Pentakuark

Pentakuark, birbirlerine bağlı durumdaki dört kuark ile bir antikuarktan oluşan atomaltı parçacıktır. Kuarkların 1/3, antikuarkların ise - 1/3 baryon sayısına sahip olmalarından ötürü pentakuarkların toplam baryon sayısı 1'dir ve bu da pentakuarkların baryon olarak tanımlanmasını sağlar. Normal baryonların aksine üç değil de beş kuark bulundurmasından ötürü egzotik baryon olarak sınıflandırılır.

İki farlı pentakuark modeli

Beş kuarklı paket

Mezon-Baryon molekülü

q sembolü kuarkları, q sebolü ise antikuarkları gösterir. Kuarklar arasında yer alan dalgalı çizgiler, güçlü etkileşimi sağlayan gluonları sembolize eder. Kuarkların sahip olduğu renkler, renk yüklerini gösterir. Kırmızı, yeşil ve mavi renklerin her biri bulunmalı; kalan kuark ile antikuark ise birbiriyle uyumlu olacak biçimde bir renge ve antirenge sahip olmalıdır (burada mavi ile sarı olarak gösterilmiş olan antimavi kullanılmıştır).

Beş kuarklı parçacıkların var olabileceğine dair ilk iddialar 1964'te, kuark modelini oluşturan Murray Gell-Mann tarafından ortaya atıldı.^[1] Pentakuark adı ilk olarak Claude Gignoux ve meslektaşları^[2] ile Harry J. Lipkin^[3] tarafından 1987 yılında kullanıldı. Pentakuarkların fiziksel olarak keşfedildiğine dair ilk iddia 2003'te, Japonya'da sürdürülen LEPS deneyi sırasında ileri sürüldü.^[4] Sonrasında keşfe dair ortaya atılan diğer iddialar, verilerin ve istatistiksel analizlerin yetersiz oluşu nedeniyle kabul görmedi.^[5] 13 Temmuz 2015'te, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde (CERN) yürütülen LHCb deneyi sırasında, alt lambda baryonlarının (Λ0b) bozunumu sonrasında kararlı pentakuark durumlarının keşfedildiği açıklandı.^[6]

Pentakuarklar ayrıca, fizik laboratuvarlarının yanı sıra, süpernovalarda nötron yıldızı oluşumu esnasında doğal olarak da üretilebilir.^[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Observation of particles composed of five quarks, pentaquark-charmonium states, seen in Λ0b→J/ψpK⁻ decays" (İngilizce). Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi/LHCb deneyi. 14 Temmuz 2015. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.0b→J/ψpK⁻ decays&rft.pub=Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi/LHCb deneyi&rft.date=2015-07-14&rft_id=http://lhcb-public.web.cern.ch/lhcb-public/Welcome.html#Penta&rfr_id=info:sid/tr.wikipedia.org:Pentakuark" class="Z3988">
^ Gignoux, C.; Silvestre-Brac, B.; Richard, J. M. (16 Temmuz 1987). "Possibility of stable multiquark baryons". Physics Letters B (İngilizce). 193 (2). ss. 323-326. Bibcode:1987PhLB..193..323G. doi:10.1016/0370-269'"`UNIQ--nowiki-0000000C-QINU`"'3(87)91244-5.
^ Lipkin, H. J. (1987). "New possibilities for exotic hadrons — anticharmed strange baryons". Physics Letters B (İngilizce). 195 (3). ss. 484-488. Bibcode:1987PhLB..195..484L. doi:10.1016/0370-2693(87)90055-4.
^ Hicks, K. (23 Temmuz 2003). "Physicists find evidence for an exotic baryon" (İngilizce). Ohio Üniversitesi. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.
^ C., Amsler et al. (Particle Data Group) (2008). "Review of particle physics" (PDF). Physics Letters B (İngilizce). 667 (1-5). s. 1124. Bibcode:2008PhLB..667....1A. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.
^ Aaij, R.; ve diğerleri. (LHCb iş birliği) (2015). "Observation of J/ψp Resonances Consistent with Pentaquark States in Λ0b→J/ψK⁻p Decays". Physical Review Letters (İngilizce). 115 (7). s. 072001. arXiv:1507.03414 $2. Bibcode:2015PhRvL.115g2001A. doi:10.1103/PhysRevLett.115.072001.0b→J/ψK⁻p Decays&rft.pages=072001&rft.date=2015&rft_id=info:arxiv/1507.03414&rft_id=info:doi/10.1103/PhysRevLett.115.072001&rft_id=info:bibcode/2015PhRvL.115g2001A&rft.aulast=Aaij&rft.aufirst=R.&rfr_id=info:sid/tr.wikipedia.org:Pentakuark" class="Z3988">
^ Sample, Ian (14 Temmuz 2015). "Large Hadron Collider scientists discover new particles: pentaquarks". The Guardian (İngilizce). 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.

[LHCb-public-1] "Observation of particles composed of five quarks, pentaquark-charmonium states, seen in Λ0b→J/ψpK⁻ decays" (İngilizce). Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi/LHCb deneyi. 14 Temmuz 2015. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.0b→J/ψpK⁻ decays&rft.pub=Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi/LHCb deneyi&rft.date=2015-07-14&rft_id=http://lhcb-public.web.cern.ch/lhcb-public/Welcome.html#Penta&rfr_id=info:sid/tr.wikipedia.org:Pentakuark" class="Z3988">

[2] Gignoux, C.; Silvestre-Brac, B.; Richard, J. M. (16 Temmuz 1987). "Possibility of stable multiquark baryons". Physics Letters B (İngilizce). 193 (2). ss. 323-326. Bibcode:1987PhLB..193..323G. doi:10.1016/0370-269'"`UNIQ--nowiki-0000000C-QINU`"'3(87)91244-5.

[Lipkin1987-3] Lipkin, H. J. (1987). "New possibilities for exotic hadrons — anticharmed strange baryons". Physics Letters B (İngilizce). 195 (3). ss. 484-488. Bibcode:1987PhLB..195..484L. doi:10.1016/0370-2693(87)90055-4.

[Ohio-4] Hicks, K. (23 Temmuz 2003). "Physicists find evidence for an exotic baryon" (İngilizce). Ohio Üniversitesi. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.

[PDG2008-5] C., Amsler et al. (Particle Data Group) (2008). "Review of particle physics" (PDF). Physics Letters B (İngilizce). 667 (1-5). s. 1124. Bibcode:2008PhLB..667....1A. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.

[LHCbpenta-6] Aaij, R.; ve diğerleri. (LHCb iş birliği) (2015). "Observation of J/ψp Resonances Consistent with Pentaquark States in Λ0b→J/ψK⁻p Decays". Physical Review Letters (İngilizce). 115 (7). s. 072001. arXiv:1507.03414 $2. Bibcode:2015PhRvL.115g2001A. doi:10.1103/PhysRevLett.115.072001.0b→J/ψK⁻p Decays&rft.pages=072001&rft.date=2015&rft_id=info:arxiv/1507.03414&rft_id=info:doi/10.1103/PhysRevLett.115.072001&rft_id=info:bibcode/2015PhRvL.115g2001A&rft.aulast=Aaij&rft.aufirst=R.&rfr_id=info:sid/tr.wikipedia.org:Pentakuark" class="Z3988">

[Guardian-7] Sample, Ian (14 Temmuz 2015). "Large Hadron Collider scientists discover new particles: pentaquarks". The Guardian (İngilizce). 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]