Vikipedi

Aretha Franklin

Aretha Louise Franklin (25 Mart 1942 - 16 Ağustos 2018[1]), Amerikalı şarkıcı ve müzisyen. Franklin, kariyerine rahip babası C. L. Franklin'e kilisede gospel müzik söyleyerek başladı. 1960'ta 18 yaşındayken Columbia Records için kayıtlar yaptı. Ancak bu dönemde sınırlı başarılar elde edebildi. 1967'de Atlantic Records'la anlaşan Franklin, "Respect", "(You Make Me Feel Like) A Natural Woman" ve "Think" gibi şarkılarla beraber ticari başarılar elde etti. Bu hit şarkılar neticesinde 1960'ların sonuna doğru "Soul Müziğin Kraliçesi" unvanını aldı.

Aretha Louise Franklin
1968'de Franklin
Genel bilgiler
DoğumAretha Louise Franklin
25 Mart 1942(1942-03-25)
Memphis, Tennessee, ABD
Ölüm16 Ağustos 2018 (76 yaşında)
Detroit, Michigan, ABD
Başladığı yerDetroit, Michigan, ABD
Tarzlar
Meslekler
  • Şarkıcı
  • Söz yazarı
  • Müzisyen
ÇalgılarVokal, piyano
Etkin yıllar1956-2018
Müzik şirketi
İlişkili hareketler
Resmî sitearethafranklin.net

Franklin, Billboard listelerinde toplamda 112 şarkısıyla yer aldı. Bunlardan 77'si Hot 100'e girdi, 20 tanesi ise, R&B listesinde bir numaraya erişti. Bu başarılar sayesinde bu liste tarihinde, en çok şarkıyla listede yer alan şarkıcı oldu. Sanatçı bunun dışında I Never Loved a Man the Way I Love You, Lady Soul, Young, Gifted & Black ve Amazing Grace gibi işlerle başarısına devam etti. 1970'lerin ortasında kayıt şirketiyle yaşadığı anlaşmazlıklara kadar eser vermeye devam etti. 1979'da babası vurulduktan sonra Franklin, Atlantic'i terk ederek Arista Records ile çalışmaya başladı. The Blues Brothers filminde kendisini canlandıran sanatçı, Jump to It ve Who's Zoomin' Who? gibi albümlerle başarılarını sürdürdü. 1998'de, ünlü opera aryası "Nessun Dorma"yı seslendirerek olumlu eleştiriler topladı ve o yılki Grammy töreninde Luciano Pavarotti'nin yerine sahne aldı. Aynı yılın sonlarına doğru yayımladığı "A Rose Is Still a Rose" ile beraber son kez listelerde, ilk kırka girdi.

Franklin, toplamda 18 Grammy Ödülü'ne sahip olup, 75 milyonun üzerindeki satışlarından ötürü gelmiş geçmiş en çok satan kadın sanatçılar arasındadır.[2] Franklin, 1987'de Rock and Roll Hall of Fame'e dahil edilerek bu başarıyı gösteren ilk kadın oldu. Daha sonra 2005'te UK Music Hall of Fame'e, Ağustos 2012'deyse GMA'nın Gospel Music Hall of Fame'ine dahil edildi.[3] Franklin, Rolling Stone dergisinin iki "tüm zamanlar" listesine dahil oldu. Bunlardan ilki, 9. olduğu "Gelmiş Geçmiş En İyi Sanatçılar" olup, ikincisi ise, 1. olduğu "Gelmiş Geçmiş En İyi Şarkıcılar" listesidir.[4][5]

İlk yılları

değiştir
 
Franklin' Memphis, Tennessee'de doğduğu ev, 406 Lucy Ave.[6]

Aretha Louise Franklin, Memphis, Tennessee'de Barbara Siggers ve Clarence LaVaughn Franklin'in kızı olarak dünyaya geldi. "C. L." mahlasını alan babası Mississippi asıllı bir gezgin vaiz olup, annesi yetenekli bir piyanist ve vokalistti.[7] Franklin'in yanı sıra, ebeveynleri üç kardeş daha dünyaya getirdikleri gibi her ikisi de bu evliliğin dışında başka çocuklara da sahip oldu. Franklin, iki yaşındayken aile Buffalo, New York'a taşındı. Beşinci yaş gününden önce babası C. L. Franklin, aileyi kalıcı olarak Detroit'e taşıyarak Baptist kilisesi New Bethel'i kurdu. Franklin'in ebeveynleri özellikle C. L. Franklin'in aldatma hikâyeleri nedeniyle sorunlar yaşıyordu ve 1948 itibarıyla ayrıldılar. Annesi bir önceki ilişkisinden olan oğlu Vaughn ile beraber Buffalo'ya yeniden yerleşti.

Popüler inanışların aksine Franklin'in annesi, çocuklarını terk etmedi. Franklin, yazları Buffalo'ya gittiğini, annesinin de sıkça Detroit'e çocuklarını ziyarete geldiğini belirtti.[8] Franklin'in annesi, onuncu yaş gününden önce, 7 Mart 1952'de öldü. Franklin'in büyükannesi Rachel ve Mahalia Jackson'ın da dahil olduğu birkaç kadın evdeki çocukların bakımına yardım etti.[9] Bu sıralarda Franklin, nasıl piyano çalınacağını öğrendi.[10] Franklin'in babasının duygusal açıdan yüklü vaazları onun "milyon dolar ses" olarak tanınmasına yol açtı ve ülke çapında verdiği vaazlar sayesinde binlerce dolar kazandı.[11][12] Bu ün sayesinde gospel müzisyenleri Clara Ward, James Cleveland ve erken dönem Caravans üyeleri Albertina Walker ve Inez Andrews; Martin Luther King, Jr., Jackie Wilson ve Sam Cooke gibi birçok ünlü isim Franklin'lerin evini ziyarete geldi.[13][14]

Müzik kariyeri

değiştir

Erken dönem

değiştir

Annesinin ölümünden hemen sonra Franklin, New Bethel'da solo şarkılar söylemeye başladı. Bunlardan ilki "Jesus, Be a Fence Around Me" ilahisiydi.[9][15] Dört sene sonra babası, onun kariyer menajerliğini üstlendi ve onu "gospel caravan" adını verdiği kilise turlarına eşlik etmesi için yanında götürmeye başladı.[16] Kısa süre sonra kızının J.V.B. Records'la anlaşmasına öncülük eden babası, 1956'da Songs of Faith adlı ilk albümün çıkışına önayak oldu. Gospel radyo istasyonlarına "Never Grow Old" ve "Precious Lord, Take My Hand" şarkıları servis edildi. Franklin, bu süreçte bazen The Caravans ve The Soul Stirrers ile beraber geziyordu ve dinsel olmayan müzik kariyerinden önce Soul Stirrers ile beraber şarkı söyleyen Sam Cooke'a âşık oldu.

18'ine girdikten sonra Franklin, babasına Sam Cooke gibi pop müzik kaydetmeye niyetli olduğunu söyledi. Menajeri olarak C. L., bu konuda yardımcı olacağını belirterek onunla beraber iki şarkılık bir demo hazırladı ve bu sayede Columbia Records'ın ilgisini çekti. 1960'ta bu şirketle anlaşma imzalayan sanatçı, "five-percent artist" (Türkçe: "yüzde beş sanatçı") adıyla atfedildi.[17] Bu sıralarda pop performansları için koreograf Cholly Atkins'ten yardım aldı. Columbia ile anlaşmasından önce Sam Cooke, Franklin'in babasını kendi şirketi olan RCA'ya almak için ikna girişimlerinde bulunmuştu. Aynı şekilde, bölgesel kayıt şirketi sahibi Berry Gordy, Franklin'i ve ablası Erma'yı Tamla etiketine dahil etmek istemişti. Franklin'in babası ise, bu şirketlerdeki düzenin henüz oturmadığını hissetti. Franklin'in ilk Columbia teklisi "Today I Sing the Blues",[18] Eylül 1960'ta yayımlanarak Hot Rhythm & Blues Sellers listesinde ilk onda yer aldı.

İlk başarılar

değiştir

Ocak 1961'de Columbia, Franklin'in ilk ana akım albümü Aretha: With the Ray Bryant Combo'yu piyasaya sürdü. Albümde, Billboard Hot 100 listesinde gözüken ilk teklisi "Won't Be Long" da yer almaktaydı. Büyük kısmının prodüksiyonu Clyde Otis tarafından üstlenilen bu Columbia kayıtları, vokal caz, blues, doo-wop ve rhythm and blues gibi farklı türde denemeler içeriyordu. Yıl bitmeden, "Rock-a-Bye Your Baby with a Dixie Melody" şarkısını yeniden seslendiren şarkıcı, teklinin B yüzüne R&B hiti "Operation Heartbreak"i de dahil etti. "Rock-a-Bye" Avustralya ve Kanada'da ilk kırkta gözükerek sanatçının ilk uluslararası hiti oldu. Franklin, 1961 sonunda Down Beat tarafından "yeni-yıldız kadın vokal" şeklinde bahsedildi.[19] 1962'de Columbia'dan The Electrifying Aretha Franklin ve Amerikan listelerinde 69 numarada beliren The Tender, the Moving, the Swinging Aretha Franklin albümleri yayımlandı.

1964 itibarıyla Franklin, iyice pop müziğe yönelmeye başladı. 1965 başında "Runnin' Out of Fools" adlı baladıyla R&B listelerinde ilk ona kadar yükseldi. Sonraki süreçte, R&B ve Easy Listening listelerinde çeşitli şarkılarıyla göründü. 1960'lar ortalarında Franklin, gece kulübü ve tiyatrolardaki gösterileri ile $100.000 kazanır hale geldi.[19] Aynı dönemde Hollywood A Go-Go ve Shindig! gibi rock and roll gösterilerinde de sahne aldı. Buna karşın, kayıt şirketinin Franklin'in yeteneklerini göz ardı ettiği de tartışılır hale geldi. Columbia yöneticisi John H. Hammond, daha sonraları Columbia'nın Franklin'in gospel geçmişini göz ardı ettiğinden ötürü sanatçının asıl potansiyelini ortaya çıkaramadığını belirtti.[18]

Ticari başarı

değiştir

Ocak 1967'de altı yıllık anlaşma sonunda Columbia ile anlaşmasını yenilemeyen Franklin, Atlantic Records'a geçti. O ay, Muscle Shoals, Alabama'daki FAME Stüdyoları'na giderek Muscle Shoals Rhythm Section'ın ünlü müzisyenlerinin önünde "I Never Loved a Man (The Way I Love You)"yu seslendirdi.[18] Şarkı, Şubat ayında yayımlanarak R&B listelerinin zirvesine otururken Billboard Hot 100 listesinde dokuz numaraya kadar yükselerek sanatçının ilk ona giren ilk şarkısı oldu. Şarkının B yüzü "Do Right Woman, Do Right Man" de R&B listelerinde 37 numarada kendine yer buldu. Nisan ayında, Otis Redding'in "Respect" şarkısının coşkulu Franklin sürümü yayımlandı. Şarkı, hem R&B hem pop listesinde bir numaraya yükseldi. Sonraları sanatçının imza şarkısı olduğu gibi sivil haklar ve feminizm marşı olarak da kullanıldı.[18]

Franklin'in Atlantic'ten çıkan ilk albümü I Never Loved a Man the Way I Love You ticari başarılar elde ederek altın plakla ödüllendirildi. 1967'de "Baby I Love You" ve "(You Make Me Feel Like A) Natural Woman" adlı iki şarkısıyla daha ilk onda yer aldı. Franklin'in, prodüktör Jerry Wexler ile birlikteliği, sanatçının Atlantic dönemindeki en başarılı şarkılarının ortaya çıkmasına yardımcı oldu. 1968'de Lady Soul ve Aretha Now adlı çok satan albümlerini yayımladı. Bu albümler Franklin'in en bilinen şarkılarından "Chain of Fools", "Ain't No Way", "Think" ve "I Say a Little Prayer" gibi şarkıları içermekteydi. Şubat 1968'de En İyi Kadın R&B Vokal Performansı da dahil olmak üzere iki Grammy aldı. Franklin, bu dalda 1975'te Natalie Cole'ın "This Will Be (An Everlasting Love)" ile aynı ödülü kazanmasına kadar toplamda sekiz kez art arda ödül kazandı (toplamda on bir kez bu ödülü aldı). 16 Şubat 1968'de Franklin, kendi şerefine düzenlenen bir günde eski dostu Martin Luther King, Jr. ile görüştü. Aynı gün, ölümünden iki ay önce Luther King ona SCLC Drum Beat Ödülü takdim etti.[20][21][22] Franklin, Haziran 1968'de Time dergisinin kapağında yer aldı.[23]

 
"Respect"
"Respect", şarkıcının imza şarkısı olarak bilinmektedir.
Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.

Franklin'in başarıları 1970'lerde daha ilerilere yöneldi. Bu süreçte "Spanish Harlem", "Rock Steady" ve "Day Dreaming" gibi şarkılarla ilk onda yer alırken, Spirit in the Dark, Young, Gifted & Black ve gospel türündeki Amazing Grace gibi albümlerle olumlu eleştiriler aldı. 1971'de Franklin, Fillmore West'in afişlerinde yer alan ilk R&B şarkıcısı oldu. Bir süre sonra da Aretha Live at Fillmore West adlı canlı performans albümü piyasaya sürüldü.[24] Quincy Jones prodüksiyonu içeren albümü Hey Now Hey (The Other Side of the Sky) ile beraber Franklin'in kariyerinde bir gerileme görüldü. Her ne kadar albümdeki "Angel" ticari olarak başarı gösterse de 1973'te yayımlandığında oldukça düşük bir satış grafiği çizdi. Franklin, bu süreçten sonra "Until You Come Back to Me" ve "I'm in Love" gibi şarkılarla R&B başarıları gösterse de 1975'ten sonra kayda değer liste başarıları elde edemedi. Jerry Wexler, 1976'da Atlantic'ten ayrılıp Warner Bros. Records'a geçtikten sonra Franklin, Curtis Mayfield ile beraber "Sparkle" filminin soundtrack'i üzerinde çalıştı. Albümde, sanatçının 70'lerdeki son top-40 hiti olan "Something He Can Feel" yer alıyordu. Franklin'in Sweet Passion, Almighty Fire ve La Diva da dahil olmak üzere bundan sonraki Atlantic albümleri fiyaskoyla sonuçlandı. 1979'da ise sanatçı şirketten ayrılmaya karar verdi.

Sonraki yıllar

değiştir
 
Franklin 21 Nisan 2007'de Dallas'taki Nokia Theater'da.

1980'de Clive Davis'in de dahil olduğu Arista Records'a kaydolan Franklin, Kraliçe Elizabeth'in önünde Royal Albert Hall'de kraliyet konseri verdi. Franklin, bunun yanında komedi müzikali The Blues Brothers'ta konuk oyuncu olarak bir garsonu canlandırarak övgü topladı. Franklin'in ilk Arista albümü Aretha'da R&B listesinde 3 numaraya yükselen "United Together" ve Grammy ödülü adayı gösterilen Otis Redding cover'ı "I Can't Turn You Loose" yer almaktaydı. 1981'de yayımlanan Love All the Hurt Away, aynı adlı George Benson düeti ve Grammy ödüllü Sam & Dave cover'ı "Hold On, I'm Comin'"i içeriyordu. Franklin, yedi yıldan sonra Jump to It adlı albümle altın plak kazandı. Albümle, aynı adı taşıyan şarkı da altı seneden sonra listelerde ilk kırkta yer alan ilk şarkısı oldu.

1985'te "daha genç bir tını" elde etmek amacıyla dördüncü Arista albümü Who's Zoomin' Who'yu yayımlayarak bir milyondan fazla sattı. "Freeway of Love", "Who's Zoomin' Who" ve "Sisters Are Doing It for Themselves" gibi şarkıları içeren albüm böylelikle sanatçının platin plak kazanan ilk albümü oldu.[25] Bir sonraki sene yayımlanan Aretha da benzer başarılara imza attı. Bu albümde de, "Jumpin' Jack Flash", "Jimmy Lee" ve George Michael düeti "I Knew You Were Waiting for Me" gibi bilinen şarkıları yer almaktaydı. Bu dönemde Franklin, A Different World ve Together gibi gösteriler için tema şarkıları seslendirdi.[26] 1987'de babasının kilisesinde kaydedilen üçüncü gospel albümü, One Lord, One Faith, One Baptism'i ve 1989'da Through the Storm'u yayımladı. Franklin'in 1991 albümü, What You See is What You Sweat ise listelere giremedi. Frankin, listelere bir daha 1993'teki dans şarkısı "A Deeper Love" ile, ilk 40'a ise 1994'teki "Willing to Forgive" şarkısıyla geri döndü.

1998'de Franklin, Lauryn Hill tarafından prodüksiyonu üstlenilen "A Rose Is Still a Rose" ile listelerde ilk 40'ta yer alırken, aynı addaki albümü altın plak elde etti. Aynı yıl Grammy Ödülleri töreninde "Nessun Dorma"yı seslendiren sanatçı büyük övgüler topladı. Grammy ödüllü "Wonderful" şarkısının da yer aldığı Arista'dan çıkan son albümü So Damn Happy, 2003'te yayımlandı. Franklin, 20 seneden sonra 2004 yılında Arista'dan ayrılacağını açıkladı. Arista anlaşmasının zorunlu kıldığı düet derleme albümü Jewels in the Crown: All-Star Duets with the Queen'i 2007'de piyasaya sürüldü. Sonraki sene ise DMI Records'tan This Christmas, Aretha adlı noel albümü yayımlandı.

Ocak 2009'da Franklin, ABD genel seçimlerini kazanan Barack Obama'nın zaferini kutlamak adına düzenlenen gösteride kilise şapkası eşliğinde "My Country 'Tis of Thee" adlı şarkıyı seslendirdi. 2010'da sanatçı, Yale Üniversitesi'nden onur derecesi elde etti.[27] 2011'de kendi kurduğu Aretha's Records aracılığıyla Aretha: A Woman Falling Out of Love albümünü piyasaya sürdü. 2014 itibarıyla RCA Records altında çalışan sanatçı, tekrar Clive Davis ile beraber iş birliği içindedir. Yeni bir albüm için Babyface ve Danger Mouse ile ortak çalışmalar gündeme gelmiştir.[28]

29 Eylül 2014'te Franklin, Late Show with David Letterman programında Cissy Houston arka vokalleriyle beraber Adele'in "Rolling in the Deep" şarkısı ve "Ain't No Mountain High Enough" şarkısından oluşan bir derleme seslendirdi.[29] Ekim 2014'te "Rolling in the Deep" cover'ının Billboard'ın Hot R&B/Hip-Hop Songs listesinde 47 numaraya erişmesiyle Franklin, bu listede 100 şarkısı olan ilk insan oldu.[30]

Müzikal tarz ve imaj

değiştir

Franklin; vokal esnekliği, yorumsal zekası, yetenekli piyano çalışı, kulağı ve deneyimi nedeniyle sıklıkla büyük bir şarkıcı ve müzisyen olarak addedilir.[31] Franklin'in sesi, "güçlü bir mezzo-soprano" olarak sınıflandırılmaktadır.[32] Franklin'in erken dönem sesini barındıran ve sanatçının on dört yaşında söylediği Songs of Faith albümü hakkında konuşan Jerry Wexler, sanatçının sesini "on dört yaşındaki bir çocuk gibi değil, kendinden geçmiş bir tefsirci rahip gibi" olduğunu belirtti.[33] Franklin'in imajı kariyeri boyunca ani değişimlere sahne oldu. 1960'lar boyunca kabarık saçlar ve bazen vizon kürk ile kuş tüyleriyle kuşanmış abartılı kıyafetlerle göz önünde bulunurken, 1970'lerde kendi köklerine binaen Afro saçlarıyla ve Afro-merkezli kıyafetleriyle akranları tarafından örnek alındı. 1970'ler ortasında verdiği kiloların ardından dar kıyafetler giymeye başladı. 1980'lerde ise gecelik ve abartılı kıyafetler giydi.

Kişisel yaşam

değiştir
 
Aretha Franklin ve William Wilkerson, 2011 US Open'da Roger Federer'ı izlerken.

Detroit'te yetişen Franklin, 1960'larda New York'a taşınarak 1970'ler ortasında Los Angeles'a yerleşene kadar burada kaldı. En son Los Angeles'a yerleşen sanatçı 1982'ye kadar burada yaşadı. Daha sonra Detroit'e yerleşerek, rahatsızlanan babasının ve kardeşlerinin yanında kaldı. Franklin ölene kadar Detroit'te yaşadı. 1984'te yaşadığı bir olayın ardından yaşadığı uçma korkusu nedeniyle denizaşırı seyahat edemeyen Franklin, bu tarihten sonra sadece Kuzey Amerika'da sahne aldı.[34] Dört erkek çocuğu olan Franklin'in ilk evladı Clarence, sanatçı 14 yaşına girdiği sıralarda dünyaya geldi.[35] Hiçbir oğlunun babası açıklanmadı. Kariyeri peşinde koşarken ve "arkadaşlarıyla takılırken" Franklin'in büyükannesi Rachel ve kız kardeşi Erma çocukları sırayla alarak yetiştirdi.[36] Franklin'in üçüncü oğlu, Ted White, Jr. 1964 yılında dünyaya geldi. Profesyonel olarak Teddy Richards adıyla bilinen bu üçüncü oğlu, annesi için konserlerde gitar çalmasıyla bilinmektedir.[37]

Franklin iki kez evlendi. Babasının karşı çıkmasına rağmen Ted White ile 1961'de evlendi. Aile içi şiddet de barındıran kavgalı bir ilişkiden sonra çift 1969'da boşandı.[38] 11 Nisan 1978'de ikinci eşi aktör Glynn Turman ile babasının kilisesinde evlendi. Franklin, Turman ile evlenerek, Turman'ın önceki evliliğinden üç çocuğuna üvey anne oldu. Çift, 1982'de Franklin'in Los Angeles'dan Detroit'e taşınmasının ardından ayrı düştü ve 1984 itibarıyla de boşandı. Bir dönem uzun süreli erkek arkadaşı Willie Wilkerson ile evlilik planı yaptı.[39][40] Franklin ve Wilkerson'ın 1988'e kadar uzanan iki nişan geçmişi bulunmaktadır. Franklin en sonunda 2012'de nişanın düştüğünü beyan etti.

Franklin'in kız kardeşleri Erma ve Carolyn de profesyonel müzisyen olarak kariyer sahibi oldular ve Franklin'in albümlerinde geri vokalde yer aldılar. Franklin'in Ted White'tan boşanmasını izleyen süreçte erkek kardeşi Cecil, Franklin'in menajeri oldu ve 26 Aralık 1989'da akciğer kanserinden dolayı öldüğü tarihe kadar öyle kaldı. Kız kardeşi Carolyn de Nisan 1988'de meme kanserinden dolayı ölürken, daha büyük kız kardeşi Erma gırtlak kanseri neticesinde Eylül 2002'de öldü. Franklin'in yarı erkek kardeşi Vaughn da Erma'dan iki ay sonra öldü. Yarı kız kardeşi Carl Kelley (Jennings; d. 1940) halen yaşamaktadır. Franklin, 10 Haziran 1979 tarihinde Las Vegas'taki Aladdin Hotel'de konser verirken babası C. L.'in Detroit'teki evinde kısa mesafeden iki kez vurulduğunu öğrendi.[41] Henry Ford Hastanesi'nde geçirdiği altı aydan sonra, hala komadayken babası C.L., 24 saat bakıcı eşliğinde eve getirildi. Sanatçı, 1982 sonunda babasına bakmak için Detroit'e taşındı. Babası 27 Temmuz 1984 tarihinde öldü.[42]

Franklin romantik açıdan pek çok sanatçıyla ilişkilendirilmektedir. Bunlar arasında Sam Cooke ve The Temptations grubundan Dennis Edwards yer almaktadır. Müzik piyasasındaki arkadaşları arasında Dionne Warwick, Mavis Staples ve Sweet Inspirations grubunun üyesi olarak Franklin'le şarkı söylemeye başlayan Cissy Houston yer almaktadır. Houston, aynı zamanda Franklin'in hit şarkısı "Ain't No Way"in geri vokalinde yer aldı.[43] Franklin, Houston'ın kızı Whitney ile 1970'lerde tanıştı.[44] Daha sonra Whitney'nin onursal teyzesi oldu. Whitney bu süreçte ona "Auntie Ree" ("Ree Teyze") şeklinde hitap etti.[45] Whitney, 11 Şubat 2012'de öldü.[46] Franklin ise onun ölümüne çok şaşırdığını belirtti.[46] Houston'ın anısına 18 Şubat'ta düzenlenen gösteride yer alacağını belirtse de, temsilcisi Franklin'in bacak spazmı geçirdiği ve bu yüzden katılamayacağını açıkladı. Onun katılmayışına yönelik eleştiriler üzerine, "Tanrı biliyor, gelmeyi çok istedim ama gelemedim." dedi.[47]

Franklin, kayıtlı bir demokrattır.[48] 2014'te müziğe olan katkılarından ötürü Harvard Üniversitesi tarafından "Sanat Doktoru" olarak onursal derece elde etti.[49]

Kilo durumları ve sağlık sorunları

değiştir

Franklin, kilo sorunlarıyla yıllarca mücadele etti. 1974'te sıkı bir rejimle 18 kg verdikten sonra[50] 70'lerin sonuna kadar kilosunu korudu.[51] Franklin 1990'larda What You See Is What You Sweat albümünün yayımlanmasından önce tekrar kilo verdi ancak bir buçuk yıl içinde bunu tekrar aldı. Daha sonraları yıllarca "yo-yo" diyetine devam ettiğini belirtti. Açıklanmayan bir tümörü almak üzere geçirdiği ameliyatı izleyen süreçte 39 kg verdiğini belirtse de, 2012'de bu kiloları tekrar geri aldığını ifade etti.[52] Eski bir sigara tiryakisi ve alkol bağımlısı olan olan sanatçı, 1992'de sigara içmeyi bıraktı.[53] Franklin 1994'te sigara içmenin "sesine zarar verdiğini" öne sürse de,[54] 2003'te sigarayı bırakmanın kilosunun hızla artmasına yol açtığını söyledi.[55]

2010'da Franklin bir tümörü aldırmak adına konserlerini iptal etti.[52] 2011 yılında Franklin, bu ameliyat sayesinde "hayatına 15 ila 20 yıl ekleyeceğini" belirtti. Buna karşın pankreas kanseri ile ilgili iddiaları yalanladı.[56] 19 Mayıs 2011'de Chicago tiyatrosunda geri dönüş gösterisini düzenledi.[57] Mayıs 2013'te Franklin bir başka tıbbi müdahale adına iki konserini iptal etti.[58] Aynı ayın sonunda sanatçı, Haziran ayındaki üç konseri daha iptal ederek Temmuz ayına erteledi.[59] Ancak 27 Temmuz'daki Clarkston, Michigan gösterisi yine tıbbi gerekçelerle iptal edildi.[60] Buna ek olarak Ağustos'ta Chicago'daki MLB dahilinde, kendisinin sivil haklara bağlılığı şerefine düzenlenen bir öğle yemeğinde yer alması beklenen gösteri iptal edildi.[61] Yine 21 Eylül'deki Atlanta konserini benzer gerekçelerle rafa kaldırdı.[62] Ağustos 2013 sonunda The Associated Press ile yapılan bir telefon röportajında sanatçı "mucizevi" bir şekilde açıklanmayan bir hastalıktan kurtulduğunu ancak 0 iyileşme sağlanana kadar herhangi bir gösteriye katılmayacağını belirtti.[63] Bir süre sonra gösterilere geri dönen Franklin, 2013 Noel'i için Detroit'teki Motor City Casino'da sahne aldı. 2014 yazının başlarında çok şehirli bir konser turnesine başlayacağını belirten sanatçı, 14 Haziran'da New York'taki Radio City Music Hall'deki gösteriyle bu turnesine başladı.[64]

Ölümü

değiştir

Aretha Franklin, 16 Ağustos 2018'de pankreas kanserine bağlı olarak Detroit'teki evinde 9:50'de öldü.[65]

Kalıt

değiştir
 
Franklin, 9 Kasım 2005'te Beyaz Saray'da elde ettiği Başkanlık Özgürlük Madalyası ardından gözyaşı dökerken. Yanında oturanlar yine aynı ödüle layık görülen Robert Conquest ve Alan Greenspan'dir.
 
New York'taki Madame Tussauds'ta yer alan Aretha Franklin balmumu heykeli.

1987'de Franklin, Rock and Roll Hall of Fame'e dahil edilen ilk kadın sanatçı oldu.[66] Bundan iki sene önce Michigan Hükûmeti, Franklin'in sesini "doğal kaynak" olarak nitelendirdi.[67] Franklin, Hollywood Walk of Fame'deki yıldızını 1979'da elde etti. 1994'te Kennedy Center Honors'tan bir madalya aldı ve aynı yıl NARAS Yaşam Boyu Başarı Ödülü elde etti. Bundan üç yıl önce ise NARAS Grammy Efsanesi ödülü elde etti. 1999'da National Medal of Arts madalyasını kazandı. 2005'te Başkanlık Özgürlük Madalyası elde etti. Aynı sene UK Music Hall of Fame'e dahil edilerek Madonna'dan sonra buna dahil olan ikinci kadın sanatçı oldu.

2008'de MusiCares Yılın İnsanı Ödülü elde etti ve bu senenin Grammy töreninde sahne aldı. Aynı sene Billboard Hot 100 tüm zamanların en iyi sanatçıları listesinde ilk 20'de yer aldı.[68] 2012'de GMA Gospel Music Hall of Fame'e dahil edildi. Franklin, sıklıkla "sivil haklar hareketinin sesi, siyah Amerika'nın sesi" ve "siyah eşitliğin sembolü" olarak nitelendirilir.[69][70] Sanatçı, yine Rolling Stone'un "Tüm Zamanların En İyi Şarkıcıları" listesinde 1 numarada yer aldı.[71] Şubat 2011'de ameliyatının ve iyileşme sürecinin ardından Grammy Ödülleri, kendisi adına onun şarkılarından oluşan bir potpuri gösterisi düzenledi. Bu gösteride Christina Aguilera, Florence Welch, Jennifer Hudson, Martina McBride ve Yolanda Adams yer aldı.[72]

Akademik itibar

değiştir

Franklin, Harvard Üniversitesi'nden onursal derece elde etti.[73] Bunun dışında 2012'de Princeton Üniversitesi'nden, 2010'da Yale Üniversitesi'nden, 2006'da Berklee Müzik Koleji'nden, 1995'te New England Konservatuvarı'ndan, 1987'deyse Michigan Üniversitesi'nden müzik alanında onursal doktora unvanı ede etti. Bunun yanında 1990'da Wayne State Üniversitesi'nden onursal L.H.D. ve 1975'te Bethune-Cookman Koleji'nden onursal hukuk doktoru unvanı kazandı.[74]

Ödülleri

değiştir
Ana madde: Aretha Franklin ödülleri

Diskografi

değiştir
Ana madde: Aretha Franklin diskografisi

Bir numaraya yükselmiş R&B teklileri

değiştir
  1. I Never Loved a Man (The Way I Love You) (1967)
  2. Respect (1967)
  3. Baby I Love You (1967)
  4. Chain of Fools (1967)
  5. (Sweet Sweet Baby) Since You've Been Gone (1968)
  6. Think (1968)
  7. Share Your Love with Me (1969)
  8. Call Me (1970)
  9. Don't Play That Song (You Lied) (1970)
  10. Bridge Over Troubled Water (1971)
  11. Spanish Harlem (1971)
  12. Day Dreaming (1972)
  13. Angel (1973)
  14. Until You Come Back to Me (That's What I'm Gonna Do) (1973)
  15. I'm in Love (1974)
  16. Something He Can Feel (1976)
  17. Break It to Me Gently (1977)
  18. Jump to It (1982)
  19. Get It Right (1983)
  20. Freeway of Love (1985)

Filmografi

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Aretha Franklin ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Şablon:Aretha Franklin

Bibliyografi

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Hürriyet Gaz". 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2018. 
  2. ^ "That's Dr. Aretha Franklin to you". Call and Post. 2 Kasım 2011. 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  3. ^ "Aretha Franklin inducted into Gospel Music Hall of Fame | Music | Detroit Free Press | freep.com". 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  4. ^ "100 Greatest Singers: Aretha Franklin". Rolling Stone. 27 Kasım 2008. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013. 
  5. ^ "100 Greatest Artists of All Time". Rolling Stone. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013. 
  6. ^ "Sister Ree's Scrapbook, An Aretha Franklin Photo Gallery 13". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  7. ^ Bego 2010, s. 11.
  8. ^ McAvoy 2002, ss. 19-20.
  9. ^ a b McAvoy 2002, s. 22.
  10. ^ McAvoy 2002, ss. 20-21.
  11. ^ Dobkin 2006, s. 48.
  12. ^ Feiler 2009, s. 248.
  13. ^ "Inez Andrews: A towering gospel artist - Chicago Tribune". Articles.chicagotribune.com. 19 Aralık 2012. 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014. 
  14. ^ Hevesi, Dennis (21 Aralık 2012). "Inez Andrews, Gospel Singer, Dies at 83". The New York Times. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014. 
  15. ^ Dave Hoekstra (12 Mayıs 2011). "Aretha Franklin's roots of soul". Chicago Sun-Times. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2012. 
  16. ^ Carroll, Jillian (2004). Aretha Franklin. Chicago: Raintree. ISBN 0-7398-7029-7. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  17. ^ Ebony 1964, s. 88.
  18. ^ a b c d Şablon:Gilliland
  19. ^ a b Ebony 1964, s. 85.
  20. ^ Dobkin 2006, s. 5.
  21. ^ Whitaker 2011, s. 315.
  22. ^ Bego 2010, s. 107.
  23. ^ "TIME Magazine Cover: Aretha Franklin". Time. 28 Haziran 1968. 5 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2011. 
  24. ^ "Aretha Franklin songs". 22 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015.  – from the Bill Graham archives; requires free login.
  25. ^ Rolling Stone magazine, "Aretha Franklin's New Wave of Pop" by Eliza Graham, page 11.
  26. ^ Patrick Goldstein (18 Temmuz 1986). "Writer's Ballad Tapped For Abc-tv Fall Theme". South Florida Sun-Sentinel. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2012. 
  27. ^ Rosenthal, Lauren (24 Mayıs 2010). "Univ. confers 3,243 degrees at 309th Commencement". Yale Daily News. 25 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010. 
  28. ^ "Q&A: Aretha Franklin talks about Gospelfest and new album". The Washington Post. 10 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013. [ölü/kırık bağlantı]
  29. ^ "Aretha Franklin Gets Standing Ovation from Letterman Audience With Knockout Performance". Showbiz411. 30 Eylül 2014. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2014. 
  30. ^ "Aretha Franklin becomes first woman to join R&B chart's 100 club". Express.co.uk. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014. 
  31. ^ Dobkin 2006, s. 8.
  32. ^ Whitaker 2011, s. 312.
  33. ^ McMahon 2000, s. 373.
  34. ^ Interview 16 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Webdy Williams Show, March 2011, YouTube.com, at Minute 2:00, 16 Ağustos 2011 tarihinde erişildi.
  35. ^ Nick Salvatore (2005). Singing in a Strange Land: C.L. Franklin, the Black Church, and the Transformation of America. Little Brown. ss. 203-204, 224. ISBN 0-316-16037-7. OCLC 56104283. 13 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  36. ^ Ebony 1995, s. 32.
  37. ^ "Aretha Franklin gets engaged". NDTV. 3 Ocak 2012. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2012. 
  38. ^ Bego 2010, ss. 125-126.
  39. ^ "Soul singer Aretha Franklin is engaged". CNN. 2 Ocak 2012. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  40. ^ "Aretha Franklin to get married this summer | Celebrity Buzz | a Chron.com blog". Blog.chron.com. 2 Ocak 2012. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2012. 
  41. ^ Baltimore Afro-American 1979.
  42. ^ Jet 1984.
  43. ^ Roger Friedman (17 Şubat 2012). "Who Is Cissy Houston? A Primer". Showbiz411. 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2012. 
  44. ^ Whitall, Susan. "Aretha Franklin recalls meeting a young Whitney Houston". Aretha Franklin, who will sing at Whitney Houston's funeral Saturday, spoke to Al Roker on the "Today" show Friday morning about the first time she met Houston, as a wide-eyed 8- or 9-year-old. The Detroit News. Erişim tarihi: 18 Şubat 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  45. ^ Whitall, Susan. "Aretha Franklin recalls meeting a young Whitney Houston". The Queen of Soul corrected one thing about her relationship to Houston. She says she wasn't really Houston's godmother, but a sort of honorary aunt. The Detroit News. Erişim tarihi: 18 Şubat 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  46. ^ a b "Singer Whitney Houston dies at 48 - CNN.com". CNN. 12 Şubat 2012. 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  47. ^ "Aretha Franklin Talks Turning 70 Years Old, Shares Update On Her Health". Access Hollywood. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  48. ^ On an ABC promo aired on July 27, 2010, announcing Franklin and Condoleezza Rice's appearing together in concert there was a segment in which Franklin was being interviewed and she said herself, "I am a Democrat".
  49. ^ Ireland, Corydon; Pazzanese, Christina; Powell, Alvin; Walsh, Colleen (29 Mayıs 2014). "Eight to receive honorary degrees". Harvard Gazette. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014. 
  50. ^ Ebony 1974.
  51. ^ Bego 2010, ss. 162-165.
  52. ^ a b "Aretha Franklin Reveals Tumour Scare". Contact News. 10 Ocak 2012. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2013. 
  53. ^ Bego 2010, s. 305.
  54. ^ Ebony 1995, s. 30.
  55. ^ Jet 2003, ss. 62-63.
  56. ^ "Aretha Franklin Sets The Record Straight On Her Health". Access Hollywood. 13 Ocak 2011. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  57. ^ Bob Gendron (20 Mayıs 2011). "Aretha Franklin sings in Chicago - Chicago Tribune". Articles.chicagotribune.com. 18 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014. 
  58. ^ Lewis, Randy (13 Mayıs 2013). "Aretha Franklin cancels 2 shows for undisclosed ailment". Los Angeles Times. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013. 
  59. ^ "Aretha Franklin taking June off, postponing shows". USA Today. 22 Mayıs 2013. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013. 
  60. ^ "Aretha Franklin cancels hometown show citing treatment". CBSNews.com. 12 Temmuz 2013. 12 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2013. 
  61. ^ "Aretha Franklin not attending baseball luncheon". 19 Ağustos 2013. 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2013. 
  62. ^ "Aretha Franklin Cancels September Show, Sparking Concerns Over Her Health". 20 Ağustos 2013. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2013. 
  63. ^ "The Queen of Soul is on the mend, but from what?". USAToday.com. 21 Ağustos 2013. 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2013. 
  64. ^ Edna Gundersen, USA TODAY (12 Haziran 2014). "Aretha Franklin happily sheds weight, embraces future". Usatoday.com. 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2014. 
  65. ^ ""Soul Kraliçesi" Aretha Franklin 76 yaşında hayatını kaybetti - Son Dakika Magazin Haberleri". Hürriyet. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020. 
  66. ^ Ebony 1995, s. 29.
  67. ^ Bego 2010, s. 238.
  68. ^ The Billboard Hot 100 All-Time Top Artists 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Billboard.com. 8 Temmuz 2011 tarihinde erişildi.
  69. ^ Dobkin, Matt (2006). I Never Loved A Man The Way I Love You: Aretha Franklin, Respect, and the Making Of A Soul Music Masterpiece. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-31828-6. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  70. ^ Bego, Mark (1989). Aretha Franklin: The Queen Of Soul. New York: St.Martin's Press. s. 108. ISBN 978-0-7090-4053-8. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  71. ^ "100 Greatest Artists: Aretha Franklin". Rolling Stone. 20 Nisan 2011. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013. 
  72. ^ Grammy Awards tribute to Aretha Franklin 12 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Franklin has been cited as a major influence of singers such as Jennifer Hudson, Jill Scott, and many others.
  73. ^ "Harvard Honorary Degrees". 5 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2014. 
  74. ^ Yesha Callahan (29 Mayıs 2014). "Aretha Franklin Receives Honorary Degree From Harvard University - The Root". The Root. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aretha_Franklin&oldid=34524617" sayfasından alınmıştır