Johann Gottfried Galle
Johann Gottfried Galle (9 Haziran 1812 – 10 Temmuz 1910), Almanya'nın Radis kentinde Berlin Gözlemevi'nde çalışan bir Alman astronomdu. 23 Eylül 1846'da öğrencisi Heinrich Louis d'Arrest'in yardımıyla Neptün gezegenini gören ve neye baktığını bilen ilk kişi oldu. Urbain Le Verrier Neptün'ün varlığını ve konumunu tahmin etmiş ve koordinatları Galle'ye göndererek doğrulamasını istemişti.[1] Galle, Le Verrier'in mektubunu aldığı gece Neptün'ü öngörülen konumun 1° içinde buldu. Neptün'ün keşfi yaygın olarak gök mekaniğinin dramatik bir doğrulaması olarak kabul edilir ve 19. yüzyıl biliminin en dikkat çekici anlarından biridir.
Johann Gottfried Galle | |
|---|---|
 Johann Gottfried Galle | |
| Doğum | 9 Haziran 1812 Radis, Prusya Krallığı |
| Ölüm | 10 Temmuz 1910 (98 yaşında) Potsdam, Almanya |
| Milliyet | Alman |
| Eğitim | Berlin Humboldt Üniversitesi |
| Tanınma nedeni | Neptün'ün keşfi |
| Ödüller | Lalande Ödülü (1839) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi |
| Çalıştığı kurumlar | Berlin Gözlemevi Breslau Üniversitesi |
| İmza | |
 | |
_Johann_Gottfried_Galle.jpg)
Erken dönem yaşamı
değiştirGalle, Papsthaus (Pabst ormanında bir ev) Radis'in 2 km batısında Gräfenhainichen kasabası yakınlarında, Marie Henriette “evlenmeden önceki soyadı Pannier” (1790-1839) ve bir katran fırını işletmecisi olan Johann Gottfried Galle'nin (1790-1853)[2] ilk oğlu olarak doğdu. Wittenberg'deki Gymnasium'a devam etti ve 1830'dan 1833'e kadar Friedrich-Wilhelms-Universität Berlin'de okudu. Guben'deki Gymnasium'da matematik ve fizik dersleri vererek öğretmen oldu. Daha sonra Berlin'deki Gymnasium'a transfer oldu.
Berlin Gözlemevi
değiştirBerlin Gözlemevi'nin tamamlanmasının hemen ardından 1835 yılında Johann Franz Encke'nin asistanı olarak çalışmaya başlamıştı. Galle sonraki 16 yıl boyunca burada çalıştı ve özellikle 9 Zoll (~22,5 cm) açıklığa sahip bir Fraunhofer-refraktör kullandı. 1838'de Satürn'ün iç, karanlık bir halkasını keşfetti. 2 Aralık 1839'dan 6 Mart 1840'a kadar üç yeni kuyruklu yıldız keşfetti.
1845 yılında Galle'ye Dr. phil. unvanı verildi. Doktora tezi, Ole Rømer'in 20 Ekim ile 23 Ekim 1706 arasındaki günlerde yıldız ve gezegen geçişlerine ilişkin meridyen gözleminin indirgenmesi ve eleştirel bir tartışmasıydı.
Neptün'ün keşfi
değiştir
Aynı dönemde, 1845'te tezinin bir kopyasını Urbain Le Verrier'e gönderdi ama ancak bir yıl sonra yanıt alabildi. 18 Eylül 1846'da gönderilen tez, 23 Eylül sabahı Galle'ye ulaştı. Le Verrier, Uranüs gezegeninin yörünge pertürbasyonlarını araştırıyordu ve bundan henüz keşfedilmemiş bir gezegenin konumunu çıkardı ve Galle'den gökyüzünün ilgili bölümünde araştırma yapmasını istedi. Aynı gece (Encke kendi kararına rağmen arama izni verdikten sonra), asistanı Heinrich Louis d'Arrest ile işbirliği içinde Galle, hesaplanan konumdan sadece 1° uzaklıkta 8 büyüklüğünde bir yıldız keşfetti, ancak bu yıldız “Berliner Akademischen Sternkarte”ye kaydedilmemişti. Sonraki iki akşam boyunca, gök cisminin 4 yay saniyelik uygun hareketi ölçüldü, bu da onu kesinlikle bir gezegen olarak belirledi ve Le Verrier bunun için Neptün adını önerdi. Galle her zaman Neptün'ün kaşifi olarak kabul edilmeyi reddetti; keşfi Le Verrier'e atfetti.
Galle 1847'de Friedrich Wilhelm Bessel'in halefi olarak Königsberg Gözlemevi'nin müdürlüğüne atandı. IV. Friedrich Wilhelm tarafından yapılan atama “de facto” olarak gerçekleşmeden önce Galle, Carl Gustav Jacob Jacobi tarafından kendisine karşı yürütülen bir entrika nedeniyle 1848 yılının başında başvurusunu geri çekti.[3]
Breslau Gözlemevi
değiştir1851 yılında yerel gözlemevinin müdürü olmak için Breslau'ya (bugünkü Wrocław) taşındı ve 1856 yılında Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität Breslau'da Astronomi Profesörü oldu. Breslau'da 45 yılı aşkın bir süre çalıştı. 1875/76 akademik yılı için rektör seçildi.[4] Breslau'da gezegen yörüngelerinin tam olarak belirlenmesi ile uğraştı ve aurora yüksekliğini ve meteor yolunu hesaplamak için yöntemler geliştirdi ve 1894'e kadar keşfedilen 414 kuyruklu yıldızın tümünün verilerini tek bir çalışmada birleştirdi (oğlunun yardımıyla). Bunun dışında Dünya'nın manyetik alanı ve klimatoloji ile ilgilendi. Toplamda 200'den fazla eser yayımladı.
Sonraki yılları
değiştirGalle 1897'de Potsdam'a döndü ve 1910'da 98 yaşında öldü. Eşi ve Andreas Galle ile Georg Galle (1860-1946) adlı iki oğlu hayatta kaldı.
Doğum yerine yakın olan Gräfenhainichen kasabası 1977 yılında onun için bir anıt dikmiştir.
Biri Ay'da ve diğeri Mars'ta olmak üzere iki krater, asteroid 2097 Galle ve bir Neptün halkası onun onuruna adlandırılmıştır.
Breslau'da (bugünkü Wrocław) caddelerden birine soyadı olan “Gallestrasse” adı verilerek anılmıştır. Bu isim İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar yürürlükte kalmıştır. Günümüzdeki adı Wapienna (Lehçe'de “Kireçtaşı” anlamına gelmektedir) Caddesi'dir.[5][6]
Google Galle'nin 200. doğum gününü bir Google Doodle ile kutladı.[7]
Kaynakça
değiştir- ^ "Urbain-Jean-Joseph Le Verrier". Encyclopædia Britannica. 7 Mart 2021. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ Hockey, Thomas (2009). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Publishing. ISBN 978-0-387-31022-0. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012.
- ^ Diedrich Wattenberg: Nach Bessels Tod - Eine Sammlung von Dokumenten. Veröffentlichungen der Archenhold-Sternwarte Berlin-Treptow Nr.7. 1976
- ^ "Rektoratsreden (HKM)". 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Małgorzata Kubiak-Wolf. "Glinianki, Huby i okolice. Historia naszych ulic" (Lehçe). s. 19. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2021.
- ^ "Niemiecko-polski słownik nazw ulic" (PDF). Wratislavia.net (Lehçe). 2012. s. 50 (Gallestr.). 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2021.
- ^ "Johann Gottfried Galle's 200th Birthday". 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
değiştir
- "J. Galle". Astrophysics Data System. 10 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Ölüm ilanları
değiştir- Franz, J. (1910). "Anzeige des Todes von Johann Gottfried Galle". Astronomische Nachrichten (Almanca). 185 (19). s. 309. Bibcode:1910AN....185..309F. doi:10.1002/asna.19101851906.
- Chant, C. A. (1910). "Johann Gottfried Galle". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Cilt 4. s. 379. Bibcode:1910JRASC...4..379C.
- "Obituary Notices : Associates : Galle, Johann Gottfried". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 71. 1911. s. 275. Bibcode:1911MNRAS..71R.275.. doi:10.1093/mnras/71.4.272
. - "Obituaries: G. V. Schiaparelli, J. G. Galle, J. B. N. Hennessey J. Coles, J. E. Gore". The Observatory. Cilt 33. 1910. s. 311. Bibcode:1910Obs....33..311.
Astronomik görüntüler
değiştir- "NASA photo of the Mars crater Galle (a.k.a. "Happy Face Crater")". 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.