsi bulunduğum için, şeyhin vasisi sıfatıyla bu vesayeti kabul ve icra edemezdim. Onun için resmî ve itimat edilir bir el ile vasiyetinin yerine getirilmesi için vasiyetnameyi Ankara’da İçişleri Bakanlığına göndermiştim."[44][45]

Yayımlanmış kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça yazmış olduğu kütüphanesinde bulunan kitaplar hakkında yazdığı açıklamalı kitaplar kataloğu, bibliyografik, biyografik risâle, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Kütüphane Risalesi adıyla ilk kez 2021 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.
  • Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça yazmış olduğu bazı içtimai meseleler hakkında açıklamalı fetvaları, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Fetvâlar Mecmûası adıyla ilk kez 2022 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.

Cibranlı aşiretiyle ilişkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cıbranlı
Mahmud Bey
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Said
 
Fatma Hanım
 
Cibranlı Halit
 
Güllü Hanım
 
Binbaşı Kasım
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

"Şeyh Said Meydanı" ve tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 yılında Diyarbakır'daki "Dağkapı Meydanı"nın adı, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından "Şeyh Said Meydanı" olarak değiştirildi. Karar, DBP ve AKP'li üyelerin oylarıyla alındı.[46] Kamuoyunun bir kesimi bu karara tepki gösterdi, Şeyh Said adının kaldırılması için başvurularda bulunuldu.[47] Girişimler sonuç vermedi.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Şeyh Said Palevi, Şeyh Said Pirani, Şeyh Muhammed Said Nakşibendi ve Şeyh Said Efendi olarak da tanınır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel
Özel
  1. ^ 1865'te Elazığ ilinin Palu ilçesinde doğdu. Erzurum'un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde ikamet ederdi. (Şimşek 2001, s. 112)
  2. ^ Işık (2000), s. 102
  3. ^ İnce, Özdemir (1 Temmuz 2005). "Şeyh Said kimdir neden isyan etmiştir?". Hürriyet Gazetesi. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2008. 
  4. ^ a b ...Sheikih Mehmed Said (1865-1925), member of a Zaza family originally from Piran and revered sheikh of the Naqshbandi Sufi order, ...Üngör (2012), s. 123. 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ Şeyh Said Zaza ve Sünnî idi, Nuri Dersimi Zaza ve Alevi idi. Bedirhani ve Cemilpaşazade kardeşler Sünnî ve Kurmanc idiler 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bozarslan (2002), s. 843
  6. ^ * Hugh Evelyn Wortham, Mustapha Kemal of Turkey, Little, Brown, 1931, s.188 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve s.250 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi, Ahmet Süreyya Örgeevren, Temel Yayınları
  8. ^ Uğur Mumcu (1991). Kürt-İslam Ayaklanması 1919-1925. Şeyh Sait: Amacım Şeriat!. um:ag Vakfı Yayınları. ss. 140-142. ISBN 978-605-4274-65-9. 
  9. ^ Metin Toker (2015). Şeyh Said ve İsyanı. Ka Kitap. ss. 120-123. ISBN 9786058447417. 
  10. ^ Tekin, Mehmet Ali (24 Haziran 2019). "Şeyh Said idama giderken haykırır: Mahşerde hesaplaşacağız!". Savcı Ahmet Süreyya Bey (Özgeevren) ‘‘Neden isyan ettiniz?’’ diye sorunca, cevabı ‘‘şeriat için’’ oldu. Sonra ‘‘Amacımız din hükümlerinin uygulanmasını rica yoluyla hükümete arz etmekti.”. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020. 
  11. ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 02.07.2010
  12. ^ İbrahim Sediyani, Şeyh Said Qıyamı’nın Kökenleri – 1, Hira Dergisi,
  13. ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 09.07.2010
  14. ^ Feyzullah Deniz, Şeyh Said Başkaldırısı Üzerine Röportaj, Mizgin Dergisi
  15. ^ A.g.e., s. 36.
  16. ^ http://www.ilkehaberajansi.com.tr/haber/seyh-saidin-torunundan-tarihi-aciklamalar.html 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Şeyh Said'in Torunu Abdulilah Fırat'tan Tarihi Açıklamalar, Diwan Programı)
  17. ^ Şeyh Said Kıyamı Üzerine Abdulmelik Fırat ile röportaj, Mızgin Dergisi, Haziran 2008
  18. ^ Bütün Yönleriyle Şeyh Said Kıyamı, İbrahim Sediyani, Şura Yayınları, 2014, c. 1, s. 23, 70 (Kitap)
  19. ^ Mumcu (1991), s. 60
  20. ^ Mumcu (1991), dipnot 123
  21. ^ "Şeyh Said'in Çocukları ile Said Nursi'nin Görüşmesi (1/2)". 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014. 
  22. ^ "'Şeyh Said' isyanı". 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014. 
  23. ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya Sürgünü s. 17
  24. ^ Mumcu (1991) s. 54-55
  25. ^ Mumcu (1991) s. 104 ve dipnot 218
  26. ^ "Şehadetinin 86. yılında Şeyh Saide Palewi - 1". dogruhaber.com.tr. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014. 
  27. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ufkumuz.com isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  28. ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya sürgünü: Abdülmelik Fırat'ın yaşam öyküsü, Anka Yayınları, 2003, s. 32
  29. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dogruhaber.com.tr isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  30. ^ Seyyidü’l Enbiya Ve’l Mürselin Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) Ve Ehl-i Beyt’i - Abdulilah Fırat (Kitap)
  31. ^ Mezopotamya Sürgünü - Ferzende Kaya (Kitap)
  32. ^ Secere-i Nakşibendiye-i Halidi Palevi (Palevi-Nakşibendi)
  33. ^ “İki Ğavs’ı Enam, Seyid Ali Es-Sebti, Seyyid Ahmed El Kurdi” – Mehmet İhsan Hattatzade (Palevi-Nakşibendi)
  34. ^ “Tasavvuf Yolunda Manevi Cihad" - Muhammed İhsan OĞUZ - Oğuz Yayınları (Palevi-Nakşibendi)
  35. ^ http://www.serifbuhari.com/septi.html 9 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Palevi-Nakşibendi)
  36. ^ Ergün Baybars, İstiklal Mahkemeleri, s. 222,223
  37. ^ Mumcu (1991), s. 111
  38. ^ İsmail Göldaş, Kürdistan Teali Cemiyeti, Doz Yayınları, İstanbul 1991, s. 39-45.
  39. ^ Robert Olson, Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı, Özge Yayınları, Ankara 1992, s. 247-250.
  40. ^ Naci Kutlay, “Yakın Tarihten Kısa Kesitler”, Bergeh dergisi, Sayı:8/1991 (İsveç), s. 72, 77.
  41. ^ "Şeyh Said Ailesinden Yerel Seçim Deklarasyonu". 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014. 
  42. ^ "Şehid Şeyh Said ve Dava Arkadaşları'nı Rahmetle Anıyoruz". hereketaazadi.org. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2015. 
  43. ^ İlhami Aras, Adım Şeyh Said, İlke Yayıncılık, 1. Baskı Ocak 1992/İstanbul, s. 110.
  44. ^ "Şeyh Said'in gizlenen vasiyeti..." 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014. 
  45. ^ "Şeyh Said'in torunundan ilginç iddia". sabah.com.tr. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014. 
  46. ^ "Dağkapı Meydanı'nın adı Şeyh Sait Meydanı oldu". 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ "Cadde ve sokaklardaki 'Şeyh Sait' isimleri kaldırılsın!". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şeyh_Said&oldid=34207706" sayfasından alınmıştır