Koroner arter hastalığı
Koroner arter hastalığı, koroner arterlerin duvarlarında oluşan plaklardan ötürü ortaya çıkan bir hastalıktır. Koroner kalp hastalığı veya kısaca CHD (Coronary Heart Disease) olarak da adlandırılır.
| Koroner Arter Hastalığı | |
|---|---|
| Diğer adlar | Aterosklerotik kalp hastalığı,[1] aterosklerotik vasküler hastalık,[2] koroner kalp hastalığı[3] |
 | |
| Koroner arterde aterosklerozu gösteren çizim. | |
| Uzmanlık | Kardiyoloji, kardiyak cerrahi |
| Belirtiler | Göğüs ağrısı, nefes darlığı[4] |
| Komplikasyon | Kalp yetmezliği, anormal kalp ritimleri[5] |
| Nedenleri | kalbin arterlerinde ateroskleroz[6] |
| Risk faktörü | Yüksek kan basıncı, tütün içmek, şeker hastalığı, egzersiz yoksunluğu, obezite, yüksek kan kolesterolü[6][7] |
| Tanı | Elektrokardiyogram, kardiyak stres testi, koroner bilgisayarlı tomografik anjiyografi, koroner anjiyogram[8] |
| Korunma | Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, kiloyu sağlıklı düzeyde koruma, tütün içmeme[9] |
| Tedavi | Perkütan koroner girişim, koroner arter baypas cerrahisi[10] |
| İlaç | Aspirin, beta blokörler, nitrogliserin, statinler[10] |
| Sıklık | 110 milyon (2015)[11] |
| Ölüm | 8.9 milyon (2015)[12] |
Koroner arterler, aort damarından sağ ve sol ana korenerler olarak çıkan kalp dokusuna temiz kan taşıyan damarlardır. Kalbin epikardiyal bölgesinde seyrederler ve bu anadallardan çıkan daha küçük damarlarla kalp hücrelerine ulaşırlar. Sağ koroner arter bir tek anadal olarak seyrederken sol ana koroner arter aortadan çıktıktan yaklaşık 2 cm sonra sol ön inen arter ve sirkümfleks arter olarak ikiye ayrılmaktadır. Sol ön inen arter sol ventrikülün ön yüzünde seyrederken sirkümfleks arter kalbin arkasında seyretmektedir. Koroner Arterler arasında kollateral arter olarak isimlendirilen ara bağlantılarda bulunmaktadır. Koroner arterler ana atar damar olan aortadan aldıkları oksijenden zengin temiz kanı kalp hücrelerine taşımakla görevlidirler. Koroner damarlarda kan akımı esas olarak diastol dönemi denilen kalbin gevşeme döneminde olmaktadır. Koroner damarlar da diğer damarlar gibi intima, musküler tabaka ve adventisyadan oluşan üç tabakadan meydana gelmektedir.
Ateroskleroz damar duvarında lipid parçacıkların birikimi ile oluşan ve damarların lümenini (boşluğunu) tıkayarak normal kan akımını engelleyen patolojik bir süreçtir. Aterosklerozun koroner arterlerde meydana gelmesi ile oluşan hastalığa koroner arter hastalığı denilmektedir. Koroner ateroskleroz yıllar boyu süren bir süreç olup bebeklik döneminden itibaren başlamaktadır. Hastalık boyutuna genelde dördüncü onyıldan sonra gelmektedir.
Ateroskleroz gelişiminde kişisel ve çevresel faktörler rol oynamakta olup kişisel faktörler birinci derece akrabalarda koroner arter hastalığı olması, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, şeker hastalığı olması, yaş ve açıklığa kavuşturulamamış genetik faktörlerdir. Çevresel veya sonradan edinilen risk faktörleri ise sigara kullanımı, yüksek kolesterol içerikli beslenme, stresli ve pasif yaşam şeklidir.
Zamanla koroner arterler içerisinde gelişen lipid birikimleri damarlardaki kan akımını engelleyerek kalp kasının beslenmesini bozarak hastanın şikayetleri başlatmaktadır. Şikayetleri ilk önce yokuş çıkmak, koşmak, stresli anlar gibi kalbin kan ihtiyacının arttığı durumlarda oluşmaktadır, darlığın ilerlemesi ve yeterli kan akımın sağlanamaması ile ilerleyen dönemde istirahat anında bile şikayetler oluşmaktadır. En fazla görülen şikayet göğüs ağrısıdır, bunun dışında göğüste daralma, sıkışma, yanma da oluşturabilmektedir. Koroner arterdeki daralma ani şekilde oluşur ve kan akımı başka bir yerden sağlanamazsa (miyokard enfarktüsü) oluşmaktadır. Koroner arter hastalığının tanısında hastanın hikâyesi, EKG, efor testi, nükleer tıp tetkikleri, radyolojik tetkikler ve koroner anjiyografi kullanılmaktadır. Tıkanmanın yerini ve miktarını belirlemede ve kesin tanıda en etkili tetkik koroner anjiyografidir. Tedavisinde ilaçlar, cerrahi (baypas) ve perkütan müdahaleler (balon, stent) kullanılmaktadır. Hangisinin uygulanacağına koroner anjiyografide tespit edilen darlığın yeri ve miktarı, hastanın durumu ve hasta ile doktorun alacağı karara göre belirlenmektedir. Hangi tedavi şekli seçilirse seçilsin ömür boyu tedavi gerektiren bir hastalıktır. Dünyada şu an en fazla ölüme neden olan hastalık koroner arter hastalığıdır.
Kaynakça
değiştir- ^ "Coronary heart disease – causes, symptoms, prevention". Southern Cross Healthcare Group. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ Faxon DP, Creager MA, Smith SC, Pasternak RC, Olin JW, Bettmann MA, Criqui MH, Milani RV, Loscalzo J, Kaufman JA, Jones DW, Pearce WH (Haziran 2004). "Atherosclerotic Vascular Disease Conference: Executive summary: Atherosclerotic Vascular Disease Conference proceeding for healthcare professionals from a special writing group of the American Heart Association". Circulation. 109 (21): 2595-604. doi:10.1161/01.CIR.0000128517.52533.DB
. PMID 15173041.
- ^ "Coronary heart disease". NIH. 12 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ "What Are the Signs and Symptoms of Coronary Heart Disease?". 29 Eylül 2014. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015.
- ^ "Coronary Artery Disease (CAD)". 12 Mart 2013. 2 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015.
- ^ a b Mendis, Shanthi; Puska, Pekka; Norrving, Bo (2011). Global atlas on cardiovascular disease prevention and control (1.1url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241564373_eng.pdf?ua=1 bas.). Cenevre: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. ss. 3-18. ISBN 9789241564373. 17 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım). - ^ Mehta PK, Wei J, Wenger NK (Şubat 2015). "Ischemic heart disease in women: a focus on risk factors". Trends in Cardiovascular Medicine. 25 (2): 140-51. doi:10.1016/j.tcm.2014.10.005. PMC 4336825 $2. PMID 25453985.
- ^ "How Is Coronary Heart Disease Diagnosed?". 29 Eylül 2014. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ "How Can Coronary Heart Disease Be Prevented or Delayed?". 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ a b "How Is Coronary Heart Disease Treated?". 29 Eylül 2014. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ GBD 2015 Disease Injury Incidence Prevalence Collaborators (Ekim 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545-1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577 $2. PMID 27733282.
- ^ GBD 2015 Mortality Causes of Death Collaborators (Ekim 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459-1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903 $2. PMID 27733281.