Memleket Sandıkları
Memleket Sandıkları ya da Memleket Sandığı, yüksek faiz ve tefecilik anlayışına karşı Mithat Paşa tarafından oluşturulan ve Ziraat Bankası'nın temeli olan sistem. Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk kooperatif sistemidir fakat modern bir kooperatif değildir. Çiftçilerin dayanışma ve ekonomik birliktelikleri esasına dayanır. Avrupa kooperatiflerinden farklı ve özgün bir yapıdadır.[1]
_p373_Midhat_Pasha.jpg)
Hakkında
değiştir19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Osmanlı İmparatorluğu'nda kırsal kesimde yaşayan çiftçilerin kredi ihtiyaçlarını karşılayacak bir sistem yoktu. Çiftçiler bu yüzden yüksek faizli krediler veren tefecilere yöneliyordu. Bir hesaba yıllık �0'ü bulan faizler yükleniyordu. Bu sebepten aşırı derecede borçlanan çiftçiler borçlarını ödeyemeyince ürünlerini tefecilere vermek zorunda kalıyordu. Çiftçileri tefecilerden kurtarmaya yönelik ilk adımı Niş Valiliği görevinde bulunan Mithat Paşa attı. Mithat Paşa diplomatlık görevindeyken başarılı çalışmalarda bulunmuş ve çiftçinin durumunu yakından takip etmişti. Bu yüzden çiftçilerin devlet destekli ekonomik sistem ile desteklenmesi gerektiğini düşündü. 1863 yılına gelindiğinde çiftçi temelli kaynaklar ile devlet himayesinde Memleket Sandıkları'nı kurdu. Bu organizasyon ile milli bankacılığın temelleri atılmış oldu.[2][3]
Mithat Paşa Türk geleneklerinde yer alan yardımlaşma ve imece anlayışına dayanarak ilk olarak Pirot Kasabası'nda (Şehirköylü Kasabası) Memleket Sandıkları'nı kurdu. Sandıklar ahşap kasalardan üretilirdi. Bir sandıkla alakalı işleri köylülerin seçtiği iki Müslüman ve iki Hristiyan üstlenirdi. Günlük hesap defterleri ve nakit paralar bu sandıklarda saklanırdı. İlerleyen dönemlerde güvenlik amacıyla demir sandıklar kullanıldı. Memleket Sandıkları Nizamnamesi'nin 1867 yılında yayımlanması sonrasında ise ülkenin dört bir yanına sandıklar kuruldu ve uzunca bir süre kullanıldı. Sandık bütçesinden giderler çıkartılınca kalan kârın 2/3'ü sandığın bulunduğu vilayetin imar ve vakıf çalışmalarına aktarılıyordu. Takip eden süreçte sandık işleyişlerinde bozulmalar oldu ve sandıklar etkisini yitirdi. "Menafi Sandıkları" da 1883 yılında kuruldu ve merkeze bağlıydı. Ardından modern finans anlayışına uygun olarak işlev yapan Ziraat Bankası kuruldu (15 Ağustos 1888).[2]
Kaynakça
değiştir- ^ Bilgin, Necdet; Tanıyıcı, Şaban (2008). "Türkiye'de Kooperatif ve Devlet İlişkilerinin Tarihi Gelişimi" (PDF). KMÜ İİBF Dergisi, 15. s. 140. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2017.
- ^ a b "Bankamız Tarihçesi". Ziraat Bankası. 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2017.
- ^ Doğan, Cabir; Güngör, Ferhat. "Midilli Memleket Sandıkları". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2017.