Megrelya Prensliği
Megrelya Prensliği ya da Samegrelo Prensliği (Gürcüce: სამეგრელოს სამთავრო), Dadiani hanedanı tarafından Gürcistan'ın Megrelya bölgesinde kurulmuş eski bir devlettir. Bazı kaynaklarda adı Odişi Prensliği olarak da geçer.[1]
| 1557-1867 | |||||||||
.svg) Bayrak
 Arma
| |||||||||
 Gürcistan Krallığı'nın bölünmesinden sonra Samegrelo (Megrelya) Prensliği ve diğer monarşiler | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Zugdidi | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Megrelce, Gürcüce | ||||||||
| Hükûmet | Prenslik | ||||||||
| Prens (Mtavari) | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Prenslik, bir saldırmazlık paktı ve sonrasında Kartli kralı II. Konstantine, Kaheti kralı Aleksandre, Samtshe prensi II. Kvarkvare tarafından imzalanan Gürcistan'ı üç krallık ve beş prensliğe bölen antlaşma ile ortaya çıkmıştır.[2] Megrelya, Prens I. Levan Dadiani döneminde 1557 yılında bağımsız bir prenslik olarak kuruldu ve 1803 yılında Rusya İmparatorluğu vasallığı dönemine dek bağımsız kaldı.[3] Bu daha güçlü komşuları İmereti Krallığı ve Abhazeti Prensliği'ne karşı Rusya İmparatorluğu ile himaye antlaşması imzalanmasından sonra geldi.[4][5] Prenslik, Niko Dadiani'nin tahttan indirilişi ve 1867 yılında Çarlık Rusya tarafından ilhakı ile son buldu. Prens Niko 1868 yılında resmi olarak yönetim haklarından vazgeçti ve prenslik 1917 yılına kadar bir Rus bölgesi olarak kaldı.[5]
Tarih
değiştirOdişi Eristavlığı (Düklüğü)
değiştirMegrelya prenslerinin ilk hanedanı Dadiani klanından gelmektedir. 16. yüzyılın 50'li yıllarına kadar Megrelya hükümdarları merkezi kraliyet otoritesine bağlıydı ve Eristavteristavi ve Mandaturtuhutsesis ("Yüce Divan Başkanı") unvanlarını taşıyorlardı. 14. yüzyılın ilk yarısında Samegrelo valileri Tshumi Eristavlığı'nı topraklarına kattı ve 16. yüzyıla kadar Tshenistskali ve Anakopiistskali (Psirtskha Nehri) nehirleri arasındaki bölgeyi yönetim altında tuttular. Kvemo (Aşağı) Svaneti genellikle Megrelya prenslerine tabiiydi. 14. ve 15. yüzyıllarda Megrelya prensleri birleşik Gürcistan krallarına sadık oldular ve İmereti asaletinin bağımsızlık özlemlerine karşı savaştılar. Prensler, Gürcistan'ın doğu Karadeniz kıyısındaki sınırlarının korunmasına büyük önem verdiler. Bu bağlamda I. Vamek Dadiani'nin Ciketi'ye yaptığı sefer dikkat çekicidir. Birleşik Gürcü devletinin çöküşünden sonra Samegrelo Prensliği, İmereti Krallığı'nın bir parçası oldu.
Prensliğin kuruluşu
değiştir1557'de I. Levan Dadiani, İmereti kraliyet sarayından tam bağımsızlığını kazandı. Bundan sonra Megrelya prensleri "Egemen Dadiani" unvanını taşıdılar. 16. ve 17. yüzyıllarda sınır Megrelya Prensliği'nin kuzey-batı kısmına Kelasuri Nehri'ne gerilerken doğu sınırı değişmeden kaldı. 16. yüzyılda Samegrelo Prensliği'nin sınırları Osmanlı İmparatorluğu tarafından tehdit edildi. 1578'de Osmanlılar Poti'yi ele geçirir ve garnizonlarını buradaki kaleye yerleştirir. Samegrelo Prensliği özellikle Osmanlılara bağımlılıktan kurtulmaya çalışan II. Levan Dadiani'nin saltanatı sırasında güçlendi ancak 1615'te padişahın egemenliğini tanımak ve onun lehine haraç ödemek zorunda kaldı (1615 Megrelya-Osmanlı Antlaşması). 1640'da II. Levan Dadiani, Poti'yi Osmanlılardan kurtarır ve fiili bağımsızlığını kazanır. II. Levan Dadiani ayrıca Abhazya'yı birkaç kez ele geçirdi ancak yine de dönüşümlü olarak Megrelya feodal beyleri tarafından savunulan Abhaz feodal beylerinin saldırılarını önlemek için bir tahkimat sistemi (Kelasuri Duvarı) inşa etmek zorunda kaldı.
Çikovani Hanedanı
değiştirII. Levan Dadiani'den sonra III. Vamek Dadiani, İmereti Krallığı'nın tahtına oturmayı kısa bir süre için başardı. Ölümünden sonra prenslik zayıfladı. Leçhumi feodal ailesinin temsilcileri - Çikovani - Megrelya tahtına oturdu. 17. yüzyılın sonunda Giorgi Çikovani prensliği güçlendirdi ve yeni bir prensler hanedanının temelini attı. Samegrelo Prensliği'nin zayıflaması, 1690'larda Samegrelo Prensliği'nin Enguri Nehri'ne kadar olan topraklarını ele geçiren Abhaz feodal beyleri tarafından kullanıldı. IV. Giorgi Dadiani birkaç kez Abhazya Prensliği'ne başarılı bir şekilde sefer düzenledi ancak kaybettiği toprakların çoğunu geri alamadı. Megrelya ve Abhazya prenslikleri arasındaki sınır Ğalidzga Nehri oldu.
Osmanlılarla mücadele
değiştirSamurzakano, Şervaşidzelerin bir kolu tarafından yönetilmekte ve esas olarak Megrelya prenslerine bağlıydı. 18. yüzyılda Megrelya Prensliği, Leçhumi ve Kvemo (Aşağı) Svaneti'yi topraklarına kattı. 17. yüzyılın ikinci yarısında Batı Gürcistan'da Osmanlı boyunduruğu giderek ağırlaştı ve bunu 1703 Gürcü Ayaklanması izledi. Megrelya Prensliği ayaklanmada aktif rol aldı. Buna karşılık, Osmanlı ordusu batı Gürcistan'ı işgal etti. Türkler Poti, Anaklia ve Ruhi kalelerini işgal ettiler. Ancak kısa bir süre sonra İstanbul'da ayaklanmalar patlak verdi ve Osmanlı hükûmeti batı Gürcistan'dan askerlerini çekti. 1723'te Osmanlılar Doğu Karadeniz kıyılarında bir yer edinir. Osmanlı garnizonları Poti, Anaklia ve Ruhi kalelerini işgal eder. Esasen Megrelya Prensliği'nin denizle bağlantısı kesilmişti. Batı Gürcistan'daki Osmanlı yönetimi büyük bir memnuniyetsizliğe neden oldu. Muhalefetin başı Türklerin 1728 yılında hileyle öldürdüğü Megrelya prensi Bejan Dadiani idi.
1730'da Türkler, kuzeydoğu Karadeniz'i fethetmek için Poti'den büyük bir sefer başlattı. Megrelya Şefi Otia Dadiani sefere katılmayı reddetti. Bunun üzerine Türkler Megrelya Prensliği'ni işgal etti, İlori Kilisesi'ni yaktı ve Abhazya'ya ilerledi. Yakında burada bir Anti-Osmanlı ayaklanması patlak verdi ve Türk seferi engellendi. Türkler, Megrelya Prensliği'ni kendi eyaletlerine çevirmeyi ve buradaki Gürcü egemenliğini devirmeyi başaramadılar. 1730'da İmereti Kralı V. Aleksandre'nin Osmanlı seferine katılması, Samegrelo Prensliği ile İmereti Krallığı arasındaki ilişkileri büyük ölçüde gerdi. Aralarındaki barışçıl ilişkiler, yalnızca V. Aleksandre'nin saltanatının son yıllarında yeniden düzeldi. Otia Dadiani kızını I. Solomon'la evlendirdi ve İmereti Krallığı ile dostane ilişkiler kurdu. 1757'de Megrelya Prensliği, Osmanlılara karşı Hresili Muharebesi'nde yer aldı. 1769-1772 yıllarında Batı Gürcistan'daki Rus birliklerinin seferi sırasında, II. Katsia Dadiani Rus ordusuna yardım etmesine rağmen belirsiz bir pozisyonda kaldı. Bu yıllarda Türkler, Megrelya prenslerinin eline geçen Anaklia ve Ruhi kalelerini terk ettiler. 1779'da Abhaz feodal beyleri Megrelya Prensliği'ne karşı sefer düzenledi muharebe Ruhi Kalesi'nde gerçekleşti. Megrelya ordusuna I. Solomon yardım etti. Muharebe, müttefikler için zaferle sonuçlandı ve saldırı püskürtüldü.
Rus İmparatorluğu yönetimi
değiştir18. yüzyılın sonunda İmereti Krallığı Megrelya Prensliği'ni topraklarına katmayı denedi. II. Solomon, önce Grigol Dadiani'nin yerine II. Manuçar Dadiani'yi başa getirdi ancak 1795'ten sonra Megrelya Prensliği'ni fesh etmeyi denedi. 5 Ekim 1802'de Grigol Dadiani Rus devlet adamları ile iletişime geçti ve himaye şartıyla Rus İmparatorluğu'na katılmaya hazır olduğunu ifade etti.[6] Grigol Dadiani aynı yılın 20 Aralık tarihli mektubunda Rusya'ya ya onu Rus İmparatorluğu'nun koruması altına alması ya da Osmanlı İmparatorluğu'na sığınma hakkı vermesi çağrısında bulundu.[7] 22 Nisan 1803 tarihli bir mektubunda Grigol Dadiani, ülkesinin (tamamen Megrelya, Leçhumi ve Svaneti ile birlikte) yakında Rus himayesine layık olacağı ve isteğinin kendisine sadık Abhazlar tarafından da destekleneceği umudunu dile getirdi.[8] 2 Aralık 1803'te Grigol Dadiani, Rus İmparatoru adına bir akit şeklinde hazırlanan Rus himayesine giriş maddelerini imzaladı. 4 Temmuz 1804'te talep I. Aleksandr tarafından onaylandı ve Megrelya Prensliği sınırlı özerklikle Rus İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Ekim 1804'te, bir Rus alayı deniz yoluyla Megrelya Prensliği'ne getirildi ve prensliğin birkaç bölgesine yerleştirildi. 1804'te Leçhumi'nin büyük bir kısmı Rus Çarlığı yardımıyla yeniden Megrelya'ya katıldı. 1810 yılında İmereti Krallığı'nın ilhakından sonra bu eyaletin doğu kısmı, İmereti Kralı tarafından ele geçirildi. 1813'te Levan Dadiani, Samurzakano'yu Megrelya Prensliği'ne itaat ettirdi. 1840'ta Rus hükûmeti, bu bölgeyi ele geçirir ve doğrudan otoritesi altına alır. Megrelya Prensi, bunun karşılığında gümüş olarak 25 bin manat tazminat aldı. 1853 yılında Megrelya'nın son prensi Davit Dadiani öldü. 8 Ekim 1853'te I. Nikolay'ın emriyle gelecek varis reşit olana dek Kraliçe Ekaterine Dadiani prensliğin hükümdarı olarak tahta çıktı. Kırım Savaşı sırasında Temmuz 1854'te Türkler Kulevi limanını işgal etti ve 25 Ekim 1855'te Ömer Paşa komutasındaki Türkler, Megrelya Prensliği'nin topraklarını işgal etti. Ekaterine Dadiani, Leçhumi'ye gitti. Gerilla savaşı sonucunda prensliğin büyük bir kısmı Türklerden kurtarılmış ve Şubat 1856'da Türkler Megrelya Prensliği'ni tamamen terk etmiştir. Kırım Savaşı (1853-1856), Megrelya Prensliği'nin ekonomisine büyük zarar verdi. Egemen sınıf, serf köylülerin sömürüsünü artırarak durumunu düzeltmeye çalıştı. Bu Megrelya köylülerinin ayaklanmasına neden oldu. Hükûmet ayaklanmayı tek başına bastıramadı ve Rus hükûmetinden yardım istedi. İsyan bastırıldıktan sonra, Rus hükûmeti Megrelya Prensliği'nin özerkliğini fiilen kaldırdı ve 8 Eylül 1857 tarihli bir kararnameye göre orada Rus yönetimini kurdu. 4 Ocak 1867'de II.Aleksandr'ın emriyle Megrelya Prensliği resmen ilhak edildi. Prenslik toprakları Zugdidi, Senaki ve Leçhumi ilçeleri şeklinde Kutaisi eyaletine katıldı.
Kaynakça
değiştir- ^ "The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition - Mingrelia". 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ^ Rayfield, Donald (2013). Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. ss. 162. ISBN 9781780230306.
- ^ The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition – Mingrelia 19 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Saparov, Arsène (27 Ağustos 2014). From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Oxon: Routledge. s. 18. ISBN 9780415658027.
- ^ a b Minahan, James B. (2016). Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. s. 272. ISBN 9781610699532.
- ^ Письмо кн. Дадиани к царевичу Давиду, от 5-го октября 1802 года. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. II, №897, Тифлис, 1868, ст. 452-453
- ^ Письмо кн. Григория Дадиани к Соколову, от 20-го декабря 1802 года. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. II, №899, Тифлис, 1868, ст. 453
- ^ Письмо кн. Григория Дадиани к кн. Цицианову, от 22-го апреля 1803 года. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. II, №901, Тифлис, 1868, ст. 454-455
 | Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Gürcistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |