İçeriğe atla

Çorum (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Çorum ili sayfasından yönlendirildi)
Bu madde Çorum il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Çorum (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Çorum
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • ValiZülkif Dağlı[1]
Yüzölçümü
 • Toplam12.428 km²
Rakım820 m
Nüfus
 • Toplam527.220
 • Yoğunluk43/km²
 • Kır
152.244
 • Şehir
374976
Zaman dilimiUTC 03.00 (TSİ)
İl alan kodu364
İl plaka kodu19
Resmî site
corum.gov.tr

Çorum, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin Orta Karadeniz bölümünde yer alan bir ildir.

04 Şubat 2021 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 126 mahalle, ayrıca 759 köy bulunmaktadır.[3]

Çorum ili, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi etkin bir şekilde yapılmaktadır. Kapari bitkisinin Türkiye'deki anavatanı Osmancık ilçesidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Kadim Hititler'in başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek ve Balimsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve toprak üstü buluntularından anlaşılır ki Bakır Çağı ile Tunç Çağı zamanlarına giden araç, gereç ve silahlar bulunmuştur.

Kadim Hitit Devleti ve başkenti Hattuşaş
MÖ ? - MÖ 4000 - Kalkolitik Dönem
MÖ 3000 - MÖ 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).
MÖ 2000 - MÖ 1650 - Orta Tunç Çağı
MÖ 3000? - MÖ 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolu'nun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması
MÖ 2000? - MÖ 1300 - Kaşkalar
MÖ 1650 - MÖ 1460 - Hitit Krallığı
MÖ 1460 - MÖ 1200 - Hitit İmparatorluğu
MÖ 1200 - MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)
MÖ 750 - MÖ 330 Frig
MÖ 676 - İskit akınları
MÖ 550 - MÖ 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)
MÖ 300 - MÖ 200 Galat egemenliği, İskilip, Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
MÖ 323 - MS 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)
MÖ - MS - Pontus
175 - 395 - Roma İmparatorluğu
395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi
3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem
1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem
1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.
1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi
1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları
1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı
1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları
1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.
1240 - Babai ayaklanması
1240 - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.
1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı
1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenameyi kaleme alır. İskilip kütüphanesinde yazılı tarih içinde ilk kuruluşu da bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.
1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
1300 - iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.
1344 - İskilip ilçesi'nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.
1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.
1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.
1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.
1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.
1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.
1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.
1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.
1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.
1428 - Osmancık, İmaret Camisi
1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.
1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. Vakfiye Tarihi.
İskilip kaya mezarları
1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer
Arslanlı kapı, Hattuşaş
1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
1494 - Tacettin Paşa Hamamı Tacettin İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır.
1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.
1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem
1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehre zarar ziyan veren bir deprem
1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
1573 - Ali Paşa tarafından Tarihi Ali Paşa Hamamı inşa edilmiştir.
1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.
1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.
1585 - Çorum ve Amasya depremi
1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1601 - Celali kalkışmasının elebaşı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.
1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.
1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu
1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.
1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.
1734 - Şiddetli bir deprem oldu.
1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.
1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.
1759 - Şiddetli bir deprem oldu
1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
1793 - Çorum depremi.
1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.
1800 - Deprem ve 600 kişi şehri terk eder. Bu deprem ve sonrasında çıkan yangınların sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.
1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.
1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.
1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.
1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.
1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.
1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.
1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.
1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.
1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkesler İskilip'e geldi.
1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu
1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.
1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu
1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.
1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.
1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu
1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.
1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.
1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.
1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu
1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem
1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu
1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.
1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.
1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.
1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
Kızılırmak, İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1925
1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu
1932 - Çorum'da modern un üretiminin başlangıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
1935 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi
1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı
1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.
1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.
1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.
1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.
1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu
1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.
1966 - Çorum'da makine sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
1968 - Çorum Müzesi açıldı.
1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu
1973 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sünni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.
1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi.
1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
1985 - Çorum'un ilk bakır fabrikası Hançerliler Bakır Ltd. Şti faaliyete geçti.
1985 - Çorum makine sektöründe faaliyet gösteren Erdal Özkan Makina A.Ş. faaliyetine başladı
1985 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
1987 - Çorum toprak sanayi makineleri imalatı öncülerinden yeni ürün ve tasarımlarıyla Yaşar Okumuş, Anmaksan Makine San.Tic. Ltd. Şirketini kurdu.
1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.
1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1990 - Çorum' da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.
1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peş peşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum il topraklarının a'i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmışlardır.

Dağlar kuzey-batı yönünde uzanmıştır. Çorum il topraklarının batı kısmı Kuzey batı Anadolu'nun en önemli dağ sırası olan ve batıda Sakarya nehri ile doğuda Kızılırmak nehri arasında uzanan Köroğlu Dağ sırasının en doğu ucunda yer alır. Köroğlu dağ sırasının Kızılırmak havzasına ulaştığı yerde oluşan önemli yerleşmeler; İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga, Alpagut'tur.

Çorum ili İç Anadolu bölgesinin kuzey kısmında yer almaktadır. Karasal iklimi etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzey batısında Kastamonu, kuzey doğusunda Samsun, güney batısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.

Çorum şehir merkezinin diğer şehirlere uzaklığı; Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 kilometredir.

İlçelerin il merkezine uzaklıkları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir.

Ovalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kızılırmak ve Taybı ovası, İskilip; En bereketli ova

Akarsuları

[değiştir | kaynağı değiştir]
İskilip; Dedesli Ovası yakınları Kızılırmak

Dağlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin genelinde genellikle Karadeniz İklimi görülür.

Karadeniz iklimi olan şehirler Kızılırmak havzasında olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ. Kışları çok yağışlı, yazları ise İç Anadolu iklim tesiri ile sıcak olur.

İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.

Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda az da olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.

Yağmur

[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçeler Süre Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
Çorum 54 il 39.8 30.2 37.9 45.9 60.6 48.9 17.7 11.9 20.1 24.9 30.9 43.3
Bayat 18 il 69.3 62.2 51.2 52.2 60.9 38.9 17.8 15.9 22 30 32.1 75.9
İskilip 32 il 70.1 51.7 56.4 55.4 69.8 47.3 17.6 15.1 16.5 27.5 35.8 70.1
İlçelere göre aylık yağış grafiği

Jeolojik yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'nin önemli fay hatlarından Kuzey Anadolu Fay Hattı (K. A. F.), Çorum il sınırlarının kuzeyinden geçmektedir.

İlin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu öne çıkar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler”dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana çıkma oluşumlar meydana getirmektedir.

Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum merkez ilçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve özellikle Kargı ilçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva ve Ovacık köylerinde) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan Trakit, Granit, Bazalt ve Andezit kimi kütle arazisine de Çorum merkez ilçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise vilayetin çok yöresinde rastlanmaktadır.

Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem dahilinde yer alan K. A. F. üzerinde yer almaktadır. K. A. F. il merkezinin 20 kilometre kuzeyinde Osmancık ve Kargı ilçelerinin dahili sınırlarından geçmektedir.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütüphaneler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin tümünde 18 halk ve müstakil 2 çocuk olmak üzere toplam 20 kütüphane var. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre İlde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitap olan kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 47.303, İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet ve Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866 adet geri kalan 123.547 kitap, 17 halk ve çocuk kütüphanesindedir.

İl merkezi olan Çorum'da beş adet kütüphane var olup, toplam kitap varlığı 72.805 adet diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap var olup; İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.

Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam 28 adet 'El Yazması Eser' kütüphanesi vardır. Bu El Yazması Eser kütüphanelerinden Çorum ve İskilip ilçesinde olmak üzere Çorum ilinde iki adet var. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3692 adet el yazması kitap vardır.

İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında Hocazade ile 1818 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiye'nin de en eski kütüphanelerindendir. İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfabesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile 2006 yılında 38.046 adet toplam kitap vardır. İskilip Halk Kütüphanesinde 1996 yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Hasan Paşa Halk Kütüphanesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bahçelievler semtinde hizmet veren Çorum Merkez Hasan Paşa Halk Kütüphanesi 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete giren[4] Çorum ilinin en köklü kütüphanelerinden biridir. Alt katta depolar, üstte ise okuyucu salonları, idare büroları, yazma eserler bölümü ve bilgisayar bölümü bulunmaktadır. 2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3692 adeti el yazmasıdır.

Çorum İl Halk Kütüphanesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkez ilçe olan Çorum şehri, Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir. Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.

Müzeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hattuşaş Yerkapı Yokuşu

Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak Hattuşaş ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.

Alacahöyük müzesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alacahöyük müzesi yakın geçmişte köy şimdi belde olan yerde 1935 yılından sonra mahallinde arkeoloji kazılarında çıkarılabilen tarihî eserlerin sergilenmesi için 1941 yılında kuruldu. Müzede milattan önce 4000'lerden günümüze ulaşabilen tarihî eserler mevcuttur.

Boğazköy müzesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Boğazköy Müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır.

2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri
Müze Adı Eser Sayı (adet) Ziyaretçi Sayı (adet)
Çorum 13.804 12.452
Alacahöyük 3.324 12.742
Boğazköy 12.420 5.677
Hattuşaş Yazılıkaya ören yeri 26.738
Toplam 29.548 57.609

Yerel halk edebiyatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi - Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.

Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.

İskilip ilçesinde haftanın günleri de İstanbul Türkçesinden farklıdır; Giravu - Pazar, Düşembe - Pazartesi, Deri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitesi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitesi - Cumartesi.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum ilinin ekonomisi; tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.

2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde sektörlere göre dağılımı; hizmetler 2, ticaret 0, tarım %, sanayi %9, inşaat %4 olarak meydana gelmiştir.

İlin coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz Bölgesi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini olumlu olarak etkilemektedir. Ankara ile Samsun arasında kuzey - güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı - doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.

İl dışından alınan ürünler olarak; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçası, makineler, kazanlar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makineler, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.

Tarım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bamya, Kargı ve Hacıhamza Türkiye üretiminin %8 - 10'unu karşılar.
Sarımsak
Soğan; İskilip, Sungurlu ve Çorum ovaları ana üreticiler olup Türkiye'nin yıllara göre %8 - 12'i karşılanır.

Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin 'ü, pirincin 'i, soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayısı 20.929 adettir.

2004 Yılındaki Tarım Arazileri
Arazi Miktar (ha)
Ekili Arazi 474.126
Nadas Arazisi 121.757
Bağ Arazisi 9.093
Meyve Arazisi 2.876
Sebze Arazisi 11.753
Tarıma elverişli kullanım dışı alan 2.863
Tarım Arazisi 662.468
Yıllara Göre Traktör Sayısı
1970 1.862
1979 9.234
2002 20.929
2005 30.505

Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale büyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.

2005 yılı Tarla bitkileri üretimi
Türü Alan (ha) Miktar (Ton)
Buğday 292.610 924.396
Arpa 87.632 282.604
Çavdar 710 1.528
Yulaf 660 1.581
Çeltik 8.280 59.097
Mısır 200 1.082
Tritikale 875 274

Nohut ve yeşil mercimek kuru tarım arazilerinde istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.

2005 yılı baklagiller üretimi
Türü Alan (ha) Miktar (Ton)
Nohut 25.676 28.406
Kuru Fasulye 1.468 1.600
Yeşil Mercimek 9.054 9.173
2005 yılı Yem bitkileri üretimi
Türü Alan (ha) Miktar (Ton)
Fiğ (Dane) 17.755 17.945
Fiğ (K. Ot) 4.005 10.428
Mısır (Silaj) 993 46.035
Yonca (K. Ot) 2.365 25.598
Korunga 1.191 4.193
Heyvan Pancarı 12 450
2005 yılı Endüstri bitkileri üretimi
Türü Alan (ha) Miktar (Ton)
Şeker Pancarı 7.555 310.198
Haşhaş 634 205
Ayçiçeği (Yağlık) 6.955 10.004
Ayçiçeği (Çerezlik) 425 732
Patates 1.262 29.040
2005 yılı Bahçe bitkileri üretimi
Türü Alan (ha) Miktar (Ton)
Lahana (Beyza) 161 3.811
Ispanak 220 1.321
Pırasa 73 689
Kabak (Sakız) 32 378
Kabak (Bal) 108 1.427
Hıyar 411 5.315
Patlıcan 64 444
Bamya 130 536
Domates 1.810 46.845
Biber (Sivri) 132 836
Biber (Dolmalık) 29 177
Karpuz 508 8.426
Kavun 1.736 30.799
Fasulye (Taze) 718 3.761
Barbunya (Taze) 201 1.366
Sarımsak 8 61
Soğan (Kuru) 4.689 109.659
Havuç 22 198
Turp (Bayır) 19 232
Soğan (Taze) 110 1.174
2005 yılı Meyve üretimi
Türü Miktar (Ton)
Erik 1.229
Kayısı 391
Gilas 1.104
Vişne 683
Badem 165
Ceviz 2.902
Dut 974
Üzüm 14.623
Elma 7.426
2005 yılı il Gübre kullanımı
Türü Miktar (Ton)
Saf N 60.991
Saf P205 45.559
Saf K20 11,4

Orman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vilayetin ormanlık arazileri daha çok kuzeyinde olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargı’da sık olarak mevcuttur. Dağ köylerinin geçimi ormancılık üretimine bağlıdır.

Toplam ormanlık arazisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman verimli, 187.952 hektar orman verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü kamu adına devlete ait olup şahıs ormanı yoktur.

  • Bayat ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
  • Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
  • İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
  • Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
  • Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
  • Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
  • Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
  • Mecitözü ve Sungurlu ilçel?rind?: Karaçam, Meşe.
2005 yılı Orman üretimi
Türü Miktar (m³)
Tomruk 37.730
Maden Direk 4.413
Sanayi Odunu 3.641
Kağıtlık Odun 13.580
Lif Yonga Odunu 73.000
Yakacak Odun 152.931
2005 yılı Orman - Mera alanı
Türü Miktar (ha)
Çayır alanı 5.530
Mera alanı 139.582
Orman alanı 365.208
Yoz alanı 145.593

Hayvancılık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Koyunlar ve tavuklar
Bal arısı
Yumurta, Türkiye yumurta üretiminin %5'i Çorum'da yapılır.
Ankara - Tiftik Keçisi
Sığır
Tahıl Ambarı

İl ekonomisinde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.

Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.

1913 yılı hayvancılık üretimi; 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş/camış vardır. Ek olarak 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır gibi çekim hayvanı vardı.

1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.

Lezzetli yoğurdu için özellikle camış sulak köylerde ve Kızılırmak kenar köylerinde beslenmektedir.

1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarında taze sürgünlere verilen zarar neticede çok sayı köyde yasaklandılar.

İlde dahilinde bir adet balıkçılık üretimi ile iştigal eden şirket var olup yıllık kapasitesi 15.000 ton olup ancak 10.000 ton kadar istehsal mümkün olmaktadır.

Büyük baş hayvan üretimi (adet)
Türü 2003 yılı 2005 yılı
Sığır (Kültür) 28.418
Sığır (Melez) 89.465
Sığır (Yerli) 46.461
Sığır Toplamı 162.144 164.344
Manda 4.830 3.297
At 1.104
Katır 1.245
Eşek 10.766
Küçük baş hayvan üretimi (adet)
Türü 2003 yılı 2005 yılı
Koyun 139.334 154.180
Kıl Keçisi 17.125 17.249
Tiftik Keçisi 3.285 3.649
2005 yılı kuş - kanatlı ve yumurta üretimi
Türü Miktar
Yumurtacı Tavuk 2.426.200
Et Tavuk 18.950
Ördek 10.695
Kaz 18.805
Hindi 23.680
Tavuk Yumurtası 514.318.000
Ördek Yumurtası 372.750
Kaz Yumurtası 621.400
Hindi Yumurtası 798.500
2005 yılı Arıcılık üretim bilgileri
Türü Miktar
Eski Usul Kovan Sayı 722
Fenni Usul Kovan Sayı 44.384
Bal Üretimi 565.120 kg
Bal Mumu Üretimi 13.808 kg
Arı Bakan Köy Sayısı 626

Sanayi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri; çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makine, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001 yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisi; 18'i gıda, içki ve tütün sanayisi; 10'u metal eşya, makine ve teçhizat sanayisi; 5'i metal ana sanayisi; 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisi; 2'si mobilya sanayisi; 1'i kâğıt, kâğıt ürünleri ve basım sanayisi ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.

2005 Yılında Çorum İlindeki sanayi tesisleri
İlçe Gıda sanayisi Faizi (%) Makina sanayisi Faizi (%) Taş/toprak sanayisi Faizi (%) Diğer faaliyetler Faizi (%) Toplam(cəm)
Çorum 43 56 76 95 41 76 59 82 212
Alaca 3 3 - - - - 1 1 4
Bayat 1 1 - - - - 2 2 3
Boğazkale - - - - - - - -
Dodurga - - - - - - - -
İskilip 3 3 - - - - 4 6 7
Kargı 8 11 - - 1 2 - - 9
Laçin 1 1 - - - - - - 1
Mecitözü 2 2 - - 1 2 - - 3
Oğuzlar - - - - - - - -
Ortaköy - - - - - - - -
Osmancık 16 21 - - 11 20 - - 27
Sungurlu 9 12 4 5 - - 6 9 19
Uğurludağ - - - - - - - -
Toplam 86 ------ 80 ------ 54 ------ 72 ------ 285

Madencilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çorum'da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler; İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Son zamanlarda Mecitözü ilçesi civarında yüksek rezervli linyit kömür sahaları bulunmuştur. Bu rezervlerden Bayat ve Dodurga'daki en zengin rezervdir ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.

Bayat'ta 4000 yıllık maden ocağı galerisi bulunmuş mevcut rezerv nabit bakırdan oluşmaktadır. Bayat Sağpazar köyünde 95 yılında petrol araştırmaları yapılmış ve TPAO nun 1.derece arama sahasında bulunmatır. Ayrıca ilçede tuzve kireçtaşı da mevcuttur.

İl genelinde; bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çorum il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[5] 247.926 20
       43.599
204.327     �  
1935[6] 284.773 23 
       45.564
239.209     �  
1940[7] 302.745 25 %6
       49.340
253.405     �  
1945[8] 312.723 25 %3
       47.167
265.556     �  
1950[9] 341.353 23 %9
       52.006
289.347     �  
1955[10] 401.547 19 
       62.953
338.863     �  
1960[11] 446.389 19 
       83.894
362.495     �  
1965[12] 485.567 24 %9
        97.032
388.535     �  
1970[13] 518.366 27 %7
  $     124.283
394.083     v  
1975[14] 547.580 29 %6
  '     145.969
401.611     s  
1980[15] 571.831 30 %4
  )     167.273
404.558     q  
1985[16] 599.204 32 %5
  3     200.431
398.773     g  
1990[17] 609.863 33 %2
  B     253.804
356.059     X  
2000[18] 597.065 38 %2
  R     311.897
285.168     H  
2007[19] 549.828 37 %8
  b     340.916
208.912     8  
2008[20] 545.444 38 %1
  c     345.352
200.092     7  
2009[21] 540.704 38 %1
  e     350.477
190.227     5  
2010[22] 535.405 39 %1
  f     355.015
180.390     4  
2011[23] 534.578 39 %0
  h     361.244
173.334     2  
2012[24] 529.975 40 %1
  i     365.526
164.449     1  
2013[25] 532.080 40 %0
  i     369.163
162.917     1  
2014[26] 527.220 40 %1
  q     374.976
152.244     )  
2015[27] 525.180 40 %0
  s     381.303
143.877     '  
2016[27] 527.863 40 %1
  t     388.789
139.074     &  
2017[27] 528.422 41 %0
  t     392.654
135.768     &  
2018[27] 536.483 41 %2
  s     392.004
144.479     '  
2019[27] 530.864 42 %1
  t     393.522
137.342     &  
2020[27] 530.126 43 %0
  t     394.250
135.876     &  
2021[27] 526.282 42 %1
  u     393.772
132.510     %  
2022[27] 524.130 42 %0

Günümüzde Çorum ilini meydana getiren ilçelere bakılırsa, üçü dışındakiler kaza kimliğine 1866 yılından sonra ulaşmışlardır. 1866 yılına kadar üç ilçe "kaza" statüsünde olup bunlar; Çorum merkez, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti döneminde yapılan yasal düzenleme ile kavuştu. 1924 yılına kadar iskilip'e bağlı olan şimdiki Çankırı ilinin üç ilçe toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) alındı ve Çorum iline dahil edildi. Öyle ki, 1900 yılında İskilip topraklarında şimdi tam sekiz adet ilçe kurulu olup bu ilçeler 4 vilayete (Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kırıkkale) dağılmıştır. Bir de Kargı ilçesinin özel durumu dışında il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.

Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, Sungurlu ve Mecitözü ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri;

  • Bayat 1958 yılında, Uğurludağ 1987 Oğuzlar 1990 yılında İskilip ilçesinden ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi, buna bir de 1945 yılında Harami ile Irmak arasında kalan ova köylerinin dönemin valisince Çorum merkez ilçeye bağlanması
  • Alaca 1919 yılında, Laçin ise 1990 yılında Çorum'dan ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi
  • Ortaköy, 1959 yılında Mecitözü'nden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
  • Dodurga, 1990 yılında Osmancık ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
  • Boğazkale de 1987 yılında Sungurlu ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi

2007 yılı sonunda yapılan adrese dayalı nüfus sayımı sonuçlarına göre yirminci yüzyıl boyunca (cumhuriyet dönemi) Çorum merkez ilçenin nüfusu 22 kat artmıştır. Nüfus üzerindeki incelemelerde il genelinde nüfusun merkez ilçeye ve il dışına doğru bir göç akış içerisinde olduğu sonucu çıkmaktadır. 2007 yılındaki sayıma göre belediye yerleşimlerinde de görülen genel bir nüfus azalması olduğudur ki bunun istisnaları yalnızca Çorum ve İskilip merkezleridir.[3]

Yıllara göre il nüfus bilgileri
İlçe 1831* 1849 1893 1907 1927 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2007[28] 2012[29]
Çorum 10.075* 49.057 80.973 60.752 88.056 118.536 144.569 168.985 189.748 221.699 243.600 265.242
Alaca - - - - 26.787 46.444 54.315 56.657 56.724 53.403 53.193 40.770 35.324
Bayat - - - - - - 22.836 27.078 31.957 36.294 30.574 27.032 20.909
Boğazkale - - - - - - - - - 9.973 8.190 5.696 4.437
Dodurga - - - - - - - - - 13.550 10.439 8.292 6.989
İskilip 11.450* 43.442 43.271 52.362 53.722 66.611 55.618 67.434 72.569 52.569 45.327 42.476 37.307
Kargı - - - - - - 31.564 32.261 31.247 26.762 20.388 17.050 15.780
Laçin - - - - - - - - - 11.960 9.425 7.058 5.463
Mecitözü - - 31.928 36.752 44.319 34.598 35.496 34.911 31.246 26.064 20.689 17.235
Oğuzlar - - - - - - - - - 11.154 9.083 7.930 6.393
Ortaköy - - - - - - 9.580 11.016 12.420 13.073 11.820 9.711 8.090
Osmancık 4.349* 17.639 29.473 29.184 33.494 42.960 53.849 63.018 52.490 53.758 45.730 44.363
Sungurlu - - 67.607 39.793 40.405 62.429 76.382 90.006 100.000 88.327 80.840 64.631 55.922
Uğurludağ - - - - - - - - - 18.111 16.265 9.163 6.521
Toplam 202.601 247.602 341.353 446.389 518.366 571.831 608.660 597.065 549.828 529.975
  • 1831 yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezleri olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
  • (-) işareti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte/tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
  • Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler 1866-cı yıldan evvelde ilçe olanları işaret eder.

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[30])

Çorum ili nüfusu: 528.351'dir. Bu nüfusun t,35'i şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 12.428  km2'dir. İlde  km2'ye 43 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez ilçede 121’dir.) İlde yıllık nüfus % 0,80 oranında artmıştır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Uğurludağ (% 36,84)- Merkez ilçe (-% 1,60)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 126 mahalle, ayrıca 759 köy bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Çorum ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[31]

 km2'ye

düşen kişi

Alaca 29.929 29.952 23 0,08 1 7 101 11.163 18.789 62,73 1296 23
Bayat 14.615 15.047 432 2,91 1 5 40 9.509 5.538 36,80 717 21
Boğazkale 3.584 4.068 484 12,67 1 3 14 1.591 2.477 60,89 264 15
Dodurga 5.265 5.786 521 9,44 1 6 12 3.173 2.613 45,16 229 25
İskilip 29.643 29.270 -373 -1,27 1 14 64 12.413 16.857 57,59 1170 25
Kargı 15.464 16.040 576 3,66 1 6 58 10.555 5.485 34,20 1174 14
Laçin 4.211 4.883 672 15,07 1 3 14 3.252 1.631 33,40 196 25
Mecitözü 13.840 14.441 601 4,25 1 8 54 10.443 3.998 27,69 825 18
Merkez 299.061 294.321 -4.740 -1,60 2 23 198 32.987 261.334 88,79 2436 121
Oğuzlar 4.896 5.240 344 6,79 1 7 6 2.412 2.828 53,97 121 43
Ortaköy 6.264 8.496 2.232 30,48 2 5 14 3.027 5.469 64,37 300 28
Osmancık 43.297 43.388 91 0,21 1 18 55 13.631 29.757 68,58 1273 34
Sungurlu 48.296 49.086 790 1,62 1 16 109 17.055 32.031 65,25 1999 25
Uğurludağ 5.765 8.333 2.568 36,84 1 5 20 4.289 4.044 48,53 428 19
Çorum 524.130 528.351 4.221 0,80 16 126 759 135.500 392.851 74,35 12428 43

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çorum'un ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İskilip Kalesi, kadim Hatti medeniyeti devrinden günümüze gösterişi olan tüm surları...Yerden 100 metre yukarıda yekpare kaya üzerine kurulu

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[32][33]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Çorum Valisi, 1966 Malatya Doğanşehir doğumlu Ali ÇALGAN’dır. Eylül 2024/321 sayılı karanameyle Maliye Müfettişi iken atanmıştır.[34]

Çorum Belediye Başkanı, 1973-Çorum doğumlu Halil İbrahim Aşgın(AK PARTİ), 31 Mart 2024 seçimlerinde @,55 oy oranıyla seçilmiştir.[35]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Çorum İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK PARTİ, 6 CHP, 5 MHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 37’dir. Çorum Belediye meclisi ise 20 AK PARTİ, 13 CHP ve 4 MHP olmak üzere 37 üyeden oluşur.[36]

2023 Genel seçimleri sonucu, Çorum'u temsilen TBMM'de AKP'den 2 milletvekili (Yusuf Ahlatcı, Oğuzhan Kaya), CHP'den 1 milletvekili (Mehmet Tahtasız), MHP'den 1 milletvekili (Vahit Kayırcı) seçilmiştir.[37]

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[38] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[39] Rakım mt. Merkeze km[40] Ulaşan Yollar[40]
Çorum Merkez 2.436 822 D.795-04, D.180-03, 19.27
Alaca Cumh.önce 1.296 926 52 D.795-05, D.190-03
Bayat 1958 İskilip 717 698 83 D.180-02=>19.77
Boğazkale 1987 Sungurlu 264 995 87 D.190-02=>19.51
Dodurga 1990 Osmancık 229 624 42 D.785-04
İskilip Cumh.önce 1.170 734 56 D.775-03
Kargı 1936 Tosya 1.174 387 106 D.785-03, 19.78
Laçin 1990 Merkez 196 729 29 D.785-04=>19.81
Mecitözü Cumh.önce 825 811 36 D.180-04
Oğuzlar 1990 İskilip 121 680 57 D.785-04=>19.83
Ortaköy 1959 Mecitözü 300 809 60 Çorum=>19.27
Osmancık Cumh.önce 1.273 425 59 /D.100-16, D.785-04, 19.78
Sungurlu Cumh.önce 1.999 762 72 D.190-02, 19.54, 19.76
Uğurludağ 1987 İskilip 428 806 64 D.180-03=>19.76
ÇORUM Cumh.önce 12.428

İlin milletvekilleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Çorum milletvekilleri

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Çorum'da spor

2018-2019 sezonu sonunda, futbol takımı Yeni Çorumspor, play-off sonunda 2. Lige çıkmıştır. Futbol BAL'da Sungurlu Belediyespor ligde kalmıştır. Sungurlu Belediyespor erkekler voleybol 2. Ligine düşmüştür. Voleybol erkekler 2. Liginde 1, kadınlar liginde 2 takımı vardır. Voleybol bölgesel ligine de 2 takımla katılmıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Çorumspor, katıldığı 2. turda elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Dr. Turhan Kılıçcıoğlu Stadyumu (11.263), Atatürk Spor Salonu (2.000), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000).

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • (Türkiye Mülki İdare Bölümleri) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
  • Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000
  • DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
  • DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
  • Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2004
  • Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2005
  • Türkiye Vilayetler Ensiklopediyası (İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
  • Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
  • DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
  • Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 İstanbul
  • İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
  • Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
  • Çorum İl Yıllığı 1973
  • Çorum İl Yıllığı 1967
  • Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vakfiyesi, Ankara 1959
  • Türkiye Ansiklopedisi, 1956
  • Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
  • Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
  • V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
  • Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
  • W. F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
  • J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
  • M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ "Hizmete giriş tarihi". 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Çorum Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Çorum Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Çorum Nüfusu". nufusubu.com. 
  28. ^ "Çorum ve ilçeleri nüfus tablosu". 10 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2008. 
  29. ^ "ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ 2012 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI". TC Çorum Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  34. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/09/20240919-1.pdf 19 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  38. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  39. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  40. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çorum_(il)&oldid=34413928" sayfasından alınmıştır