Vikipedi

Felemenkçe

Felemenkçe, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri grubundan dil. Hollandaca ve Flamanca gibi lehçeleri vardır, bunlar özellikle yazılı dilde birbirine oldukça yakındır. Felemenkçe ve lehçeleri; Hollanda, Belçika ve Surinam'da resmî dil konumundadır.

Felemenkçe
Nederlands, Vlaams
TelaffuzFelemenkçe telaffuz: [ˈneːdərlɑnts]
Bölgegenellikle Batı Avrupa ayrıca Kuzey Amerika ve Karayipler
EtnisiteFelemenkler
Konuşan sayısı21,944,690.  (2012)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiLatin alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Aruba
 Belçika
 Curaçao
 Hollanda
 Sint Maarten
 Surinam
 Benelüks
 Avrupa Birliği
UNASUR
Karayip Ortak Pazarı
Dil kodları
ISO 639-1nl
ISO 639-2dut (B)
nld (T)
ISO 639-3Çeşitli:
nld – Felemenk/Flamanca
vls – Batı Flamanca (Vlaams)
zea – Zealandic (Zeeuws)
Glottologmode1257[2]
Felemenkçe konuşan nüfus

Belçika'da konuşulan lehçesine Flamanca, Hollanda'da konuşulana ise Hollandaca denir. Belçika'da daha çok kuzeyde bulunan Flaman bölgesinde konuşulur. Felemenkçe ise Aşağı Almanca ve Friz diline yakındır.

Felemenkçe ve yerel lehçeler

değiştir

Felemenkçe, Belçika devleti içinde Fransızcanın baskısına karşı mücadele vererek geçen tarihi içinde özgün bir gelenek, edebiyat ve kendi içinde lehçeler oluşturmuş, ancak Belçika'nın federal devlet yapısına bürünmesi ile Felemenkçe ile ortak noktalarını tekrar keşfetmiştir. Flamanlar günümüzde yerel şivelerini konuştukları zaman "Flamanca konuşuyorum" ("Ik spreek Vlaams"), Algemeen Nederlands (Genel/Ortak Felemenkçe) adını verdikleri standartlaştırılmış eğitim, bilim ve yönetim dilini kullandıkları zaman "Felemenkçe konuşuyorum" ("Ik spreek Nederlands)" derler. Yine de, aksan farkları, kullandıkları bazı kelimeler ve söyleyiş tarzlarından ötürü bir Hollandalı muhatabının bir Flaman olduğunu hemen anlayabilir. Dahası her yörenin kendine ait bir konuşma şekli olduğundan hangi bölgeden, şehirden hatta köyden geldiğini de çıkarabilir. Bunun sebebi de Felemenkçenin coğrafî olarak çok küçük bir bölgede konuşulsa da, topluluklar oldukça birbirine bağlı yoğun ve sık bir dokuda olmasıdır. Böylelikle dil konuşulduğu, bölge içinde resmî sınırlardan bağımsız olarak, oldukça heterojen bir yayılım gösterir. Resmî kaynaklara göre yalnızca Flaman Bölgesi içinde lehçe olarak tanımlanabilecek 26 farklı Felemenkçenin konuşulduğu tespit edilmiştir. Bunların başlıcaları arasında

sayılabilir. Aynı şekilde Hollanda'nın çeşitli bölgelerinde birbirinden oldukça farklılık gösteren çeşitli lehçeler bulunur. Bunlardan bazıları:

Genel/Ortak Felemenkçe ise Türkiye'de bölgeler arası lehçelerden ve şivelerden bağımsız olarak konuşulan modern Türkçe ile kıyaslanabilir. Her yöre kendine özgü bir lehçe ve şive ile konuşsa da eğitim, öğretim, basın, yayın, radyo, TV, yazım ve devlet işlerinde hep standartlaştırılmış ortak resmî dil kullanılır. Ancak halk kendi yöresel aksan ve lehçelerini bir kültürel değer olarak görerek yaşar, yaşatır ve korurlar. Bu yüzden her yöre kendine ait olan lehçelerde gazete ve dergiler çıkarır yerel radyo, televizyonlarda kendi lehçeleri ile yayın yaparlar.

Lehçeler arasındaki fark o kadar güçlüdür ki coğrafî olarak Limburgcanın konuşulduğu Limburg Bölgesi ile Batı Flandra Bölgesi'nin konuşulduğu yöre arasındaki mesafe 100 km'yi aşmamasına karşın her iki lehçenin konuşanları birbirlerini anlamakta büyük güçlük çeker. Bu anlamadaki güçlük bir bakıma Türkçe ile Azerice ile karşılaştırılabilir. Bu sebepten devlet televizyonları genelde halkın konuşmalarını büyük çoğunlukla Genel Felemenkçe alt yazı ile verir. Aynı şey Belçika'da yayınlanan Hollanda filmleri ve dizileri ile Hollanda'da yayınlanan Flaman dizi ve filmleri için de geçerlidir ve genelde Genel Felemenkçe alt yazı ile verilir.

Felemenkçe, Hollanda sömürgesi olan ülkelerde (Aziz Martin, Surinam, Aruba, Guyana, Hollanda Antilleri, Virgin Adaları) de konuşulmaktadır. Geçmişte en büyük Hollanda sömürgesi olan Endonezya'da yaygınlığını sürdürmekte olup yerel diller üzerinde büyük tesiri olmuştur.

Fransa'nın kuzeybatısındaki Nord ilinde, özellikle Dunkerque komününde de konuşulur.

 
1874'ten 1972'ye kadar Felemenkçenin kuzey Fransadaki dağılımı

17. yüzyıldan itibaren Güney Afrika'ya göçmüş olan Hollanda asıllı Boerler (nl:Boer-Çiftçi), Felemenkçenin coğrafî kopukluk nedeniyle farklılaşmış bir lehçesi (picini) olan Afrikaans konuşmaktadır.

Felemenkçe konuşulan ülkeler

değiştir

Dünyada yaklaşık 24 milyon insan resmî dil olarak Felemenkçe konuşmaktadır.

 
Felemenkçe konuşulan ülkeler

Ana dili Felemenkçe olanlar, dillerinin İngilizce ve Almanca ile benzer noktaları bulunduğundan bu dilleri öğrenmeye yatkındırlar. Cümle yapısı ve kullanılan sözcükler bakımından İngilizce ve Almanca ile benzerlik göstermektedir.

İngilizce ve Almanca benzerliğe örnek:

  • Felemenkçe: Wat is jouw naam?
  • Almanca: Was ist dein Name?
  • İngilizce: What is your name?
  • Felemenkçe: Geef mij het boek.
  • Almanca: Gib mir das Buch.
  • İngilizce: Give me the book.

Alfabe

değiştir

Felemenkçe alfabesi "a" dan "z" ye kadar Temel latin alfabesinde bulunan tüm harfleri içerir. Diyakritik işareti bulunan harfler alfabede yer almaz. Alfabe böylece 26 harften oluşurken, bazen kendisinde tek harf özelliği verilen diftong "IJ" ile alfabedeki harf sayısı 27 ye çıkar. Bu harf genellikle alfabeye eklenmezken, örneğin telefon defterlerinde veya sözlüklerde "x" ve "y" arasında yer alır.

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X IJ Y Z
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x ij y z

Ünlü harfler

değiştir
  • Felemenkçede ünlü harflerin büyük bir kısmı Türkçeye benzer şekilde okunur; a(a), aa(â), e, ee(e), i(i), o(o), oo(oo), u(ö/ü)
  • IJ harfi isimlerde ve cümle başında daima büyük yazılır, örneğin; IJsselmeer. Felemenkçede kullanılan diğer diftongların yanında sadece ij tek harf olma özelliğini taşır. Türkçe karşılığı ile "ay" şeklinde okunur.
  • Felemenkçede ij ile birlikte toplam 8 diftong kullanılır ve Türkçe okunuşları böyledir; au(au), ei(ay), eu(öö), ie(î), ij(ay), oe(u), ou(au), ui(öü)
  • Bir araya gelişleri ile farklı okunan diğer ünlü harfler; ae(â), uu(üü).
  • Felemenkçede bu kurala uymayan ünlü harf gruplarının okunuşlarındaki istisnaları belirtmek için Trema kullanılır (ä, ë, ï, ö, ü). "Ö" ve "ü" sesleri Türkçedeki gibi değildir, o ve u şeklinde okunurlar. Örneğin "ruïne" (harabe) okunuş ruine, vakuüm (vakum) okunuş vakuum, België (Belçika) okunuş Belhie
  • Bir cümlede bir kelimenin önemini göstermek için ve o kelimenin vurgusunu öne çıkarmak için ünlü harflere bazen acute aksanı eklenir (á, é, í, j́, ó, ú, íj́). "J́" harfi çoğu yazı sisteminde bulunmadığı için normal j şeklinde yazılır. Diğer yandan aksanlar aynı okunan kelimelerdeki anlam farklılığını belirtir. Örneğin "voor" ve "vóór"

Ünsüz harfler

değiştir
  • Felemenkçe kullanılan digraphlar ise şunlardır; ch, sj, tj
  • "c" harfi e, i ve ij harflerinden önce İngilizcede olduğu gibi "s" şeklinde okunur (city). Diğer yandan "c" harfi a, o, u nun önünde k gibi okunur. Bu kurala uymayan birkaç yabancı kökenli kelimede a, o, u dan önce bulunan "c" harfi s şeklinde okununca, Fransızcadaki gibi çengel işareti eklenir. Örneğin: "provençaalse grasmus" (Funda ötleğeni), "façade" (cephe), "Curaçao"
  • "g" harfi h gibi okunur ama, Almancadaki "ch" digrafı gibi boğazdan söylenir.
  • "z" harfi Türkçedeki s gibi okunur.

Dilin Türkçe adıyla ilgili tartışmalar

değiştir

Dilin Osmanlıca adı[3] فلمنكجه olarak yazılır. Bazı batı dillerinde Felemenkçeyi karşılayan tek bir kelime olmaması ve "Felemenk" sözcüğünün günümüzde belli bir siyasi ülkeye karşılık gelmemesi nedeniyle, Türkçede Felemenkçe yerine Hollandaca sözcüğünün kullanılmasını savunanlar vardır. Buna karşın, Türk Dil Kurumu sözlüğünde Felemenk sözcüğünün tanımı "Bugünkü Hollanda, Belçika ve Kuzeydoğu Fransa'ya eskiden verilen ad." olarak ve Felemenkçe sözcüğü de "Felemenk dili" olarak tanımlanmaktadır.[4] Hollanda'da ve Belçika'da konuşulan Felemenkçe arasındaki fark çok az olup, aynı dilin iki lehçesi düzeyindedir.

Bazı önemli soru cümleleri

değiştir
  • Hoe gaat het?: Nasılsın? [hu ğaat het ]
  • Hoe oud ben je?: Yaşın kaç? [hu aud ben ye]
  • Wat is jouw naam?: İsmin ne? [vat is yav nağm]
  • Wat doe je voor werk?: Mesleğin ne? [vat du ye foğr verk?]
  • Wanneer is je verjaardag?: Doğum günün ne zaman? [vaneğr is ye fıeyağrdahk]
  • Wanneer ben je geboren?: Ne zaman doğdun? [vaneğr ben ye gheboğrın]
  • Waar ben je geboren?: Nerede doğdun? [wağr ben ye gheboğrın]
  • Hoe laat is het?: Saat kaç? [hu lağt is het]
  • Welke dag is het?: Hangi gün? [velkı dah is het]
  • Welk jaar is het?: Hangi yıl? [velk yağr is het]
  • Hoe lang verblijf je hier al?: Burada ne kadar zamandır yaşıyorsun? [hu lang ferbleyf ye hiğr al]
  • Sinds wanneer ga je al naar school?: Ne zamandan beri okula gidiyorsun? [sins vaneğr ghağ ye al nağr skhoğl]
  • Wat is jouw nationaliteit?: Ulusun ne? [vat is yav nasyonaliteyt]
  • Waar woon je?: Nerede yaşıyorsun? [vağr voğn ye]
  • Wat ben je nu aan het doen?: Şu anda ne yapıyorsun? [vat ben ye nü ağn het duğn]
  • Wie ben jij?: Sen kimsin [viğ ben yey]
  • Wie ben jij?: Sen kimsin [viğ ben yey]
  • Ben je student?: Öğrenci misin?[ben ye stüdent]
  • Uit welke stad kom je?: Hangi şehirdensin [fan velkı stat kom ye]
  • Ja: Evet [ya]
  • Nee: Hayır [ney]
  • Ik hou van jou: Seni seviyorum [ik hav fan yav]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2014. 
  2. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Modern Dutch". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ^ آلمانجه كوچك صرف (Kleine deutsche Sprachlehre), ولى بولاند, Heidelberg, 1904
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2008. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Felemenkçe&oldid=34414067" sayfasından alınmıştır