Post-postmodernizm
| Makale serilerinden |
Post-postmodernizm, postmodernizmden ortaya çıkan ve ona tepki olarak gelişen eleştirel teori, felsefe, mimari, sanat, edebiyat ve kültürdeki geniş kapsamlı gelişmelere verilen isimdir.
Dönemlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu akademisyen modernizmin 1900'lerde başladığı ve yirminci yüzyılın ortalarına kadar Batı kültürünün entelektüel çevrelerinde baskın kültürel güç olarak devam ettiği konusunda hemfikirdir.[1][2] Tüm dönemler gibi modernizm de birbiriyle rekabet eden birçok bireysel yönü kapsar ve ayrı bir birlik ya da bütünlük olarak tanımlanması imkansızdır. Bununla birlikte, başlıca genel özelliklerinin genellikle "radikal estetiğe, teknik deneylere, kronolojik biçimden ziyade mekânsal veya ritmik biçime ve öz-bilinçli düşünümselliğe"[3] vurgu yapmanın yanı sıra insan ilişkilerinde özgünlük arayışı, sanatta soyutlama ve ütopyacı çabayı içerdiği düşünülmektedir. Bu özellikler normalde postmodernizmde eksiktir ya da ironi nesnesi olarak ele alınır.
Postmodernizm, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, radikal sanatsal projeleri totalitarizmle[4] ilişkilendirilen ya da ana akım kültür içinde asimile edilen modernizmin algılanan başarısızlıklarına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde postmodernizm olarak adlandırılan şeyin temel özellikleri, 1940'ların başlarında, en dikkate değer olanı Jorge Luis Borges'in çalışmalarında bulunabilir.[5] Ancak bugün çoğu akademisyen, postmodernizmin 1950'lerin sonlarında modernizmle rekabet etmeye başladığı ve 1960'larda ona üstünlük sağladığı konusunda hemfikirdir.[6] O zamandan beri postmodernizm sanat, edebiyat, film, müzik, drama, mimari, tarih ve kıta felsefesinde tartışmasız olmasa da baskın bir güç olmuştur. Postmodernizmin göze çarpan özelliklerinin normalde üsluplar, alıntılar ve anlatı düzeyleriyle ironik bir oyun,[7] Batı kültürünün "Üst anlatısına" yönelik metafizik bir şüphecilik ya da nihilizm,[8] gerçek olanın pahasına sanal olanın tercih edilmesi ya da daha doğru bir ifadeyle "gerçek" olanın ne olduğunun temelden sorgulanması[9] ve şizofreniye benzer bir bilinç durumuna yol açan sanal, sonsuzca yeniden üretilebilir göstergelerin serbest etkileşimine kapılan öznenin "duygulanımının azalması"[10] olduğu düşünülmektedir.[11]
1990'ların sonlarından bu yana, hem popüler kültürde hem de akademide postmodernizmin "modasının geçtiğine" dair küçük ama büyüyen bir his bulunmaktadır.[12] Bununla birlikte, postmodernizmi takip eden dönemi tanımlamak ve adlandırmak için birkaç resmi girişimde bulunuldu ve önerilen tanımlamaların hiçbiri henüz ana akım kullanımın bir parçası haline gelmemiştir.
Tanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir dönemi neyin oluşturduğuna dair fikir birliği, o dönem henüz başlangıç aşamasındayken kolayca sağlanamaz. Bununla birlikte, post-postmodernizmi tanımlamaya yönelik mevcut girişimlerin ortak teması, inanç, güven, diyalog, performans ve samimiyetin postmodern ironiyi aşmak için çalışabileceği bir dönem olarak ortaya çıkmaktadır. Derinlik, odak ve kapsam açısından büyük farklılıklar gösteren aşağıdaki tanımlar, ortaya çıkışlarının kronolojik sırasına göre listelenmiştir.
Turner'ın post-postmodernizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]1995 yılında peyzaj mimarı ve şehir plancısı Tom Turner, şehir planlamasında post-postmodern bir dönüş için kitap uzunluğunda bir çağrı yayınlamıştır.[13] Turner, postmodern "her şey mübahtır" inancını eleştirmekte ve "yapılı çevre mesleklerinin, aklı inançla yumuşatmaya çalışan bir post-postmodernizmin yavaş yavaş doğuşuna tanıklık ettiğini" öne sürmektedir. Turner, özellikle şehir planlamasında zamansız organik ve geometrik desenlerin kullanılmasını savunmaktadır.[14] Bu tür kalıpların kaynakları olarak, diğerlerinin yanı sıra Amerikalı mimar Christopher Alexander'ın Taoculuktan etkilenen çalışmalarını, gestalt psikolojisini ve psikanalist Carl Jung'un arketip kavramını örnek veriyor. Terminolojiyle ilgili olarak Turner, insanları "post-postmodernizmi kucaklamaya ve daha iyi bir isim için dua etmeye" çağırıyor.[15]
Epstein'ın trans-postmodernizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rus-Amerikan Slavist Mikhail Epstein, 1999 yılında Rus postmodernizmi üzerine yazdığı kitabında postmodernizmin "postmodernite" olarak adlandırdığı "çok daha büyük bir tarihsel oluşumun parçası" olduğunu öne sürmüştür.[16] Epstein, postmodernist estetiğin sonunda tamamen geleneksel hale geleceğine ve "trans-" önekini kullanarak tanımladığı yeni, ironik olmayan bir şiir türünün temelini oluşturacağına inanmaktadır:
"Postmodernizm "i takip eden yeni dönemi tanımlamak için kullanılabilecek isimler düşünüldüğünde, "trans" ön ekinin özel bir şekilde öne çıktığı görülür. Yirminci yüzyılın son üçte birlik bölümü, "hakikat" ve "nesnellik", "ruh" ve "öznellik", "ütopya" ve "ideallik", "birincil köken" ve "özgünlük", "samimiyet" ve "duygusallık" gibi modernite kavramlarının ölümüne işaret eden "post" işareti altında gelişti. Tüm bu kavramlar şimdi "trans-öznellik", "trans-idealizm", "trans-ütopyacılık", "trans-orijinallik", "trans-lirisizm", "trans-duygusallık" vb. biçimlerde yeniden doğmaktadır.[17]
Epstein buna örnek olarak çağdaş Rus şair Timur Kibirov'un çalışmalarını göstermektedir.[18]
Kirby'nin sözde modernizmi veya dijital modernizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]İngiliz bilim adamı Alan Kirby, 2006 tarihli The Death of Postmodernism and Beyond (Postmodernizmin Ölümü ve Ötesi) adlı makalesinde post-postmodernizmin "sözde modernizm" olarak adlandırdığı sosyo-kültürel bir değerlendirmesini formüle etmiştir.[19] Kirby sözde modernizmi, kültüre internet, cep telefonları, interaktif televizyon ve benzer araçlarla mümkün kılınan anlık, doğrudan ve üstünkörü katılımdan kaynaklanan basmakalıplık ve sığlıkla ilişkilendiriyor: "Sözde modernizmde kişi telefon eder, tıklar, basar, sörf yapar, seçer, hareket eder, indirir." [19]
Sözde modernizmin "tipik entelektüel durumları" ayrıca "cehalet, fanatizm ve endişe" olarak tanımlanmakta ve buna katılanlarda "trans benzeri bir durum" ürettiği söylenmektedir. Bu medya kaynaklı sığlığın ve önemsiz olaylara anlık katılımın net sonucu, "modernizmin nevrozu ve postmodernizmin narsisizminin" yerini alan "sessiz bir otizm "dir. Kirby, "sözde modernizm "den estetik açıdan değerli hiçbir eser çıkmadığını düşünüyor. Basmakalıplığına örnek olarak reality TV'yi, interaktif haber programlarını, "bazı Vikipedi sayfalarında... bulunan saçmalıkları", belgesel dizileri ve Michael Moore ya da Morgan Spurlock'un denemeci sinemasını gösteriyor.[19] Eylül 2009'da yayınlanan Digimodernizm: Yeni Teknolojiler Postmoderni Nasıl Parçalıyor ve Kültürümüzü Yeniden Yapılandırıyor başlıklı kitabında Kirby, postmodernizm sonrasında kültür ve metinsellik hakkındaki görüşlerini daha da geliştirdi ve incelikli hale getirdi.
Vermeulen ve van den Akker'in metamodernizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]2010 yılında kültür teorisyenleri Timotheus Vermeulen ve Robin van den Akker, metamodernizm terimini [20] post-postmodernizm tartışmasına bir müdahale olarak tanıttılar. "Metamodernizm Üzerine Notlar" başlıklı makalelerinde, 2000'li yılların, modern konumlar ile postmodern stratejiler arasında gidip gelen ve bunların ötesinde konumlandırılması gereken bir duyarlılığın ortaya çıkışıyla karakterize olduğunu ileri sürmektedirler. Vermeulen ve van den Akker, metamodern duyarlılığa örnek olarak, iklim değişikliği, mali kriz ve jeopolitik istikrarsızlığa verilen çeşitli kültürel tepkilerin "bilinçli naifliğini", "pragmatik idealizmini" ve "ılımlı fanatizmini" göstermektedir.
Buradaki 'meta' öneki, yansıtıcı bir duruşa veya tekrarlanan ruminasyona değil, Platon'un zıt kutuplar arasında olduğu kadar ötesinde de bir hareketi ifade eden metaksisine atıfta bulunur.[21]
Ghasemi'nin Hipermelezliği, Heterolinationalizm ve Siberkültürcülüğü
[değiştir | kaynağı değiştir]2020 tarihli Hyperhybridism: Postmodernism is Old but not Old Fashioned(Hiper Melezcilik: Postmodernizm Eski ama Eski Moda Değil) adlı makalesinde [22] akademisyen Mehdi Ghasemi, hipermelezciliği postmodernizmin mirasçısı olarak tanıtıyor. Post-postmodernizmin kültürel ve edebi bir değerlendirmesini ortaya koymakta ve çağdaş dönemin çok yönlülükle tanımlandığını savunmaktadır. Hiper-melezciliğin atasıyla birlikte eşzamanlı olarak var olduğunu tartışıyor ve bazı temel varsayımlarını yeniden ayarlıyor.
2022 tarihli makalesi Post-postmodernizm ve Hetero-linasyonal Edebiyatların Ortaya Çıkışı'nda [23] Ghasemi ayrıca heterolinasyonalizmi postmodernizmin bir diğer halefi olarak tanıtıyor ve post-akademi, post-milliyetçilik ve çoklu edebiyat, çok seslilik ve çok dillilik, kendi kendine yayıncılık, sosyal medya ve multimedyalite ile metinlerarasılık ve hayran kurgusu gibi heterolinasyonal edebiyatların bazı paradigmalarından yararlanıyor.
2023 tarihli kitabının Post-postmodernitede Siberkültürcülük Paradigmaları bölümünde [24] Ghasemi, postmodernizmin bir başka mirasçısı olan ve Siberkültüralizm olarak adlandırdığı yeni bir akım geliştirerek, siberkültürün gerçek ve sanal alanların kesişme noktasında hüküm sürdüğü ve edebi ve sanatsal üretimlerimizi, yayın organlarımızı, iletişim araçlarımızı ve ekonomik işlemlerimizi etkilediği yeni bir sanatsal, edebi, sosyal, medya ve ekonomik döneme girdiğimizi ileri sürmektedir. Bunu göstermek için yapay zeka, çoklu ortam, sosyal medyanın her yerde olması, Twitter, siber ticaret ve kripto para gibi siber kültürcülüğün sanat, edebiyat, kültür ve ekonomi alanlarındaki paradigmalarını ele almaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Altermodern
- Soğuk Savaş
- Dogma 95
- İntegral düşünce
- Maksimalizm
- Metamodernizm
- Neo-minimalizm
- Yeni Şehircilik
- Post-ironi
- Hakikat sonrası
- Remodernizm
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Childs, Peter (2008). Modernism. New York: Routledge. s. 18. ISBN 978-0-415-41544-6.
[modernism] is [...] primarily located in the years 1890-1930 [...]
- ^ Armstrong, Tim (2005). Modernism: A Cultural History. Cambridge: Polity Press. s. 24. ISBN 978-0-7456-2983-4.
[modernism] can be defined as a series of international artistic movements in the period 1900–40 [...].
- ^ Childs, Peter (2008). Modernism. New York: Routledge. s. 18. ISBN 978-0-415-41544-6.
- ^ Cf. Groys, Boris: The Total Art of Stalinism, Princeton: Princeton University Press, 1992.
- ^ Barth, John (August 1967). "The Literature of Exhaustion". The Atlantic Monthly. ss. 29-34.
- ^ Cf., for example, Huyssen, Andreas: After the Great Divide. Modernism, Mass Culture, Postmodernism. Bloomington: Indiana University Press, 1986, p. 188.
- ^ See Hutcheon, Linda: A Poetics of Postmodernism. History, Theory, Fiction. New York: Routledge, 1988, pp. 3–21; McHale, Brian: Postmodern Fiction, London: Methuen, 1987.
- ^ See Lyotard, Jean-François, The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Minneapolis: University of Minneapolis Press 1984
- ^ Baudrillard, Jean (1988). "Simulacra and Simulations". Jean Baudrillard. Selected Writings. Stanford: Stanford University Press. ss. 166-184.
- ^ Jameson, Fredric: Postmodernism or, The Cultural Logic of Late Capitalism. Durham: Duke University Press 1991, p. 16
- ^ Jameson, Fredric (1991). Postmodernism or, The Cultural Logic of Late Capitalism. Durham: Duke University Press. ss. 26-27.
- ^ Lopez, Jose, (Ed.) (2001). After Postmodernism: An Introduction to Critical Realism. Londra: The Athlone Press. s. 4. r eksik
|soyadı1=(yardım) - ^ City as Landscape: A Post Post-modern View of Design and Planning, (Taylor & Francis: London 1995).
- ^ City as Landscape: A Post Post-modern View of Design and Planning, (Taylor & Francis: London 1995), p. 9.
- ^ City as Landscape: A Post Post-modern View of Design and Planning, (Taylor & Francis: London 1995), p. 10; see also a summary of the book at
- ^ Epstein, Mikhail; Genis, Alexander; Vladiv-Glover, Slobodanka. Russian Postmodernism. New Perspectives on Post-Soviet Culture. Berghahn Books: New York, 1999, p. 467.
- ^ "Epstein (specific) – the Place of Postmodernism in Postmodernity". 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2006.
- ^ Epstein, Mikhail; Genis, Alexander; Vladiv-Glover, Slobodanka. Russian Postmodernism. New Perspectives on Post-Soviet Culture. Berghahn Books: New York, 1999, pp. 457–460
- ^ a b c Kirby, Alan (November–December 2006). "The Death of Postmodernism And Beyond". Philosophy Now (58). 16 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2011.
- ^ Vermeulen, Timotheus; van den Akker, Robin (2010). "Notes on metamodernism". Journal of Aesthetics and Culture. 2: 5677. doi:10.3402/jac.v2i0.5677. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
- ^ "What meta means and does not mean". Metamodernism.com. 4 Nisan 2011. 18 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
- ^ Ghasemi, Mehdi (2022). "Hyperhybridism: Postmodernism is Old but not Old Fashioned". Academia Philosophical Studies. 65.
- ^ Ghasemi, Mehdi (2022). "Post-postmodernism and the Emergence of Heterolinational Literatures". Contemporary Aesthetics. 20. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
- ^ Ghasemi, Mehdi (2023). Paradigms of Cyberculturalism in Post-postmodernity. New York: Palgrave Macmillan. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.