Vikipedi

Bilgelik

bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği
Başlığın diğer anlamları için Bilge (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Bilgelik; bilgi edinme, idrak, görgü, sağduyu ve sezgisel anlayış ile birlikte bu hususiyetleri özümseyebilme ve uygulayabilme kapasitesidir. Aynı zamanda akıl ya da sağgörü; bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği olarak da tanımlanır.[1] Bilgelik, tarafsız yargılama, merhamet, deneyimsel öz-bilgi, kendini aşma ve bağlanmama gibi öz niteliklerle ve etik ve iyilik gibi erdemlerle ilişkilidir.[2][3][4] Bu vasıfları taşıyan kişiye bilge denir.

Hikmet'in kişileştirmesi, "Sofya (hikmet, Grekçe: Σοφία) Efes'teki Celsus Kütüphanesi kapısında

Bilgelik, bilgeliğe atfedilen özellikleri değerlendirmek için birkaç farklı yaklaşım da dahil olmak üzere birçok farklı şekilde tanımlanmıştır.[5][6][7][8][9]

Akıl ve Bilgelik anlamları bazı durumlarda birbiriyle örtüşür. Bilgelik veya derin görüş, bir meziyet olarak kültürel, felsefi ve dinî kaynaklarda geçmektedir.

Aşka Karşı Gençliği Koruyan Bilgelik, Meynier, y. 1810

Tanımlar

değiştir
 
Eski bir el yazmasında bu bir bilgelik sözüdür

Oxford English Dictionary bilgeliğini “Yaşam ve davranışla ilgili konularda doğru bir şekilde değerlendirme kapasitesi; araçların ve amaçların seçiminde yargının sağlamlığı; bazen, daha az kesin olarak, özellikle pratik ilişkilerde, sağlıklı duyu, : karşıtı. aptallık; " ayrıca "Bilgi (özellikle de yüksek veya derin); aydınlanma, öğrenme, dürüstlük" şeklinde tanımlamaktadır.[10] Charles Haddon Spurgeon, bilgeliği “bilginin doğru kullanımı” olarak tanımlamıştır.[9] Robert I. Sutton ve Andrew Hargadon “bilgeliğin tutumunu" “bir kişinin kendi bildiğinden şüphe ederken bilgiyle hareket etmesi” olarak tanımladı. Sosyal ve psikolojik bilimlerde, bilgeliğin psikolojik bir yapı olarak operasyonelleştirilmesi ve ölçümü konusunda son yirmi yılda yapılan büyük ilerlemelerle birlikte, bilgeliğe birkaç farklı yaklaşım vardır.[11][12][13]

Mitolojik ve felsefi bakış açıları

değiştir

Eski Yunanlar, bilgeliği, tanrıçalar Metis ve Athena olarak temsil edilen önemli bir erdem olarak görüyorlardı. Metis, Hesiod'un anlatımına göre, onu hamile bırakan Zeus'un ilk karısıydı; Zeus bu olaydan sonra, Metis bilgeliğin bir cisimleşmesi olduğu için Mêtieta ("Bilge Danışman") unvanını kazandı ve sonra Zeus, başından fırladığı söylenen Athena'yı doğurdu.[14][15] Athena güçlü, adil, merhametli ve iffetli olarak tasvir edilmiştir.[16] Apollo da, bilimlerin ve ilham veren ve şiirsel sanatların kişileşmeleri olan Müzlerin şefi olarak atanmış bir bilgelik tanrısı olarak kabul edildi; Plato'nun Cratylus'una göre, Apollon'un adı "Ballon" ve "Omopoulon" anlamına da gelebilir, çünkü bu tanrı ilahi ve hakiki ilhamlardan sorumluydu, böylece her zaman şifa ve kehanetleri doğru olan bir okçu olarak kabul edilirdi.[17] Apollo, “kendini bil” [a] özdeyişinin (Delfi özdeyişleri bilgeliğinin bir parçası) yazılı olduğu Apollon Tapınağı'ndaki rahibeler (Pythia) aracılığıyla peygamberlik eden tanrı olarak kabul edildi.[18] Bilimle ve teknik bilgiyle ilgili olan Hermes'le karşılaştırıldı ve, İsa'nın ardından ilk yüzyıllarda, bir Mısır senkretizminde Hermes Trismegistus adı altında Thoth ile ilişkilendirildi.[19] Yunan geleneğinde, Yunanistan'ın Yedi Bilgesi ile bilgeliğin ilk tanıtımları tarihe geçti.[20]

Sokrates ve Platon için felsefe kelimenin tam anlamıyla bilgelik aşkıydı (philo-sophia (bilgelik). Bu Platon'un diyaloglarına nüfuz eder; Devlet adlı eserinde, filozof krallar, önerilen ütopyanın liderleridir ve neyin iyi olduğunu anlayan ve buna göre hareket edebilecek cesaret sahibi olan kişilerdir. Aristoteles, Metafizik'te, bilgeliği, şeylerin neden olduğu gibi olduğunu anlamak olarak tanımladı (nedensellik) ve bu şeylerin sadece oldukları gibi olduklarını bilmekten daha derindir.[21] “Phronesis” ve “sophia” arasındaki ayrımları yapan ilk kişiydi.[6]

Platon ve Xenophon'a göre, Delfi Kehaneti'nin Pythia'sı “Yunanistan’daki en bilge adam kim?” sorusunu Sokrates'in en bilge olduğunu belirterek cevapladı.[22][23] Platon'un Sokrates'in Savunması eserine göre Sokrates, ondan daha akıllı sayılabilecek insanları aramaya karar verdi ve doğru bilgiye sahip olmadıkları sonucuna vardı:

“ Ben bu adamdan daha bilgeyim; çünkü ikimiz de doğru ve iyi bir şey bilmiyoruz, ama bu adam bilmediği zaman bir şey bildiğini sanıyor, oysa ben hiçbir şey bilmediğim gibi, bildiğimi de düşünmüyorum. „

—Sokrates

Böylece, insanın kendi cehaletinin farkında olmasının ve epistemik alçakgönüllülüğe değer vermesinin bilgece olduğu, “Hiçbir şey bilmediğimi biliyorum” ifadesiyle ölümsüzleştirildi.[24][25]

Eski Romalılar da, Minerva veya Pallas olarak kişileştirilmiş olan bilgeliğe değer verdi. Ayrıca yetenekli bilgiyi ve erdemleri, özellikle de iffeti temsil eder. Onun sembolü, hala bilgeliğin popüler bir temsili olan baykuş idi, çünkü karanlıkta görebiliyordu. Jüpiter'in alnından doğduğu söylenir.[26]

Bilgelik Hristiyanlık içinde de önemlidir ve İsa vurgulamıştır.[27][28] Havari Pavlus, Pavlus’un Korintlilere birinci mektubu içinde, hem dünyevi hem de ilahi bilgeliğin olduğunu savundu ve Hristiyanları ikinciyi takip etmeye çağırdı. Bilgelikle yakından ilişkili olan akıl, Katolikliğin dört temel erdeminden biri haline geldi. Hristiyan filozofu Thomas Aquinas, bilgeliği tüm erdemlerin “babası” (yani nedeni, ölçüsü ve şekli) olarak değerlendirmiştir.

Bilgeliğin nasıl geliştirileceğine dair kapsamlı rehberliğin sağlandığı Budist geleneklerinde, bilgeliğin geliştirilmesi, merkezi bir rol oynar.[29][30] İnuit halkları geleneğinde, bilgeliğin geliştirilmesi öğretmenin amaçlarından biriydi. Bir İnuit yaşlısı, bir kişinin ne yapılması gerektiğini görebildiğinde ve ne yapılması gerektiği söylenmeden başarılı bir şekilde yapabildiğinde, bilge olduğunu söyledi.

Birçok kültürde, son büyüyen dişler olan üçüncü azı dişlerinin adı, etimolojik olarak bilgelikle bağlantılıdır, örneğin, İngilizce "wisdom tooth" da (bilgelik dişi) olduğu gibi. Takma adı, geç ergenlik döneminde ve erken yetişkinlik çağında göründüklerinden, Hipokrat yazılarında halihazırda sóphronistér ve Latince de dens sapientiae (bilgelik dişi), (Yunanca'da, moderasyon veya ders öğretmenin anlamı ile ilgili) olarak adlandırılmıştır ve klasik geleneğe dayanmaktadır.[31]

Eğitimsel bakış açıları

değiştir
 
Hakikat ve Bilgelik, Tarihe yazımda yardım eder., Jacob de Wit, 1754

Devlet okulları ABD'de karakter eğitimine yönelik bir yaklaşıma sahiptir. Benjamin Franklin gibi on sekizinci yüzyıl düşünürleri bunu bilgelik ve erdem eğitimi olarak adlandırıyordu. Geleneksel olarak, okullar, ebeveynler ve toplumla birlikte karakter ve bilgelik oluşturma sorumluluğunu paylaşır.[32]

Birleşik Krallık'ta çağdaş bir filozof olan Nicholas Maxwell, akademi'nin odak noktasını bilginin kazanılmasından, bilgeliği aramak ve teşvik etmek olarak değiştirmesi gerektiğini savunuyor.[33] Bunu, insanın kendisi ve diğerleri için yaşamda neyin değerli olduğunu anlama kapasitesi olarak tanımlar.[34] Yeni bilginin ve teknolojik "know-how"ın hareket gücümüzü arttırdığını söyler. Yine de, bilgelik olmadan, Maxwell bu yeni bilginin, insan yararına olduğu kadar insan zararına da neden olabileceğini iddia ediyor.

Psikolojik bakış açıları

değiştir

Psikologlar, bilgelikle ilgili yaygın olan inançlar veya halk teorileri hakkında veri toplamaya başladılar.[35] İlk analizler, “zeka, algı, maneviyat ve cin gibilik ile bilgelik teorisinin örtüşmesine rağmen, bilgeliğin zor yaşam soruları ile başa çıkmada ve karmaşık gereksinimlere uyum sağlamada bir uzmanlık olduğu açıktır" durumunu işaret etmektedir.[36]

Bu tür örtülü teoriler, açık teorilerin ve bilgeliğin temelinde ortaya çıkan psikolojik süreçlerle ilgili deneysel araştırmalara karşıt durmaktadır.[37] [38] Bilgeliğin kesin psikolojik tanımları hakkındaki görüşler değişebilir, ancak, bilgelik için kritik olanın, yaşam hakkında derin düşünceleri ve kritik yaşam meseleleri hakkındaki yargıyı destekleyen belirli üstbilişsel süreçler olduğu konusunda bir fikir birliği vardır.[38][39][40] Bu süreçler arasında kişinin kendi bilgisinin sınırlarını tanıma, belirsizliği ve değişimi kabul etme, bağlam ve daha büyük resme dikkat etme ve bir durumun farklı bakış açılarını entegre etme sayılabilir. Bilişsel bilim insanları, birinin yaşamını yönetmek için içgörülü çözümler sağlayabileceğinden, bilgeliğin bu tür akıl yürütme süreçlerini koordine etmesi gerektiğini öne sürmektedir.[41] Özellikle, böyle bir muhakeme hem teorik hem de deneysel olarak genel zekadan farklıdır. Robert Sternberg, bilgeliğin genel (akışkan veya kristalize) zekayla karıştırılmaması gerektiğini önerdi. Bu fikir doğrultusunda araştırmacılar deneysel olarak bilgece mantığın IQ'dan farklı olduğunu göstermiştir.[42][43] Bilgeliğin birkaç farklı karakterizasyonu aşağıda listelenmiştir.

Baltes ve meslektaşları Bilgelik: Yaşam boyu başarılı gelişmeyi düzenlemedeki yapısı ve işlevi adlı eserlerinde, bilgeliği, "belirli bir durumun çelişkileriyle başa çıkabilme ve bir eylemin kişinin kendisi ve diğerleri için sonuçlarını değerlendirebilme yeteneği" olarak tanımladılar. Somut bir durumda, kişisel, kişiler arası ve kurumsal çıkarlar arasında bir denge kurulabileceği zaman elde edilir ".[44] Dengenin kendisi, bilgeliğin eleştirel bir ölçütü gibi görünüyor. Deneysel araştırmalar, bilgeliğe bağlı akıl yürütmenin, kişisel yaşam zorluklarıyla karşı karşıya kalındığında kişisel ve kişiler arası çıkarlar arasında denge sağlamakla ve kişiler arası çatışmaları yönetirken hedefler belirlemekle ilişkili olduğunu gösteren bu fikri desteklemeye başladı.[45][46]

Pozitif psikoloji alanındaki araştırmacılar, bilgeliği "bilgi ve deneyimin" eşgüdümü ve "refahı geliştirmek için kasıtlı kullanımı" olarak tanımlamışlardır.[47] Bu tanım altında, bilgelik ayrıca aşağıdaki yönlere sahip çok boyutlu bir yapı olarak tanımlanır:[48]

  • Kendi kendine bilgi ve sürdürülebilir eylemlerle problem Çözme.
  • Olumsuz ve olumlu yanları bilinen durumlara bağlamsal samimiyet.
  • Etik görüşlerde çeşitlilik bilgisi ile değere dayalı tutarlı eylemler.
  • Koşulsuz kabul ile yaşamdaki belirsizliğe karşı tolerans.
  • Kişinin kendi duygularını, ahlakını vb. anlayabilmek için kendisiyle empati kurabilmesi ve kendini daha büyük bir bütünün parçası olarak görebilme yeteneği de dahil olmak üzere diğer hisler.

Bu teorik model, bilgelikle ilgili muhakeme ve iyilik hali arasındaki geniş bir bağlantı dışında, deneysel olarak test edilmemiştir.[49][50][51]

Grossmann ve meslektaşları, önceden tanımlanmış psikolojik literatürü sentezleyerek, kötü tanımlanmış yaşam durumları karşısında, bilgeliğin tarafsız ve sağlıklı yargı içeren belirli bilişsel süreçleri içerdiğini belirtir: (i) entelektüel alçakgönüllülük veya kişinin kendi bilgi sınırlarını tanıması; (ii) eldeki konudan daha geniş perspektiflerin takdir edilmesi; (iii) sosyal ilişkilerde değişiklik olasılığına duyarlılık; ve (iv) farklı bakış açılarını uzlaştırmak veya birleştirmek.[52][53] Önemli olarak, Grossmann, kültürün, deneyimlerin ve sosyal durumların rolü de dahil olmak üzere, eğitim ve öğretim uygulamalarına yönelik etkileri olan bilgeliği gösterme anlayışı, gelişimi ve eğilimi için, bağlamsal faktörlerin temel rolünü vurgulamaktadır.[40][52] Bu bilgeliğe yer verilen durum, sağlıklı bir yargılama sağlayan bağlamsal faktörleri anlamak için katı kanıta dayalı yöntemler kullanarak yeni bir bilgelik alimliği aşaması başlattı. Örneğin, Grossmann ve Kross “Süleyman paradoksu” olarak adlandırdıkları bir olguyu tanımladılar - bir kişinin kendi problemlerine göre diğerlerinin problemlerine daha akıllıca düşünce üretebilmesi. Yahudi halkının üçüncü lideri olan Süleyman'dan sonra, diğer insanların ikilemleri hakkında yargılarda bulunurken çok fazla bilgelik göstermiş ancak kendi hayatında önemli kararlar geldiğinde içgörü sahibi olamamıştır.[54]

Deneysel bilim insanları da duyguların bilgelikteki rolüne odaklanmaya başladılar.[55] Araştırmacıların çoğu, en fazla bilgeliğin gerekeceği karmaşık ve tahrik edici türden durumların idaresi için, duyguların ve duygu regülasyonunun, anahtar rolü üsleneceği konusunda hemfikirdir. Bununla birlikte, birçok deneysel araştırma, zor durumlarda, akıl yürütme yeteneğine çok fazla ihtiyaç olacağını varsayarak, bilgeliğin bilişsel veya üstbilişsel yönlerine odaklanmıştır. Bu nedenle duygular, bilgeliğin gerçek olaylarda nasıl bir rolü olacağını belirlemede ve geçmiş olaylar hakkında düşünce üretmede büyük olasılıkla rol oynayacak olmasına rağmen, ancak yakın zamanda deneysel kanıtlar, farklı duyguların bir insanın karmaşık olaylarla akıllıca başa çıkma yeteneğini nasıl ve ne zaman geliştirdiğine veya zarar verdiğine dair sağlam kanıtlar sunmaya başlamıştır. Dikkat çeken bir bulgu, duygusal yoğunluğa bakılmaksızın duygusal deneyim çeşitliliği ile akıllı mantık arasındaki pozitif ilişki ile ilgilidir.[56]

Bilgeliğin ölçümü

değiştir

Bilgeliğin ölçümü sıklıkla araştırmacınının bilgeliğin doğası ile ilgili teorik pozisyonuna bağlıdır. Buradaki temel ayrım, "bilgelik stabil bir kişilik özelliği mi yoksa bağlama göre değişen bir süreç midir?" sorusu ile özetlenebilir.[57] İlk yaklaşım, genellikle tek seferlik anketlerden yararlanır. Bununla birlikte, yakın tarihli çalışmalar, bu tür tek seferlik anketlerin, bilgelik yapısına etik olmayan ve bilgeliğin, bağlamlarla en ilgili olduğu durumlarda, yani karmaşık yaşam zorluklarında en iyi anlaşıldığı fikrini ihmal eden, taraflı yanıtlar ürettiğini göstermiştir.[45][58][59] Buna karşılık, son yaklaşım bilgelikle ilişkili biliş, motivasyon ve duygu özelliklerini belirli bir durum düzeyinde ölçmeyi savunuyor.[57][60] Bu tür durum düzeyindeki önlemlerin kullanılması, anlamlı psikolojik süreçleri açıklamak için daha az önyargılı yanıtlar ve daha büyük bir güç sağlar.[45] Dahası, durumun seviyesine odaklanılması, bilgelik araştırmacılarının bilgeliğin üretilmesi için bağlamın kendisinin rolünü daha iyi anlayabilmelerini sağlamıştır.[57] Spesifik olarak, çalışmalar, değişik bağlamlarda ve günlük yaşamda, bilgelikle akıl yürütmede, kültürler arası ve kültürlerin kendi içinde değişkenlik ve sistematik değişkenlik kanıtı göstermiştir.[45][50][61][62][63]

Hepsi olmamakla birlikte pek çok araştırma, yetişkinlerin perspektif/bilgelik öz değerlendirmelerinin yaşa bağlı olmadığını buluyor.[48][64] Bu inanç, bilgeliğin yaşla birlikte arttığı popüler fikrine karşıt duruyor.[64] Yaş-bilgelik ilişkisi sorusunun cevabı, birinin bilgeliği nasıl tanımladığına ve teorik iddiaları değerlendirmek için kullanılan metodolojik çerçeveye bağlıdır. Son çalışmaların çoğu, bu sorunun cevabının belirli bir alandaki deneyim derecesine de bağlı olduğunu göstermektedir. Bağlamların bazılarında yaşlı yetişkinler, diğerlerinde ise genç yetişkinler bilgelik açısından daha gelişmiş olarak nitelenirken, bazıları ise yaş ayrımı yapmaz.[57] Kayda değer şekilde, çoğu araştırma kesitsel gözleme dayanırken, yaş ile bilgelik arasındaki ilişki sorusunun tamamıyla ortaya konulması için çok büyük yatay çalışma gerekmektedir.

Akıl

değiştir
Ayrıca bakınız: yapay zeka, sezi, öz farkındalık ve bilinç

Akıl, genellikle "aşmış bilgelik", "nihai gerçeklik" veya şeylerin nihai gerçeği olarak tanımlanan "sophia" terimi ile yakından ilgilidir.[4][6][65] Çoğu zaman sezgisel biliş yoluyla edinilen bilgeliğin akılsal bakış açısının, her dinin merkezinde yattığı söylenir.[4][6] Bu tür bilgelik, yalnızca pratik bilgeliğin ötesine geçmek olarak tanımlanır ve öz-bilgiyi, birbirine bağlılığı, zihinsel durumların koşullu olarak ortaya çıkmasını ve öznel deneyimin diğer daha derin anlayışlarını içerir.[4][6][29] Bu tür bir bilgelik aynı zamanda bir bireyin uygun yargılama, geniş bir durum anlayışı ve diğer canlılara karşı daha fazla değer verme/merhamet ile hareket etme becerisine de yol açabilir.[29]

Sapience (akıl) kelimesi "bilgelik" anlamına gelen Latince sapientia kelimesinden türemiştir.[66] Karşılık gelen "sapere" fiilinin özgün anlamı "tad almak"tır ve aynı zamanda "algılamak, ayırt etmek ve bilmek" anlamına da gelir. Kullanılan ortaç sapiens, Carl Linnaeus tarafından ikili adlandırma olarak insan türleri için seçildi (Homo sapiens).

Dini bakış açıları

değiştir
Daha fazla bilgi: Sophia (bilgelik)

Eski Yakın Doğu

değiştir

Mezopotamya din ve mitolojisi'nde, Ea olarak da bilinen Enki, bilgelik ve zekâ tanrısıydı. İlahi Bilgelik, işlevlerin sağlayıcılığını ve kozmosun düzenini sağladı ve sümer ilahi kanunlarını (Me, Sümerce'de, düzen, ayin, doğruluk anlamı taşır) takip ederek dengeyi geri getiren insanlar tarafından elde edildi.[67] M.Ö. üçüncü binyıldan kalma Enki veya Ea ilahilerine ilaveten, en eski tarihli metinler olarak kabul edilen ve M.Ö. 2600'den kalma Abu Salabikh kil tabletleri arasında yer alan "Shamash İlahileri'nde" aşağıdakiler yazmaktadır:[68]

“ Geniş Shamash gece odasının avlusu, tıpkı bilge bir hamile kadının karnı kadar geniş, savaşçı, bilge biri, teklifleri duyup ziyafete indi. „

Mısır ve Eski Yunanistan'ın felsefesinde (Heraklitos'un düşüncesinin merkezinde) ve ilahilerinde de mevcut olan ve İbrahimi geleneklerinde önemli olan Logos kavramı veya ilahi düşüncenin tezahürü sözcüğü, Mezopotamya kültüründen türemiş gibi görünüyor.[69][70]

Sia, Eski Mısır'da bağlı kalınan geleneksel mitolojide algı ve düşünceli kişiliği temsil eder. Maat (Eski Mısır dili'nde düzen, doğruluk, hakikat anlamına gelir) ile evlenen Thoth'da önemliydi ve ulusal bir bilgelik tanıtıcısı olarak kabul edildi.[69][71]

Zerdüştlük

değiştir

Gatalar adı verilen ve geleneksel olarak Zerdüşt'e atfedilen Avesta ilahilerinde, Ahura Mazda "Tanrı" ve "Bilgelik" anlamına gelir ve aynı zamanda "İyi Düşünce" (Vohu Manah) olarak da adlandırılan iyiliği içeren merkezi bir tanrıdır.[72] Genel olarak Zerdüştlük'te, evren ve ahlak düzenine Asha (Avestaca'da, hakikat, doğruluk anlamında) denir. Asha, her şeyi bilen Düşüncenin tasarımları tarafından belirlenir ve ayrıca Ahura'dan çıkan bir tanrı olarak kabul edilir. Diğer bir ahura tanrısı Spenta Mainyu ile ilgilidir.[73]

İbranice Kutsal Kitap ve Yahudilik

değiştir

İbranice Kutsal Kitap'ta bilgelik (חכם) kelimesinden 222 kere bahsedilmiştir. İsrailliler arasında nezaket (חסד) ve adalet (צדק) ile birlikte en yüksek erdemlerden biri olarak kabul edildi. Süleyman'ın Özdeyişleri ve Mezmurlar kitapları da okuyucuları bilgeliğe ulaşmaya ve arttırmaya teşvik eder.[kaynak belirtilmeli]

İbranice Kutsal Kitap'ta, bilgelik, 2 Tarihler 1: 10' da Tanrı dan bilgelik dileyen Solomon tarafından temsil edilir. Bilge sözler ile dolu Meseller'in çoğu Süleyman'a aittir. Meseller 9: 10'da, Tanrı korkusuna bilgeliğin başlangıcı denir. Meseller 1: 20'de, kadın formunda kişileştirilmiş bilgeliğe de atıfta bulunulur: "Bilgelik sokaklarda yüksek sesle çağırır, sesini pazarlarda yükseltir." Meseller 8: 22–31'de, bu kişileştirilmiş bilgelik, yaratılış başlamadan önce Tanrı ile birlikte ve hatta yaratılışın kendisinde yer almış olarak tanımlanmaktadır.

Talmud bilge bir insanın geleceği görebilecek bir insan olduğunu öğretir. “Nolad”, “gelecek” anlamına gelen İbranice bir kelimedir, aynı zamanda İbranicede “doğum” anlamına da gelir, bu nedenle öğretimin hahamkâr bir yorumu, bilge bir kişinin seçimlerinin sonuçlarını öngörebilecek bir kişi olduğudur. (yani "doğurduğu" "geleceği görebilir").[74]

Helenistik din ve Gnostisizm

değiştir
Ana maddeler: Sophia (bilgelik) ve Sophia (Gnostisizm)

Hristiyan teolojisi

değiştir
Ana madde: Kutsal Bilgelik
Daha fazla bilgi: Sophiology ve Sophia (bilgelik)

Hristiyan teolojisi'nde "bilgelik" (İbranice'den: חכמה çevirisi: chokmâh telaffuzu: khok-maw ', Yunanca: "Sophia", Latince: "Sapientia"), Tanrı'nın bir yönünü veya Tanrı'nın bilgeliği ile ilgili teolojik kavramı tarif eder.[kaynak belirtilmeli]

 
David ve Abigail, Abigail, David'e yardım eden "bilge bir kadın" dı. 1860 yılında Julius Schnorr von Karolsfeld tarafından gravür.

Hristiyan düşüncesinde laik bilgelik ile İlahi bilgelik arasında muhalif bir unsur vardır. Pavlus, dünyadaki bilgeliğin, İsa'nın iddialarını aptallık olarak değerlendirdiğini belirtir. Bununla birlikte, “kurtuluş yolunda” olanlara İsa, Tanrı'nın bilgeliğini temsil eder. (Korintliler 1:17–31) Bilgelik; Anglikan, Katolik ve Lutheran inancına göre Kutsal Ruhun yedi armağanından biri olarak kabul edilir.[kaynak belirtilmeli] Korintliler 12: 8–10, aralarında bilgeliğin olduğu dokuz erdemin alternatif bir listesini verir.

İncil'in Eski Ahidinde Meseller kitabı öncelikle bilgeliğe odaklanır ve öncelikle Yahudi tarihine göre en bilgili krallardan biri olan Kral Solomon tarafından yazılmıştır. Meseller İncil'in Eski Ahit bölümünde bulunur ve yaşamın çeşitli yönleriyle nasıl başa çıkılacağı konusunda talimat verir; birinin Tanrı ile ilişkisi, evliliği, parasal işleri, işi, dostlukları ve hayatın zor koşullarına sebat etmesi.[kaynak belirtilmeli]

 
Solomon ve Bilgelik Leydisi, Julius Schnorr von Carolsfeld, 1860

[75] Kral Süleyman'a göre, bilgelik Tanrı'dan alınır, Çünkü bilgeliğin kaynağı RAB'dir. O'nun ağzından bilgi ve anlayış çıkar Meseller 2:6. Ve Tanrı'nın bilge yardımı sayesinde, kişi daha iyi bir yaşama sahip olabilir: "Doğru kişileri başarıya ulaştırır, Kalkanıdır dürüst yaşayanların. Adil olanların adımlarını korur, Sadık kullarının yolunu gözetir" Meseller 2:7-8. "RAB'be güven bütün yüreğinle, Kendi aklına bel bağlama. Yaptığın her işte RAB'bi an, O senin yolunu düze çıkarır" Meseller 3:5-6. Solomon, temel olarak, kişinin Tanrı'dan aldığı bilgelikle, hayatta başarı ve mutluluk bulabileceğini söyler.[76] Meseller'de, Tanrı'nın sevdiği, bilgece olanın ve Tanrı'nın sevmediği, aptalca olanın paralelliklerini içeren çeşitli ayetler vardır. İyi ve kötü davranışlarla ilgili Meseller 15:9 "RAB kötü kişinin yolundan iğrenir, Doğruluğun ardından gideni sever" yazar. Hakkaniyet ve ticaret ile ilgili olarak Meseller 15:9'da "RAB hileli teraziden iğrenir, Hilesiz tartıdansa hoşnut kalır" yazılmıştır. Hakikat ile ilgili olarak Meseller 12:22'de "RAB yalancı dudaklardan iğrenir, Ama gerçeğe uyanlardan hoşnut kalır" yazılmıştır. Bunlar, Süleyman'a göre Tanrı'nın gözünde iyi ve bilge olanın veya kötü ve aptalca şeylerin sadece birkaç örneğidir ve kişi bu iyi ve bilge şeyleri yaparak, şeref ve nezaket ile birlikte yaşayarak Tanrı'ya yaklaşır.

 
Süleyman'ın Bilgeliği, 1860 Julius Schnorr von Carolsfeld tarafından gravür

[75] Kral Süleyman, İncil'in en iç karartıcı kitaplarından biri olarak kabul edilen Ecclesiastes kitabında bilgelik öğretisine devam eder. Süleyman hayatın zevklerinden, işlerinden ve materyalizminden bahsederken yaşamın anlamını ve yerine getirilmesi gerekenler araştırmasını tartışıyor, bunun da hepsinin anlamsız olduğu sonucuna varıyor. Ecclesiastes 1:2,18'de "Her şey boş, bomboş, bomboş! diyor Vaiz... Çünkü çok bilgelik çok keder doğurur, bilgi arttıkça acı da artar" yazar. Süleyman tüm yaşamın zevk ve zenginliklerinin ve hatta bilgeliğinin Tanrı ile bir ilişki olmadığı takdirde hiçbir şey ifade etmediği sonucuna varmaktadır.[77] Elçi Yakup'un yazdığı Yakup kitabının, Meseller kitabının Yeni Ahit versiyonu olduğu söylenir. Yani bilgelik tartışması olan bir başka kitaptır. Yakup 1:5'te "İçinizden birinin bilgelikte eksiği varsa, herkese cömertçe, azarlamadan veren Tanrı’dan istesin; kendisine verilecektir" şeklinde Meseller'in bilgeliğin Tanrı'dan geldiği mesajını yineler. Yakup 3:17'de "Ama gökten inen bilgelik her şeyden önce paktır, sonra barışçıldır, yumuşaktır, uysaldır. Merhamet ve iyi meyvelerle doludur. Kayırıcılığı, ikiyüzlülüğü yoktur." şeklinde bilgeliğin nasıl diğer erdemleride kazanmaya yardımcı olduğu açıklanır. Ek olarak, Yakup, daha az şanslı olanlara hizmet eylemleri gerçekleştirmek için Tanrı tarafından verilen bu bilgeliği kullanmaya odaklanır.

Meseller, Ecclesiastes ve Yakup'un yanı sıra, İncil'deki diğer önemli bilgelik kitapları Eyüp, Mezmurlar ve zor durumlarla bilgeliği kazanma ve kullanma üzerine dersler veren 1. ve 2. Korintlilerdir.

Hint dinleri

değiştir
Ayrıca bakınız: Prajñā (Buddhism), Prajñā (Hinduism) ve Prajnaparamita

Hint gelenekleri'nde, bilgelik Prajnā veya vijñana olarak adlandırılabilir.

Bilgeliği geliştirmek, nihai amacın genellikle sonucunda ıstıraptan tamamen özgürleşmeye yol açan “şeyleri olduğu gibi görmek” ya da nihayetinde tanımlandığı gibi “tüm olaylarda nüfuz edici bir anlayış” olarak ortaya çıktığı Budist geleneklerinde merkezi öneme sahiptir.[29][30] Budizmde, bilgelik geliştirme, Dört Yüce Gerçek olarak bilinen şeyleri anlayarak ve Sekiz Aşamalı Asil Yolu takip ederek gerçekleştirilir.[29][30] Bu yol, bilgeliği geliştirmek için gerekli sekiz bileşenden biri olarak farkındalığı listeler.[29]

Budist kutsal kitapları bilge bir kişinin genellikle iyi bedensel davranış, iyi sözel davranış ve iyi zihinsel davranışla donatıldığını öğretir. (AN 3:2) Akıllı bir insan yapması hoş olmayan ancak iyi sonuçlar veren eylemler yapar, yapması hoş olan ancak kötü sonuçlar veren eylemler yapmaz (AN 4:115). Bilgelik kişinin kendi seçimi olan cehaletin zehiri için panzehirdir. Buda, bilgelik konusunda çok şey söylemiştir:

  • Bir vakayı zorla tahkim eden kişi, bu nedenle haklı değildir. Ancak bilge adam, doğru ile yanlış arasında dikkatlice ayırım yapan kişidir.[78]
  • Başkalarına şiddet kullanmadan, dürüst ve adil bir şekilde liderlik yapan kişi, gerçekten de bilge ve dürüst bir adalet koruyucusudur.[79]
  • Sadece çok konuştuğu için kişi bilge değildir. Ancak sakin olan ve nefret ve korkudan arınmış olan, kesinlikle bilge bir adam olarak adlandırılır.[80]
  • Aptal ve cahil ise, yalnız başına sessizlikle kişi bilge olmaz. Fakat, bir teraziyi elinde tutması gibi, iyiliğini alıp kötülüğü küçümseyen kişi bilgedir; o gerçekten de bu yüzden bir bilgedir. Hem iyiyi hem de kötüyü gerçekte olduğu gibi anlayan, gerçek bir bilge olarak adlandırılır.[81]

Kendini empoze eden üç tozlu zehirle kapsanan (açgözlülük, öfke, cehalet) öz-doğa orijinal yüce bilgeliğini (Buda-doğası) ortaya çıkarmak için, Buda, öğrencilere, açgözlülüğü cömertlik ve disipline, öfkeyi nezaket ve meditasyona ve cehaleti bilgeliğe dönüştürerek uygulanan üç aşamalı eğitim verdi. Chan Budizmin Altıncı Patriği Huineng, Platform Sutra'sında, “Anlaşmazlık olmayan zihin, öz-doğa disiplini; rahatsızlık duymayan zihin, öz-doğa meditasyonu; cehaletsiz zihin, öz-doğa bilgeliğidir” dedi.

Hinduizm'de, bilgelik, bir kişinin kurtuluş'a ulaştığı bir zihin ve ruh hali olarak kabul edilir.

Bilgelik tanrısı Ganeşa'dır ve bilgi tanrıçası Saraswati'dir.[kaynak belirtilmeli]

Bilgi kazanmak için Sanskritçe ayet:

“

असतो मा सद्गमय । Asatō mā sadgamaya
तमसो मा ज्योतिर्गमय । tamasō mā jyōtirgamaya
मृत्योर्मा अमृतं गमय । mr̥tyōrmā amr̥taṁ gamaya
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥ Om śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ

 „

—Br̥hadāraṇyakopaniṣat 1.3.28

Çevirisi:

“

Rabbim bana hakikat olmayandan hakikate doğru yol göster.
Beni karanlıktan ışığa götür.
Beni ölümden ölümsüzlüğe götür.
Huzur, huzur ve mükemmel huzur olsun.

 „

—Brihadaranyaka Upanishad 1.3.28.

Hinduizmde bilgelik, kişinin kendini Yaratılışın temeli olan hakikat olarak bilmesidir, yani, Shristi.[kaynak belirtilmeli] Başka bir deyişle, bilgelik, tüm yaratılışa tüm yönleriyle ve formlarında tanık olan Öz farkındalığa sahip olan bir kişi anlamına gelir. Dahası, bireyin belirtilmemiş bir süre boyunca doğru davranış yoluyla ve doğru yaşama yoluyla, yaratılış ve onu yöneten Paramatma ile gerçek ilişkilerinin farkına varması anlamına gelir. [kaynak belirtilmeli]

İslam

değiştir

İbranice Chokmah ifadesine karşılık gelen Arapça terim Arapça: حكمة ḥikma şeklindedir. Bu terim, Kuran'da, özellikle de Sure 2:269'da birkaç kez kullanılmıştır. "Allah hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilirse, ona pek çok hayır verilmiş demektir. Ancak akıl sahipleri düşünüp ibret alırlar." (Kuran 2:269). Ve "(Sana karşı çıkanlar) hiç yeryüzünde dolaşmadılar mı? Zira dolaşsalardı elbette düşünecek kalpleri ve işitecek kulakları olurdu. Ama gerçek şu ki, gözler kör olmaz; lâkin göğüsler içindeki kalpler kör olur." (Kuran 22:46) "De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin -sizin de onların da rızkını biz veririz-; kötülüklerin açığına da gizlisine de yaklaşmayın ve Allah'ın yasakladığı cana haksız yere kıymayın! İşte bunlar Allah'ın size emrettikleridir. Umulur ki düşünüp anlarsınız." (Kuran 6:151).

Tasavvuf filozofu İbn-i Arabi 'el-Hakim'i' (“Bilge”) Yaratan'ın isimlerinden biri olarak kabul eder.[82] İlahi nitelikler olarak kabul edilen bilgelik ve hakikat, başlangıçlarından beri İslam bilimlerinde ve felsefesinde ilgili ve değerli kavramlardır. İlk Arap filozofu Al-Kindi, kitabının başında şöyle der:[83]

“ Nereden gelirse gelsin hakikati takdir etmekten veya onu edinmekten utanmamalıyız. Çok uzak uluslardan ve yabancı insanlardan gelse bile, hakikatin öğrencisi için hakikatten daha önemli bir şey yoktur, hakikati ifade eden veya ileten kişi tarafından küçültülmüş değildir; hiç kimse hakikat yüzünden küçültülmez, aksine herkes yüceltilir. „

—Al-Kindi, On First Philosophy

Notlar

değiştir
  1. ^ Critias states the meaning of 'know thyself' in Plato's Charmides (165a)

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Wisdom". Dictionary.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  2. ^ Grossmann, I. (2017), ""Wisdom in context"", Perspectives on Psychological Science, 21 (12), ss. 1254-1266, doi:10.1177/1745691616672066, PMID 28346113 
  3. ^ Staudinger, U.M.; Glück, J. (2011). "Psychological wisdom research: Commonalities and differences in a growing field". Annual Review of Psychology. 62: 215–241. doi:10.1146/annurev.psych.121208.131659. PMID 20822439.
  4. ^ a b c d Walsh R. (Haziran 2015). "What Is wisdom? Cross-cultural and cross-Disciplinary Syntheses". Review of General Psychology. 19 (3). ss. 178-293. doi:10.1037/gpr0000045. 
  5. ^ Trowbridge R (May 2011). "Waiting for Sophia: 30 years of Conceptualizing Wisdom in Empirical Psychology". Research in Human Development. 8: 111–117. doi:10.1080/15427609.2011.568872.
  6. ^ a b c d e Trowbridge R (Mayıs 2011). "Waiting for Sophia: 30 years of Conceptualizing Wisdom in Empirical Psychology". Research in Human Development. Cilt 8. ss. 111-117. doi:10.1080/15427609.2011.568872. 
  7. ^ Brienza, J.P.; Kung, F.Y.H.; Santos, H.; Bobocel, D.R.; Grossmann, I. (2017). "Wisdom, Bias, and Balance: Toward a Process-Sensitive Measurement of Wisdom-Related Cognition". Journal of Personality and Social Psychology. 115 (6): 1093–1126. doi:10.1037/pspp0000171. PMID 28933874.
  8. ^ Glück J (Ekim 2018). "Measuring Wisdom: Existing Approaches, Continuing Challenges, and New Developments". The Journals of Gerontology. Series B, Psychological Sciences and Social Sciences. 73 (8). ss. 1393-1403. doi:10.1093/geronb/gbx140. PMC 6178965 $2. PMID 29281060. 
  9. ^ a b   Vikisöz'de Bilgelik ile ilgili sözler mevcuttur.
  10. ^ "wisdom, n". Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  11. ^ Turnbill, S (12 August 2011). "Athena, Greek goddess of wisdom and craftsmanship". Goddessgift.com.
  12. ^ MUSES (Mousai) - Greek Goddesses of Music, Poetry & the Arts". www.theoi.com. Retrieved 17 August 2019.
  13. ^ Plato. Cratylus, 405e-406a
  14. ^ "METIS - Greek Titan Goddess of Wise Counsel". www.theoi.com. 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2019. 
  15. ^ Hesiod. Theogony.
  16. ^ Turnbill, S (12 Ağustos 2011). "Athena, Greek goddess of wisdom and craftsmanship". Goddessgift.com. 13 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019. 
  17. ^ Plato. Cratylus, 405e-406a 6 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ Scott, Michael. Delphi: A History of the Center of the Ancient World. Princeton University Press.
  19. ^ Preus, Anthony (30 Mart 1998). "Thoth and Apollo. Greek Myths of the Origin of Philosophy". Méthexis. 11 (1). ss. 113-125. doi:10.1163/24680974-95000303. ISSN 0327-0289. 
  20. ^ A. Griffiths, "Seven Sages", in Oxford Classical Dictionary (3rd ed.)
  21. ^ Note that two thousand years after Aristotle, Isaac Newton was forced to admit that "I have not yet been able to discover the cause of these properties of gravity"
  22. ^ Plato. Symposium.
  23. ^ Xenophon. Memorabilia.
  24. ^ Gail Fine, "Does Socrates Claim to Know that He Knows Nothing?", Oxford Studies in Ancient Philosophy vol. 35 (2008), pp. 49–88.
  25. ^ Ryan, Sharon (2018), Zalta, Edward N. (Ed.), "Wisdom", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2018 bas.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Ağustos 2019 
  26. ^ "Myths about Roman goddess minerva. (n.d.)". Roman-colosseum.info. 19 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019. 
  27. ^ "Matthew 11:19 (KJV): "The Son of man came eating and drinking, and they say, Behold a man gluttonous, and a winebibber, a friend of publicans and sinners. But wisdom is justified of her children". Bible.cc. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019. 
  28. ^ "Matthew 10:16 (KJV): "Behold, I send you forth as sheep in the midst of wolves: be ye therefore wise as serpents, and harmless as doves". Bible.cc. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019. 
  29. ^ a b c d e f Karunamuni N, Weerasekera R. (Jun 2017). "Theoretical Foundations to Guide Mindfulness Meditation: A Path to Wisdom". Current Psychology. 38 (3). ss. 627-646. doi:10.1007/s12144-017-9631-7. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  30. ^ a b c Bhikkhu Bodhi. "The Noble Eightfold Path". Access to Insight. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2009. 
  31. ^ Šimon, František (15 Aralık 2015). "THE HISTORY OF LATIN TEETH NAMES". Acta Medico-historica Adriatica (İngilizce). 13 (2). ss. 365-384. ISSN 1334-4366. 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  32. ^ "Character education: our shared responsibility". Ed.gov. 31 Mayıs 2005. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019. 
  33. ^ Nicholas Maxwell (2007) From Knowledge to Wisdom 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Pentire Press.
  34. ^ [1] 16 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Friends of Wisdom "an association of people sympathetic to the idea that academic inquiry should help humanity acquire more wisdom by rational means" founded by Maxwell.
  35. ^ Sternberg, R. J. (1985). Implicit theories of intelligence, creativity, and wisdom. Journal of Personality and Social Psychology, 49, 607–62.
  36. ^ Brown, S. C.; Greene, J. A. (2006). "The Wisdom Development Scale: Translating the conceptual to the concrete" (PDF). Journal of College Student Development. Cilt 47. ss. 1-19. CiteSeerX 10.1.1.502.7954 $2. doi:10.1353/csd.2006.0002. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  37. ^ Bluck, S.; Glück, J. (2005). "From the Inside Out: People's Implicit Theories of Wisdom". A handbook of wisdom: Psychological perspectives. New York, US: Cambridge University Press. ss. 84-109. doi:10.1017/CBO9780511610486.005. ISBN 9780511610486. 
  38. ^ a b Staudinger, U.M.; Glück, J. (2011). "Psychological wisdom research: Commonalities and differences in a growing field". Annual Review of Psychology. Cilt 62. ss. 215-241. doi:10.1146/annurev.psych.121208.131659. PMID 20822439. 
  39. ^ Baltes, Paul B.; Staudinger, Ursula M. (2000). "Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence". American Psychologist. 55 (1). ss. 122-136. doi:10.1037/0003-066X.55.1.122. hdl:11858/00-001M-0000-0025-9C51-4. 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  40. ^ a b Grossmann, I. (2017). "Wisdom in context". Perspectives on Psychological Science. 21 (12). ss. 1254-1266. doi:10.1177/1745691616672066. PMID 28346113. 
  41. ^ Vervaeke, John. "The Cognitive Science of Wisdom". Mind Matters Conference. 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013. 
  42. ^ Grossmann, I.; Na, J.; Varnum, M.E.; Park, D.C.; Kitayama, S.; Nisbett, R.E. (2010). "Reasoning about social conflicts improves into old age" (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (16). ss. 7246-50. Bibcode:2010PNAS..107.7246G. doi:10.1073/pnas.1001715107. PMC 2867718 $2. PMID 20368436. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  43. ^ Staudinger, U.M.; Lopez, D.F; Baltes, P.B. (1997). "The psychometric location of wisdom-related performance: Intelligence, personality, and more?". Personality and Social Psychology Bulletin. 23 (11). ss. 1200-1214. doi:10.1177/01461672972311007. 
  44. ^ Jeste, DV; Ardelt, M; Blazer, D; Kraemer, HC; Vaillant, G; Meeks, TW (Ekim 2010). "Expert consensus on characteristics of wisdom: a Delphi method study". Gerontologist. 50 (5). ss. 668-80. doi:10.1093/geront/gnq022. PMC 2937249 $2. PMID 20233730. 
  45. ^ a b c d Brienza, J.P.; Kung, F.Y.H.; Santos, H.; Bobocel, D.R.; Grossmann, I. (2017). "Wisdom, Bias, and Balance: Toward a Process-Sensitive Measurement of Wisdom-Related Cognition". Journal of Personality and Social Psychology. 115 (6). ss. 1093-1126. doi:10.1037/pspp0000171. PMID 28933874. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  46. ^ Grossmann, I.; Brienza, J.P.; Bobocel, D.R. (2017). "Wise deliberation sustains cooperation". Nature Human Behaviour. 1 (3). s. 0061. doi:10.1038/s41562-017-0061. 
  47. ^ Peterson, Christopher; Seligman, Martin E. P. (2004). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. Oxford: Oxford University Press. s. 106. ISBN 978-0-19-516701-6. 
  48. ^ a b Harter, Andrew C. (2004). "8". Peterson, Christopher; Seligman, Martin E. P. (Ed.). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. Oxford: Oxford University Press. ss. 181-196. ISBN 978-0-19-516701-6. 
  49. ^ Grossmann, I.; Na, J.; Varnum, M.E.; Park, D.C.; Kitayama, S.; Nisbett, R.E. (2010). "Reasoning about social conflicts improves into old age" (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (16). ss. 7246-50. Bibcode:2010PNAS..107.7246G. doi:10.1073/pnas.1001715107. PMC 2867718 $2. PMID 20368436. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  50. ^ a b Grossmann, I.; Gerlach, T.M.; Denissen, J.J. (2016). "Wise reasoning in the face of everyday life challenges". Social Psychological and Personality Science. 7 (7). ss. 611-622. doi:10.1177/1948550616652206. 
  51. ^ Kunzmann, U.; Glück, J. (2018). "Wisdom and Emotion". 
  52. ^ a b Grossmann, Igor (20 Temmuz 2017). "Wisdom and how to cultivate it: Review of emerging evidence for a constructivist model of wise thinking". doi:10.31234/osf.io/qkm6v. 
  53. ^ Santos, Henri C.; Huynh, Alex C.; Grossmann, Igor (2017). "Wisdom in a complex world: A situated account of wise reasoning and its development". Social and Personality Psychology Compass (İngilizce). 11 (10). ss. e12341. doi:10.1111/spc3.12341. ISSN 1751-9004. 
  54. ^ Glück, J.; König, S.; Naschenweng, K.; Redzanowski, U.; Dorner-Hörig, L.; Straßer, I; Wiedermann, W (2013). "How to measure wisdom: Content, reliability, and validity of five measures". Frontiers in Psychology. 4: 405. doi:10.3389/fpsyg.2013.00405. PMC 3709094. PMID 23874310.
  55. ^ Kunzmann, U.; Glück, J. (2018). "Wisdom and Emotion". 
  56. ^ Grossmann, Igor; Oakes, Harrison; Santos, Henri C. (2018). "Wise Reasoning Benefits from Emodiversity, Irrespective of Emotional Intensity". Journal of Experimental Psychology: General. 148 (5). ss. 805-823. doi:10.1037/xge0000543. PMID 30688474 – PsyArXiv vasıtasıyla. 
  57. ^ a b c d Grossmann, I. (2017). "Wisdom in context". Perspectives on Psychological Science. 12 (2). ss. 233-257. doi:10.1177/1745691616672066. PMID 28346113. 
  58. ^ Taylor, M.; Bates, G.; Webster, J.D. (2011). "Comparing the psychometric properties of two measures of wisdom: Predicting forgiveness and psychological well-being with the Self-Assessed Wisdom Scale (SAWS) and the Three-Dimensional Wisdom Scale (3D-WS)". Experimental Aging Research. 37 (2). ss. 129-141. doi:10.1080/0361073X.2011.554508. PMID 21424954. 
  59. ^ Glück, J.; König, S.; Naschenweng, K.; Redzanowski, U.; Dorner-Hörig, L.; Straßer, I; Wiedermann, W (2013). "How to measure wisdom: Content, reliability, and validity of five measures". Frontiers in Psychology. Cilt 4. s. 405. doi:10.3389/fpsyg.2013.00405. PMC 3709094 $2. PMID 23874310. 
  60. ^ Baltes, P.B.; Staudinger, U. (2000). "Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence". American Psychologist. 55 (1). ss. 122-136. doi:10.1037/0003-066X.55.1.122. hdl:11858/00-001M-0000-0025-9C51-4. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  61. ^ Grossmann, I.; Karasawa, M.; Izumi, S.; Na, J.; Varnum, M.E.; Kitayama, S; Nisbett, R.E (2012). "Aging and wisdom: Culture matters". Psychological Science. 23 (10). ss. 1059-1066. doi:10.1177/0956797612446025. PMID 22933459. 
  62. ^ Brienza, Justin P.; Grossmann, Igor (2017). "Social class and wise reasoning about interpersonal conflicts across regions, persons and situations". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 284 (1869). s. 1869. doi:10.1098/rspb.2017.1870. PMC 5745406 $2. PMID 29263284. 
  63. ^ Grossmann, Igor; Kross, Ethan (2017). "Exploring Solomon's Paradox: Self-distancing eliminates the self-other asymmetry in wise reasoning about close relationships in younger and older adults". Psychological Science. 25 (8). ss. 1571-1580. doi:10.1177/0956797614535400. PMID 24916084. 
  64. ^ a b Orwoll, L.; Perlmutter, M. (1990). R. J. Sternberg (Ed.). Wisdom: Its nature, origins, and development. New York: Cambridge University Press. ss. 160-177. ISBN 978-0-521-36718-9. 
  65. ^ Karunamuni N.D. (Mayıs 2015). "The Five-Aggregate Model of the Mind". SAGE Open. 5 (2). s. 215824401558386. doi:10.1177/2158244015583860. 
  66. ^ Lewis, C.T.; Short, C. (1963). Latin Dictionary. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-864201-5. 
  67. ^ Espak, Peeter (2014). The God Enki in Sumerian Royal Ideology and Mythology. Dissertationes Theologiae Universitatis Tartuensis, 19. Tartu: Tartu University Press. 
  68. ^ Bonechi, Marco (2016). "87) The Pregnant Woman in the Archaic Hymn to Shamash of Sippar" (PDF). Nouvelles Assyriologiques Brèves et Utilitaires, 4. ss. 147-150. 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  69. ^ a b Uždavinys, Algis. Philosophy as a Rite of Rebirth: From Ancient Egypt to Neoplatonism. The Prometheus Trust. 2008. ISBN 978-1-898910-35-0. https://themathesontrust.org/publications-files/MTexcerpt-PhilosophyRebirth.pdf 21 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  70. ^ Lawson, Jack Newton. (2001). Mesopotamian precursors to the Stoic concept of logic. [Melammu Project]. OCLC 714111111. 
  71. ^ "Egyptian Gods - The Complete List". Ancient History Encyclopedia. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  72. ^ Boyce, Mary (1983), "Ahura Mazdā", Encyclopaedia Iranica, 1, New York: Routledge & Kegan Paul, pp. 684–687
  73. ^ Boyce, Mary (1975), A History of Zoroastrianism, Vol. I, Leiden/Köln: Brill
  74. ^ Wolpe, David, perf. "Re'eh: What it Means to Choose." 15 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rabbi David Wolpe. Sinai Temple, 11 Aug 2012. web. 16 Aug 2013.
  75. ^ a b "The Book of Proverbs: Wisdom for Living God's Way". About.com Religion & Spirituality. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  76. ^ "7. God and Man in Proverbs". Bible.org. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  77. ^ "Book of James Overview - Insight for Living Ministries". www.insight.org. 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  78. ^ Dhammapada v. 256
  79. ^ Dhammapada v. 257
  80. ^ Dhammapada v. 258
  81. ^ Dhammapada v. 268–9
  82. ^ Shahzad, Qaiser (2004). «Ibn 'Arabī's Contribution to the Ethics of Divine Names 26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.». Islamic Studies. 43 (1)
  83. ^ Adamson, Peter (2018), Zalta, Edward N. (Ed.), "Al-Kindi", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 bas.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Ağustos 2019 

Ayrıca bakınız

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgelik&oldid=33853152" sayfasından alınmıştır