Jules Verne
Jules Gabriel Verne (Fransızca telaffuz: [ʒyl vɛʁn] /vɜːrn/;[1] 8 Şubat 1828 - 24 Mart 1905), Fransız romancı, şair ve oyun yazarıydı. Yayıncı Pierre-Jules Hetzel ile yaptığı işbirliği, Dünyanın Merkezine Seyahat (1864), Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870) ve Seksen Günde Devr-i Alem (1872) gibi çok satan macera romanları serisi olan Voyages extraordinaires'in yaratılmasına yol açtı. Her zaman iyi belgelenmiş olan romanları, dönemin teknolojik ilerlemeleri dikkate alınarak genellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında geçmektedir.
Jules Verne | |
|---|---|
 Jules Gabriel Verne | |
| Doğum | 8 Şubat 1828 Nantes, Fransa |
| Ölüm | 24 Mart 1905 (77 yaşında) Amiens, Fransa |
| Meslek | Bilimkurgu yazarı |
| Önemli eser(ler) | |
| İmza | |
 | |
Romanlarının yanı sıra, çok sayıda oyun, kısa öykü, otobiyografik anlatı, şiir, şarkı ve bilimsel, sanatsal ve edebi çalışmalar yazdı. Eserleri sinemanın başlangıcından bu yana film ve televizyonun yanı sıra çizgi roman, tiyatro, opera, müzik ve video oyunlarına uyarlandı.
Verne, edebi avangart ve sürrealizm üzerinde geniş bir etkiye sahip olduğu Fransa'da ve Avrupa'nın çoğunda önemli bir yazar olarak kabul edilir. Romanlarının sıklıkla kısaltılmış ve değiştirilmiş çevirileriyle basılması nedeniyle, genellikle tür kurgusu veya çocuk kitapları yazarı olarak etiketlendiği Anglosfer'de itibarı belirgin bir şekilde farklıydı. 1980'lerden bu yana edebi itibarı artmıştır.
Jules Verne, 1979'dan bu yana Agatha Christie'nin altında ve William Shakespeare'in üstünde yer alarak dünyada en çok çevirisi yapılan ikinci yazar oldu. Kendisine bazen "bilimkurgunun babası" da denmektedir ki bu unvan H. G. Wells ve Hugo Gernsback'e de verilmektedir. 2010'lu yıllarda dünyada en çok çevirisi yapılan Fransız yazar oldu. Fransa'da 2005 yılı, yazarın ölümünün yüzüncü yıldönümü vesilesiyle "Jules Verne Yılı" ilan edildi.
Hayatı
değiştirÇocukluğu ve gençlik yılları
değiştir8 Şubat 1828'de Fransa'nın Nantes şehrinde doğdu. Varlıklı bir avukat olan Pierre Verne ile eşi Sophie Henriette Allotte de la Fuye'nin beş çocuğundan en büyüğüdür. Kış aylarında yoğun trafikli bir liman şehri olan Nantes'da, yaz aylarında ise Loire Nehri kıyısında yelkenlileri ve gemileri izleyerek geçirdiği çocukluğu, seyahat ve macera üstüne hayallerini ateşledi.[2] 12 yaşındayken tayfalık yapmak üzere bir gemiye binip evden kaçmaya yeltenen Jules Verne'in, babası tarafından yakalanıp gemiden indirildiğinde "bundan sonra yalnız hayal dünyasında seyahat edeceğine" dair ailesine söz verdiği rivayet edilir.[3] Bu hikâyenin gerçekliği hakkında şüpheler vardır.[4] Jules Verne'nin deniz ve macera tutkusunu kardeşi Paul de paylaşıyordu ve Paul sonunda bir deniz mühendisi oldu.[5] Jules Verne ise kısa hikâyeler ve şiirler yazmaya başladığı yatılı okul döneminin ardından 1846'da babasının işini devam ettirebilmek için hukuk öğrenimi görmek üzere Paris'e gitti.
Jules Verne, Paris'e gittikten sonra kısa sürede hukuk diplomasını aldı ancak bu süre içinde edebiyat hevesinin hukuka ilgisinden daha büyük olduğunu fark etti. Amcası aracılığıyla Paris edebiyat çevresi ile tanıştı.[5] Şahsen tanıdığı Victor Hugo, Alexandre Dumas gibi yazarların etkisinde tiyatro oyunları kaleme aldı ve bohem bir hayat sürdürdü. Baba mesleğini devam ettirmek yerine tiyatro ve edebiyata yönelmesine kızan babası maddi desteğini kesince geçimini yazarak karşılamak zorunda kaldı.
Yazarlığa, arkadaşı müzisyen Jean Louis Aristide Hignard ile birlikte tiyatro oyunları yazarak başladı. İlk tiyatro eseri 12 Haziran 1850'de sahnelendi. 1852-1855'te bir Paris tiyatrosunda sekreterlik yaptı. Bu dönemde komediler, operetler yazdı, kısa hikâyeler kaleme alıp dergilerde yayınlatmaya başladı. Bunların çoğu Paris'te çıkan Musée des familles adlı dergide yayınlandı.[4] Amerikalı yazar Edgar Allan Poe'nın eserlerini okuduktan sonra onun büyük bir hayranı olan Verne, Poe etkisinde yazılar üretmeye başladı.[5]
Bir gemi ile dünyayı dolaşmış olan Fransız seyyah Jacques Arago ile dost oldu. Bu dostluk ona, Paris'ten daha geniş ve ilginç dünyalar hakkında yazılar yazması için ilham verdi. Fransa dışına hiç çıkmamış olsa da hayal gücünü kullanarak başka dünyaları anlattı.
Evliliği, borsacılık yılları, ilk seyahatleri
değiştir1857'de iki kız çocuğu sahibi bir dul olan Honorine de Viane More ile evlendi. Eşinin borsacı erkek kardeşinin etkisi ile Paris Menkul Kıymetler Borsası'nda simsarlık yapmaya başladı ama edebi çalışmalarına ara vermedi.
1859'da arkadaşı Aristide Hignard ile birlikte ilk defa Fransa'nın dışına çıkarak, Britanya Adaları'nı gezdi. Bu seyahatin notlarını İskoçya Seyahati adıyla romanlaştırdı. 1861 yazında aynı arkadaşı ile çıktığı İskandinavya seyahati, eşinin doğum yaptığı haberinin gelmesi üzerine yarıda kaldı. Jules Verne'in, 5 Ağustos'ta dünyaya gelen oğullarına Michel adı verildi.
Balonla Beş Hafta
değiştirVerne, borsadaki işine devam ederken yirmiden fazla günlük gazeteyi, her türlü bilimsel yayını okuyordu. Astronomi, meteoroloji, fizyoloji alanlarındaki deney ve keşifleri yakından takip edip aynı zamanda coğrafya ile ilgileniyordu.[6] Okuduklarına dayanarak o günlerde Avrupalılar için gizemli bir kıta olan Afrika’da balonla yapılan bir seyahat hakkında kitap yazmayı düşündü. O yıl Fransız fotoğrafçı Nadar, adını "Dev" koyduğu bir sıcak hava balonu yapmaya çalışıyordu ve bu konu kamuoyunun çok ilgisini çekiyordu. Jules Verne, kitabı üzerinde çalışırken Nadar ile tanıştı. Bu ilişki sayesinde romanı için gerekli teknik bilgileri edindi. Yazdığı roman, coğrafi gerçekler, bilimsel buluşlar ve hayal ürünü bir hikâyeyi bir araya getiren yeni bir tür roman idi. Balonla Beş Hafta adlı bu eseri, daha sonraki çalışmalarında izlediği biçimin temelini oluşturdu.[7]
Yayıncı Hetzel
değiştirYayınlatmaya çalıştığı kitabı çeşitli yayıncılar tarafından reddedilen Jules Verne'in edebi kariyeri yayıncı Pierre Jules Hetzel ile tanıştıktan sonra başladı. Balonla Beş Hafta, 1863 yılında Hetzel tarafından yayımlandı ve bir anda büyük başarı kazandı.
Kitabın başarısından sonra borsacılığı bırakıp kendisini tamamen edebi çalışmalara veren Jules Verne, Hetzel ile bir sözleşme yaptı ve yirmi yıl boyunca her yıl iki cilt fenni roman veya daha kısa sürede 40 adet fenni roman yazmayı taahhüt etti.[8] İlk olarak Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864), Aya Seyahat (1865), Ayın Etrafında (1870) adlı kitaplarını yayımladı. Kitapçı Hetzel, yazarla yaptığı ilk sözleşmeyi içine daha parlak şartlar koyarak beş defa tekrarladı.
Jules Verne, ömrü boyunca ardı ardına eser vermeyi sürdürdü. Yapıtları arasında Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Bir Gazetecinin Yolculuk Notları (1872), Seksen Günde Devr-i Âlem (1873), Esrarlı Ada (1875), Chancellor Kazazedeleri (1875), Michael Strogoff (1876), 15 Yaşında Bir Kaptan (1878) vardır.
Seyahatleri
değiştirJules Verne 1859 ve 1861'de arkadaşı Aristide Hignard ile yaptığı ilk yurt dışı seyahatlerinden sonra Nisan 1867'de kardeşi Paul ile birlikte Amerika kıtasına seyahat etti. Verne'nin bu seyahatinin 26 günü gemide geçmişti ve sadece sekiz günde New York'u ve Niagara Şelalesi'ni görebildi. Ancak bu gezisi, Yüzen Şehir adlı kitabına Denizler Altında Yirmi Bin Fersah adlı romanındaki birçok fikre ilham sağladı.[9]
Yazar, 1872'de eşinin doğduğu şehir olan Amiens'e yerleşti. Kitaplarından elde ettiği kazançla St. Michel adını verdikleri bir yat satın aldı ve kendi hayatında da kitaplarındaki gibi maceralar yaşamak üzere yatı ile seyahatlere çıktı. Seyahatleri yeni kitaplarına ilham verdi.
1872'de Londra ve Woolwich, 1871-1873 arasında yayıncısı Hertzel'in davetiyle Manş Adaları’na geziler yaptı, 1876’da İngiltere kıyılarını dolaştı.
1878’de yatı ile uzun bir geziye çıkarak Lizbon, Tanca ve Cebelitarık’ı dolaştı. 1881’de Hollanda, Danimarka, Almanya’yı ziyaret etti.
1884’te yeniden yatıyla Akdeniz gezisine çıkarak Cezayir, Malta ve İtalya’yı dolaştı.
1883’te yayımladığı ve mekân olarak Osmanlı topraklarını seçtiği İnatçı Keraban adlı kitabındaki detaylı İstanbul tasvirlerinden ötürü yazarın Türkiye’ye de seyahat etmiş olduğu düşünülür,[10] ancak Verne’nin gerçekte hiç Türkiye’de bulunmadığı, bunun da onun hakkındaki efsane ve söylentilerden birisi olduğu söylenir.[4]
Son yılları
değiştir
1886’da evine döndükten sonra akıl hastası olan yeğeni tarafından vuruldu ve bu nedenle hayatının geri kalanında baston kullanmak zorunda kaldı. Tedavi için sürekli uğraştı. 1887’de yayıncısı Hetzel’in ve ardından annesinin ölümü üzerine karamsar bir dönemine girdi.
1888’de siyasete atılan Jules Verne, Amiens belediye meclisinde görev aldı. Tiyatrolar, okullar ve şehircilik gibi kültürel sorunlarla ilgilendi. 1889’da belediye sirkini kurdu. 1892, 1896 ve 1900 dönemlerinde de Meclis üyeliğine yeniden seçildi.[4]
İlerleyen şeker hastalığı sonucu 1902’de kısmen görme yeteneğini kaybeden yazar,[3] 24 Mart 1905’te Amiens’teki evinde hayatını kaybetti. Amiens’te La Madeleine Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Ölümünden iki yıl sonra mezarının başına bir heykeli dikildi. Heykelde Verne, mezarında doğrulmuş, bir elini yıldızlara uzatır biçimde betimlenir.[7]
Eserlerinin Türkçe yayınlanması
değiştirJules Verne eserlerinin Türkçeye çevrilip yayınlanmasının geçmişi 1875 yılını bulur. Ahmet İhsan Tokgöz Osmanlı son döneminde "Jules Verne tercümeni" namıyla bilinir olmuştu. Harf Devrimi'nden sonra eserleri yeni harflerle tekrar yayımlandı. En önemli Jules Verne çevirmeni, Ferid Namık Hansoy'dur. 1940'larda Jules Verne'in eserlerini çevirmeye başlayan Hansoy, yazarın elli eserini Türkçeye kazandırdı. Bertan Onaran da Jules Verne tercümeleri yapmıştır.
Yirminci Yüzyıl'da Paris
değiştirYirminci Yüzyıl'da Paris romanı, kaleme alındıktan 130 yıl sonra yayımlanabilmiş bir eseridir. Verne, bu kitabı 1863 yılında kaleme almış ama yayıncısı Hetzel, fazla karamsar olduğu gerekçesiyle yayımlamayı reddetmişti. Eserin kaybolduğu sanılan yazması, 1990'da ailesi tarafından eski bir sandıkta bulundu. Eser, 1994 yılında Fransa'da yayımladı ve büyük ilgi gördü.[4]
Bilimkurgu yazarlığı
değiştirJules Verne ismi, kaynakların çoğunda Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile birlikte bilimkurgunun babası olarak anılıyor olsa da öykülerindeki ayrıntıları bilimsel gerçeklere dayanarak kaleme alındığı için Jule Verne'nin bilimkurgu yazarı değil, bilim yazarı[11] veya teknoloji yazarı[12] olarak anılması gerektiği iddia edilir.
Filme alınan eserleri
değiştirVerne'nin romanları, pek çok filme esin kaynağı olmuştur. Bunların başlıcaları şunlardır :
- A Trip to the Moon (Aya Yolculuk), 1902, Georges Méliès
- Vynález zkázy (Jules Verne’in Muhteşem Dünyası), 1958, Karel Zeman
- 20,000 Leagues Under the Sea (Denizler Altında 20.000 Fersah), 1954, Walt Disney
- Around the World in 80 Days (80 Günde Devrialem), 1956, Michael Todd
- Journey to the Center of the Earth (Dünyanın Merkezine Seyahat), 1959, Henry Levin
- Master of the World (Dünyanın Hakimi), 1961, William Witney
- Mysterious Island (Esrarlı Ada), 1961, Ray Harryhausen
- Five Weeks in a Balloon (Balonda Beş Hafta), 1962, Irwin Allen
- In Search of the Castaways (Kaptan Grant'ın Çocukları), 1962, Robert Stevenson
Dış bağlantılar
değiştir
- Verne’in “Cenub Yıldızı” romanının Türkçe tam metni (Hansoy Çevirisi), Erişim tarihi:18.01.2012 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Gutenberg Projesinde Jules Verne 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- IMDb'de Jules Verne
- Internet Speculative Fiction Database'te Jules Verne
Eserleri
değiştirYaşadığı Sırada Yayımlanan Romanları
değiştirOlağanüstü Yolculuklar Serisi, Jules Verne'in romanlarından ve kısa öykülerinden oluşan bir derlemedir.
| Fransızca Başlığı | En Yaygın Türkçe Başlığı |
|---|---|
| Cinq Semaines en ballon | Balonla Beş Hafta |
| Voyages et aventures du capitaine Hatteras | Kaptan Hatteras'ın Maceraları |
| Voyage au centre de la Terre | Dünyanın Merkezine Seyahat |
| De la Terre à la Lune | Ay'a Seyahat |
| Les Enfants du capitaine Grant | Kaptan Grant'ın Çocukları |
| Vingt Mille Lieues sous les mers | Denizler Altında Yirmi Bin Fersah |
| Autour de la lune | Ayın Çevresinde |
| Une Ville flottante | Yüzen Şehir |
| Aventures de trois Russes et de trois Anglais | Üç Rus ve İngiliz'in Güney Afrika Serüvenleri |
| Le Pays des fourrures | Kürkler Ülkesi |
| Le Tour du monde en quatre-vingts jours | Seksen Günde Devr-i Âlem |
| L'Île mystérieuse | Esrarlı Ada |
| Le Chancellor | Chancellor |
| Michel Strogoff | Mişel Strogoff |
| Hector Servadac | Güneş Sisteminde Seyahat |
| Les Indes noires | Madenin Esarı,Karanlık Ülke |
| Un Capitaine de quinze ans | On Beş Yaşında Bir Kaptan |
| Les Cinq Cents Millions de la Bégum | Begüm'ün Beşyüz Milyonu,Mihracenin Mirası |
| Les Tribulations d'un Chinois en Chine | Bir Çinlinin Çin'de Dolaşması,Buda'nın İntikamı,Çin Diyarında, Yaşama Tutkusu |
| La Maison à vapeur | Buharlı Ev, Hindistan'da Yolculuk |
| La Jangada | Jangada:Amazon Üzerinde 400 Fersah |
| L'École des Robinsons | Robensonlar Okulu |
| Le Rayon vert | Yeşil Işık |
| Kéraban-le-têtu | İnatçı Keraban,İnatçı Kahraman Ağa,İnatçı. |
| L'Étoile du sud | Güney Yıldızı,Cenup Yıldızı,Elmas Avcıları |
| L'Archipel en feu | |
| Mathias Sandorf | Mathias Sandorf |
| Un Billet de loterie | Bir Piyango Bileti,9672 Nolu Piyango Bileti |
| Robur-le-Conquérant | Fatih Robur,Havada Seyahat |
| Nord contre Sud | Güneye Karşı Kuzey |
| Le Chemin de France | Fransa Yolu |
| Deux Ans de vacances | İki Yıl Okul Tatili |
| Famille-sans-nom | İsimsiz Aile |
| Sans dessus dessous | Ne Altı Var Ne Üstü,Dünyanın Ekseni. |
| César Cascabel | Cesar Cascabel, Kuzey Yolcuları,Gezici Cambazlar, Araba ile Devrialem |
| Mistress Branican | Bayan Branican |
| Le Château des Carpathes | Karpatlar Şatosu |
| Claudius Bombarnac | Bir Gazetecinin Yolculuk Notları |
| P'tit-Bonhomme | Küçük Oğlan Çocuğu |
| Mirifiques Aventures de Maître Antifer | Define Peşinde |
| L'Île à hélice | Uskurlu Ada |
| Face au drapeau | Bayrağa Karşı |
| Clovis Dardentor | Clovis Dardentor |
| Le Sphinx des glaces | Buzlar Sfenksi |
| Le Superbe Orénoque | Muhteşem Orinoco,Dönüşü Olmayan Nehir, Serüvenler Nehri |
| Le Testament d'un excentrique | |
| Seconde Patrie | |
| Le Village aérien | Afrika Ormanlarında, Havadaki Köy, Orman Köyü,Maymun İnsanlar |
| Les Histoires de Jean-Marie Cabidoulin | Jean Marie Cabidoulin'in Hikâyeleri,Deniz Yılanı |
| Les Frères Kip | Kip Kardeşler |
| Bourses de voyage | Antiller'e Seyahat, Halifax Korsanları |
| Un Drame en Livonie | Livonya'da Bir Dram |
| Maître du monde | Dünyanın Hakimi,Cihan Hakimi |
| L'Invasion de la mer | Denizin Hücumu |
Ölümünden Sonra Eklenen Romanları
değiştir| Fransızca Başlığı | En Yaygın Türkçe Başlığı |
|---|---|
| Le Phare du bout du monde | Dünyanın Ucundaki Fener,Kahraman Fenerciler |
| Le Volcan d'or | Altın Volkanı,Altın Kavgası |
| L'Agence Thompson and Co | |
| La Chasse au météore | Meteor Avı |
| Le Pilote du Danube | Tuna Kılavuzu,Güzel Sarı Tuna |
| Les Naufragés du "Jonathan" | Jonathan'ın Kazazedeleri, Macellanya |
| Le Secret de Wilhelm Storitz | Wilhelm Storitz'in Sırrı |
| L'Étonnante Aventure de la mission Barsac | Barsac Keşif Heyeti'nin Olağanüstü Macerası |
Jules Verne Mart 1905'te öldüğünde, el yazmalarının birçoğu yayınlanmayı bekliyordu ve bazıları zaten yayıncıya verilmişti. Bu romanların ve kısa öykülerin çoğu, yayımlanmadan önce yazarın oğlu Michel Verne tarafından düzenlendi. Orijinal versiyonlar onlarca yıl sonrasına kadar piyasaya sürülmedi.
Kaynakça
değiştir- ^ "Definition of Verne | Dictionary.com". www.dictionary.com (İngilizce). 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Online-literature.com sitesi, Jule Verne Biography (İngilizce), Erişim tarihi: 18.01.2012". 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ a b "Notablebiographies.com sitesi, Jules Vernes Biography (İngilizce), Erişim tarihi:18.01.2012". 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ a b c d e "Ariel Pérez, Garmt de Vries ve Jean-Michel Margot (Çeviren Nejat Bayramoğlu), Jules Verne Sık Sorulan Sorular, Erişim tarihi: 19.01.2012". 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ a b c "Kirjasto.sci.fi sitesi, Jules Gabriel Verne (1862-1905), Erişim tarihi:20.01.2012". 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2012.
- ^ "Altay Öktem, Bilinen ve Bilinmeyen Dünyaların Yazarı, Kalemingolgesi.com sitesi, Erişim tarihi:18.01.2012". 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ a b "Geleceğe Doğru 20.000 Fersah, Erişim tarihi:18.01.2012". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ "Yazarmezar.com sitesi, Jules Verne, Erişim tarihi:18.01.2012". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ "Julevernes.ca sitesi, Jules Verne's visit to Niagara Falls, Canada, Erişim tarihi:18.01.2012". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ "Şule Cepcepoğlu, Osmanlılar'ın En İnatçısı, Radikal Gazetesi, 21.02.2001". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ Uğur Uzunel, Bilim Falcısı, Btsahnesi web sitesi, Erişim tarihi:19.01.2012[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "John Derbyshire, Father of Science Fiction? (İngilizce), The New Atlantis, Sayı 12, Bahar 2006". 21 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.