Kızıl (Tuva Cumhuriyeti ili)
Kızıl ili (Tuva Türkçesi:Кызыл кожуун; Rusça:Кызылский кожуун; İngilizce: Kyzylsky District) Tuva Cumhuriyetinin 17 il yönetiminden biri olup ülkenin merkezi de bu il sınırları içindedir. Yönetim merkezi Kaa-hem şehridir.
Kızıl ili
Кызылский кожуун (Rusça) Кызыл кожуун (Tuva Türkçesi) | |
Konum | |
Tuva Cumhuriyeti haritası içinde Kızıl ili | |
Yönetim | |
Ülke: | Rusya |
Federâl Bölge: | Tuva Cumhuriyeti |
Genel bilgiler | |
Nüfus: | |
Diğer bilgiler | |
Dili: | Tuva Türkçesi |
Sözkökü
değiştirKızıl sözü kırmızı, kızıl anlamına gelmektedir. Kelime sözkökü olarak Türkçe menşelidir.
Coğrafya
değiştirÜlkenin orta kesiminde yer alan bölge Tuva havzası içindedir. Kuzeyde Uyuk dağı yer alır. Başlıca akarsuları - Biy-Hem, Kaa-Hem, Ulug-Hem, Elegest.
Tarih
değiştirEski devirlerde Tuva arazisinde Saka (İskit) Türk Kağanlığı, Ulu Hun Türk Kağanlığı, Topa Türk Kağanlığı veya Tabgaç (To-ba) Devleti, Kök Türk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı kurulmuş ve birçoğunun de merkez bölgesi Tuva havzası ve Tuva akarsuyu dolayları olmuştur.
Tuva Türklerinin toprak ev anlamında Por-Bajın adını verdikleri Tere-Höl (Teregöl) ortasında Uygur Kağanlığı devrinden kaldığı düşünülen eski bir mimari yapı vardır. 2007 yılında Rusya devlet başkanı Viladimir Putin ile Monako Prensi II. Albert Tuva'da Por-Bajın'da görüşmeler yapmışlar ve Yenisey nehri üzerinde yolculuk yapmışlardır. Tuva halkı Por-Bajın'ın turizm çalışması yapılmak üzere Monako prensliğine satıldığını düşünmektedir.
Nüfus
değiştirToplam nüfus — 21,5 bin kişi(2002).
Beldeler ve mezralar
değiştir- Bayan-Kol beldesi, yönetim merkezi Bayan-Kol köyü;
- Kara-Haak beldesi, yönetim merkezi Kara-Haak köyü;
- Sukpak beldesi, yönetim merkezi Sukpak;
- Terlig-Haya beldesi, yönetim merkezi Terlig-Haya;
- Çelinoye beldesi, Tselinnoye köyü;
- Çerbi beldesi, yönetim merkezi Çerbi k.;
- Şambalıg beldesi, yönetim merkezi Şambalıg k.;
- Eleges-Aksı beldesi, yönetim merkezi Eleges-Aksı k.;
- Eerbek beldesi, yönetim merkezi Eerbek k.
- Üş-Beldir mezrası Kaa-Hem şehrine bağlıdır;
- Ottukdaş mezrası Bayan-Kol beldesine bağlıdır.
Ekonomi
değiştirKaa-Hem'de — kömür madeni çıkarılmakta olup (Kaa-Hem Kömür Madeni) işletilir, hayvancılık olarak koyun yetiştiriciliği önemli bir ekonomik gelirdir.
Yapılacak Şeyler
değiştirÜst-Elegest köyünde — Orta Çağ devrine ait Türk kökenli Uygur Kağanlığından kalmış bir kale vardır. Türk Tarihçilerinin ve Türk Kültür araştırmacılarının ilgisini çekecektir.
Kaynakça
değiştirFotoğraf gelerisi
değiştir-
Kızıl şehrinin eskileri-Yaşlılar
-
Başkent Kızılda ana cadde
-
Kızıl şehrindeki Ulug Kural (Büyük Kurultay)
-
Tuva Millî Müzesi
-
Kızıl şehrinde kültürel bir ög (ev) görünümü
-
Kızıl şehrinin bahadır oğulları
-
V. Kök-ool (Gök-Oğul) Müzik-Drama Tiyatrosu
-
M54 Federasyon yolundan Kızıl'a giriş
Dış bağlantılar
değiştir- Rusya haritası içinde Kızıl ve Tuva Cumhuriyeti12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.