Dilophosaurus
Dilophosaurus (Grekçe: iki sorguçlu kertenkele), Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.[1]
| Dilophosaurus | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Monte edilmiş iskeleti, Kunming Şehir Müzesi, Yunnan | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| †Dilophosaurus wetherilli Welles, 1954 | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||
| Megalosaurus wetherilli (Welles, 1954) | |||||||||||||||||||
Etimoloji
değiştirCins adı olan Dilophosaurus, Antik Yunanca di "iki", lophos "sorguç", "ibik" ve sauros "kertenkele" sözcüklerinden oluşmuş bir ad tamlamasıdır.[2]
Keşif
değiştir
1940 yılında Arizona'da bir Amerikan yerlisi bölge sakini tarafından ilk Dilophosaurus kalıntıları bulunmuştur.[3] Bu kalıntılar birkaç yıl sonra University of California, Berkeley'den Samuel Welles'e gönderilmiştir ve bu numuneler ilk olarak Megalosaurus wetherilli olarak tanımlanmıştır. 1970 yılında Welles tarafından Dilophosaurus cinsi kurulmuş ve D. wetherilli olarak bilimsel literatüre geçirilmiştir.[4]
Fiziksel özellikler
değiştir
Dilophosaurus yaklaşık olarak 7 m uzunluğa ulaşabilirken, 400 kg kadar vücut ağırlığına sahiptir.[1] Kafatası ölçümlerine dayanan ağırlık tahminlerine göre 0.523 m uzunluğundaki kafatasına dayanarak vücut ağırlığı 269–283 kg olarak tahmin edilmiştir.[5] MNA P1.97 adlı numune diş yapısı konusunda ciddi örnekler sunar. görece yanlardan basık ve uzun dişleri görece küçük bir temele sahiptir. 5.1 cm uzunluğundadır. Yine Welles'e göre UCMP 37302 adlı numunenin 54 cm'lik uyluk kemiğine karşın yavru bir bireye ait olduğu tahmin edilen MNA P1.109 numunesi 28.1 cm uzunluğundaki bir uyluğa sahiptir.[4]
Elleri dört parmaklı yapıdayken, ayakları üç parmaklıdır. dördüncü el parmakları neredeyse körelmiştir, ilk el parmakları ise diğerlerine göre karşıya konumlanmıştır. Bu yapı kavrama, tutma gibi işlevleri yüklenmektedir.[6]
Sınıflandırma ve evrim
değiştir
Bu dinozor cinsinin ceratosaurlar ile yakın akraba oldukları son veriler ışığında kabul edilmektedir. Klasik dört parmaklı elleri ve maksiler kemik (üst çene kemiği) ve premaksilla arasında güçlü bir kaynaşma olmaması Dilophosaurus'un Ceratosauridae familyasıyla yakın olan özellikleridir.[6] Evrimsel gelişim yönünden kafalarının üstündeki sorguç ile ilgili hipotezler üretilmektedir. Kimi çalışmalara göre bu sorguç hafif kemik yapısındadır ve bunu hava keselerinden oluşan bal peteği yapısıyla sağlamaktadır. Üstelik kafatası ve diğer kemiklerdeki kimi yapılarda da bu bal peteği yapısı gözlemlenmiştir ve bu sayede ağırlıklarını çok artırmadan Dilophosaurus'un atalarının bedenlerini büyüttükleri düşünülmektedir.[3]
| Neotheropoda |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Davranış ve beslenme
değiştirDilophosaurus, Erken Jura ekosistemi içerisinde eski çalışmaların tersine çok yaygın olduğu düşünülen bir dinozor cinsidir.[3] Güçlü bacakları ve ayakları ile esnek ön kolları ve elleri bipedal hareket eden hızlı bir avcı olduğunu düşündürmektedir. Başparmak hüviyetine sahip birinci el parmağı da avını kavrayabilmesini sağlayabilmektedir. Üç fosil numune bir arada bulunduğu için ufak gruplar halinde yaşayan etçiller olarak düşünülmektedirler. Üst çenesindeki maksiler (üst çenenin ortası) ve premaksilla (üst çenenin en ucu) yapıları arasında güçlü bir kaynaşma gözlenmez ve bu nedenle çenelerini güçlü ısırıklar ve darbeler için değil daha çok koparmak için kullandıkları iddia edilmektedir.[6] Erken Jura'nın simge otçullarından Sarahsaurus gibi sauropodlarla beslendikleri düşünülmektedir. Dilophosaurusların en ünlü özellikleri kafatasları üzerindeki sorguçtur, bu sorgucun renkli olması kuvvetle muhtemeldir. Cinsel seçilim adına bir gösteriş yapısı olduğu veya tür içi eş kavgalarında rakibin gözünü korkutacak bir işleve sahip olduğu tahmin edilmektedir. Jurassic Park filminde bu canlı oldukça yanlış şekilde betimlenmiş ve hayvanın biyolojisi hatalı aktarılmıştır. Dilophosaurus filmde gösterildiği gibi ne ağzından zehir atan bir canlıdır ne de tehdit algıladığında boyun bölgesinde açtığı fırfırları bulunmaktadır.[3]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 80. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ Editors, Editors. "Dilophosaurus". www.thefreedictionary.com. 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Pickrell, John. "'Jurassic Park' got almost everything wrong about this iconic dinosaur". www.natgeo.com. National Geographic. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Gay, Robert. "NEW SPECIMENS OF DILOPHOSAURUS WETHERILLI (DINOSAURIA: THEROPODA) FROM THE EARLY JURASSIC KAYENTA FORMATION OF NORTHERN ARIZONA". citeseerx.ist.psu.edu/. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
- ^ Therrien and Henderson, François and Donald. "My theropod is bigger than yours...or not: Estimating body size from skull length in theropods is bigger than yours...or not: Estimating body size from skull length in theropods" (PDF). dinoweb.ucoz.ru/. BioOne. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Editors, Editors. "Dilophosaurus". ucmp.berkeley.edu/. University of Berkeley. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi.