Kabarlar
Kabarlar, 9. yüzyılda Hazarlar’dan ayrılarak Macar kabilelerine katılan Türk halkı.
Kabarlarla ilgili ilk yazılı belge Bizans İmparatorluğu VII. Konstantinos tarafından 10. yüzyılın ilk yarısında yazılan De Administrando Imperio adlı eserinde yer almaktadır. Bu esere göre Kabarlar (Kabaroi olarak adlandırılmış) 9. yüzyılın ilk yarısında Hazarlar içerisinde büyük bir isyan çıkarmış, ancak isyanları başarılı olamadığından ağır bir şekilde cezalandırılmıştır. Yaşanan katliamdan kaçabilenler de muhtemelen o dönemde Dinyeper ve Don arasında Karadeniz civarındaki “Levedia” adındaki topraklarda yaşayan Macarlar’a katılmıştır. Hazarlar içerisinden ayrılan bu topluluğa da “isyan eden” anlamına gelen Kabar adı verilmiştir.[1] Kabarlar'ın bu isyanını Hazarlar'ın Yahudileşmesine karşı bir isyan olarak belirtenler bulunmaktadır.[2] Kabarlar'ın ayrılışını Hazar Kralının 861'de topraklarında Yahudiliği ilan etmesinden sonra yaşandığı ve 862 ile 881 arasındaki bir dönemde topraklarını terk ettiği görüşü de bulunmaktadır.[3]
Macarlar esasen yedi adet kabilenin (Hét-Magyar) birleşmesiyle oluşmuş konfederasyon şeklindeki bir toplulukken büyük bölümü günümüz Başkurdistan topraklarına tekabül eden Magna Hungaria'dan batıya doğru ilerleyerek 9. yüzyıl başında Etelköz'e gelmişti. Günümüz Kuban bölgesine üç kabile olmak üzere gelen Kabarlar da Macarlarla birleşerek onlarla kader birliği yapmış ve etkileşime girmiştir. Ancak Macarlar'a katılan üç kabileye birden Kabar adı verilirken bunların ayrı ayrı isimleri belirtilmemiştir. Kabarlar'ında içerisinde olduğu Macar Konfederasyonu 9. yüzyılın ikinci yarısında doğudan gelen Peçenekler’e yenilerek batıya kaymak zorunda kalmış ve Dinyeper ile Prut arasındaki günümüz Moldova ve Besarabya topraklarındaki, “nehirler arası” anlamında gelen Etelköz'e yerleşmiştir. Bundan sonra diğer kabilelerle birlikte Kabarlar'da Macar adı altında asimile olmaya başlamıştır.
Kabarlar'dan tarihi kaynakların çok azında bahsedilmektedir. Salzburg kroniklerinde Kabarlar'dan, Macarlarla birlikte Ostmark topraklarına yaptıkları akınlarda bulunmaları nedeniyle bahsedilmiştir. Endülüslü tarihçi İbn-i Hayyan'ın 942 yılındaki Macar akınlarında onlarla birlikte Türkler'inde yer aldığını belirtmesi, Türk olarak bahsedilen toplulukların Kabarlar olduğu yönünde iddiaları ortaya çıkarmaktadır.[3] Kabarlar'a ilişkin olarak fazla bilgi olmaması nedeniyle onlara ilişkin bilgiler genel olarak iddia veya tarihi kaynaklardan yapılan çıkarımlar düzeyindedir.
Örneğin VII. Konstantinos döneminde elçi kabullerinde Macar reislerine “arkhontes ton Turkon” yani “Türk prensleri” denilmesi Macarlar içerisindeki Kabar veya Onogurlar asilzade sınıfına bağlanırken, Árpád'ın da Kabarlar'dan bir soylu olduğu iddiasını ortaya çıkarmıştır.[4] VII. Konstantinos’un eserinde, Macar konfederasyonun 9. yüzyılın ikinci yarısında batı Avrupa’ya yaptığı seferlerde Kabarlar’ın askeri yönden üstünlükleri sonucunda kabile konfederasyonunda hiyerarşinin birinci sırasına yükseldiği belirtildiğinden Árpád’ın da Kabar prensi olarak tüm Macar konfederasyonunun da prensi olduğu şeklindedir. Benzer şekilde Macar Krallığı içerisinde önemli rolü olan Gyula klanına adını veren Gyula’nın da Kabar kökenli olduğu ve Macar kabile konfederasyonunun askeri lideri olduğu görüşü de bulunmaktadır. Bu iddiaları dayandırmada konfederasyona son katılan kabile olan Kabarlar’ın akınlara öncülük etmek ve aynı zamanda çekilme esnasında ordunun arkasını beklemek görevi kendilerini ileriki yıllarda askeri olarak ister istemez ön plana çıkardığı şeklindedir. Sonuç olarak bu iddiaların doğruluğu tartışılır olsa da Kabarlar’ın Macar konfederasyonu içerisindeki askeri önemi hemen hemen tüm tarihçiler tarafından kabul edilmektedir.[3]
Bu iddiaların yanı sıra Macar tarihinde önemli rol oynayan ve içlerinden Samuel Aba’yı Macaristan Kralı seçtiren Aba klanının da Kabar kökenli olduğu yönünde iddialar bulunmaktadır.[5] Bazı tarihçiler de Sekeller’i, Kabarlar kökenli ya da Kabarlar’ı oluşturan üç kabileden biri olarak belirtmektedir. Kabarlar’ın Macar tarihinde askeri olarak olduğu kadar kültürel etkileri de bulunmaktadır. Kabarlar’ın Hazar dilini Macar kavimlerine öğrettiği hatta bir süre iki dilli bir konfederasyon yapısından da bahsedilmektedir. Kabarların genel olarak Mátra sıradağları ile Transilvanya’da günümüz Romanya’sının Bihor iline tekabül eden bölgede yaşadıkları düşünülmektedir. Macar tarihçi Eckhart’a göre, Macaristan Krallığı döneminde sınırların muhafazasıyla görevlendirilmiş bir topluluk olan Sekeller muhtemelen Kabarlar’ın Macarlaşmasıyla meydana gelmiştir.[1]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Eckhart, Ferenc (2010). " Macaristan Tarihi" (Macarcadan Çeviren:İbrahim Kafesoğlu). Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 6,7. ISBN 978-975-16-2301-0.
- ^ Golden, Peter (1990). " The peoples of the south Russian steppes. In D. Sinor (Ed.)) The Cambridge History of Early Inner Asia” (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. s. 256-284. ISBN 978-113-90-5489-8.
- ^ a b c Tóth, S.,L., "The Qavars (Qabars) and their Role in the Hungarian Tribal Federation", Annual of the Institute of History University of Szeged/Hungary, 2016. URL: http://acta.bibl.u-szeged.hu/48855/1/chronica_012_003-022.pdf 3 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-09-25
- ^ Grousset, Rene (1980). " Bozkır İmparatorluğu Attila/Cengiz Han/Timur " (Çeviren:M. Reşat Uzmen). İstanbul: Ötüken Neşriyat. s. 178,179. ISBN 9754370982.
- ^ Tóth, S.,L., " Princes and dignitaries in the ninth-tenth-century Magyar tribal federation", Annual of the Institute of History University of Szeged/Hungary, 2003. URL: http://acta.bibl.u-szeged.hu/5754/1/chronica_003_021-036.pdf. Erişim: 2018-09-25
- Golden, Peter B. "The Conversion of the Khazars to Judaism." The World of the Khazars: New Perspectives. Brill, 2007. sf. 150.
- Rene Grousset, The Empire of the Steppes, sf .178. Rutgers University Press, 1988. ISBN 0-8135-1304-9