Âmir (Fâtımî halifesi)
Amir veya El-Âmir bi'Ahkâmillâh (d: 31 Aralık 1096, Kahire – ö: Hicrî 3 Zilkade 524 / Milâdî 7 Ekim 1130 Salı, Kahire) Tam Adı: Ebû Ali Mansur ibni el-Mustâ‘lî el-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh (Arapça: أبو علي منصور بن المستعلي الآمر بأحكام الله ,) Onuncu Fâtımî Hâlifesi ve İsmâilîyye-Mustâlîlik Mezhebi'nin "Yirminci İmâmı".
| Amir El-Âmir bi'Ahkâmillâh | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Halife Amir döneminde darp edilmiş altın dinar sikke | |||||
| Fatımi Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 8 Aralık 1101 - 7 Ekim 1130 | ||||
| Önce gelen | Mustali | ||||
| Sonra gelen | Hâfız | ||||
| Doğum | 31 Aralık 1096 Kahire | ||||
| Ölüm | 7 Ekim 1130 (33 yaşında) Kahire | ||||
| |||||
| Hanedan | Fatımi | ||||
| Babası | Mûstensir | ||||
Yaşamı
değiştirHalife Âmir babası Mustâlî gibi Bedr el-Cemâli'nin oğlu vezir El-Efdâl Şehinşâh'ın gölgesi altında hilâfet makâmına yükseltilmişti. Vezir El-Efdâl aynen babası Bedr el-Cemâli'nin Hâlife Mûstensir devrinde yaptığı gibi, tek olarak devleti kendisi yönetti. Halife Amir'in siyâsî sorunları hakkında çok az yetkisi bulunmaktaydı.
1121 (H.515)'te Ramazan ayının son günü olan Bayram Arife/Pazar gecesi El-Efdâl Şehinşâh katledildi ve cesedi ırmağa atıldı.[1] Bazı tarihçiler bunun Halife Amir tarafından planlatılıp uygulamaya koyulduğunu belirtmişlerdir. Bu hükûmet darbesi neticesinde El-Efdâl Şehinşâh katlinden sonra El-Memun İbni Bataihi Vezir oldu. Halife Amir böylece tedricen devletin yönetimini ele geçirmeğe başladı. 1128'de Vezir El-Memun İbni Bataihi de görevinden atıldı ve sonradan idam edildi. Bundan sonra Halife Amir hiç kimseyi Vezir olarak tayin etmemeye karar verdi ve bunu uyguladı. Fakat Halifenin gayet yakın baş danışmanı olan ve dini Hristiyan olan Ebu Naca vel Kanna Halife'ye yakınlığı dolayısıyla devlet politikalarına gayet büyük şahsi etki yapmıştır. Fakat 1129/30'da o da tutuklanmış ve idam edilmiştir.
Bu yıllarda Fatımiler tarafından Filistin'de kurulu Haçlılar Kudüs Krallığı'na karşı sık sık askeri seferler düzenlendi: Bunlar 1101'de Sad El-Devle El-Tavasi; 1102'de Şeref al-Maal İbni El-Afdal ; 1103'te İbni El-Ajam Kadu; 1104'te Camal El-Mülk; 1105'te Sana El-Mülk El-Hüseyn El-Afdal; 1112 El-Aazz ve 1113 Masud komutasında Aşkelon şehrinden yapılmıştır. Buna karşılık olarak Kudüs Krallığı Haçlılar orduları da Fatimiler elinde bulunan şehir ve arazilere akınlar yapmışlardır. Bunların hedefi 1109'da Trablusşam; 1111'de Sayda ve 1126'da Sur olup Haçlılar bu şehri ellerine geçirmişlerdir. 1117'da Kudüs Krallığı kralı I. Baudouin ordusu ile Mısır'a hücum etmiş ve yukarı Mısır'da Farama ve Tınnıs mevkilerine kadar ilerlemiş; ama hastalandığı için geriye dönmek zorunda kalmıştır. Kral I. Baudouin bu seferden Kudüs'e geri dönmekte iken yolda 2 Nisan 1118'de El Ariş (günümüzde Mısır)'te ölmüştür.
Döneminde İsmâ‘îl’îyye'nin Nizâr’îyye ve Mustâ‘lîyye kolları arasındaki ayrılığın daha da büyümesi iktidarına büyük darbe indirmişti. 1122'de Kahire'de Nizariler aleyhinden büyük halk toplantısı ve gösterileri yapılmıştır. Bunun üzerine Nizârîler'in bazı ibadethaneler üzerine olan hakları ortadan kaldırılmıştır.
Tâyyîbîlik ve Hâfızîlik mezheplerinin oluşumu
değiştirNizâr’îyye taraftarları ile aralarından şiddetlenen iktidar mücadeleleri sonucunda Halife Amir, Hasan Sabbah'ın Haşhaşin cephesi mensuplarınca 7 Ekim 1130 tarihinde katledildi.
Ölümünden sonra iktidar mücadeleleri daha da şiddetlendi ve akabinde yeğeni Hafız'ın iktidara gelmesiyle neticelendi. Taraftarları ise Hafız'ın hükûmetini tanımayarak Âmir'in henüz dört yaşında olan oğlu Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım'ın imâmlığını ilân ederek Tâyyîb’îyye fırkasını oluşturdular.
Kaynakça
değiştir- ^ İbn-i Hallikân, Cilt 1, sayfa 613-614.
Dış bağlantılar
değiştir- El-Efdâl'in öldürülmesi 14 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.