Vikipedi

Denizli (il)

Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bir il

Denizli, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi Denizli olan ilin nüfusu 2023 sonu verilerine göre 1.059.082'dir.[3] Tekstil sanayi, metal, gıda ürünleri ve yöreye özgü Denizli horozu ile meşhurdur. Anadolu Yarımadası'nın güneybatı, Ege Bölgesi'nin güneydoğusunda yer alır. Ege ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit durumundadır. Denizli ilinin her iki bölge üzerinde de toprakları vardır. Denizli ili 28° 38' - 30° 05' doğu meridyenleri (doğu uç noktası; Çivril ilçesi Gümüşsu - Gökgöl Köyü, Dinar sınırında Efekli Tepe, batı uç Aydın, Manisa; güneyde Muğla; kuzeyde Uşak illeri ile komşudur.) "Denizli'nin yüzölçümü 12.134 km²"[4] denizden yüksekliği ise 209 m'dir.

Denizli
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İl merkeziDenizli
İdare
 • ValiÖmer Faruk Coşkun[1]
Yüzölçümü
 • Toplam12.134 km²
Nüfus
 • Toplam978.700
 • Kır
-
 • Şehir
978700
Zaman dilimiUTC 03.00 (TSİ)
İl alan kodu258
İl plaka kodu20

Coğrafya

değiştir

İklim

değiştir

İlin kuzey kısmı Ege, güney kısmı Akdeniz bölgesine dahildir. Kıyı kesimlerinden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan denizel etki (ılıman hava) Söke ovasından başlayarak Sarayköy, Denizli İl merkezi, Honaz, Bozkurt ve Çardak ilçelerine kadar etkiler ve sert havayı yumuşatır, kuzey kısımda az da olsa iç bölgelerin iklimi hissedilir. Ege Bölgesi iklimi sıcaklık ortalamalarında görülebilir. Denizli'de dağlar genel olarak denize doğru dik olduğundan, denizden gelen rüzgarlara açık bulunmaktadır. Kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. İlde yıllık sıcaklık ortalaması 17,8 °C'dir.

Bitki örtüsü

değiştir

Denizli'nin bitki örtüsü makidir. Maki küçük çalılara denir. Denizli'nin Y'u ormanlarla kaplıdır. Çayır ve meralar , ekili ve dikili arazi C'tir. Ekime müsait olmayan kısmı sadece %1'dir.

İlin bitki örtüsünü çoğunlukla orman ağaçları ile Akdeniz iklimine has makiler meydana getirir. Ormanlarda karaçam, kızılçam, sedir, ardıç, meşe, kestane, çınar, dişbudak, kızılağaç (Boya ağacı), günlük gibi ağaç türleri bulunur. Ormanların başladığı sınırların altında kalan dağ eteklerindeki geniş alanlar çalılık ve fundalıklarla kaplıdır.

Nüfus

değiştir
Denizli il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[5] 245.048 21
       41.292
203.756     �  
1935[6] 285.918 22   
       43.866
242.052     �  
1940[7] 285.225 26 %0  
       47.619
237.606     �  
1945[8] 315.934 24   
       51.251
264.683     �  
1950[9] 340.277 24 %8  
       61.297
278.980     �  
1955[10] 368.294 25 %8  
        72.170
296.124     �  
1960[11] 425.449 25   
  $     100.916
324.533     v  
1965[12] 463.369 26 %9  
  %     117.739
345.630     u  
1970[13] 511.160 28   
  (     141.309
369.851     r  
1975[14] 560.916 28   
  1     171.586
389.330     i  
1980[15] 603.338 26 %8  
  4     205.938
397.400     f  
1985[16] 667.478 27   
  7     248.673
418.805     c  
1990[17] 750.882 25   
  E     337.793
413.089     U  
2000[18] 850.029 25   
  I     413.914
436.115     Q  
2007[19] 907.325 21 %7  
  Q     460.747
446.578     I  
2008[20] 917.836 21 %1  
  h     620.193
297.643     2  
2009[21] 926.362 21 %1  
  h     630.997
295.365     2  
2010[22] 931.823 21 %1  
  i     641.093
290.730     1  
2011[23] 942.278 21 %1  
  p     655.322
286.956     0  
2012[24] 950.557 21 %1  
  q     670.812
279.745     )  
2013[25] 963.464 21 %1   Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[26] 978.700 21 %2  
2015[27] 993.442 21 %2  
2016[27] 1.005.687 21 %1  
2017[27] 1.018.735 21 %1  
2018[27] 1.027.782 22 %1  
2019[27] 1.037.208 22 %1  
2020[27] 1.040.915 23 %0  
2021[27] 1.051.056 23 %1  
2022[27] 1.056.332 23 %1  
2023[27] 1.059.082 23 %0  


Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[3])

Denizli İl Nüfusu: 1.059.082 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 12.133 km2'dir. İlde  km2'ye 87 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 1013 kişi ile Merkezefendi’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,26 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Beyağaç (%5,27)- Bozkurt (-% 11,42)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 19 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 617 mahalle bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Denizli ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2022 Nüfus 2023 Fark Nüfus Artışı % Mah.Say. Alanı  km2[28] Yoğunluk
Acıpayam 54.888 55.406 518 0,94 56 1772 31
Babadağ 6.340 6.424 84 1,32 12 124 52
Baklan 5.296 5.457 161 3,00 14 283 19
Bekilli 6.424 6.565 141 2,17 15 304 22
Beyağaç 6.197 6.532 335 5,27 15 333 20
Bozkurt 12.331 11.000 -1.331 -11,42 20 462 24
Buldan 26.630 26.542 -88 -0,33 45 523 51
Çal 17.889 17.919 30 0,17 34 860 21
Çameli 17.549 17.814 265 1,50 31 758 24
Çardak 8.452 8.781 329 3,82 15 423 21
Çivril 59.967 59.912 -55 -0,09 77 1570 38
Güney 9.448 9.573 125 1,31 24 362 26
Honaz 34.074 34.237 163 0,48 22 449 76
Kale 19.202 19.388 186 0,96 32 684 28
Merkezefendi 336.818 340.400 3.582 1,06 50 336 1013
Pamukkale 347.926 346.047 -1.879 -0,54 61 823 420
Sarayköy 30.834 31.047 213 0,69 32 379 82
Serinhisar 14.355 14.591 236 1,63 11 256 57
Tavas 41.712 41.447 -265 -0,64 50 1432 29
Denizli 1.056.332 1.059.082 2.750 0,26 617 12.133 87

Ekonomi

değiştir

Denizli ilinin ekonomisi sanayi ve ticarete dayalıdır. Denizli, bir ihracat ve sanayi kentidir. Hizmet sektörü de oldukça gelişmiştir. Son 15 yılda sanayisi müthiş bir gelişme göstermiştir. ABD'ye bakır tel ihraç etmiştir. Faal nüfusun E'i tarım, balıkçılık, arıcılık, ormancılık ve hayvancılık ile uğraşır. Bütün gelirin 0'u sanayiden sağlanır. Türkiye'de Anadolu Kaplanları olarak bilinen ihracatçı şehirlerin başında gelir. Her yıl milyarlarca dolarlık ihracatıyla Türkiye'nin lokomotif sanayi şehirlerinden biridir. Denizli Türkiye'de ve dünyada tekstilin başkenti olarak anılıyor olsa da son yıllarda tekstilde yaşanan ekonomik kayıplar nedeniyle ekonomik dengeler mermer ve doğal taş sektörü üzerine kaymıştır. Denizli'den tüm dünya ülkelerine traverten ve türevi olan mermer ve doğal taş ihracatı gerçekleştirilmektedir. Serinhisar ilçesi de Türkiye'nin leblebi ve leblebi ürünleri ihtiyacının � civarını karşılamaktadır ve ihraç etmektedir.

Tarım

değiştir

Denizli tarıma çok elverişlidir. Başlıca tarım ürünleri; buğday, arpa, Ceviz, mısır, nohut, tütün,kekik,haşhaş, ay çekirdeği, üzüm, İncir ve pancardır. Sebze üretimi ise 250 bin tondur. Üzümden sonra, kavun, karpuz, elma, armut, vişne, kiraz, şeftali, badem, erik ve nar bol miktarda yetişir.

Antepfıstığı üretimi gün geçtikçe artmaktadır. 120.000 zeytin ağacından ortalama 1000 ton zeytin elde edilir. Mevcut su potansiyeli bütün ekili araziyi sulamaya elverişlidir. Ekili arazinin önemli kısmı sulanmaktadır. 95.000 incir ağacı bulunmaktadır.

Sanayi

değiştir

Sanayi oldukça gelişmiştir. Dokuma, enerji, otomotiv yan sanayi, maden ve metal sanayi ön sıradadır.

Kültür

değiştir

Denizli'de kültür ve sanat faaliyetleri genellikle Denizli Devlet Tiyatroları, Pamukkale Üniversitesi, Denizli Büyükşehir Belediyesi, Merkezefendi Belediyesi, Pamukkale Belediyesi ve diğer kurumlar tarafından organize edilmektedir. Ayrıca özel organizasyon şirketleri de çeşitli etkinlikler düzenlemektedir. Denizli Devlet Tiyatrosu haftada iki-üç gün oyunlarını sergilemektedir. Diğer etkinlikler (Konser, söyleşi vb.) ise muhtelif mekanlarda ve zamanlarda sıklıkla organize edilmektedir. Kentte çok sayıda kongre ve kültür merkezi, tiyatro ve sinema salonu mevcuttur.

Mutfak

değiştir

[29]

Turizm

değiştir

Pamukkale; kaynak sularının kirecinden oluşmuş travertenleri ile ünlü bir turizm cennetidir. Dünyada eşi benzeri bulunmayan Unesco Dünya Kültürel Miras Listesinde yer alan hem Doğal ve hem de Arkeolojik sit olan Türkiye'nin en tanınmış doğa harikasıdır. Yılda iki milyon yerli ve yabancı turist Pamukkale'yi ziyaret etmektedir. Pamukkale 2700 metre uzunluğunda ve yüksekliği 160 metredir. Parlak beyaz rengiyle Pamukkale'yi 50 km uzaklıktan görmek mümkündür. Ayrıca Pamukkale'de Hierapolis antik kenti, antik havuz, antik tiyatro, arkeoloji müzesi gezilmesi gereken yerlerdendir. Tepesinde antik Roma'dan kalma Hierapolis adlı kutsal antik şehir bulunur. 5–10 km yakınında Laodikeia (Laodikya) antik kenti bulunur.

5 km ilerisinde ise uluslararası bir termal merkez olan Karahayıt vardır. Yılın her mevsiminde ana kaynağından "58" santigrat çıkan Karahayıt'ın kendine has kırmızı renkli şifalı termal suyu ve termal çamuru, Ege Üniversitesi Hidroklimatoloji Enstitüsünün vermiş olduğu rapora göre içerdiği zengin mineralleri ile eşsiz bir sağlık kaynağıdır. Karahayıt'ta bulunan turistik tesislerde (Otel, Apart Otel ve Pansiyonlarda) Kırmızı Su ve Termal Çamur sayesinde pek çok hastalık ve sağlık probleminize şifa bulursunuz.

Denizli' de bunların dışında çok sayıda antik kent bulunmaktadır. Keloğlan Mağarası ve Kaklık Mağarası ise diğer turistik yerlerdendir. Pamukkale ve Karahayıt bölgesinde beş ve dört yıldızlı oteller, pansiyonlar termal turizm ve kaplıca hizmeti vermektedir.

Bunların yanı sıra Denizli'nin Buldan ilçesi ürettiği birbirinden güzel el dokumaları ile dünyaca ünlüdür. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist ilçeyi ziyaret etmektedir.

Antik kentler

değiştir
  • Hierapolis Antik Kenti
  • Laodikeia Antik Kenti
  • Anaua Antik Kenti / Çardak
  • Tripolis Antik Kenti:[30] Denizli merkezine 40 kilometre uzaklığında bulunan Buldan İlçesinin Yenicekent Kasabası ile Menderes Nehri arasında kurulmuştur. Tripolis Antik Kenti'nin batıya ve kuzeye açılan vadilerle Ege'ye güneydoğusundaki Çürüksu Ovası ve vadileri ile İç Anadolu ve Akdeniz'e ulaşımı bulunmaktadır. Kentin güneyinde Çürüksu Vadisi'nde kurulmuş olan aynı dönemlere ait Laodikeia Antik Kentine 30 kilometre, Hierapolis Antik Kentine ise 20 kilometre uzaklıktadır. Tripolis Antik Kenti'nin ilk kuruluşu hakkında kesin bilgilere henüz ulaşılamamıştır. Geç Helenistik Dönem de Tripolis olarak adlandırılan ve ilk kuruluşunun Lidyalılar tarafından olduğunu belirten bazı belgelere rastlanılmıştır. Fakat Bazı kaynaklarda ilk isminin Apollonia olduğu belirtilmektedir. Tripolis Antik Kenti, Lidya Şehirleri arasında yer almasına rağmen Frigya ve Karya bölgelerine ulaşımı sağlayan önemli sınır, tarım ve ticaret merkezlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Menderes Nehri ile Çürüksu Çayı'nın sularının taşıdığı alüvyonlu topraklarla bereketlenen, Çürüksu Ovası'nın büyük bir bölümüne kapsayan kentlerden biri olan, kuruluş biçimiyle ve şehircilik anlayışı ile bölgenin en zengin kentleri arasında yer almaktadır. Tripolis'in ilk kuruluşunun Lidyalılar zamanında olmasına karşın, yüzeydeki kalıntılar tarz olarak Roma ve Bizans Dönemi mimari özelliklerini ve yapı örneklerini taşımaktadır. Tripolis Antik Kenti MÖ II. yüz yıl sonları ile MS I. yüz yıl ortalarında ve IV. Yüz yıl ortalarında birçok deprem ve savaşlar geçirdiğinden dolayı çok tahrip olmuştur. Kent en ihtişamlı dönemini Roma zamanında yaşamıştır. İlk kazı çalışmaları 1993 yılında Müze Müdürlüğü'nce Tripolis Antik Kenti'nin ana caddesinde yapılmış ve bir süre ara verildikten sonra 2007 yılında tekrar kazı çalışmaları başlatılmıştır. Tripolis Antik Kenti'nin Başlıca Yapıları Tripolis Antik Tiyatrosu: Kentin mevcut yerleşiminin merkezinde inşa edilmiştir. Araziye uygun olarak Roma Mimari tarzında, Grek tiyatrosu tipinde, üç bolüm olarak yapılmıştır.
      • 1. Bölüm (Cavea) : Üç diazoma ile bölünmüş ve yarım daire şeklinde inşa edilmiştir. Orkestra bölümüne doğru olan oturma bölümleri tamamen tahribat görmüştür. Cavea'nın üst ve yan kısımlarında Tonozla örtülü çıkışlar yer almaktadır. Yaklaşık 8.000 kişi kapasiteye sahip olan, kademeli oturma taşları büyük mermer parçalardan yapılmıştır.
      • 2. Bölüm (Orkestra) : Bu bölüm tamamen toprak altında kalmış ve pek fazla bir bilgi bulunamamıştır.
      • 3. Bölüm (Sahne ve Sahne Binası): Sahne binasının üst yapısı iç ve dış kısımlara doğru yıkılmış harap durumdadır. Sahne binasına ait sağ ve sol istinat duvarlarının az bir kısmı yüzeyde görülmektedir. === Tripolis Hamamı === Geç dönemde şehrin etrafını çeviren şehir surlarının dışında Tripolis Tiyatrosu'nun 200 metre batısında düzlük bir alanda yer almaktadır. Yapıda bölümler arasında tonozlarla ve büyük nişlerle geçişler sağlanan 5 bölüm tespit edilmiştir. Tipik Roma Hamamları geleneğini korumuş, alt yapısı ve duvarları kesme traverten blok malzemeden yapılmıştır. === Şehir Binası === 40X65 metre ölçülerinde büyük bir yapı olan Şehir Binası, hamamın yaklaşık 200 metre güneyinde yer alır ve üst kısmı tamamen yıkılmıştır. Roma Mimarisi özelliği görülen yapının batı duvarına bitişik şehir surları devam etmektedir. ==== Apsisli Yapı ==== Üst bölümü tamamen yıkılmış dikdörtgen planlı yapının iç kısmına inşa edilen apsis kuzey duvarının içinde bulunmaktadır. Bu yüzden bu yapıya Apsisli yapı denilmiştir. ==== Kale ve Surlar ==== Kent Geç Roma ve Bizans döneminde, Burçlar, gözetleme kuleleri ve kalın duvarlarla desteklenen şehir surları ile çevrelenmiştir. Kentin kuzeyindeki en yüksek tepedeki kule ile birleşen şehir surları kentin güvenliği için önem arz etmektedir ve buradaki yüksek kule dışarıdan gelen tehlikeleri gözlemlemek amacı ile kullanılmıştır. ==== Su Yolları ==== Kent Menderes Nehrinin kenarında bulunmasına rağmen, kentin su ihtiyacını 25 kilometre uzakta olan Güney ilçesinin yakınında olan kaynak suyundan tedarik etmişlerdir. Suyun kente getirilmesini dağlık ve engebeli araziler üzerinde inşa edilen tüneller, künkler ve kemerlerle sağlamışlardır. ==== Nekropol ==== Kentin doğu ve güney yamaçlarında yer almaktadır. Burada bulunan dik ve sarp kayalıklara oyulmuş çok sayıda kaya mezarları vardır. Buranın alt bölümünde podyumlu, üst kısmında ise lahit şeklinde mezarlar bulunmaktadır.
  • Tabea Antik Kenti - Kale
  • Colossae Antik Kenti - Honaz
  • Eumenea Antik Kenti - Çivril / Işıklı
  • Heraklia Salbace Antik Kenti - Tavas / Vakıf
  • Dionysopolis Antik Kenti - Çal / Ortaköy
  • Sebastopolis Antik Kenti - Tavas / Kızılca
  • Trapezopolis Antik Kenti - Babadağ / Bekirler
  • Attuda Antik Kenti - Babadağ / Hisarköy
  • Apollonia Salbace Antik Kenti - Tavas / Medetköy

Bunların dışında;

  • Apollon Lermenos Tapınağı: Bir Anadolu Tanrısı olan Apollon Lermenos' a adanmış olan bu kutsal alan, Menderes Nehri'nin güney kıyısında, Hierapolis'e 35 Kilometre mesafede bugün Çal Ovası olarak adlandırılan Bahadınlar bölgesinde 1887 yılının Mayıs ayında araştırmacılar W.M.Ramsay, D.G. Ho garth ve H.A. Brown tarafından tespit edilmiştir. Bölgedeki diğer kült alanları göz önüne alınırsa Apollon Lermenos Kutsal Alanı erken dönemlerde olasılıkla Tanrıça Kybele' ye adanmış kült merkezinin üzerine, MS II yüzyılda İmparator Hadrianus Dönemi (MS 117-138) ve hemen sonrasında inşa edilmiş olmalıdır. Kutsal alanın en batısında Menderes Vadisi' ne hakim bir noktaya tanrının tapınağı yerleştirilmiştir. Kuzeybatı-güneydoğu yönünde konumlandırılan tapınak, anakayayı kullanan yüksek bir podyum üzerinde, tetrastylos (ön cephesinde dört sütun bulunan) plan tipinde ve korinth düzenindedir.
  • Beycesultan Höyüğü : Çivril ilçesindedir. Tarih öncesindeki Kalkolitik Çağdan Bronz Çağı'na, Bizans İmparatorluğuna uzanan çok uzun bir sekans içinde yerleşime konu olmuş olması Beycesultan'ın en önemli özelliğidir. Kazılarda keşfedilen ve çok ince bir sanatın ve işçiliğin eseri olan buluntulardan bazıları Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde ve Pamukkale'deki Hierapolis müzesinde sergilenmektedir.

Beycesultan'da keşfedilen ve MÖ 2. binyılın başlarına tarihlenen Luvi dilinde bir hiyeroglif mühür mevcuttur.

Müzeler

değiştir
  • Atatürk ve Etnografya Müzesi
  • Denizli Kent Müzesi
  • Pamukkale Arkeoloji Müzesi
  • Folklorik Bez Bebek Müzesi
  • Halıcı Ahmet Urkay Arkeoloji ve Etnografya Müzesi

Festivaller

değiştir
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Halk Dansları Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Çocuk Şenliği
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Sivil Toplum Fuarı
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Tiyatro Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Yaren Şairler Şöleni Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Bozdağ Kar Şenliği
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Ege Aşıklar Bayramı
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Cam Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Koruyucu Aile Şenliği
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Bahar Spor Şenlikleri
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Liselerarası Tiyatro Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Geleneksel Türk Spor Oyunları
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Genç Denizli Rock Müzik Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Genç Denizli Film Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Japon Filmleri Festivali
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi - Merkez Efendi Tıp Festivali
  • Buldan Belediyesi - Uluslararası Dokuma, Kültür ve El Sanatları Festivali
  • Çal Belediyesi - Sudan koyun Geçirme ve Bağbozomu Şenlikleri
  • Honaz Belediyesi - Kiraz Bayramı Şenlikleri
  • Kale Belediyesi - Geleneksel Kale Biberi ve Pehlivan Güreşleri Festivali
  • Bekilli Belediyesi - Kültür-Sanat-Üzüm ve Şarap Festivali
  • Uluslararası Şiir Günleri
  • Efes Pilsen Blues Festival
  • Pamukkale Üniversitesi - Syot Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Bahar Şenlikleri
  • Pamukkale Üniversitesi - Teknoloji ve Arge Günleri
  • Pamukkale Üniversitesi - Uçurtma Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Tiyatro Festivali
  • Pamukkale Üniversitesi - Uluslararası Sanat Kolonisi
  • Pamukkale Üniversitesi - Bilim Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Dans Festivali
  • Pamukkale Üniversitesi - Yörük Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Aşıklar Şöleni
  • Pamukkale Üniversitesi - Best Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Satranç Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Gülümse Çocuk Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Zeybek Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Edebiyat Buluşmaları
  • Pamukkale Üniversitesi - Genç Tema Çevre Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Rock Festivali
  • Pamukkale Üniversitesi - Sinema Günleri
  • Pamukkale Üniversitesi - Maliye Topluluğu Şenliği
  • Pamukkale Üniversitesi - Uluslararası Aphrodisias-Laodikeia Gençlik, Spor, Kültür ve Sanat Festivali
  • Ayrıca ilçelerde ve beldelerde de çeşitli festivaller düzenlenmektedir.

Tiyatrolar

değiştir

• Denizli Devlet Tiyatrosu

  • Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu
  • Denizli Büyükşehir Belediyesi Genç Denizli Tiyatro Kulübü
  • Tiyatro Umay
  • Merkezefendi Belediyesi Kent Tiyatrosu
  • DKM Tiyatro (Demsad)
  • Tiyatro Zamazingo
  • Hayal Perdesi Oyuncuları (Pamukkale Üniversitesi Tiyatro Kulübü)

Kongre ve kültür merkezleri

değiştir
  • Pamukkale Üniversitesi Hasan Kasapoğlu Kültür Merkezi (Denizli Devlet Tiyatrosu Sahnesi)
  • Pamukkale Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi
  • Denizli Kongre ve Kültür Merkezi (Egs)
  • Ziya Tıkıroğlu Sanat Merkezi (Açık Hava Tiyatrosu)
  • Çatalçeşme Oda Tiyatrosu
  • Pamukkale Antik Tiyatro
  • Halk Eğitim Merkezi
  • Nihat Zeybekçi Kongre ve Kültür Merkezi
  • Merkezefendi Kültür Merkezi

Park ve bahçeler

değiştir
  • Şemikler Doğal Yaşam Parkı
  • Azerbaycan Karabağ Parkı
  • Ornaz Vadisi
  • Seyir Tepesi Şehir Ormanı
  • Masal Park
  • Kazım Arslan Parkı
  • İncilipınar Parkı
  • Adalet Parkı
  • Sevindik Vadi Parkı
  • Eskihisar Parkı
  • Servergazi Parkı
  • Akvadi Parkı
  • Çamlık Parkı
  • Tekin Akmansoy Parkı
  • Teleferik ve Bağbaşı Yaylası
  • Sümer Parkı
  • Yunus Emre Parkı
  • İncilipınar Vali Recep Yazıcıoğlu Kültür Parkı, 174 bin metre kare alana kurulmuş olan Türk büyüklerinin anıtlarının ve büyük bir göletin olduğu, piknik Alanları, çay bahçeleri, açık olimpik yüzme havuzunun bulunduğu parktır.
  • Çamlık Parkı, Çamlık Dağı'nın eteklerine Kurulu Saklıgölü, küçük Şelaleleri, mini hayvanat bahçesi, Çay Bahçesi, Kafeteryası, Köpek Eğitim Merkezi, Hayal Kahvesi ve Belediye Konukevi ve Seyir Kalesi'nden de Denizli'nin seyredilebileceği park.
  • Sümer Parkı, şehrin içinde, Sümer Mahallesi'nde sanayi bölgesinde yer alan parkta kafeler, Barlar, Küçük Hayvanat Bahçesi, Gölet ile Sümerpark AVM burada bulunmaktadır.
  • Yenişehir Yunus Emre Koruluğu, Yenişehir Mahallesi'nde, Teras Park AVM'nin hemen altında yer alan parkta spor ve fitness imkânları, oyun grupları, büfeler ve piknik alanları bulunmaktadır.
  • Adalet Parkı, 2010 yılının ilk yarısında hizmete girmiş olan Adalet Parkı, 29 Ekim Bulvarı üzerinde, Adalet Sarayı karşısında yer almaktadır.
  • Eskihisar Parkı 50 bin m² alana sahip bir parktır. İçinde çocuklar için 1 park, 850 metre uzunluğunda yürüyüş ve koşu yolu, 1 wc, 1 fitness grubu, süs havuzları, şelale, sentetik kızak pisti, kafeterya, büfeler ile masal kahramanları figürleri (şirinler, pamuk prenses ve yedi cüceler, dinozor ve köpekli kaydırak), ateşli piknik alanları, masal parkında 1 suni dere, çeşmeler, seyvanlar ve kameriye mevcuttur. Parktaki Sentetik Kızak ise Türkiye'de bir ilktir.
  • Ak Vadi Parkı Toplam 700 bin m² alanı ile Ege Bölgesinin en büyük, Avrupa'nın da sayılı parkıdır.
  • Sevindik Vadi Parkı Toplam 92200 m² alanı kapsamaktadır. İçinde, giriş meydanı, yaprak bitki gösteri alanı, su oyunları alnı, kafeterya, seyir terasları, tarih bahçesi, mini golf alanı, spor alanı, sosyal tesis, paintball alanı, oyun treni, ağaç altı oturma meydanı, yeşil amfi, bob kart istasyonu alanı, paten pisti, yeşil labirentler, çocuk oyun macera alanları, tırmanma oyun alanları, jimnastik platformu, koşu ve yürüyüş parkurları, bisiklet parkuru, dinlenme alanları, şelale ve su öğeleri, kelebek vadisi ve otopark mevcuttur.

Yönetim

değiştir
Ana madde: Denizli'nin ilçeleri

2009 TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre, Denizli ilinin 2 Merkez ilçe ile birlikte 19 ilçe, 68 belde ve 359 köyü varken 6360 sayılı yasanın çıkmasından sonra Denizli Büyükşehir statüsü almış ve 2 merkez ilçeye ayrılmıştır. Akköy ilçesinin sınırları genişletilerek Pamukkale ilçesine dönüşmüştür. Denizli merkezinin diğer yarısı da Merkezefendi ilçesine dönüşmüştür. Belde ile köyler ise mahalleye dönüşmüştür.

Merkezi Yönetim

değiştir

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Denizli, bir 'büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Denizli Valisi 1970-İstanbul doğumlu Ömer Faruk COŞKUN, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Kahramanmaraş Valisi iken atanmıştır.

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Denizli'nin ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

değiştir

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[31][32] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Denizli Büyükşehir Belediye Başkanı, 1974-Serinhisar doğumlu Bülent Nuri Çavuşoğlu (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde H,12 oy oranıyla seçilmiştir.[33]

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimlerine göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 15'i CHP, 3'i AK Parti ve 1 tanesi YRP'li belediye başkanıdır.[34]

Denizli Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 72’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 19 ilçe belediye başkanı ve 52 üye) Bunların 52’si CHP, 16'sı AK Parti, 2'si YRP, 1 tanesi MHP, 1 tanesi BBP'dir.[35]

Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Denizli'nin ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Eğitim

değiştir

Denizli ili, okur yazar oranı � civarındadır. İldeki eğitime verilen yüksek önem neticesinde, Özellikle ÖSS, LGS, SBS gibi ortaöğretim ve üniversiteye giriş sınavlarındaki iller arası başarı sıralamasında her yıl ilk 3 sırada olmak üzere (çoğunlukla 1. sıra) kalıcı bir yere sahiptir. Bu nedenle Denizli ili ülke çapında yüksek eğitim düzeyi ve kalitesi, başarılı öğrencileriyle tanınan bir imaja sahiptir. Ayrıca 3 Temmuz 1992 tarihinde kurulan Pamukkale Üniversitesi, Denizli'ye sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan ayrı bir dinamizm ve canlılık getirmiştir.

Konum

değiştir
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[36] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[37]* Ulaşan Yollar[37]
Acıpayam Cumh.önce 1.772 937 55  /D.585-10
Babadağ 1987 Sarayköy 124 758 37 D.320-03=>20.75
Baklan 1990 Çal 283 964 59 D.595-13=>20.55
Bekilli 1987 Çal 304 830 82 D.595-13=>20.03=>20.02, 20.07
Beyağaç 1990 Kale 333 699 106 D.330-04=>20.50
Bozkurt 1990 Çardak 462 860 49 D.320-04
Buldan Cumh.önce 523 619 47 D.585-06
Çal Cumh.önce 860 838 63 D.595-13=>20.02, 20.07, 20.07
Çameli 1953 Acıpayam 758 1.309 106 D.585-10=>20.26
Çardak 1958 Merkez 423 857 56 D.320-04, 20.28
Çivril Cumh.önce 1.570 831 93 D.595-12, D.625-01
Güney 1948 Buldan 362 822 74 D.585-06=>20.77, 20.08
Honaz 1987 Merkez 449 502 21 D.320-04=>20.06
Kale 1959 Tavas 684 1.050 68 D.330-04, 20.50
Merkezefendi 2012 Merkez 336 392 0  /D.585-09,  /D.320-03
Pamukkale 1990 Merkez 823 392 0 D.320-03=>20.09
Sarayköy Cumh.önce 379 165 23  /D.320-03, 20.75, D.585-06
Serinhisar 1987 Acıpayam 256 972 36  /D.585-09
Tavas Cumh.önce 1.432 933 43 D.330-04, D.585-08
DENİZLİ Cumh.önce 12.134 392

*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Medya

değiştir

Denizli'de üç tane yerel televizyon kanalı bulunur. Bunlar:

[1]18 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DEHA TV

[2]5 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DRT Denizli

[3]22 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Pamukkale TV

Ayrıca bir tane süreli ve iki aylık olarak yayınlanan Denizli Kültür Sanat Tarih Gezi Dergisi[38] ve bir tane de günlük olarak yayınlanan Denizli Güneş Gazetesi[39] bulunmaktadır.

Altyapı

değiştir

Ulaşım

değiştir

İlde Denizli Çardak Havaalanı vardır. Hava yolu ile karşılıklı olarak Denizli-İstanbul uçak seferleri gerçekleştirilmektedir. Havaalanı ve şehir merkezi arasındaki ulaşım ise özel şirketler tarafından sağlanmaktadır ve havaalanından şehir merkezi arası yaklaşık 45 dakikadır. Demiryolu ile İzmir (Basmane)-Aydın-Nazilli-Denizli arası 8-10 defa, Söke-Aydın-Nazilli-Denizli istasyonları arası 4 defa karşılıklı tren seferleri mevcuttur. Ayrıca Denizli-Afyon-Kütahya-Eskişehir arası tren seferleri yapılmaktadır. Kara ulaşımında İzmir ve Antalya gibi önemli kentlerin kavşak noktasında bulunan Denizli'den tüm otobüs firmaları sefer yapmaktadır. Kent içi toplu ulaşım otobüs ve minibüslerle sağlanmaktadır.

Spor

değiştir
Ana madde: Denizli'de spor

Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket, Basketbol Süper Ligi'nde (BSL) Denizli'yi temsil etmektedir.

Denizlispor, 1.Lig'de Denizli'yi temsil etmektedir.

Denizli, voleybol bölgesel ligde 18 takım ile yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'da Denizli Kalespor ve Kızılcabölük 2.turda, Denizlispor 4.turda elenmişlerdir.

Önemli spor tesisleri: Denizli Atatürk Stadyumu (18.745), Vali Recep Yazıcıoğlu Spor Salonu (2.500), PAÜ Spor Salonu (5.000), Hasan Güngör Spor Salonu (2.500), PAÜ Olimpik Yüzme Havuzu (1.200) ve Denizli Kayak Merkezi.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  4. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; HGK isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Denizli Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Denizli Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Denizli Nüfusu". nufusubu.com. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  29. ^ http://www.samanyoluhaber.com/haber-86324.html-Hangi 20 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İlin Yemeği Meşhur?-23.11.2008 tarihinde erişilmiştir.
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2016. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  36. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  37. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  38. ^ https://ilanbis.bik.gov.tr/Uygulamalar/AylikListe 17 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2024. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Denizli (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Denizli_(il)&oldid=34528715" sayfasından alınmıştır