Ruşen Eşref Ünaydın
Mehmet Ruşen Ünaydın[1] (18 Mart 1892, İstanbul - 21 Eylül 1959, İstanbul), Türk gazeteci, yazar, siyasetçi ve diplomat. Türk Dil Kurumu ve Galatasaray'ın kurucularından (12 numaralı üye) biridir.
| Ruşen Eşref Ünaydın | |
|---|---|
| |
| Türkiye Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 21 Ekim 1933 - 17 Mart 1934 | |
| Başkan | Mustafa Kemal Atatürk |
| Yerine geldiği | Hikmet Bayur |
| Yerine gelen | Hasan Rıza Soyak |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 2, 3 ve 4. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 23 Aralık 1934 | |
| Seçim bölgesi | 1923 – Afyonkarahisar 1927 – Afyonkarahisar 1931 – Afyonkarahisar |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Mehmet Ruşen 18 Mart 1892 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Eylül 1959 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Aşiyan Mezarlığı |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | Darülfünun Edebiyat Fakültesi |
| Mesleği | Gazeteci, yazar, siyasetçi, diplomat |
1914'te Batı edebiyatından yaptığı tercümelerle yazı hayatına başlayan Ünaydın, öldüğü 1959 yılına kadar çocuk şiiri, deneme, edebî mülakat, mensur şiir ve hatırat gibi çeşitli edebî türlerde birçok eser kaleme aldı. 1917 ve 1918 yıllarında Türk edebiyatının ünlü yazar, şair ve fikir adamlarıyla yaptığı edebî mülakatları 1918'in sonlarına doğru "Diyorlar ki" adıyla kitaplaştırdı. Yine 1918'de "Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat" adlı eseriyle Mustafa Kemal Atatürk'ü ilk kez Türk ve dünya kamuoyuna tanıttı. Tevfik Fikret'in hatıralarını içeren kitabını yayımladı. Millî Mücadele'ye fiilen katıldı, Atatürk'ün yakınında çalıştı, kırk ay süren bu dönemi yazılarında anlattı. Cumhuriyet döneminde Atatürk'ün genel sekreterliğini yaptı, milletvekili oldu. Yeni Türk alfabesi çalışmalarında ve Türk Dil Kurumunun kuruluşunda yer alıp dil işlerinde çalıştı.[2][3] Daha sonra diplomat olarak görev yaptı.
Falih Rıfkı Atay'a göre Ünaydın'ın "üç büyük aşkı vardı: eşi Saliha Hanım, hocası Tevfik Fikret ve her şeyi Mustafa Kemal Atatürk."
Hayatı
değiştirGalatasaray Sultanisini ve Darülfünun Edebiyat Fakültesini bitirdi.[4] Askerî Baytar Âlisinde, Darülmuallimini Âlide Türkçe ve Fransızca öğretmenliği yaptı. Yazarlık hayatına 1914 yılında mütercimlikle başladı. 1918 yılında Yeni Gün muhabiri olarak Kafkasya'ya, Tasviri Efkar muhabiri olarak Sivas'a gitti. Servet-i Fünun, Donanma, Tedrisat, Türk Yurdu ve Yeni Mecmua dergilerinde yayımladığı mülakat, mensur şiir ve hatıra türünde yazılarıyla tanındı. Dergi ve gazetelerde mülakat ve gezi türünde yazıları yayımlandı.
1920 yılında TBMM Hükûmetinin çağrısı üzerine İnebolu yoluyla Ankara'ya giderek Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. 1922 yılında Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti elçiliği başkâtibi olarak atandı. Lozan Konferansı'nda matbuat müşavirliği yaptı. TBMM II, III ve IV. dönem Afyonkarahisar milletvekili olarak görev yaptı. 1928 yılında Dil Encümeni üyesi olarak yeni Türk Alfabesi çalışmalarına ve tanıtımlarına katıldı.[2] 1932'de kurulan Türk Dil Kurumunun kurucu ekibinde yer aldı[5] ve kurumun ilk genel sekreteri oldu.[3] 1933 yılında Riyaseti Cumhur Umumi Kâtipliği (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği) görevini yürüttü. Daha sonra Tiran, Atina, Budapeşte Elçiliğinde ve Roma, Londra ve Atina Büyükelçiliğinde bulundu. 1937 yılında yapılan Trakya Manevraları'na katılarak yabancı heyetlere eşlik etti. 1952 yılında emekliye ayrıldı.
21 Eylül 1959 tarihinde İstanbul'da öldü.
Edebiyattaki yeri
değiştirRuşen Eşref Ünaydın, Türk edebiyatına "edebî mülakat" türünü kazandırdı. 1917 ve 1918 yıllarında Türk edebiyatının ünlü yazar, şair ve fikir adamlarıyla yaptığı edebî röportajları 1918'in sonlarına doğru "Diyorlar ki" adıyla kitaplaştırdı. Bu eseriyle üne kavuşan Ünaydın, uzun seneler "Diyorlar ki Muharriri" olarak anıldı. Fiilen de katıldığı Millî Mücadele döneminde Atatürk'ün en yakınında bulunan isimlerden biri olarak yazdığı yazılar Millî Mücadele edebiyatında önemli bir yer tuttu. Atatürk'ü ve Tevfik Fikret'i birçok yönleriyle kamuoyuna tanıttı. Yazar, eserlerini sade bir dille kaleme aldı.
Kitapları
değiştirMülakat
değiştir- Diyorlar ki (1918)
- Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat (1918)
- Çanakkale'de Savaşanlar Dediler ki (1918)
- Atatürk'ün Hastalığı: Prof. Dr. Nihad Reşad Belger'le Mülâkat (1959)
Anıları
değiştir- Geçmiş Günler (1919)
- Boğaziçi-Yakından (1938)
- Atatürk ve Millî Tesanüt (1954)
- Atatürk'ü Özleyiş (1957)
- Galatasaray ve Futbol (1957)
Millî Mücadele
değiştir- İstiklâl Yolunda (1922)
Mensur Şiir
değiştir- Damla Damla (1928)
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b KILIÇ, Fahri (Güz 2020). "Yeni Türk Alfabesinin Kabulünde Dil Heyetinin Yürüttüğü Çalışmalar" (PDF), 16. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. s. 805. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2023.
- ^ a b Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. Türk Dil Kurumu. 1933. s. 6.
Umumî Kâtip: Ruşen Eşref Bey
- ^ Birinci, Necat (1988). Ruşen Eşref Ünaydın. Türk Büyükleri Dizisi: 95. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. s. 2. ISBN 975-17-0199-6.
- ^ "Kurucularımız". 18 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
değiştir- https://www.tccb.gov.tr/genelsekreterlik/rusenesrefunaydin/ 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.dildernegi.org.tr/TR,455/rusen-esref-unaydin.html 24 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=420336&idno2=c420259#3
| Hükûmet görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Yusuf Hikmet Bayur |
Türkiye Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri 21 Ekim 1933 - 17 Mart 1934 |
Sonra gelen: Hasan Rıza Soyak |