Vikipedi

Bolu

Bolu ilinin merkezi olan şehir
(Merkez, Bolu sayfasından yönlendirildi)
Bu sayfa Bolu ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Bolu (il) sayfasına bakınız.

Bolu, Bolu ilinin merkezi olan şehirdir.

Bolu
Şehir

Bolu merkez ilçesi
ÜlkeTürkiye
BölgeKaradeniz Bölgesi
İlBolu
İdare
 • Belediye başkanıTanju Özcan (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam8323 km²
Rakım726 m
Zaman dilimiUTC 03.00 (TSİ)
Alan kodu0374
Plaka kodu14

Coğrafya

değiştir

Türkiye yüz ölçümünün %1,015'lik bölümünü kaplayan Bolu ili, 8.323 km²[1] yüz ölçümü ile Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz bölümünde yer alır. İl arazisinin yaklaşık 'ini tarım alanları oluşturmaktadır. Orman alanları ise d'lük bir oran ile Türkiye ormanları içinde %2,55'lik paya sahiptir. Çayır ve meraların kapladığı alan yaklaşık 'tir. Geriye kalan %8 dolayında alan ise tarım dışı alanlardır.

Ortalama rakım 1000 m, merkez ilçe rakımı ise 725 m civarındadır. Matematiksel konum açısından 30 derece 32 dakika - 32 derece 36 dakika Doğu boylamları ile 40 derece 06 dakika - 41 derece 01 dakika Kuzey enlemleri arasındadır.

Bolu İl Merkezine göre; Dörtdivan, Yeniçağa ve Gerede İlçeleri doğuda, Mengen kuzeydoğuda, Göynük ve Mudurnu İlçeleri güneybatıda, Seben ve Kıbrıscık İlçeleri ise güneyde yer almaktadır. Bolu'nun, batısında Düzce ve Sakarya, güneybatısında Bilecik ve Eskişehir, güneyinde Ankara, doğusunda Çankırı, kuzeyinde Zonguldak ve kuzey doğusunda Karabük İlleri yer alır.

Düzce'nin 584 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile (09.12.1999 tarih ve 23901 sayılı R.G.) il olarak ayrılmasıyla, Bolu'nun denizle bağlantısı kalmamıştır.

Dağlar: İl topraklarının V'sını kaplamaktadır. İlin güneybatı - kuzeydoğu istikametinde Bolu Dağları; en yüksek yeri 1980 m. ile Çele Doruğu ve Abant Dağları (1748 m.), Gerede'nin kuzeyinde Arkot (1877 m.) ve Göl Dağları (1112 m.)dır. En güneyde ilk iki sıradan daha yüksek olan ve genel olarak Köroğlu Dağları (en yüksek yeri 2499 m.) adı verilen volkanik dağlar uzanır. Bolu'nun güneyindeki uzantısı Seben Dağları 1854 m. Mudurnu civarında Ardıç Dağları 1443 m. Güneydeki Çal Tepesi ise 1640 m. yüksekliğindedir.

Ovalar: İl Yüzölçümünün %8'ini kaplayan ovalar genel olarak batı – doğu istikametinde uzanırlar. 725 m. yükseltideki Bolu Ovası ve 1300 m. yükseltideki Gerede Ovaları en genişleridir. Diğer ovalar ise Yeniçağa Ovası, Mudurnu Ovası ve Göynük ilçesinin güneyinde Himmetoğlu Ovasıdır.

Akarsular: Bolu'da en önemli akarsular Büyüksu, Mengen Çayı, Aladağ Çayı, Mudurnu Çayı, Göynük Suyu, Çatak Suyu ve Gerede Çayıdır.

Göller: Yörede morfolojik yapının karmaşıklığı, akarsu sayısının çokluğu, yükselti farklılıkları ve eğimin fazlalığı gibi faktörler çok sayıda gölün oluşmasına neden olmuştur. Havzaların ve çanakların yüzölçümlerinin küçüklüğü göllerin de küçük alanlı olması sonucunu doğurmuştur. Abant Gölü, Yeniçağa, Çubuk, Sünnet, Yedigöller, Karagöl, Sülüklügöl, Karamurat en önemli göllerdir.

İklim: Bolu genellikle Batı Karadeniz ve Karadeniz iklim tiplerinin içinde yer almaktadır. Bunun yanında güneybatı bölümlerinde Marmara ve İç Anadolu iklim tipleri de görülmektedir. Son 52 yıllık verilere göre ortalama günlük güneşlenme süresi 5 saat 49 dakika, yıllık yağış 536 mm. yıllık ortalama yağışlı gün sayısı ise 137 gündür.

Bitki örtüsü: Bolu'da hakim bitki örtüsü ormanlardır. İl topraklarının U'i ormanlarla kaplıdır. Karadere, Seben ve Aladağ Ormanları yurdumuzun en zengin ormanlarıdır. Hakim ağaç türleri kayın, gürgen, ıhlamur, dişbudak, meşe, kızılağaç, karaağaç, kavak, köknar ve sarıçamdır.

Ulaşım Ankara–İstanbul karayolu üzerinde bulunan Bolu'ya sadece kara yolu ile ulaşım sağlanabilmektedir.

Tarihçe

değiştir

MÖ 1200'lü yıllarda bütün Hitit toprakları gibi Bolu da Friglerin elindeydi. MÖ 6. asırda Persler bölgeye hakim oldular. MÖ 336'da Büyük İskender Persleri yenerek Anadolu'nun birçok yeri gibi Bolu'yu da ele geçirdi. Büyük İskender'in ölümü üzerine Makedonya yıkılınca Bolu bölgesinde Bitinya Krallığı kuruldu. Yazılı belgeler, o dönemlerden kalan arkeolojik eserler ve tarih kaynaklarına göre, Trak göçleri sonunda Sakarya ve Filyos Nehrinin yayı içine yerleşen halk "Bithyn" ismi ile anılıyordu. Bu yüzden Bolu'nun da içinde bulunduğu Kuzeybatı Anadolu'ya "Bithynia" denilmiştir. Bithynler tarafından Salonia Campus denilen Bolu Ovası ve çevresinin adı Romalılar tarafından "Claudio Polis" olarak değiştirilmiştir. Bolu isminin de "Polis"ten geldiği sanılmaktadır. Üç tepe üzerinde kurulmuş olan şehir içte ve dışta surlara sahipti. Şehrin kuzeyinde Halı Hisarı bölgesinde bu surların kalıntıları görülebilmektedir. 1071 Malazgirt zaferinden sonra batıya yayılan Türkmenler 3 yıl sonra Bolu’ya yerleştiler. Selçuklu Devleti’nin komutanları Artuk, Tutuk, Danişmend, Karateki ve Saltuk Beyler Süleyman Şah’ın emrinde İstanbul sınırına dayandılar. Bu akınlar sırasında Bolu, Horasanlı Aslahaddin tarafından fethedilmiştir.

Bolu Yöresine Osmanlı akını ilk kez Osman Gazi tarafından başlatılmıştır. Bolu yöresinin tümüyle fethedilmesi ise Orhan Gazi döneminin ilk yıllarına (1324-1326) rastlar. Bir başka rivayete göre Osmanlılar zamanında bölgede, bol olarak Uluğ - Alim olması nedeniyle önceleri "Bol Uluğ", zamanla yöre "BOLU" olarak isimlendirilmiştir. Yıldırım Beyazid'in ölümü ile başlayan şehzadeler savaşına Bolu, birçok kez sahne oldu. Bolu, Ankara Savaşı sonrası Timur'un talan ettiği bölgelerin dışında kaldığı gibi, bu tehlike bitinceye kadar, Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu sayılan Mehmed Çelebi'yi de Kızık Yaylasında barındıran belde olmuştur. Mehmed Çelebi'nin Osmanlı Devleti'nin birliğini sağlamasından sonra ise Bolu, düzenli bir yönetime kavuştu.

1324-1692 yılları arasında Bolu, 36 kazası olan bir sancak beyliği idi. XVI. Yüzyılda Bolu, ikinci derece Şehzade sancaklarından biri oldu. II. Bayezid döneminde Şehzade Süleyman (Kanuni) buraya atandı. 1683-1792 yılları arasında Bolu, Voyvodalıkla yönetildi. II. Mahmud zamanında ise Mutasarrıflığa dönüştürüldü. (1811) Tanzimat sonrası Bolu; Kastamonu eyaletine bağlandı (1864). 1909 yılında ise tekrar Mutasarrıflığa dönüştürüldü.

Mondros Mütarekesi'nin yürürlüğe girmesi ve İzmir'in işgal edilmesinin ardından Bolu yöresinde ilk Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Gerede'de örgütlendi. Bolu I. Dünya Savaşı'nda ve sonrasında düşman işgaline uğramadı fakat maddi zarar gördü. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yapılan milli mücadele dönemlerinin sonunda Bolu, 10 Ekim 1923'te Mutasarrıflık devrini tamamladı ve vilayet haline getirildi.

Nüfus

değiştir
 
İzzet Baysal Caddesi'nden bir görünüm.
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[2] 55.991 7.215 48.776
1935[3] 61.036 7.835 53.201
1940[4] 62.040 8.103 53.937
1945[5] 63.551 7.214 56.337
1950[6][a] 43.492 7.954 35.538
1955[7] 49.002 12.271 36.731
1960[8] 54.888 13.745 41.143
1965[9] 63.182 21.700 41.482
1970[10] 69.200 26.944 42.256
1975[11] 77.078 32.812 44.266
1980[12] 87.257 38.283 48.974
1985[13] 100.910 50.288 50.622
1990[14] 113.596 60.789 52.807
2000[15] 135.009 84.565 50.444
2007[16] 156.498 107.857 48.641
2008[17] 156.100 120.001 36.099
2009[18] 159.070 120.021 39.049
2010[19] 160.500 119.898 40.602
2011[20] 167.343 125.842 41.501
2012[21] 172.355 131.264 41.091
2013[22] 174.687 140.131 34.556
2014[23] 177.855 144.864 32.991
2015[24] 186.275 153.783 32.492
2016[24] 195.209 163.018 32.191
2017[24] 199.702 168.187 31.515
2018[24] 205.525 171.180 34.345
2019[24] 212.358 178.038 34.320
2020[24] 212.641 179.223 33.418

Belediye başkanları

değiştir
 
Demokrasi Meydanı'ndan bir görünüm.

Osmanlı dönemi

değiştir
№ Şehremini Görev Başlangıcı Görev Bitişi
1 Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) 1880 1886
2 Ahmet Mazhar Efendi 1886 1887
(1) Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) 1887 1904
3 Ahmet Süreyya Efendi (Karamanoğlu) 1904 1906
(1) Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) 1906 1914
4 Taşhancızade Mustafa Bey 1914 1916
5 Ahmet Vasfi Nuhoğlu 1916 1920

Cumhuriyet dönemi

değiştir
№ Belediye Başkanı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Parti
1 Hüseyin Hüsnü Alpagut 1920 1921 Cumhuriyet Halk Partisi
2 İsmail Hakkı Gülez 1921 1924
3 Mehmet Tahir Hitit 1924 1930
4 Vasıf Kulçak 1930 1934
5 Reşat Aker 1934 1946
6 Cemil Özbilen 1946 1950
7 M. Hulusi Tüzmen 1950 1957 Demokrat Parti
(3) Mehmet Tahir Hitit 1957 1958
8 Necip Varlık 1958 1960
9 Fahri Çıvgın (Vali) 1960 1963 Askerî
10 İsmail Özer 1963 1968 Cumhuriyet Halk Partisi
11 Muzaffer Süreyya Işın 1968 1980 Adalet Partisi
12 Adnan Darendeliler (Vali) 1980 1982 Askerî
13 Hasan Bülbül 1982 1984
14 Muzaffer Süreyya Işın 1984 1989 Anavatan Partisi
15 Necdet Gören 1989 1995 Sosyaldemokrat Halkçı Parti
1995 1999 Cumhuriyet Halk Partisi
16 Yüksel Ceylan 1999 2004 Demokratik Sol Parti
17 Alaaddin Yılmaz 28 Mart 2004 5 Nisan 2019 Adalet ve Kalkınma Partisi
18 Tanju Özcan 5 Nisan 2019 Görevde Cumhuriyet Halk Partisi

Kaynak:[25]

Notlar

değiştir
  1. ^ Seben ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2022. 
  2. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  3. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  5. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Bolu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Bolu Merkez Nüfusu". nufusune.com. 
  25. ^ "Eski Başkanlar". 16 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolu&oldid=34446743" sayfasından alınmıştır