İçeriğe atla

Airbus A400M Atlas

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Airbus A400M Atlas
Alman Hava Kuvvetlerine ait bir Airbus A400M
Alman Hava Kuvvetlerine ait bir Airbus A400M
TürüUzun menzilli askerî nakliye uçağı
Ulusal köken Avrupa Birliği
ÜreticiAirbus Military (EADS)
İlk uçuş11 Aralık 2009[1]
Ana kullanıcıFransa Hava Kuvvetleri
Türk Hava Kuvvetleri
Alman Hava Kuvvetleri
İspanya Hava Kuvvetleri
Kraliyet Hava Kuvvetleri
Üretim aralığı2007-günümüz
Üretim sayısı111 (31 Ocak 2022 itibarıyla)[a][2]
Birim maliyeti€152.4 Milyon

Airbus A400M Atlas dört turboprop motorlu, Avrupa ülkeleri ordularının askerî havadan taşıma isteklerini karşılayabilmek amacı ile Airbus Military tarafından tasarlanıp geliştirilen bir ulaştırma uçağıdır. Airbus Military (şimdi Airbus Defence and Space) tarafından Transall C-160 ve Lockheed C-130 Hercules gibi eski nakliye uçaklarının yerini alacak stratejik yeteneklere sahip bir taktik hava taşıyıcısı olarak tasarlandı.[3] Proje başlangıcından daha sonraki tarihlerde Malezya gibi başka Avrupa dışı ülkeler tarafından da sipariş edilmiştir. A400M, C-130 ve Boeing C-17 Globemaster III arasında boyutlandırılmıştır; C-130'dan daha ağır yükleri taşıyabilir ve toprak pistleri kullanabilir. Taşıma görevinin yanı sıra, A400M uygun ekipmanla donatıldığında havadan yakıt ikmali ve tıbbi tahliye de gerçekleştirebilir.

Başlangıçta 2008 yılı için planlanan A400M'in ilk uçuşu 11 Aralık 2009 tarihinde İspanya'nın Sevilla Havalimanı'ndan gerçekleştirildi. 2009-2010 yılları arasında A400M, geliştirme programındaki gecikmeler ve maliyet aşımları sonucunda iptal edilmekle karşı karşıya kaldı; ancak müşteri ülkeler projeye desteklerini korumayı tercih ettiler. Temmuz 2011'e kadar sekiz ülke tarafından toplam 174 A400M uçağı sipariş edilmişti. Mart 2013'te A400M, Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) sertifikasını aldı. İlk uçak Ağustos 2013'te Fransız Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi.

Geliştirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köken

[değiştir | kaynağı değiştir]

Projenin kökeni 1982 yılında Aérospatiale, British Aerospace (BAe), Lockheed ve Messerschmitt-Bölkow-Blohm (MBB) arasında hem C-130 Hercules hem de Transall C-160 için bir yedek uçak geliştirmek amacıyla ortak girişim olarak kurulan Geleceğin Uluslararası Askerî Nakliye Uçağı (FIMA; Future International Military Airlifter) grubuna dayanmaktadır.[4] Değişen gereksinimler ve uluslararası politikanın komplikasyonları, inisiyatifte ilerlemenin yavaş olduğu anlamına geliyordu. 1989'da Lockheed gruplandırmadan çekilmeye karar verdi; ikinci nesil Hercules olan, C-130J, üzerinde çalışmaya başladı. İtalya'dan Alenia ve İspanya'dan CASA'nın da eklenmesiyle FIMA grubu Euroflag'e (European future large aircraft group) dönüştü.

İlk prototip A400M iniş halinde.

Proje yönetimi, ikiz ve dörtlü turbofan motor yapılandırmalarını, dörtlü propfan yapılandırmasını ve dörtlü turboprop yapılandırmasını değerlendirdi ve sonunda turboprop seçeneğine karar verdi.[5] Batı dünyasında mevcut hiçbir turboprop motor, öngörülen Mach 0.72 seyir hızına ulaşacak kadar güçlü olmadığından, yeni bir motor tasarımı gerekliydi. Başlangıçta, SNECMA M138 turboprop (M88 turbofan motor çekirdeğine dayalı) seçildi, ancak bu güç ünitesinin gereksinimleri karşılayamadığı ortaya çıktı.[6][7] Nisan 2002'de Airbus Military, PW180 ve Europrop International ile Pratt & Whitney Canada'nın (P&WC) yanıtladığı yeni bir teklif talebi (RFP) yayınladı. Mayıs 2003'te Airbus Military, Europrop TP400-D6'yı seçti. United Technologies, seçimin siyasi müdahalenin bir sonucu olduğunu iddia etti.[8][9] Bir Europrop ortağı yöneticisi 16 Nisan'da Airbus'ın P&WC teklifini seçmeye yakın olduğunu ve bunun Europrop'un teklifinden 400 milyon € (436.7 milyon ABD doları) daha ucuz olduğunu iddia etti.[10] Ardından, motor kararı için esas son tarih geçtiğinde, Airbus CEO'su Noel Forgeard, P&WC'nin teklifinin yaklaşık yüzde 20 daha ucuz olduğunu söyledi ve şunları ekledi: "Bugün itibarıyla Pratt & Whitney şüphesiz kazanan, çok daha düşük bir teklif fikrimizi değiştirmemize neden olabilir." dedi ve Europrop'u, fiyatı yüzde 10 veya 20 oranında düşürdüğü bildirilen teklifini revize etmeye davet etti.[11] Daha sonraki bir raporda, revize edilen teklifin P&WC'nin teklifini 120 milyon € aştığı açıklandı.[12]

A400M (alttan ikinci), C-130, C-130J-30 ve C-17'nin yerini alması veya tamamlaması amaçlanan uçak olmuştur.

Asıl ortak ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, İspanya, Birleşik Krallık, Türkiye, Belçika ve Lüksemburg idi. Bu ülkeler, A400M'nin tedarik yönetimi ile ilgili olarak Ortak Silahlanma İşbirliği Teşkilatı'nı (OCCAR) görevlendirmeye karar verdiler. İtalya'nın projeden çekilmesinin ve tedarik sayısının gözden geçirilmesinin ardından gereksinim, 180 uçak için, ilk uçuşun 2008'de gerçekleşmesi ve ilk teslimatın 2009'da olması bekleniyordu. 28 Nisan 2005'te Güney Afrika, Denel Saab Aerostructures ile gövde bileşenleri için bir sözleşme alarak programa dâhil olmuştu.[13] Malezya, Avrupa dışından programa katılan ikinci ülkedir. Malezya, CTRM aracılığıyla uçaklar için kompozit hava tasarımına uygun bileşenleri üretmekten sorumludur.[14]

A400M, Lockheed C-130 ve Boeing C-17 arasında bir ara boyutta konumlandırılmıştır, toprak pistleri kullanabilirken C-130 için çok büyük veya çok ağır kargoları taşıyabilir.[15]

Airbus A400M, aslen yerine geçmesinin tasarlandığı eski versiyon Hercules ve Transall'ın nakliye ve menzil değerlerinin üstüne çıkacaktı. Kargo kapasitesinin, hem hacim hem de ağırlık olarak var olan uçakların iki katına çıkması beklenmektedir ve menzil de büyük ölçü de arttırılmıştır. Airbus'ın diğer uçakları gibi, A400M'in bütün bilgilerin büyük renkli ekranlarla görüntülenebilmesine izin veren cam kokpit ve fly-by-wire gibi yenilikleri ile şu anda çoğu ülkenin kullandığı eski C-130 ve C-160'lara göre teknolojik bir atlama sunacaktır. Airbus A400M, kargo taşıma, asker taşıma, MEDEVAC, havada yakıt ikmali ve elektronik gözetleme gibi görevleri de içeren birçok yapılandırmada çalışabilir.

Europrop'un motorlarının seçimi tartışmalı bir konu olarak kalmıştır; son ana kadar, Pratt & Whitney Canada'ya, teknik ve fiyatlandırma manasında önde giden motor üreticisi olarak bakılmakta idi. Bununla birlikte, Avrupa hükûmetleri ve endüstrisinden gelen yüksek miktarda son dakika baskısı ile Airbus'ın bu konudaki duruşu değişti ve Europrop'un önerisini kabul etmek zorunda kaldı.

Gecikmeler ve sorunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Ocak 2009'da EADS, ilk teslimatın 2009'dan en az 2012'ye ertelendiğini açıklamış ve durumu yeniden müzakere etmek istediğine işaret etmişti.[16] EADS, ilk teslimatların ilk uçuştan üç yıl sonra başlayacağını belirtti. Ocak 2009'da Financial Times Deutschland, A400M'nin 12 ton fazla kilolu olduğunu ve önemli bir performans gereksinimi olan 32 ton hava kaldırma kabiliyetini karşılayamayabileceğini bildirdi; kaynaklar FT Deutschland'e, Puma gibi bir piyade savaş aracını taşımak için yetersiz olan sadece 29 ton kaldırabileceğini söyledi.[17] Rapora yanıt olarak, Alman Hava Kuvvetleri Komutanı şunları söyledi: "Bu feci bir gelişme" ve Alman Hava Kuvvetleri'ne (Luftwaffe) teslimatları 2014 yılına kadar geciktirebilir.[18] Luftwaffe için İlk İşletim Yeteneği (IOC; Initial Operating Capability) daha sonra ertelenmiş ve Avrupa hava ikmâl yeteneklerinin daha yüksek bütünleştirmeleri gibi alternatifler incelenmiştir.[19]

Aşağıdan bakıldığında A400M

29 Mart 2009'da Airbus CEO'su Tom Enders, Der Spiegel'e programın değişiklik yapılmadan iptal edilebileceğini söyledi.[20] OCCAR, katılımcı ülkelere sözleşmeyi 31 Mart 2009 tarihinden önce feshedebileceklerini hatırlattı.[21] Nisan 2009'da Güney Afrika Hava Kuvvetleri, gecikmeler ve artan maliyet nedeniyle A400M'ye alternatifler düşündüğünü açıkladı.[22] 5 Kasım 2009'da Güney Afrika siparişlerini iptal ettiğini açıkladı.[23] 12 Haziran'da New York Times, Almanya ve Fransa'nın altı ay boyunca siparişlerini iptal edip etmeme kararını ertelediklerini, İngiltere'nin ise Haziran ayı sonlarında karar vermeyi planladığını bildirdi. NYT ayrıca Şubat 2009'da Fransız Senatosu'na sunulan bir rapordan alıntı yaparak şunları kaydetti: "A400M bütçenin 5 milyar Euro üzerinde, programın 3-4 yıl gerisinde kalıyor [ve] havacılık uzmanları da Airbus'a yılda 1 milyar ila 1.5 milyar Euro arasında bir değere mal olduğunu tahmin ediyor."[24]

2009'da Airbus, programın en az 2.4 milyar € kaybetmesinin beklendiğini ve ihracat satışları olmadan bile başarılı olamayacağını kabul etti.[8] Bir PricewaterhouseCoopers denetimi, bütçenin 11.2 milyar Euro'yu aşacağını ve düzeltici önlemlerin 7.6 milyar Euro'luk bir aşımla sonuçlanacağını öngörmüştü.[25] Yedi Avrupa ülkesi 24 Temmuz 2009 tarihinde programın devam edeceğini açıklayarak sözleşmeyi yeniden müzakere etmek üzere ortak bir satın alma ajansı kurdular.[26] Financial Times, 9 Aralık 2009'da Airbus'un 5 milyar Euro ek sübvansiyon talep ettiğini bildirdi.[27] 5 Ocak 2010'da Airbus, ortak hükûmetler tarafından 5.3 milyar Euro eklenmediği sürece A400M'nin 5.7 milyar Euro'ya mal olabileceğini ve hurdaya çıkarılabileceğini,[28] gecikmelerin bütçesini % artırdığını tekrarladı.[29] Airbus yöneticilerinin, A400M'yi, A380 ve A350 XWB programlarıyla kaynaklar için rekabet ettiğini düşündükleri bildirildi.[30]

Haziran 2009'da Lockheed Martin, hem İngiltere'nin hem de Fransa'nın A400M'ye alternatif olarak C-130J ile ilgili ayrıntılı bilgi talep ettiğini söyledi.[31] 2011 yılında ADS Group, A400M teknolojilerinin yeni nesil sivil uçaklara köprü olacağını belirterek, İngiliz siparişlerinin kısa vadeli tasarruf için Amerikan uçaklarına kaydırılmasının kaçırılan işlerde daha pahalıya mâl olacağı konusunda uyardı.[32]

5 Kasım 2010'da Belçika, İngiltere, Fransa, Almanya, Lüksemburg, İspanya ve Türkiye sözleşmeyi sonuçlandırdı ve Airbus Military'ye 1.5 milyar € borç vermeyi kabul etti. Program o zaman öngörülen tarihinin en az üç yıl gerisindeydi. İngiltere siparişlerini 25'ten 22'ye, Almanya 60'tan 53'e indirirken, toplam sipariş 180'den 170'e düşmüş oldu.[33]

2013 yılında, Fransa'nın 50 uçağa yönelik bütçesi, geliştirme maliyetleri dâhil 152.4 milyon Euro (~200 milyon ABD doları) veya 178 milyon Euro (~235 milyon ABD doları) birim maliyetle 8.9 milyar Euro (~11.7 milyar ABD doları) idi.[34] 2013 Fransız Savunma ve Ulusal Güvenlik Beyaz Kitabı, taktik ulaştırma uçağı gereksinimini 70'ten 50'ye düşürdü.[35] A400M, helikopterle uçuş içi yakıt ikmali yapamadığından Fransa, 2016 yılında dört adet C-130J satın alacağını duyurdu.[36] Temmuz 2016'da Fransız havacılık laboratuvarı ONERA, 36.5 m (120 ft) hortum ve helikopter yakıt ikmaline izin veren drogue konfigürasyonunun başarılı rüzgâr tüneli denemelerini doğruladı. Önceki testler, amaçlanan 24 m (80 ft) hortumda, spoiler tarafından üretilen girdaplar nedeniyle dengesizlik buldu (108-130 kt hava hızına ulaşmak için kullanılan).[37]

1 Nisan 2016'da ADS, 2015'in başlarında İtalyan tedarikçi Avio Aero tarafından üretilen 14 pervane dişli kutusunu (PGB) etkileyen üretim hatalarına değinildiğini belirtti. Halka dişlisini zayıflatan bir ısıl işlem sürecini içeren sorun, başka hiçbir PGB'yi etkilemedi; ilgili ünitelerin değiştirilmesi gerekiyordu. Airbus şunları kaydetti: "partinin tamamen değiştirilmesini bekleyen herhangi bir uçak, birden fazla etkilenen pervane dişli kutusu takılı olmadan uçmaya devam edebilir ve sürekli denetimlere tabidir." Bir başka PGB sorunu, manyetik bir sensör tarafından korunan yağ sistemine küçük metalik partiküller sızdıran, giriş pinyon tapası çatlamasıydı; bundan sadece sağa dönen pervanelere sahip, 1 ve 3 no'lu motorlar etkilenirdi. Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA), anında kanatta inceleme yapılmasını zorunlu kılan bir Uçuşa Elverişlilik Direktifi yayınladı ve ardından hasar kanıtı bulunursa değiştirilmesi istendi.[38] 27 Nisan 2016'da Airbus, önemli bir PGB onarım maliyeti olabileceği konusunda uyardı.[39] Temmuz 2016'da, denetim aralıklarını büyük ölçüde uzatan bir geçici PGB düzeltmesi onaylandı.[40]

Mayıs 2016'da Airbus, bir Fransız A400M'sinin gövde kısmında 2011 yılında kalite kontrol denetimleri sırasında tespit edilen bir çatlama davranışının bulunduğunu; güvenliği etkilemediği için düzenli bakım/yükseltme programları sırasında tamir edilebileceğini doğruladı.[41][42] 7X6 olarak bilinen alüminyum alaşımı, çeşitli merkezi çerçevelerde kullanıldı; kimyası, çevresel koşullarla birlikte, çatlak yayılmasına yol açtı. Alaşım gelecekteki uçaklardan çıkarıldı; erken A400M'lerden çıkarmak için yedi aya kadar sürebilecek bir güçlendirme düşünüldü.[43]

29 Mayıs 2016'da Enders, Bild am Sonntag'da yayınlanan bir röportajda, A400M'nin "büyük sorunlarının" bir kısmının Airbus'un kendi yapımı olduğunu kabul etti: "Motor sorunlarını hafife aldık... Airbus, bazı tanınmış Avrupalı liderlerce deneyimsiz bir konsorsiyum tarafından yapılan bir motoru kullanmaya ikna edilmesine izin vermişti." Üstelik, motor için tüm sorumluluğu üstlenmişti.[44] 27 Temmuz 2016'da Airbus, teslimat sorunları ve ihracat beklentileri konusunda 1 milyar dolarlık bir ücret aldığını doğruladı.[45] Enders şunları söyledi: "Endüstriyel verimlilik ve A400M'nin askeri işlevlerinin aşamalı olarak tanıtılması hâlâ programın gerisinde kalıyor ve zorlu olmaya devam ediyor."[46]

Uçuş testi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk uçuştan önce, Europrop TP400 motorunda gerekli havada test süresi, ilk olarak 17 Aralık 2008'de uçan bir C-130 test yatağı uçağı kullanılarak kazanıldı.[47] 11 Aralık 2009'da A400M'nin ilk uçuşu Sevilla'da gerçekleştirildi.[1] 8 Nisan 2010'da ikinci A400M ilk uçuşunu yaptı.[48] Temmuz 2010'da, üçüncü A400M havalandı ve bu noktada filo 100'den fazla uçuşta 400 saat uçtu.[49] Temmuz 2010'da A400M, kanat nihai yük testini geçti.[50] 28 Ekim 2010'da Airbus yakıt ikmâli ve hava indirme testlerinin başladığını duyurdu.[51] Ekim 2010'a kadar A400M, sertifikasyona ulaşması beklenen 2700 saatin 672 saatini uçmuştu.[52] Kasım 2010'da ilk paraşütçü atlamaları yapıldı; hava dalışı yapanlar arasında Airbus kıdemli yöneticisi Enders ve A400M proje yöneticisi Bruno Delannoy da vardı.[53]

26 Haziran 2008'de Sevilla'daki dünya sunumu sırasında ilk A400M

2010'un sonlarında, kod adı MSN1 olan uçuş testi uçağında, kanadın ön kenarlarına yerleştirilmiş aygıtlar kullanılarak simüle edilmiş buzlanma testleri yapıldı. Bunlar, yatay kuyruk çarpmasına neden olan bir aerodinamik sorunu ortaya çıkardı ve bu sorun, tahliye havasıyla beslenen buzlanma önleyici ekipmanın takılması için altı haftalık bir güçlendirme ile çözüldü; üretim uçakları benzer şekilde donatılmıştır.[54] Kış testleri Şubat 2011'de İsveç'in Kiruna kentinde yapıldı.[55] Mart 2012'de, Bolivya'da La Paz'da 4.061,5 m (13.325 ft) ve Cochabamba'da 2.548 m (8.360 fit) yükseklikte yüksek irtifa kalkış ve iniş testleri yapıldı.[56][57]

Nisan 2011 itibarıyla, 450'den fazla uçuş ile toplamda 1.400 uçuş saati gerçekleştirilmişti.[58] Mayıs 2011'de TP400-D6 motoru EASA'dan sertifika aldı.[59] Mayıs 2011'de, A400M filosu 500 uçuşta toplam 1.600 saate ulaştı; bu Eylül 2011'e kadar toplam 2.100 saat ve 684 uçuşa yükseldi.[60] Bir şanzıman sorunu nedeniyle, 2011 Paris Air Show'da bir uçuş gösterisi yerine statik ekranda bir A400M gösterildi.[61] Ekim 2011'e kadar toplam uçuş saati 784 uçuş üzerinden 2.380'e ulaşmıştı.[54]

Mayıs 2012'de, kod adı MSN2 olan uçuş testi uçağı, Almanya'daki Cottbus-Drewitz Havalimanı'nda bir çim şerit üzerinde asfaltsız pist denemeleri yapmak için bir hafta zaman geçirecekti.[62] 23 Mayıs'ta, reddedilen bir kalkış testi sırasında, sol taraftaki ana tekerlekler pist yüzeyini kırdığında denemeler kısa kesildi. Airbus Military, uçağın davranışını "mükemmel" bulduğunu belirtti. Hasarsız uçak Toulouse'a döndü.[62]

Royal International Air Tattoo 2012'de uçak resmen "Atlas" olarak adlandırıldı.[63][64]

14 Mart 2013'te A400M'ye EASA tarafından tip sertifikası verildi ve böylece uçağın hizmete giriş izni alındı.[65]

Üretim ve teslimat

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk A400M'nin montajı, 2007 yılının başlarında EADS İspanya'nın Sevilla fabrikasında başladı. Yurtdışındaki diğer tesislerde üretilen büyük parçalar Airbus Beluga taşıyıcıları tarafından Sevilla tesisine getirildi. Şubat 2008'de, ilk A400M için dört Europrop TP400-D6 uçuş test motoru teslim edildi.[66] Bir test uçak gövdesinin statik yapısal testleri 12 Mart 2008'de İspanya'da başladı.[67] 2010 yılına kadar Airbus, yılda 30 uçak üretmeyi planlıyordu.[68] Türk ortak Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, ilk A400M bileşenini 2007 yılında Bremen'e teslim etti.[69]

15 Ocak 2010'da dördüncü uçuşu sırasında ilk A400M

Başlangıçta 2008'in başlarında yapılması planlanan ilk uçuş, gecikmeler ve mali baskılar nedeniyle ertelendi. EADS Ocak 2008'de, gecikmeye motor sorunlarının neden olduğunu açıkladı. Temmuz 2008 için belirlenen yeniden planlanan ilk uçuş tekrar ertelendi. EASA CS-25 kapsamındaki sivil sertifikayı, askerî kullanımlar için sertifika takip edecekti. 26 Haziran 2008'de A400M, İspanya Kralı I. Juan Carlos başkanlığındaki bir etkinlikte Sevilla'da hangardan çıktı.[70]

12 Ocak 2011'de seri üretim resmen başladı.[71] 1 Ağustos 2013'te, ilk A400M Fransız Hava Kuvvetleri'ne teslim edilirken, 30 Eylül 2013'teki bir törenle ise resmen teslim edildi.[72][73] 9 Ağustos 2013'te ilk Türk A400M'si ilk uçuşunu Sevilla'dan gerçekleştirdi;[74] Mart 2015'te Malezya ilk A400M'sini teslim aldı.[75]

Mayıs 2015'te üye ülkelerin A400M'nin geliştirme ve üretimindeki ilerlemeyi gözden geçirmek ve izlemek için bir Program İzleme Ekibi (PMT) oluşturdukları ortaya çıktı. PMT, Sevilla'daki son montaj hattını ve diğer üretim tesislerindeki üretimi denetleyecekti. İlk sonuçlar, Airbus'un bunları ayrı programlar olarak ele alarak üretim, geliştirme ve güçlendirme için bütünleşik bir yaklaşımdan yoksun olduğunu gözlemledi.[76]

A400M gösterim uçağı İngiltere'ye, RIAT 2019 gösterisi için geldi

9 Mayıs 2015'te ilk deneme uçuşunda Sevilla'da bir A400M düştü.[77] Soruşturma sırasında Almanya, Malezya, Türkiye ve İngiltere uçuşlarını askıya aldı.[78] İlk odak noktası, kazanın belirli manevraları sağlamak için yakıt tanklarını dengelemeye yönelik yeni yakıt tedarik yönetimi yazılımından kaynaklanıp kaynaklanmadığıydı; Airbus, operatörlere tüm Motor Kontrol Ünitelerini (ECU'lar) denetlemelerini bildiren bir güncelleme yayınladı.[79] Araştırmacılar tarafından incelenen kilit bir senaryo, yazılım yüklemesi sırasında tork kalibrasyon parametre verilerinin yanlışlıkla üç motorda silinerek FADEC operasyonlarının engellenmesi şeklindeydi.[80] 3 Haziran 2015'te Airbus, araştırmacıların "bir, iki ve üç no'lu motorların kalkıştan sonra donmuş güç yaşadığını ve mürettebatın güç ayarını normal şekilde kontrol etme girişimlerine yanıt vermediğini" doğruladığını duyurdu.[81]

İspanya Savunma Bakanlığı 11 Haziran 2015'te prototiplerin test uçuşlarını yeniden başlatabileceğini ve yakında daha fazla izin verilebileceğini açıkladı.[82] RAF, 16 Haziran 2015'te A400M uçuşlarındaki askıya alma kararını kaldırdı ve ertesi gün bunu Türk Hava Kuvvetleri tarafından verilen karar takip etti.[83] 19 Haziran 2015'te teslimatlar yeniden başladı.[84] Haziran 2016'da, Fransız Hava Kuvvetleri, havadan malzeme atma gibi taktik görevleri yerine getirebilen ilk dokuzuncu A400M'yi kabul etti. Gözden geçirilmiş standart, kokpit zırhı ve savunma yardımcıları sistem ekipmanının eklenmesinin yanı sıra uçuşta yakıt aktarma ve alma iznini de içermektedir.[85]

Tasarım

[değiştir | kaynağı değiştir]
A400M kargo bölümü

Airbus A400M, Hercules ve Transall'ın eski sürümleri olan asıl olarak değiştirilmek üzere ayarlandığı uçaklarla karşılaştırıldığında hava taşıma kapasitesini ve menzilini artırmaktadır. A400M ile kargo kapasitesinin hem yük hem de hacim olarak halihazırda yerine geçeceği uçaklara göre iki katına çıkması öngörülmüş ve menzil de önemli ölçüde arttırılmıştır. Kargo alanı, rampa hariç 17.71 m (58.1 ft) uzunluğunda, 4.00 m (13.12 ft) genişliğinde ve 3.85 m (12.6 ft) yüksekliğindedir (veya kanadın 4.00 m (13.12 ft) geri tarafında).[86] Azami 37 ton (41 kısa ton) taşıma kapasitesi 2.000 nmi'nin (3.700 km; 2.300 mil) üzerinde taşınabilir.[87] A400M, kargo taşıma, asker taşıma ve tıbbi tahliye dâhil olmak üzere birçok yapılandırmada çalışabilir. Kısa, yumuşak zemin pistlere inebilecek şekilde ve uzun menzilli kargo taşımacılığı uçuşlarında kullanılmak üzere tasarlanmıştır.[86] A400M, altı Land Rover Defender ve treyler ya da iki hafif zırhlı araç veya bir damperli kamyon ve ekskavatör ya da bir Patriot füze sistemi veya bir Puma ya da Cougar helikopteri veya bir kamyon ve 25 tonluk treyler taşıyabilecek kadar büyüktür.[88]

Yan uçuş kontrol çubuğu ve cam kokpitli kokpit aviyonikleri

A400M, uçuş kontrol çubuğu kontrolörleri ve uçuş zarfı korumasına sahip bir fly-by-wire uçuş denetim sistemine sahiptir. Diğer Airbus uçakları gibi A400M de tam bir cam kokpite sahiptir. Çoğu sistem, hafif bir şekilde A380'inkilere dayanmaktadır, ancak askerî görev için değiştirilmiştir. Hidrolik sistem, birincil ve ikincil uçuş kontrol çalıştırıcılarına, iniş takımlarına, tekerlek frenlerine, kargo kapısına ve isteğe bağlı hortum ve drogue yakıt ikmali sistemine güç sağlayan çift 207 bar (3.000 psi) kanala sahiptir. A380'de olduğu gibi üçüncü bir hidrolik sistem yoktur. Bunun yerine iki elektrik sistemi vardır; biri çift kanallı elektrikle çalışan hidrolik aktüatör seti, diğeri ise elektrik/hidrolik olarak güçlendirilmiş hibrit aktüatör dizisidir. Benzer olmayan yedeklilik, savaş hasarına karşı daha fazla koruma esnekliği sağlar.[89]

Uçağın yapısının yüzde 30'dan fazlası kompozit malzemelerden yapılmıştır. 42.4 m (139 ft) açıklıklı kanat, esas olarak kanat kirişleri, 19 m (62 ft) uzunluğunda, 12–14 mm (0.47-0.55 inç) kalınlığında kanat kaplamaları ve diğer parçaları içerir şekilde karbon elyaf takviyeli plastik bileşenlerden yapılmıştır. Kanat yaklaşık 6.500 kg (14.330 lb) ağırlığındadır ve 25.000 kg'a (55.116 lb) kadar yakıt taşıyabilir ve kaldırabilir.[90] 8.1 en boy oranına, 5.6 m (18 ft) geniş bir akora ve yüzde 25 ortalama aerodinamik akorda 15 derecelik bir süpürme açısına sahiptir.[91]

A400M'de T-kuyruk yapılanması vardır. Dikey sabitleyici 8.02 m (26.3 ft) yüksekliğindeyken, yatay sabitleyici 32.5 derecelik bir geriye açı ile 19.03 m (62.4 ft) genişliğindedir.[91]

Hamilton Sundstrand üretimi A400M pervanesi, 2009 Paris Havacılık Gösterisinde sergilenirken

Ratier-Figeac[b] FH385 pervaneleri saat yönünün tersine dönerken FH386 saat yönünde döner.[92] Sekiz kanatlı motor pala pervaneleri dokuma bir kompozit malzemeden yapılmıştır. Her biri 8.250 kW (11.000 hp) olarak hesaplanmış dört Europrop TP400-D6 motoruyla hareket eder.[86] TP400-D6 motoru, Batı'da operasyonel kullanıma giren en güçlü turboprop motordur.[59]

A400M, her kanatta ters yönde dönen pervaneleriyle uçarken

Her kanattaki pervane çifti, pervanelerin uçları iki motor arasındaki orta noktaya doğru yukarıdan ilerler şekilde birbirine zıt yönlerde döner. Bu, tüm pervanelerin aynı yöne döndüğü çok motorlu pervane tahrikli uçakların ezici çoğunluğunun tersine bir durumdur. Ters dönüş, motorlardan ikisine takılan bir dişli kutusu kullanılarak sağlanır ve yalnızca pervane ters yönde döner; dört motorun tümü aynıdır ve aynı yöne döner. Bu, aynı uçak için stokta iki farklı "değiştirilebilir" motor bulundurma ihtiyacını ortadan kaldırarak bakım ve tedarik maliyetlerini basitleştirir; down between engines (DBE) olarak adlandırılan bu yapılandırma, daha fazla kaldırma kuvveti üretilmesini sağlar ve her kanattaki tork ve pervane akışını azaltır. Ayrıca, bir dıştan takma motor arızası durumunda yalpalamayı azaltır.[93] Bu kazanımlardan dolayı, dikey dengeleyicinin boyutu yüzde 17 oranında küçültülebilirken, yatay dengeleyicilerin boyutu yüzde 8 oranında küçültülebilir.[91]

İleriye dönük kızılötesi gelişmiş görüş sistemi (EVS) kamerası, düşük görünürlük koşullarında gelişmiş arazi görünümü sağlar. EVS görüntüleri, alçak irtifa uçuşları için HUD'da görüntülenir ve bu, gece veya bulutta taktik görevlerde uçma değerini gösterir.[89] EADS ve Thales, A400M için yeni Çok Renkli Kızılötesi Uyarı Sensörü (MIRAS, Multi-Colour Infrared Alerting Sensor) füze uyarı algılayıcısını sağlamaktadır.[94][95]

A400M, kokpitin üzerine monte edilmiş, drogue (probe-and-drogue) donanımlı tankerlerden yakıt almasını sağlayan çıkarılabilir bir yakıt ikmâl sondasına sahiptir.[86] İsteğe bağlı olarak, alıcı sonda, boom (flying boom) donanımlı tankerlerden yakıt almak için gövdeye monte edilmiş bir UARRSI yuvası ile değiştirilebilir.[96] Ayrıca, iki kanada ekli hortum ve kanat altı yakıt ikmâl bölmeleri veya bir merkez hattı Hortum ve Tambur ünitesi ile donatıldığında uçak, bir tanker görevi görebilir.[86] Yakıt ikmal podları, yakıtı diğer uçaklara 20.0 kg/s (2.640 lb/dak) hızında aktarabilir.[88]

A400M, arka yan kapıların önünde konuşlandırılabilir bölmelere sahiptir ve paraşütçülerin, hava akımına (kayma akışı) çarpmadan önce uçaktan kurtulmaları için zaman kazanmaları için tasarlanmıştır.[97]

Operasyonel geçmiş

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Fransız A400M, Exercise Mobility Guardian 2017 tatbikatı sırasında havadan indirme gerçekleştirirken.
Bir Alman A400M, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında NATO hava sahasında devriye gezen ABD Donanması'na ait bir FA-18E Super Hornet'e yakıt ikmâli yapıyor.

29 Aralık 2013'te Fransız Hava Kuvvetleri, A400M'nin ilk operasyonel görevini gerçekleştirdi: Serval Harekâtını desteklemek için bir uçak Mali'ye uçtu.[98]

10 Eylül 2015'te Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), dört uçaklık bir filo ile gerçekleştirilen 300 sorti üzerinden 900 saat uçarak uçuş saatleri açısından A400M filo lideri ilân edildi. RAF'ın Ağır Uçak Test Filosundan sorumlu Hv.Bnb. Glen Willcox, kariyerinin başlarında bir uçak için güvenilirlik düzeylerinin yüksek olduğunu ve gece görüş gözlüğü denemelerinin, sıcak ve soğuk ıslanma, gürültü nitelendirme testlerinin ve kargo için ilk bağlama şemalarının zaten tamamlandığını doğrulamıştı. Mart 2015'te, RAF'ın ilk operasyonel görevi, Kıbrıs, RAF Akrotiri Üssü'ne kargo uçurarak gerçekleşti.[99]

A400M programında yaşanan politik ve finansal gecikmeler İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerinin, C-17'yi geçici olarak stratejik nakliye uçağı gereksinimini karşılayacak uçak olarak seçen Kısa Dönemli Stratejik Uçak (STSA; Short-Term Strategic Aircraft) programını, A400M kullanıma girene kadar başlatma kararı almasına neden olmuştur. C-17'nin kullanıma girdiğinden beri sağladığı tecrübeye dayanarak, RAF orijinal anlaşmayı büyüttü. 21 Temmuz 2004'te, Geoff Hoon A400M üretime başlamaya doğru gittiği halde, RAF'ın kontrat sonunda dört adet C-17 alacağını açıkladı. Aynı zamanda bir C-17 için takip isteği de çıkardılar ve daha fazla A400M üretim gecikmeleri sonucunda oluşan endişeler yüzünden, ABD Hava Kuvvetlerinin uzatmalı üretim isteğine bağlı olarak fazladan üç adet C-17 daha alınmasını planlamaktaydılar.[100]

Kanada 5 Temmuz 2006'da eski C-130E ve H modellerinin yerine geçebilmesi amacı ile 17 yeni taktik nakliye uçağı için teklif hazırladı.[101] A400M, sipariş için Lockheed C-130J ile rekabet etmek zorunda idi. Airbus A400M'leri Kanada Hava Kuvvetlerinin orta-menzilli nakliyeleri olarak hizmet vereceklerken, hükûmet uzun-menzilli nakliye uçağı olarak kullanacağı 4 adet Boeing C-17 için ayrı bir satın alma isteği yayınladı. 22 Kasım 2006 tarihi itibarı ile Kanada Hükûmeti A400M'in test uçuşlarının yapılamadığını ve testlerinin karşılaştırılamayacağından söz ederek resmi olmayan kanallardan kontratı Lockheed Martin'e C-130J modelleri için vermiş durumdadır.[102]

Eylül ve Ekim 2017'de, Karayipler'deki Irma Kasırgası'nın ardından Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık'tan A400M'ler, bir Puma helikopteri, yiyecek, su ve diğer yardım malzemeleri teslim ederek ve mahsur kalan insanları tahliye ederek afet yardım operasyonlarına katıldı.[103][104]

24 Temmuz 2018'de Alman Luftwaffe, ilk kez savaş koşullarında bir A400M kullandı ve 75 askerini Wunstorf'tan Mezar-ı Şerif'e taşıdı.[105] Alman Hava Kuvvetleri Müfettişi Ingo Gerhartz bunu bir "kilometre taşı" olarak nitelendirdi; çünkü bu, aktif savaş bölgesinde bu tür bir ilk görevdi ve zırhlama kitinin tamamen işlevsel olduğunu göstermekteydi.[106]

7 Eylül 2018'de Fransız Hava ve Uzay Kuvvetleri, çoğunlukla Barkhane Operasyonu için ikmâl görevlerinde uçan 14 uçaklık A400M filosuyla 10.000 uçuş saati kaydettiklerini açıkladı.[107]

Alman hükûmeti, 53 uçaklık siparişinin son 13 A400M'sini satmayı planlamıştı, ancak bu teklife herhangi bir alıcı çekmeyi başaramadı. Bunun yerine, hükûmet onları hizmette istihdam etmeye karar verdi. Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen, 2 Ocak 2019 tarihinde Wunstorf Hava Üssüne yaptığı bir ziyarette, 13 adet A400M'nin çok uluslu bir hava ikmâl kanadı oluşturmak için kullanılacağını açıkladı. Wunstorf'ta açığa çıkan yer eksikliği ve daha fazla esneklik nedeniyle (Avrupa kıta alanının ortasına daha yakın olan), gelecekteki hava kanadı güney Almanya'daki Lechfeld Hava Üssü'nde kurulacaktı.[108]

2019'da, tanker konfigürasyonundaki bir Alman A400M, Almanya'nın IŞİD'e müdahalesinin bir parçası olarak müttefik uçaklarına yakıt ikmâli yapmak üzere Ürdün'deki Muwaffaq Salti Hava Üssü'ne konuşlandırılan Airbus A310 MRTT'nin yerini aldı.[109]

Ağustos 2021'de, Kabil Havalimanı tahliyelerine yardımcı olmak için Belçika, Fransa, Almanya, İspanya, Türkiye ve İngiltere tarafından toplam 25 A400M bölgeye konuşlandırıldı.[110][111][112][113] Alman A400M'ler, 35 uçuşla 5347 kişiyi tahliye etti.

İhracat

[değiştir | kaynağı değiştir]
RAF A400M Atlas'ı, Mayıs 2017'de Güney Galler'deki bir plajdan (kum zemin testi için) havalanıyor.
Malezya Kraliyet Hava Kuvvetleri A400M'si
  • Şili

Temmuz 2005'te, Şili Hava Kuvvetleri üç uçak için bir Mutabakat Zaptı imzaladı,[114] ancak herhangi bir sipariş verilmedi; Şili, Brezilyalı Embraer KC-390'ı satın almak için görüşmelere başladığını duyurdu.[115]

  • Çek Cumhuriyeti

Şubat 2017'de Çek Savunma Bakanlık yetkilileri, Almanya'dan ortak bir A400M kiralamasıyla ilgilendiklerini açıkladı.[116]

  • Macaristan

Eylül 2020'de Macaristan, Almanya ile sözleşmeli olarak 10 adet A400M ile Lechfeld Hava Üssü'nde kurulacak Çok Uluslu Hava Taşımacılığı Birimi'nin ilk ortağı olarak seçildi.[117]

  • Endonezya

Ocak 2017'de Endonezya, ülkenin askerî hava ikmâl yeteneklerini artırmak için beş A400M'nin satın alınması kararını onayladı.[118] Mart 2017'de, Endonezya havacılık şirketlerinden oluşan bir konsorsiyumu temsil eden Pelita Air Services tarafından Airbus ile bir niyet mektubu imzalandı.[119] Mart 2018'de, Endonezya Hava Kuvvetleri ve devlet kuruluşu Endonezya Ticaret Şirketi (ITC), Endonezya Hava Kuvvetleri tarafından mürettebatlandırılacak ve takımadalardaki malların fiyatlarının dengelenmesine yardımcı olacak bir hava taşımacılığı rolünde hareket edecek iki adet A400M sipariş etmeyi düşündüklerini açıkladı. Taraflar, uçağın normal bir hava kargo taşıyıcısının yapamayacağı kaba iniş pistlerine inip kalkabilme kabiliyetinin yanı sıra endüstriyel ofset olasılığıyla da ilgilendiler.[120] Kasım 2021'de Airbus, Endonezya Savunma Bakanlığı'nın Airbus ile iki adet A400M için bir anlaşma imzaladığını ve dört ek uçak için niyet mektubu şeklinde bir seçenek olduğunu doğruladı.[121]

  • Kazakistan

Eylül 2021'de Kazakistan, Kazakistan Hava Kuvvetleri için iki adet A400M satın almak üzere Airbus ile bir anlaşma imzaladı.[122]

  • Malezya

Aralık 2005'te Malezya Kraliyet Hava Kuvvetleri, C-130 Hercules filosunu tamamlamak amacıyla dört adet A400M sipariş etti.[123]

  • Güney Afrika

Aralık 2004'te Güney Afrika, Airbus Askerî ekibine endüstriyel bir ortak olarak katılmasıyla birlikte, yaklaşık 837 milyon € maliyetle sekiz A400M satın alacağını duyurmuştu. Teslimatlar 2010'dan 2012'ye kadar bekleniyordu.[124] 2009'da Güney Afrika Cumhuriyeti, artan maliyetleri gerekçe göstererek sekiz uçağın tümünün satın alınma kararını iptal etti. 29 Kasım 2011'de Airbus Military, Armscor'a 837 milyon Euro değerindeki teslimat öncesi ödemeleri iade etmek için bir anlaşmaya vardı.[125]

  • Güney Kore

Şubat 2019'da, Güney Kore Savunma Tedarik Programı İdaresi (DAPA), İspanya'nın belirsiz sayıda KAI T-50 Golden Eagle ve KAI KT-1 Woongbi eğitim uçaklarını A400M hava taşıyıcılarıyla değiştirme önerisini doğruladı.[126]

Çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
A400M Grizzly

Beş prototip ve geliştirme uçağı bu şekilde adlandırıldı, altıncı uçak iptal edildi.

A400M-180 Atlas

Üretim çeşidi

Kazalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kod adı MSN23 olan bir A400M, 9 Mayıs 2015'te ilk test uçuşunda İspanya'nın Sevilla kentindeki San Pablo Havalimanı'ndan kalkıştan kısa bir süre sonra düştüğünde dört İspanyol Airbus mürettebatının ölmesine ve diğer ikisinin ciddi şekilde yaralanmasına yol açan bir kırıma uğramıştı. Test uçuşu yapan uçağın Türk Hava Kuvvetleri için üretildiği açıklandı.[127] Mürettebat, havalandıktan sonra, acil iniş yapmaya çalışırken bir elektrik direğine çarpmadan önce, teknik bir arıza nedeniyle[128] kazadan hemen önce hava trafik kontrolörleri ile temasa geçti.[129] Kaza, FADEC sisteminin yanlışlıkla bir dosya silme işlemi nedeniyle motor sensörlerini düzgün bir şekilde okuyamamasından kaynaklanıyordu ve bu da dört pervaneli motordan üçünün kalkış sırasında "Rölanti" modunda (Idle mode) kalmasına bağlandı.[130]

Kullanıcılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Eylül 2021 itibarıyla A400M kullanıcıları
  Geçerli kullanıcılar
  Gelecekte olası kullanıcılar
A400M kullanıcıları (30 Kasım 2021 (2021-11-30) itibarıyla)
Tarih Ülke Sipariş Teslimatlar Hizmete giriş
tarihi 		Notlar
27 Mayıs 2003  Almanya 53 37[2] Aralık 2014[131] Sipariş 60'tan 53'e düşürüldü (artı 7 opsiyon)[132] ve 10'u uluslararası taşımacılık ittifakına entegre edilecek.[117]
 Fransa 50 18[2] Ağustos 2013[133]
 İspanya 27 11[2] Kasım 2016[134] 2010 Yılında €3,453M Euro olan asıl bütçe €5,493M Euro'ya yükselmiştir.[135] 13 uçağının teslimatı 2025-2030'a kadar ertelendi.[136]
 Birleşik Krallık 22 20[2] Kasım 2014[137] Sipariş 25'ten "en az 22"ye düşürüldü.[138] 2020'lerin sonu için ek uçak alımı planlanıyor.[139]
 Türkiye 10 10[2] Nisan 2014[140] A400M siparişleri 30 Mart 2022'de tamamlandı.[141]
 Belçika 7 5[2] Aralık 2020[142]
 Lüksemburg 1[2] 1[143] Ekim 2020[143] İki uluslu bir filonun parçası olarak Belçika'da konuşlandırıldı.[144]
8 Aralık 2005  Malezya 4 4[2] Mart 2015[145] A400M'yi satın alan ilk NATO dışı ülke. Son A400M Mart 2017'de teslim edildi.[145]
1 Eylül 2021  Kazakistan 2[122] 0 2024 (beklenen)[122] Teslimatlar 2024'ten itibaren planlanıyor.[122]
18 Kasım 2021  Endonezya 2 (4 opsiyon) 0 Belirsiz Belirsiz Ülkenin askeri hava ikmâl yeteneklerini artırmak için iki A400M sipariş edildi, dört ek uçak için bir seçenek de içeriyor.[121]
Toplam: 178[2] 106[2]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Airbus A400M siluetleri
A400M operasyon menzili;
  20 ton ile
  30 ton ile
Referans merkezi: Paris, Fransa
  • Mürettebat: 3-4 (2 pilot, 3. isteğe bağlı, 1 yükleme sorumlusu)
  • Kapasite: 37.000 kg (82.000 lb), 116 tam teçhizatlı asker/paraşütçü, 66 sedye ve 25 tıbbi personel,
  • Uzunluk: 43.8 m (143 ft 8 in)
  • Kanat Açıklığı: 42.4 m (139 ft 1 in)
  • Yükseklik: 14.6 m (47 ft 11 in)
  • Boş Ağırlık: 70 ton (154.000 lb)
  • Azami Kalkış Ağırlığı: 130 ton (287.000 lb)
  • Toplam İç Yakıt: 46.7 ton (103.000 lb)
  • Azami İniş Ağırlığı: 114 ton (251.000 lb)
  • Azami Faydalı Yük: 37 ton (82.000 lb)
  • Motor (prop): EPI (EuroProp International) TP400-D6[146]
    • Prop cinsi: Turboprop
    • Prop sayısı: 4
    • Ana güç: 8.250 kW (11.000 hp)
  • Azami seyir hızı: 780 km/s (421 kt)
  • Seyir hızı aralığı: Mach 0.68 - 0.72
  • Azami Görev Hızı: 300 kt CAS (560 km/h, 350 mph)
  • İlk Seyir İrtifası: at MTOW: 9.000 m (29.000 ft)
  • Azami İrtifa: 11.300 m (37.000 ft)
    • Azami Görev Yüksekliği - Özel Harekât: 12.000 m (40.000 ft)
  • Menzil :Azami yük ile: 3.300 km (1.782 nmi) (uzun menzilli seyir hızı; MIL-C-5011A'ye göre)
    • 30-ton yük ile menzil: 4.800 km (2.592 nmi)
    • 20-ton yük ile menzil: 6.950 km (3.753 nmi)
    • Yüksüz Uçuş: 9.300 km (5.022 nmi)
  • Taktik Kalkış Mesafesi: 940 m (3 080 ft) (Şartlar: uçak ağırlığı 100 ton, ham pist, ISA, deniz seviyesi)
  • Taktik İniş Mesafesi: 625 m (2 050 ft) (bkz. üst)
  • Dönüş yarıçapı (Yerde): 28.6 m

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Beş prototip ve geliştirme uçağını içerir ve bir tanesi teslimattan önce düşmüştür.
  2. ^ 2003 yılında Hamilton Sundstrand şirketi Ratier-Figeac, A400M için pervane üretme sözleşmesini aldı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Updated- Pictures & Video: Airbus celebrates as A400M gets airborne". flightglobal.com. Flight International. 11 Aralık 2009. 14 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k "Orders, Deliveries, In Operation Military aircraft by Country - Worldwide" [Ülkelere Göre Siparişler, Teslimatlar, İşletimdeki Askeri uçaklar - Dünya çapında] (PDF). airbus.web.factory.eu.airbus.com (İngilizce). Airbus. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022. 
  3. ^ RAF – A400m., MOD, 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Mayıs 2010 
  4. ^ Hewson, Robert (30 Kasım 2001). The Vital Guide to Military Aircraft [Askeri Uçaklar İçin Hayati Rehber]. 2 (İngilizce). Airlife Press, Ltd., The Crowood Press. ISBN 978-1840370652. Bugün dünya çapında faaliyette olan en önemli savaş uçaklarına kısa, son derece ayrıntılı ve mükemmel şekilde resimli bir referans çalışması. Ayrıntılı metin, tam program ve hizmet ayrıntıları ile eksiksiz tip spesifikasyonları ile bu cilt, dünya çapında ön saflarda hizmet veren 100'den fazla askeri uçak için temel verileri sağlar. (A concise, highly detailed and superbly illustrated reference work to the most important combat aircraft in operation throughout the world today. With detailed text, full program and service details, plus complete type specifications, this volume provides the key data for well over 100 military aircraft in front-line service worldwide.). 
  5. ^ López Díez, J.L.; Asenjo Tornell, J.L. (3 Ekim 2018). A400M aircraft: Design requirements & conceptual definition (PDF). Madrid, İspanya. ss. 10-12. 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022. 
  6. ^ "Tracing the tangled roots" (PDF). Flight International. 9-15 Kasım 2004. s. 59. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ "Tracing the tangled roots" (PDF). flightglobal.com. Flight International. 9-15 Kasım 2004. s. 60. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  8. ^ a b Michaels, Daniel (2 Aralık 2009). "Airbus Transport Is Almost Ready for Takeoff". The Wall Street Journal. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Lewis, Paul (13 Mayıs 2003). "USA blasts A400M engine choice" [ABD, A400M motor seçimini patlattı]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015. 
  10. ^ Aguera, Martin (21 Nisan 2003). "Non-European engine may power A400M". Defense News. 18 (16). Berlin, Almanya. s. 1. ISSN 0884-139X. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022 – NewsBank vasıtasıyla. 
  11. ^ "EADS backs European supplier for Airbus military plane" [EADS, Airbus askeri uçağı için Avrupalı tedarikçiyi destekliyor]. spacewar.com (İngilizce). Paris, Fransa: AFP. 6 Mayıs 2003. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022. 
  12. ^ Schwarz, Karl (Temmuz 2003). "A400M: Fewer aircraft - higher price" [A400M: Daha az uçak - daha yüksek fiyat]. flug-revue.rotor.com (İngilizce). Flug Revue. s. 62. ISSN 0015-4547. 25 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "South Africa to Cancel its A400M Order" [Güney Afrika, A400M Siparişini İptal Edecek]. defenseindustrydaily.com (İngilizce). Defense Industry Daily. 5 Kasım 2009. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2012. 
  14. ^ "Products & Services (Aerospace) > Airbus A400M work packages" [Ürünler ve Hizmetler (Havacılık) > Airbus A400M iş paketleri] (İngilizce). Composites Technology Research Malaysia. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2018. 
  15. ^ Harvey, Dave (16 Temmuz 2010). "Will the world buy the A400M?" [Dünya A400M'yi satın alacak mı?]. bbc.co.uk (İngilizce). BBC News. 16 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  16. ^ Regan, James; Hepher, Tim (9 Ocak 2009). "EADS wants A400M contract change, adds delay" [EADS, A400M sözleşme değişikliği istiyor, gecikme ekliyor]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2011. Uçak, --Afganistan gibi çatışma bölgelerinde ulaşım kapasitesindeki boşlukları kapatmak veya insani misyonlar yürütmek için tasarlanmıştır-- devasa turbo pervaneli motorlarının yapımındaki gecikmelerden etkilendi ve tedarikçilerle kamuoyunda bir tartışmaya yol açtı. (The plane -- designed to plug gaps in transport capacity in conflict zones like Afghanistan or to carry out humanitarian missions -- has been hit by delays in building its massive turbo-prop engines, sparking a public row with suppliers.) 
  17. ^ "Airbus A400M military transport reportedly too heavy and weak" [Airbus A400M askeri taşıyıcının çok ağır ve zayıf olduğu bildirildi]. thelocal.de (İngilizce). TheLocal. 12 Ocak 2009. 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2010. Yedi ülkeyi temsil eden Avrupa askeri işbirliği örgütü OCCAR tarafından şimdiye kadar toplam 180 uçak 20 milyar € (26.8 milyar $) karşılığında sipariş edildi. (A total of 180 of the aircraft have been ordered so far for €20 billion ($26.8 billion) by OCCAR, the European organisation for military cooperation that represents seven countries.) 
  18. ^ "Business: EADS denies mulling collapse of A400M project" [İş dünyası: EADS, A400M projesinin çöküşünü düşünmeyi reddediyor]. khaleejtimes.com (İngilizce). Khaleejtimes. 23 Ocak 2009. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ Lange, Sascha (26 Şubat 2009). "Sascha Lange: The End for the Airbus A400M?" [Sascha Lange: Airbus A400M'nin Sonu mu?]. swp-berlin.org (İngilizce). SWP Comments. 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ Evans-Pritchard, Ambrose (29 Mart 2009). "Airbus admits it may scrap A400M military transport aircraft project" [Airbus, A400M askeri nakliye uçağı projesini ıskartaya çıkarabileceğini kabul etti]. telegraph.co.uk (İngilizce). The Daily Telegraph. 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2018. A400M için TP400-D6 motorunun ilk uçuş testi (oldukça modifiye edilmiş bir C-130K Hercules üzerinde) Aralık 2008'e kadar - 22 ay gecikmeli olarak - ertelendi. Daha da kötüsü, bir tasarım hatası, test için kullanılan motorun daha sonraki seri üretimin özelliklerine uymadığı anlamına geliyordu. Elektronik kontrol sistemi ile ilgili sorunlar da vardı. Ama görünen o ki bu zorluklar buzdağının sadece görünen kısmı. (The first flight test of the TP400-D6 engine for the A400M (on a highly modified C-130K Hercules) was delayed until December 2008 – 22 months late. Worse, a design error meant that the engine used for the test did not correspond to the specifications for later series production. There were also problems with the electronic control system. But it seems these difficulties are just the tip of the iceberg.) 
  21. ^ "TECHNISCHE PROBLEME: Airbus-Projekt A400M droht zu scheitern" [TEKNİK PROBLEM: Airbus A400M Projesi başarısızlıkla tehdit etti]. spiegel.de (Almanca). Der Spiegel. 28 Şubat 2009. 2 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ Engelbrecht, Leon (3 Nisan 2009). "SAAF considering A400M alternative" [SAAF, A400M alternatifini değerlendiriyor]. defenceweb.co.za (İngilizce). DefenceWeb. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Govt cancels multibillion-rand Airbus contract" [Hükümet multi milyarlık Airbus sözleşmesini iptal etti]. mg.co.za (İngilizce). Mail&Guardian Online. 5 Kasım 2009. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  24. ^ Brothers, Caroline (11 Haziran 2009). "Germany and France Delay Decision on Airbus Military Transport" [Almanya ve Fransa, Airbus Askeri Taşımacılık Kararını Erteledi]. nytimes.com (İngilizce). The New York Times. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ "Factbox: The big money behind Airbus A400M talks" [Gerçek kutusu: Airbus A400M görüşmelerinin arkasındaki büyük para]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 21 Ocak 2010. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Airbus gets extension of A400M Contract Moratorium" [Airbus, A400M Sözleşme Moratoryumu'nu uzattı]. bloomberg.com (İngilizce). Bloomberg News. 27 Temmuz 2009. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "EADS pleads for €5bn to complete A400M" [EADS, A400M'yi tamamlamak için 5 milyar € talep etti]. ft.com. Financial Times. 12 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ Hollinger, Peggy; Pilita, Clark; Lemer, Jeremy (5 Ocak 2010). "Airbus threatens to scrap A400M aircraft" [Airbus, A400M uçağını hurdaya çıkarmakla tehdit ediyor]. ft.com (İngilizce). Financial Times. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ "Airbus chief 'may cancel A400M'" [Airbus şefi 'A400M'yi iptal edebilir']. news.bbc.co.uk (İngilizce). BBC News. 12 Ocak 2010. 12 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  30. ^ "Airbus' military plane continues to distract" [Airbus'ın askeri uçağı dikkatleri dağıtmaya devam ediyor]. news.bbc.co.uk (İngilizce). BBC News. 3 Şubat 2010. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  31. ^ "U.K., France Seek Data on Super Hercules Plane, Lockheed Says" [Lockheed, İngiltere ve Fransa Super Hercules Uçağına İlişkin Veri İstiyor]. bloomberg.com (İngilizce). Bloomberg. 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022. 
  32. ^ Pocock, Chris (19 Temmuz 2010). "Fresh doubts over A400M as Europe tightens its belt" [Avrupa kemerini sıkarken A400M hakkında yeni şüpheler]. ainonline.com (İngilizce). Aviation International News Online. 21 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2011. 
  33. ^ Mackenzie, Christina (1 Ocak 2011). "Partner Nations Approve A400M Contract" [Ortak Ülkeler A400M Sözleşmesini Onayladı]. aviationweek.com (İngilizce). Toulouse, Fransa: Aviation Week. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Morin, "Bu, Avrupalıların bırakmayı göze alamayacağı simgesel bir program" diyerek, "başarısız olsaydı, Avrupa 21. yüzyılda hava taşımacılığının tedarikine geldiğinde ABD'nin boyunduruğu altında olurdu" diye ekledi. ("This is an emblematic program which the Europeans could not afford to let go," Morin stressed, adding that "if it had failed, Europe would have been under the yoke of the United States in the 21st century" when it came to sourcing air transports.) 
  34. ^ "Projet de loi de finances pour 2014 : Défense : équipement des forces" [2014 yılı finans faturası : Savunma : kuvvet donanımı]. senat.fr (Fransızca). Senate of France. 21 Kasım 2013. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ Merchet, Jean-Dominique (30 Nisan 2013). "Armée de l'air : moins d'une quarantaine d'A400M devrait être commandée" [Hava Kuvvetleri: kırktan az A400M sipariş edilmelidir] (Fransızca). Marianne. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ Stevenson, Beth (5 Ocak 2016). "France reportedly confirms C-130J buy". flightglobal.com. Londra: FlightGlobal. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ "French aerospace laboratory details A400M refuelling tests" [Fransız havacılık laboratuvarı A400M yakıt ikmali testlerini detaylandırıyor]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 25 Temmuz 2016. 26 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ "Airbus A400M engine glitch seen taking weeks to fix" [Airbus A400M motor arızasının düzeltilmesi haftalar aldı]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 5 Nisan 2016. 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Airbus Reports A400M Engine Gearbox Problems Will Cause Delays" [Airbus, A400M Motor Şanzıman Sorunlarının Gecikmelere Neden Olacağını Bildirdi]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 28 Nisan 2016. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ Shalal, Andrea (9 Temmuz 2016). "Interim fix for A400M engine issue certified: Airbus" [A400M motor sorunu için geçici düzeltme onaylandı: Airbus]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ "Airbus wants to replace A400M parts after cracks found, Germany says" [Almanya, Airbus'un çatlaklar bulunduktan sonra A400M parçalarını değiştirmek istediğini söyledi]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 13 Mayıs 2016. 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "Germany Presses Airbus to Resolve A400M Problems" [Almanya, A400M Sorunlarını Çözmek için Airbus'a Baskı Yapıyor]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 18 Mayıs 2016. 
  43. ^ "Airbus Works Through A400M Woes" [Airbus, A400M Sorunlarıyla Uğraşıyor]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 1 Temmuz 2016. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ "Airbus Concedes Some A400M Problems Are 'Homemade'" [Airbus, Bazı A400M Sorunlarının 'Ev Yapımı' Olduğunu Kabul Ediyor]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 29 Mayıs 2016. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016. 
  45. ^ "Airbus Announces Additional €1B in Financial Charges for A400M" [Airbus, A400M için Ek 1 milyar Euro'luk Mali Masraf Açıkladı]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 28 Temmuz 2016. 
  46. ^ "Airbus takes fresh €1bn charge against A400M" [Airbus, A400M'ye karşı 1 milyar Euro'luk yeni bir ücret aldı]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 27 Temmuz 2016. 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ Kaminski-Morrow, David (17 Aralık 2008). "Airbus A400M's engine becomes airborne for first time" [Airbus A400M'nin motoru ilk kez havalandı]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  48. ^ "Second Airbus Military A400M completes maiden flight" [İkinci Airbus Military A400M ilk uçuşunu tamamladı. dil=İngilizce] (Basın açıklaması). Airbus Military. 9 Nisan 2010. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  49. ^ Hoyle, Craig (9 Temmuz 2011), Picture: Third A400M takes to the air., Flight International, 11 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  50. ^ "A400M wing passes critical test" [A400M kanadı kritik testi geçti]. defpro.com (İngilizce). DefPro. 3 Ağustos 2010. 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  51. ^ "A400M close to first air drop, refuelling tests, says Airbus" [Airbus, A400M'nin ilk hava indirme testine yaklaştığını ve yakıt ikmâli testlerinin yapıldığını söyledi]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 31 Ekim 2010. 31 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  52. ^ Kingsley-Jones, Max; Flottau, Jens (4 Kasım 2010). "Airbus To Ramp Up A400M Test Effort" [Airbus, A400M Test Çalışmalarını Hızlandıracak]. fr.viadeo.com (İngilizce). Aviation Week. [ölü/kırık bağlantı]
  53. ^ Hoyle, Craig (10 Kasım 2010). "Picture: First paratroops jump from Europe's A400M" [Görüntü: İlk paraşütçüler Avrupa'nın A400M'inden atladı]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 10 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ a b Hoyle, Craig (27 Ekim 2011). "Bearing up: Airbus Military's 'Grizzly' nears civil certification". flightglobal.com. Flight International. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  55. ^ Perry, Dominic (8 Şubat 2011). "A400M undergoes Swedish winter trials" [A400M İsveç kış testlerinden geçiyor]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  56. ^ "The global tour of the A400M" [A400M'nin dünya turu]. sldinfo.com (İngilizce). Second Line of Defense. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2012. 
  57. ^ "A400M has high time in La Paz" [A400M'nin La Paz'da yüksek zamanı var]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 30 Mart 2012. 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ Hoyle, Craig (7 Nisan 2011). "A400M contract amendment signed, as test fleet passes 1,400 flight hours" [Test filosu 1400 uçuş saatini geçerken A400M sözleşmesinde değişiklik imzalandı]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 10 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  59. ^ a b Chuter, Andrew (6 Mayıs 2011). "A400M Engine Wins Safety Certification" [A400M Motoru Güvenlik Sertifikası Kazandı]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  60. ^ Hoyle, Craig (16 Temmuz 2011). "Pictures: New-look A400M readied for icing trials" [Kareler: Yeni görünümlü A400M buzlanma denemeleri için hazırlandı]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  61. ^ Morrison, Murdo (19 Temmuz 2011). "Paris: Engine problems prevent A400M flying at show". flightglobal.com. Flight International. 22 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  62. ^ a b Hoyle, Craig (25 Mayıs 2012). "Soft ground cuts short A400M landing trials" [Yumuşak zemin, A400M iniş denemelerini kısa kesti]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 7 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  63. ^ A400M naming ceremony at RIAT [RIAT'ta A400M adlandırma töreni] (İngilizce), Airbus Military, 6 Temmuz 2012, 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  64. ^ Hoyle, Craig (6 Temmuz 2012), RIAT: A400M reborn as 'Atlas', Flightglobal, 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  65. ^ "Airbus Military A400M Receives Full Civil Type Certificate From EASA" [Airbus Military A400M, EASA'dan Tam Sivil Tip Sertifikası Aldı]. defense-update.com (İngilizce). Defense-Update. 14 Mart 2013. 19 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015. "A400M'nin sivil ve askeri standartlara göre sertifikalandırılması bizim, tedarikçilerimiz ve EASA'nın kendisi için büyük bir zorluktu. Ancak ilk günden itibaren küresel olarak kabul edilen standartlar doğrultusunda sertifikasyon için sağlam bir çerçeve sağlayarak, hem biz hem de operatörler uçak hizmette olgunlaştıkça ve yeni müşteriler programa katıldıkça önemli faydalar göreceğiz." şeklinde Airbus A400M programının Askeri Başkanı Cedric Gautier, dile getirdi. ("Certifying the A400M to civil as well as military standards has been a huge challenge for us, our suppliers and EASA itself. But by providing a firm framework for certification from day one, to globally accepted standards, both we and the operators will see important benefits as the aircraft matures in service and new customers join the programme." Cedric Gautier, Airbus Military Head of A400M programme said.) 
  66. ^ "Fourth Engine for A400M Brings First Flight Closer" [A400M için Dördüncü Motor İlk Uçuşu Daha da Yakınlaştırıyor]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  67. ^ "Static test programme begins on aircraft MSN 5000" [MSN 5000 uçağında statik test programı başlıyor]. airbusmilitary.com (İngilizce). EADS. 29 Mart 2008. 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  68. ^ "A400M Countdown #4 – A Progress report from Airbus Military" [A400M Geri Sayım #4 – Airbus Military'den bir İlerleme raporu] (İngilizce). A400m-countdown.com. Ekim 2006. 16 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2010. 
  69. ^ "TAI Achieves Shipment of the First A400M Component to Bremen" [TAI, Bremen'e İlk A400M Bileşeninin Sevkiyatını Gerçekleştirdi] (İngilizce). Defense-Aerospace.com. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  70. ^ "El Rey estrena el Airbus 400, el mayor avión militar de fabricación europea" [Kral, Avrupa yapımı en büyük askeri uçak olan Airbus 400'ü tanıttı]. elpais.com (İspanyolca). Sevilla, İspanya: EL PAÍS. 26 Haziran 2008. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022. 
  71. ^ "A400M Gets Going" [A400M Harekete Geçiyor] (İngilizce). 12 Ocak 2011. 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  72. ^ "French acceptance sees A400M deliveries take off" [Fransız kabulü, A400M teslimatlarının başladığını görüyor]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 1 Ağustos 2013. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  73. ^ "France formally accepts A400M transport" [Fransa, A400M taşımacılığını resmen kabul eder]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 30 Eylül 2013. 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  74. ^ "First Airbus Military A400M for Turkish Air Force makes maiden flight" [Türk Hava Kuvvetleri için ilk Airbus Military A400M ilk uçuşunu gerçekleştirdi]. eads.com (İngilizce). EADS. 12 Ağustos 2013. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  75. ^ Waldron, Greg (10 Mart 2015). "Malaysia receives first A400M" [Malezya ilk A400M'i aldı]. flightglobal.com (İngilizce). Flightglobal. 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  76. ^ "A400M Countries Form Monitoring Team, Germany Warns of Airlift Gap" [A400M Ülkeleri, İzleme Ekibi Kurdu, Almanya Hava İkmâl Açığı Konusunda Uyardı]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 21 Mayıs 2015. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  77. ^ Pereira, M. J. (10 Mayıs 2015). "El A400M accidentado comunicó problemas en el tren de aterrizaje tras despegar" [Düşen A400M kalkıştan sonra iniş takımı sorunları bildirdi]. sevilla.abc.es (İspanyolca). ABC de Sevilla. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  78. ^ "UK halts Airbus A400M usage after Seville crash" [İngiltere, Sevilla kazasından sonra Airbus A400M kullanımını durdurdu] (İngilizce). 10 Mayıs 2015. 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  79. ^ "Software Cut Off Fuel Supply in Stricken A400M" [Yazılım, Etkilenen A400M'de Yakıt Beslemesini Kesti]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
  80. ^ "A400M probe focuses on impact of accidental data wipe" [A400M soruşturması, yanlışlıkla veri silmenin etkisine odaklanıyor]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 9 Haziran 2015. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  81. ^ "Airbus Says 3 of 4 Engines Failed in Spain A400M Crash" [Airbus, İspanya A400M Kazasında 4 Motordan 3'ünün Arızalandığını Açıkladı]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 27 Mayıs 2015. 31 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2022. 
  82. ^ "Airbus can restart A400M test flights in Spain after crash: Defense Ministry" [Airbus, kazadan sonra İspanya'da A400M test uçuşlarını yeniden başlatabilir: Savunma Bakanlığı]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 11 Haziran 2015. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  83. ^ "Airbus hoping to resume A400M deliveries". ft.com. Financial Times. 17 Haziran 2015. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  84. ^ "Airbus resumes A400M customer deliveries" [Airbus, A400M müşteri teslimatlarına yeniden başladı]. janes.com (İngilizce). IHS Jane's 360. 22 Haziran 2015. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  85. ^ "France receives first A400M with tactical capability" [Fransa taktik kabiliyete sahip ilk A400M'yi aldı]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 22 Haziran 2016. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  86. ^ a b c d e "Military Aircraft Airbus DS – A400M". airbusmilitary.com. Airbus Military. 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015. 
  87. ^ "ABOUT THE ATLAS (A400M)" [ATLAS HAKKINDA (A400M)]. raf.mod.uk (İngilizce). RAF. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ a b Mraz, Stephen J. (17 Şubat 2005). Kapak konusu"Airbus builds a military airlifter: A new, multirole transporter will replace aging heavy-lift aircraft in military fleets" [Airbus bir askeri taşıma uçağı yapıyor: Yeni, çok rollü bir taşıyıcı, askeri filolarda yaşlanan ağır yük uçaklarının yerini alacak]. machinedesign.com (İngilizce). 77 (4). Machine Design. ss. 98 . ISSN 0024-9114. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  89. ^ a b "Pilot Report Proves A400M's Capabilities" [Pilot Rapor, A400M'nin Yeteneklerini Kanıtlıyor] (İngilizce). Aviation Week. 10 Haziran 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  90. ^ Sloan, Jeff (2013). "A400M wing assembly: Challenge of integrating composites" [A400M kanat montajı: Kompozitleri entegre etme zorluğu]. compositesworld.com (İngilizce). 21 (1). High Performance Composites. ss. 26-31. ISSN 1081-9223. OCLC 838365211. 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022. 
  91. ^ a b c Norris, Guy (9-15 Kasım 2004). A400M: Airframe"Under the skin: Airbus Military's airlifter has several things in common with its commercial siblings, sharing dimensions and composites technology that were pioneered for airliners" [Derinin altında: Airbus Military'nin hava taşıyıcısının ticari kardeşleriyle birçok ortak noktası var, boyutları ve uçaklar için öncü olan kompozit teknolojisini paylaşıyor]. flightglobal.com (İngilizce). 166 (4959). Toulouse, Fransa: Flight International. ss. 46 . ISSN 0015-3710. 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  92. ^ "EASA Type Certificate Data Sheet for A400M-180" [A400M-180 için EASA Tip Sertifika Veri Sayfası] (PDF). easa.europa.eu (İngilizce). 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2018. 
  93. ^ "Focus on innovation: Down-Between-Engines (DBE)". a400m-countdown.com. Airbus Military. 1 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  94. ^ Rehm, Robert. "Infrared Sensors" [Kızılötesi Sensörler] (PDF). iaf.fraunhofer.de (İngilizce). IAF.Fraunhofer. 31 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  95. ^ "EADS and Thales to supply latest-technology missile warner to A400M" [EADS ve Thales, A400M'ye son teknoloji füze uyarıcısı tedarik edecek]. globalsecurity.org (İngilizce). GlobalSecurity. 7 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  96. ^ "A400M as a tanker" [Tanker olarak A400M] (PDF). c295.ca (İngilizce). Airbus Military. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2013. 
  97. ^ Klimek, Chris (1 Nisan 2015). "Tom Cruise Hangs on to a Flying Airbus (Really) in the Next Mission Impossible" [Tom Cruise, Sıradaki Görevimiz Tehlike'de Uçan bir Airbus'a (Gerçekten) Asılıyor]. airspacemag.com (İngilizce). AirSpaceMag. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  98. ^ Hoyle, Craig (6 Ocak 2014). "French Mali mission gives A400M operational debut" [Fransız Mali görevi A400M'nin ilk operasyonel başlangıcını sunuyor]. flightglobal.com (İngilizce). Flight International. 13 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  99. ^ "A400M Deliveries Create Headaches For UK" [A400M Teslimatları İngiltere İçin Baş Ağrısı Yaratıyor]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 11 Eylül 2015. 
  100. ^ "MoD pins hopes on Boeing C17 amid Airbus doubts[ölü/kırık bağlantı]." Robertson, D. The Times. 28 Aralık 2006.
  101. ^ Airlift Capability Project - Tactical 9 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MERX website - Government of Canada
  102. ^ "Lockheed wins $4.9B contract: Tories quietly pick U.S. aerospace giant to replace Hercules" [Lockheed 4.9 milyar dolarlık kontrat kazandı: Muhafazakârlar sessizce Hercules'ün yerine ABD havacılık devini seçti] (İngilizce). Ottawa Citizen. 11 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  103. ^ Vigoureux, Thierry (10 Eylül 2017). "Irma: l'Airbus A400M opérationnel aux Antilles" [Irma: Antiller'de Airbus A400M operasyonu]. lepoint.fr (Fransızca). Paris. 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  104. ^ Gebauer, Matthias (11 Eylül 2017). "Bundeswehr startet Rettungsmission in der Karibik" [Bundeswehr, Karayipler'de kurtarma görevine başladı]. spiegel.de (Almanca). Hamburg: Der Spiegel. 19 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  105. ^ "Lufttransportgeschwader 62: A400M der Luftwaffe fliegt erstmals nach Afghanistan" [Hava Taşımacılığı Filosu 62: Hava Kuvvetleri A400M'si ilk kez Afganistan'a uçuyor]. flugrevue.de (Almanca). Flugrevue. 25 Temmuz 2018. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
  106. ^ "Bundeswehr: Erstmals Bundeswehrsoldaten mit Problemflugzeug A400M nach Afghanistan gebracht" [Silahlı Kuvvetler: Bundeswehr askerleri ilk kez sorunlu uçak A400M ile Afganistan'a getirildi]. welt.de (Almanca). Die Welt. 25 Temmuz 2018. 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
  107. ^ "A400M der Armée de l'Air haben 10.000 Flugstunden erreicht" [Fransa Hava ve Uzay Kuvvetleri A400M ile 10.000 uçuş saatine ulaştı]. aerobuzz.de (Almanca). Aerobuzz. 7 Eylül 2018. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
  108. ^ "Joy in Lechfeld - The A400M is coming". luftwaffe.de. Luftwaffe. 3 Ocak 2019. 4 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  109. ^ "The A400M will replace the A310 tanker already deployed in German Operation "Counter Daesh"" [A400M, Alman "DAEŞ ile Mücadele" Operasyonunda halihazırda konuşlandırılmış olan A310 tankerinin yerini alacak.]. theaviationist.com (İngilizce). The Aviationist. 9 Temmuz 2019. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020. 
  110. ^ "New Airbus military aircraft chief bullish on A400M, MRTT prospects" [Yeni Airbus askeri uçak amiri A400M, MRTT umutları üzerinde yükseliyor]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 6 Eylül 2021. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022. 
  111. ^ "Third French flight of evacuees from Kabul touches down in Paris" [Kabil'den tahliye olan üçüncü Fransız uçuşu Paris'te sona erdi]. france24.com (İngilizce). France 24. 19 Ağustos 2021. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  112. ^ Estebanez García, Diego; Chouza, Paula (17 Ağustos 2021). "First military plane due to repatriate Spanish nationals from Afghanistan takes off from Zaragoza" [Afganistan'dan geri gönderilen İspanyol uyruklular nedeniyle ilk askeri uçak Zaragoza'dan havalandı]. english.elpais.com (İngilizce). EL PAÍS. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  113. ^ Roblin, Sebastien. "823 People, One Jet: Flight Trackers Reveal Heroic, Desperate Effort In Chaotic Afghanistan Evacuation" [823 Kişi, Bir Jet: Uçuş İzleyiciler Kaotik Afganistan Tahliyesinde Kahramanca, Çaresiz Bir Çaba Gösteriyor]. forbes.com (İngilizce). Forbes. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  114. ^ Airbus Military signs agreement with Chile Airbus Military. 6 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  115. ^ Roberts, Janice (19 Aralık 2011). "Airbus refunds A400M payments to Armscor" [Airbus, A400M ödemelerini Armscor'a iade etti]. moneyweb.co.za (İngilizce). Johannesburg: MoneyWeb South Africa. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  116. ^ Adamowski, Jaroslaw (14 Şubat 2017). "Czech, Swiss militaries could lease Airbus A400M from Germany" [Çek ve İsviçre orduları Almanya'dan Airbus A400M kiralayabilir]. defensenews.com (İngilizce). Varşova, Polonya: Defense News. 
  117. ^ a b "Germany to form A400M Multinational Air Transport Unit with Hungary". Janes.com. 18 Eylül 2020. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021. 
  118. ^ Rahmat, Ridzwan (19 Ocak 2017). "Indonesia approves acquisition of five Airbus A400Ms for USD2 billion" [Endonezya, 2 milyar ABD doları karşılığında beş Airbus A400M satın alımını onayladı]. janes.com (İngilizce). Singapur: IHS Jane's 360. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  119. ^ "Airbus Signs LOI with Indonesia's Pelita Air Services on A400M Transport Aircraft" [Airbus, Endonezya'dan Pelita Air Services ile A400M Nakliye Uçağında NM İmzaladı] (İngilizce). 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018. 
  120. ^ "Indonesia trade agency proposes cargo use for A400M" [Endonezya ticaret ajansı A400M için kargo kullanımı önerdi] (İngilizce). 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018. 
  121. ^ a b "Indonesia Ministry of Defence orders two Airbus A400Ms | Airbus". www.airbus.com. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021. 
  122. ^ a b c d "The Republic of Kazakhstan orders two Airbus A400Ms" [Kazakistan Cumhuriyeti iki Airbus A400M sipariş etti]. airbus.com (İngilizce). Airbus. 1 Eylül 2021. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  123. ^ "A400M price tag stays at RM600m each." Malay Mail, 13 Kasım 2009. 28 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  124. ^ "South Africa signs for A400M transports." 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Flight International, 3 Mayıs 2005.
  125. ^ Roberts, Janice. "Airbus refunds A400M payments to Armscor." 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Moneyweb, 19 Aralık 2011.
  126. ^ Grevatt, Jon. "South Korea confirms potential aircraft swap deal with Spain" [Güney Kore, İspanya ile olası uçak takas anlaşmasını doğruladı]. janes.com (İngilizce). Jane's. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
  127. ^ "Türkiye için üretilen askeri nakliye uçağı İspanya'da düştü: 4 ölü". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 10 Mayıs 2015. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015. 
  128. ^ Alexander, Harriet (9 Mayıs 2015). "Video: Military plane crashes during test flight near Seville" [Video: Sevilla yakınlarında askeri uçak test uçuşu sırasında düştü]. telegraph.co.uk (İngilizce). Londra, Birleşik Krallık: The Daily Telegraph. 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  129. ^ López Pavón, Teresa (9 Mayıs 2015). "Cuatro muertos tras estrellarse un avión militar A-400M en pruebas junto al aeropuerto de Sevilla" [Sevilla havaalanının yanındaki testlerde bir A-400M askeri uçağının düşmesinden sonra dört kişi öldü]. elmundo.es (İspanyolca). ELMUNDO. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  130. ^ "Fatal A400M crash linked to data-wipe mistake" [Veri silme hatasıyla bağlantılı ölümcül A400M kazası]. bbc.com (İngilizce). BBC News. 10 Haziran 2015. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2015. 
  131. ^ Hoyle, Craig (18 Aralık 2014). "Germany receives first A400M airlifter". FlightGlobal. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  132. ^ "Durchbruch im Streit über A400M" (German) 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sueddeutsche Zeitung. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
  133. ^ "Airbus Military's initial A400M is delivered to the French Air Force". airbus.com. 1 Ağustos 2013. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  134. ^ "Spain receives its first A400M transport". flightglobal.com. 17 Kasım 2016. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  135. ^ "Evaluación de los Programas Especiales de Armamento (PEAs)" (in Spanish). 24 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ministerio de Defensa, Madrid (Grupo Atenea), Eylül 2011.
  136. ^ "Avión de transporte A400M." 7 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ministerio de Defensa. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018.
  137. ^ "UK's first A400M arrives at Brize Norton home". flightglobal.com. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015. 
  138. ^ "UK approaches Airbus Military, Thales for A400M training service" 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. flightglobal.com, Ağustos 2010.
  139. ^ "UK planning to purchase additional A400M transport aircraft". ukdefencejournal.org.uk. UK Defence Journal. 6 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. 
  140. ^ "Airbus Defence and Space delivers A400M to Turkish Air Force". airbus-group.com. 22 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2014. 
  141. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  142. ^ Hoyle, Craig. "Belgium’s first Atlas caps A400M deliveries for year" 12 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Flight Global, 22 Aralık 2020.
  143. ^ a b "Luxembourg Takes Delivery Of A400M | Aviation Week Network". aviationweek.com. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  144. ^ "Airbus-Lieferung wird auf 2020 verschoben" (Almanca). lessentiel.lu. 9 Mart 2018. 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  145. ^ a b "Fourth and Final A400M Delivered to Malaysia". Airheads Fly. 9 Mart 2017. 10 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  146. ^ A400M engine decision 9 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[1] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Airbus A400M Atlas ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Airbus_A400M_Atlas&oldid=33783115" sayfasından alınmıştır