Vikipedi

Samsun coğrafyası

Samsun, Karadeniz Bölgesi'nin Orta Karadeniz Bölümü içerisindeki Canik Dağları Yöresi'nde yer almaktadır.[1] Karadeniz'e doğru akarak iki büyük delta oluşturan Kızılırmak ve Yeşilırmak nedeniyle Samsun kıyıları geniş bir koy niteliğini almıştır.[2] Atakum ve İlkadım ilçelerinin batı ve doğu yönlerindeki iki burun çıkıntısında da daha küçük boyutlu ikinci bir koy oluşmuş durumdadır.[2] E'ini dağların, 7'sini platoların, 'ini ise ovaların meydana getirdiği Samsun Karadeniz Bölgesi'nin en önemli liman kentlerinden biri konumundadır.[3]

İlin toplam yüzölçümü 9.725 km² olup 1.674 km² ile Vezirköprü en geniş yüzölçümüne sahip ilçe durumundadır.[4] İlin en doğudaki ilçesi Terme, en batıdaki ilçesi Vezirköprü, en kuzeydeki ilçesi Bafra ve en güneydeki ilçesi Ladik olup; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya, güney batısında ise Çorum illeri ile komşudur.[5]

Bitki örtüsü

değiştir
Vezirköprü'deki akçaağaç, gürgen, kayın, sarıçam gibi farklı ağaç örtülerinin bulunduğu Kunduz Dağlarından bir görünüm.

Bitki örtüsü ve biyolojik çeşitlilik açısından zengin bir yapıya sahip olan Samsun'daki kuş varlığı da kuş bilimi açısından uluslararası öneme sahiptir.[6] Özellikle 358 kuş türünün gözlendiği Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti ile 203 türün gözlendiği Gölyazı bu anlamda öne çıkmaktadır.[7][8] Çoğunlukla dağlık ve ormanlık bir yapıya sahip olması nedeniyle ilin bitki örtüsünün önemli bir kısmı ağaçlardan oluşmaktadır.[6] Ovalık yerlerde orman örtüsü yok denecek kadar az olmasına karşın Alaçam, Ayvacık, Çarşamba, Kavak, Vezirköprü ve Samsun Kent Ormanı'nı barındıran 19 Mayıs önemli bir orman kesimine sahiptir.[6][9] Şehrin 1200 m'ye kadar olan kesimlerinde kayın, meşe, kestane, gürgen, dişbudak gibi geniş yapraklı ağaçlar yer alırken 1200 m'den yüksek yüzölçüme sahip noktalarda ise iğne yapraklı ağaçlar bulunmaktadır.[10] Çarşamba, Bafra ve Ladik geniş orman varlığının yanı sıra sazlık ve bataklık alanlara da sahip olmakla birlikte yaygın olarak bulunan bağ, bahçe, çayır ve ekili alanlar da ilin bitki örtüsünü oluşturan etmenlerdendir.[6]

İl coğrafyasının b'sine tekabül eden 586.283 ha'lık kısmı ormansız alan olup normal orman olarak kategorilendirilen 317.653 ha'lık kısım 1, bozuk ormanlardan oluşan 71.168 ha'lık kısım ise %7'lik bir alanı kaplamaktadır.[11] Ormanlık alanların il geneline oranı 9,9 olup toplam servet 36.542.652 m³, artım ise 1.118.683 m³'tür.[12]

Dağlar

değiştir

Samsun'un Karadeniz kıyıları düzlük olup güney yönüne uzanan iç kesimleri fazla yüksek olmayan sıradağlar ile sarılmış durumdadır.[13] Ünye-Çarşamba kesiminde doğu-batı, Samsun-Bafra kesiminde doğu-güney ve batı-kuzeybatı yönünü takip eden dağ sıralarından Canik Dağları ilin doğu tarafında, Çangal Dağları ise batı tarafında yer almaktadır.[13]

Batı uçları Samsun tarafında yer alan bir sıradağ olan ve en yüksek noktası 1500 m'yi geçmeyen Canik Dağları bu özelliği ile kıyı ve iç kesimler arasında ulaşıma engel olmamaktadır.[13] Doğu ucu il sınırları içerisinde yer alan Çangal Dağlarının yanı sıra Kavak'ın doğusundaki Sıralı Dağlar, Kocadağ, Vezirköprü'deki Kunduz Dağları, 19 Mayıs'taki Nebiyan Dağı ve Kavak yakınlarındaki Hacılar Dağı il sınırları içerisindeki diğer dağlardır.[13] Bunların yanı sıra Ladik'in Amasya sınırında bulunan ve zengin ormanlık alanları bulunan Akdağ 2062 m'lik yüksekliği ile Samsun'un en yüksek dağıdır.[13]

Depremsellik

değiştir

Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın kuzey ve güneyindeki iki farklı tektonik ünite üzerinde yer alan Samsun'un büyük kısmı Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın yanı sıra Erikli Fay Hattı'nın da etkisiyle birinci ile üçüncü derece tehlike skalasında yer almaktadır.[14][15] Özellikle güney bölgeleri birinci derece riskli durumda olan ilin kuzey uçlarında ikinci ile üçüncü derece bölgeler bulunmasına karşın değişen fay hatları nedeniyle bu bölgelerin de birinci dereceye kayacağı[16] ve geçmişte de depremler yaşayan[17] Samsun'un gelecekte daha şiddetli deprem tehlikesi altında olacağı öngörülmektedir.[18] Samsun'da şimdiye dek hissedilen en şiddetli deprem, Türkiye'de kaydedilen en güçlü deprem olan 8.0 büyüklüğündeki 1668 Kuzey Anadolu depremiydi. Bugünkü Samsun il sınırları içinde meydana geldi ve merkez üssü Ladik Gölü'nün güney kıyısındaydı.[19][20] Depremde tek segment olarak kırılan 600 km uzunluğundaki bölüm boyunca, Bolu'dan Erzincan'a kadar ve Karadeniz kıyısı boyunca ciddi hasar meydana geldi ve 8.000 kişi hayatını kaybetti. Bu depremde Samsun Kalesi'nin surları ve kuleleri hasar görmüş ve yapının bazı bölümleri de yıkılmıştır.[21] Cumhuriyet döneminde, Samsun'da hissedilen en şiddetli deprem 1943 Tosya-Ladik depremi olmuş, bu sarsıntıda 8 kişi ölmüş ve çok sayıda bina hasar görmüştür.[17]

Günümüzde Türkiye genelinde İstanbul'un ardından Samsun'da kurulan erken uyarı sistemi ile birlikte gerçekleşmesi olası 5 ve üzeri şiddetinde depremlerin birkaç saniye öncesinden tespit edilmesi hedeflenmektedir.[22]

Hava kalitesi

değiştir

2013 yılında Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından dönemin büyükşehir ilçeleri olan Atakum, Canik, İlkadım ve Tekkeköy kapsamında hazırlanan Samsun Hava Kalitesi Değerlendirme Raporu'na göre ısınma amacıyla kullanılan yakıtlardan, sanayide kullanılan hammaddelerden ve motorlu araçların yarattığı kirlilik nedeniyle açığa çıkan azot oksit, kükürt dioksit ve partiküller şehrin en önemli hava kirliliği sorununu teşkil etmektedir.[23] Rapora göre şehirdeki azot oksit salınımı büyük çoğunluğu trafikte gerçekleşmek üzere 4.273,71 ton, kükürt dioksit salınımı büyük çoğunluğu ısınma amaçlı kullanım sırasında çıkmak üzere 1.516,74 ton ve partikül madde salınımı ise yine ısınma amaçlı kullanım sırasında oluşmak üzere 1.045,62 tondur.[23]

2015 yılında 250 günden fazla bir süre ideal hava kirliliği değerlerinin aşıldığı Samsun'da[24] 2016 yılında da Tekkeköy'deki kükürt dioksite bağlı hava kirliliği zaman zaman uyarı eşiğinin aşılması ile tehlikeli seviyeye yükselmiş ve p-90 şiddetinde inversiyon görülmüştür.[25] Samsun, Çevre Mühendisleri Odasının 2017 Hava Kirliliği Raporu'na göre partikül madde ölçümünde Türkiye'deki en kirli illerin arasında bulunmakta olup diğer ölçümlerde de ideal hava kirliliği değerlerinin oldukça üzerinde bulunmaktadır.[26]

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Atakum, Bafra, Canik, Tekkeköy ve Yüzüncüyıl'da kurduğu hava izleme istasyonlarının Ağustos 2018 verilerine göre bu noktalardaki hava kalitesi 24-42 arası değişmekte ve hava kalitesi indeksine göre iyi olarak sınıflanmaktadır.[27][28][29][30][31] Yine aynı istasyonlardan elde edilen aynı tarihli verilerine göre ildeki en yüksek partikül madde kirliliği 51 µg/m³ ile Tekkeköy'de, en yüksek kükürt dioksit kirliliği oranı 5 µg/m³ ile Atakum'da, en yüksek azot oksit kirliliği oranı ise 56 µg/m³ ile İlkadım'da ölçülmektedir.[32][33][34]

2015 yılında onaylanan temiz hava eylem planına göre 2019 yılında il genelindeki 24 saatlik kükürt dioksit kirliliğinin 125 µg/m³, partikül madde kirliliğininse 50 µg/m³'e düşürülmesi hedeflenmektedir.[35]

İklim

değiştir

Samsun iklimi şehrin konumu ve coğrafyası dolayısıyla sahil ve iç kesimlerde değişiklik gösterir.[36] Köppen iklim sınıflandırmasına göre "Cfa" türünde ılıman dönencealtı iklimi görülen ilin tipik Karadeniz ikliminin yaşandığı sahil şeridinde yaz ayları sıcak ve nemli, kışlar ise ılık-serin geçmekte; buna karşın Akdağ ve Canik Dağlarının etkisiyle karasal iklime sahip olan iç kesimlerde kışlar soğuk, yağmurlu ve kar yağışlı, yazları ise serin geçmektedir.[37][38] Yağışlar genellikle yağmur olarak görülmesine karşın iç kesimlerde kış aylarında yoğun kar yağışı nedeniyle ulaşım aksayabilmektedir.[6] Meteoroloji Genel Müdürlüğünün 1929-2017 yılları arasındaki ölçüm değerlerine göre Samsun'un yıllık sıcaklık ortalaması 14.5 °C olup ölçülen en yüksek sıcaklık 15 Ağustos 1938 günü kayda geçen 39.0 °C, en düşük sıcaklık ise 9 Şubat 1929 günü kayda geçen -9.8 °C'dir.[39] Her mevsim yağışlı olan ilin yıllık toplam yağış ortalaması 716.6 mm olup günlük toplam en yüksek yağış miktarı 9 Kasım 1967 tarihinde tarihinde 238.2 mm olarak ölçülmüştür.[39] Ayrıca günlük en hızlı rüzgâr olan 124.2 km/sa 15 Aralık 1978 tarihinde yaşanmış, en yüksek kar olan 76.0 cm ise 3 Şubat 1960 tarihinde kayda geçilmiştir.[39]


 Samsun iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 24,2 26,5 33,6 37,0 37,4 37,4 37,5 39,0 38,3 38,4 32,4 28,7 39,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 10,6 10,9 12,0 15,2 19,0 23,5 26,4 27,0 23,9 20,2 16,7 13,0 18,2
Ortalama sıcaklık (°C) 7,0 7,0 7,9 11,2 15,6 20,3 23,3 23,5 20,0 16,2 12,5 9,2 14,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 4,0 3,8 4,5 7,7 12,0 16,1 19,0 19,6 16,4 12,8 9,2 6,2 10,9
En düşük sıcaklık (°C) −8,1 −9,8 −7 −2,4 2,7 1,9 13,4 12,4 6,8 1,5 −2,8 −5 −9,8
Ortalama yağış (mm) 70,6 58,9 65,8 57,6 48,6 45,3 34,4 37,0 53,8 78,8 83,7 82,1 716,6


Maden rezervi

değiştir

Sınırlı maden çeşitliliği ve rezervine sahip olan Samsun genelinde yatakları bulunan çinko, kurşun, manganez, tuğla, kireç taşı, doğal taş ve kiremit endüstriyel hammadde olarak çıkarılmaktadır.[40] Havza ve Terme'de keşfedilen çinko ve kurşun yatakları ekonomik öneme sahip olmamakla birlikte Ersandıklı sahasında aynı madenlerin çıkarıldığı önemli bir üretim galerisi bulunmaktadır.[41] Kavak, Ladik ve Vezirköprü'de önemli manganez damarları bulunmakla birlikte Ladik'teki çimento hammaddeleri sahaları ilin en önemli endüstriyel hammadde kaynaklarıdır. Bunlardan Ladik'teki Akpınar ve Körüklüdere sahalarında saptanan toplamda 50 milyon tona yakın kil rezervi ile Hasanağaç'ta saptanan 35 milyondan fazla tras rezervi ve Vezirköprü'deki 54 milyon tonluk kireç taşı rezervi ildeki en önemli çimento hammaddesi kaynaklarını teşkil etmektedir.[40] Bu kaynakların yanı sıra 46 milyon ton tuğla ve kiremit kaynağının da bulunduğu Samsun'daki bu varlıklar Ladik Çimento Fabrikasında işlenmektedir.[40]

Samsun'daki maden varlığına ve işletmelerine dair harita.

Endüstriyel hammaddelerin yanı sıra Havza'daki eosen çökeltileri içerisinde keşfedilen linyit yatakları da çıkarılarak işlenmekte ve ısınma amaçlı kullanılmaktadır. Havza sahasında çıkarılan linyitlerin kalori değeri 1244 kcal/kg olup yatakta 4.121.250 ton rezerv bulunduğu düşünülmektedir.[40] Beyviran sahasında ise 600.000 ton rezerv olduğu tahmin edilmekte olup çıkarılan linyitlerin kalori değeri 3000 kcal/kg'dır.[40]

Hammaddeler ile birlikte jeotermal kaynaklara da sahip olan Samsun'da bu varlıklar Havza ve Ladik ilçelerinde toplanmış durumdadır. Havza'daki kuyulardan sondaj ile çıkarılan 53-56 °C sıcaklıktaki sudan 155.5 lt/sn debide üretim sağlanmış olup 11.92 MWt termal güce sahip jeotermal enerji elde edilmiştir.[40] Ladik'teki Hamamayağı jeotermal alanında ise yine sondaj ile çıkarılan 28-38 °C sıcaklığa ve 91 lt/sn debiye sahip olan su kaynağı bulunmaktadır.[40] Ayrıca Hamamayağı'nda doğal olarak su yüzüne çıkan 36 °C derece ve 18 lt/s debiye sahip ayrı bir kaynak bulunmaktadır.[42]

Su varlığı

değiştir

Samsun'da önemli derecede su varlığı taşıyan Terme Çayı, Mert Irmağı, Kürtün Çayı, Miliç Irmağı, Tersakan Çayı, Karaboğaz Deresi, Akçay, Uluçay, Esenli, İncesu, Hızırilyas ve Ballıca dereleri bulunmakla birlikte Yeşilırmak ve Kızılırmak ilin asıl su zenginliğini oluşturmaktadır.[6][43] Sivas sınırları içerisinde Kösedağ'ın eteklerinde doğan Yeşilırmak, Amasya ve Tokat'ı aşarak kuzeydoğu doğrultusunda akıp Samsun-Tokat sınırını oluşturduktan sonra Karakuş Çayı'yla birleşerek Çarşamba'nın ortasından geçip Civa Burnu'ndan Karadeniz'e dökülür.[6] Sivas sınırları içerisinde doğan bir diğer ırmak olan Kızılırmak ise Kızıldağ'dan kaynağını alıp Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Ankara ve Çankırı yolunu takip ederek Bafra'nın batısından kollara ayrılarak Samsun'a girer ve ilçenin içerisinden geçerek Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e dökülür.[6] Yeşilırmak'ın oluşturduğu Yeşilırmak Deltası, Kızılırmak'ın oluşturduğu Kızılırmak Deltası ve Terme ile Vezirköprü ovalarıyla birlikte zengin delta alanlarına sahip olan Samsun bu nedenle "Karadeniz'in Mezopotamyası" olarak anılmaktadır.[44][45] Ayrıca bu iki ırmak üzerinde Devlet Su İşleri 7. Bölge Müdürlüğüne bağlı faal Altınkaya, Derbent, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları bulunmakta olup şehrin enerji ihtiyacının büyük kısmı bu barajlardaki hidroelektrik santralleri tarafından karşılanmaktadır.[46] Bunların haricinde Abdal Deresi üzerinde içme suyu ihtiyacını gidermek amacıyla kurulan Çakmak Barajı ve il genelinde sulama amaçlı kullanılan yirmi yedi gölet bulunmaktadır.[47] Ayrıca Mert Irmağı ve Kürtün Çayı düzensiz debileri nedeniyle sık sık taşmakta ve sel tehlikesi oluşturmaktadırlar.[48][49][50]

Samsun'un göl varlığı özellikle Bafra, Çarşamba ve Ladik'te toplanmış durumdadır. Torf zenginliği ve geniş sazlıklarıyla doğal bir sit alanı olarak öne çıkan Ladik Gölü haricinde Bafra'daki Liman, Balık, Karaboğaz, Karagöz, Dutdibi, Çernek, Uzungöl ve Tombul gölleri, Çarşamba'da ise Akçagöl, Akarcık, Dumanlı gölleri şehrin önemli su varlıklarındandır.[6] Bunların haricinde Terme'deki Simenit Gölü'nün derinliklerinde Amazonlarla ilişkilendirilen batık bir tarihî kent olduğu iddia edilmektedir.[51]

Yüzey sularının yanında Kızılırmak ve Yeşilırmak havzalarına bağlı Havza-Ladik, Samsun, Gökdere, Çarşamba, Vezirköprü ve Bafra ovaları yeraltı su varlığına sahip olan Samsun'daki su potansiyelinin yıllık toplam 261,2 hm³ olduğu düşünülmekteyse de ancak 95,87 hm³'lük kısmı kullanılmaktadır.[52] Yeraltı sularının büyük kısmı içme suyu olarak, daha az kısmı ise sulama ve sanayide kullanılmakta; bazı yıllar görülen yağış azlığına bağlı yerel ölçekteki su seviyesi değişimlerinin dışında pompalama kuyularının debilerini etkileyecek çapta büyük yeraltı suyu değişimleri görülmemektedir.[52]

Kaynakça

değiştir
Özel
  1. ^ "DSİ 7. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ / SAMSUN". dsi.gov.tr. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  2. ^ a b Öner, Ertuğ (1996). "Samsun ve Çevresinin Jeomorfolojisi". Coğrafya Araştırmaları, 4. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu. s. 198. 
  3. ^ Geçmişten Günümüze Kültür Değerleriyle Samsun 1997, s. 37.
  4. ^ "İL VE İLÇE YÜZ ÖLÇÜMLERİ" (PDF). hgk.msb.gov.tr. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018. 
  5. ^ "Coğrafi Yapı". samsun.gov.tr. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018. 
  6. ^ a b c d e f g h i Seçilmiş Göstergelerle Samsun 2014, s. XIII.
  7. ^ "Samsun'da ilk kez görüldü". Haber. 23 Ekim 2019. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019. 
  8. ^ "Samsun ve Karadeniz'in incisi... Güzelliğiyle hayran bırakıyor". Haber. 18 Kasım 2019. 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2019. 
  9. ^ "Kent Ormanları" (PDF). ogm.gov.tr. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018. 
  10. ^ Samsun bitki örtüsü (flora), Samsun Kent Müzesi arşivi
  11. ^ "Orman varlığımız: Samsun". ogm.gov.tr. 6 Haziran 2018. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018. 
  12. ^ "Türkiye Orman Varlığı 2015" (PDF). ogm.gov.tr. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018. 
  13. ^ a b c d e Seçilmiş Göstergelerle Samsun 2014, s. XII.
  14. ^ "Samsun deprem haritası". deprem.gov.tr. 12 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  15. ^ "Samsun İlinin Deprem Riski ve Alınabilecek Önlemler". omu.edu.tr. 12 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  16. ^ "Samsun birinci derece deprem bölgesi!". ntvmsnbc.com. 16 Ekim 2009. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  17. ^ a b "SAMSUN'DA DEPREM" (PDF). bakisarisakal.com. 1 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  18. ^ "AB Araştırmalarına Göre Samsun'da Deprem Riski Teyitlendi". samsunhaber.tc. 19 Ağustos 2013. 12 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  19. ^ "Tarihsel Depremler". Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021. 
  20. ^ Gündüz, A.; Türkmen, S.; Eryiğit, U.; Karaca, Y.; Aydın, M. (2013). "Is Turkey an Earthquake Country?". The Journal of Academic Emergency Medicine. 12: 33-37. doi:10.5152/jaem.2013.012. 
  21. ^ Ambraseys, N. (2009). Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Cambridge University Press. ss. 512-515. ISBN 9781316347850. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021. 
  22. ^ "Depremde Zarar Azaltma Çalışmaları Devam Ediyor". afetacilsamsun.gov.tr. 11 Aralık 2013. 12 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. 
  23. ^ a b "SAMSUN HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME RAPORU (KENTAIR PROJESİ)" (PDF). csb.gov.tr. Aralık 2013. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  24. ^ Aslan, Sevil (24 Mart 2016). "81 ilin 41'inde hava kirliliği limiti aştı". birgun.net. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2016. 
  25. ^ "SAMSUN OSB BÖLGESİ HAVA ÖLÇÜM VERİLERİ". samsun.gov.tr. 3 Mart 2016. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  26. ^ "Hava Kirliliği Raporu 2017" (PDF). cmo.org.tr. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  27. ^ "Samsun - Tekkeköy". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  28. ^ "Samsun - Atakum". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  29. ^ "Samsun - Bafra". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  30. ^ "Samsun - Canik". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  31. ^ "Samsun - Yüzüncüyıl". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  32. ^ "Samsun - Atakum". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  33. ^ "Samsun - Tekkeköy". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  34. ^ "Samsun - Canik". havaizleme.gov.tr. 13 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  35. ^ "Samsun İli Temiz Hava Eylem Planı (2014-2019)" (PDF). csb.gov.tr. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  36. ^ Geçmişten Günümüze Kültür Değerleriyle Samsun 1997, s. 39.
  37. ^ "Samsun İlinin Fiziki Durumu ve Avantajları" (PDF). samsuntarim.gov.tr. 2007. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  38. ^ "Köppen İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi" (PDF). mgm.gov.tr. 12 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  39. ^ a b c "İllere Ait Mevsim Normalleri - Samsun". mgm.gov.tr. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  40. ^ a b c d e f g "SAMSUN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI" (PDF). mta.gov.tr. 6 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  41. ^ "Doğu Karadeniz Bölgesi Maden Zengini". bianet.org. 9 Nisan 2003. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  42. ^ "TR 83 BÖLGESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU" (PDF). oka.org.tr. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2018. 
  43. ^ "SAMSUN" (PDF). dokap.gov.tr. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  44. ^ Akçay, Yaşar; Öztürk, Derya (Aralık 2011). "Fındık Yetiştiriciliğinin Yatırım Analizi ve Karlılığının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma (Samsun ili Çarşamba ve Terme Ovası Örneği)". KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. ss. 65-73. ISSN 1309-9132. 
  45. ^ "Kuzey Yıldızı Samsun". Ceylife, 1. Ocak-Şubat-Mart 2017. s. 29. 
  46. ^ "İŞLETMEDEKİ BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLAR". dsi.gov.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  47. ^ "Baraj ve Göletler". bolge07.dsi.gov.tr. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018. 
  48. ^ "Sahil odun pazarı gibi". milliyet.com.tr. 9 Ağustos 2012. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  49. ^ "Samsun'da sel felaketi: 11 ölü". ntvmsnbc.com. 5 Temmuz 2012. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  50. ^ "SAMSUN'DA YAŞANAN AFETE İLİŞKİN RAPOR" (PDF). chp.org.tr. Temmuz 2012. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. 
  51. ^ Koçer, Yaprak (30 Kasım 2014). "Tarihi kent keşfedilmeyi bekliyor". dha.com.tr. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018. 
  52. ^ a b "Samsun İli 2016 Yılı Çevre Durum Raporu". csb.gov.tr. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
 
Wikimedia Commons'ta Samsun coğrafyası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Genel
  • Geçmişten Günümüze Kültür Değerleriyle Samsun, Samsun: Samsun Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1997, ISBN 9751717485 
  • Seçilmiş Göstergelerle Samsun 2013, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu, 2014, ISBN 9789751961891, ISSN 1307-0894 


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Samsun_coğrafyası&oldid=33333142" sayfasından alınmıştır