İmerhevliler
İmerhevliler (Gürcüce: იმერხეველები), Gürcücenin İmerhev lehçesini konuşan (imerheuli) Gürcülerin etnografik alt grubudur. İmerhev lehçesinin Acara lehçesi ile benzer özellikleri vardır.[1] İmerhevliler, Türkiye'nin kuzeydoğusundaki Artvin ilinin yerli halklarındandır. Türk toplumu ile bütünleşen İmerhevliler Sünni Müslümandır. İmerhevlilerin neredeyse tamamı hem Gürcüce hem de Türkçe konuşabilir.
 İmerhev lehçesinin dağılımı | |
| Diller | |
|---|---|
Gürcücenin İmerhev lehçesi | |
| Din | |
İslam |
Türkiye'deki Gürcü toplulukları arasındaki farklıları yansıtan topluluklardan biri olan İmerhevliler, Acara kimliğini benimsemiş Borçka bölgesindeki Gürcülerden farklı bir kökene sahiptir. Buranın kültürünü akademik olarak inceleyen ilk kişi Nikolay Marr'dır. 1910'da Şavşat'a yaptığı keşif gezisinde İmerhev nehrinin çevresindeki birçok köyden etnografik ve halk edebiyatına dair bilgiler toplamıştır.[1][2]
Tarihi köyler
değiştirRus idaresi sırasında, 1890'ların başında bölgeyi gezmiş olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, İmeრhevi köylerinin Şavşeti'nin batısında yer alan Kalis Sapinavi ile Kvabis Tavtavi Dağları arasında yer aldığını belirtir. Belli başı köyler olarak Hohleuri (ხოხლეური), Agara (აგარა), Şoltishevi (შოლტის ხევი),Tzkalsimeri (წყალსიმერი), Tzitloeti (წითლოეთი), Diobani (დიობანი), İprhevi (იფრხევი), İveti (ივეთი), Bzata (ბზათა), Surevani (სურევანი), Ube (უბე), Dziosi (ძიოსი), Hevtzvrili (ხევწვრილი), Daba (დაბა), Beltieti (ბელტიეთი), Zakieti (ზაქიეთი), Badzgireti (ბაძგიერეთი), Leonidze (ლეონიძე), Çihori (ჩიხორი), Tsihishevi (ციხის ხევი), Ustamisi (უსტამისი), Gril Agara (გრილ აგარა), Phikuri (ფხიკური), Livanisdziri (ლივანის ძირი), Çakvelta (ჩაქველთა), Şvamta (შვამთა), Harsana (ხარსანა), Gorgotihana (გორგოტიხანა), Okrostzua (ოქროს წუა), Ahaldaba (ახალ-დაბა), Gariklupi (გარიყლუფი), Cvarebi (ჯვარები), Mikeleti (მიქელეთი), Manatba (მანატბა), Tzeptisbari (წეფთისბარი) ve Devagula'yı (დევაგულა) sayar. Çiçinadze, bu köylerin dışında çok sayıda küçük köy olduğunu da belirtir.[3]
Coğrafi dağılımı
değiştirİmerhevlilerin çoğu günümüzde İmerhev olarak bilinen bölgede yaşamaktadır. İmerhevi bölgesine adını İmerhevliler vermiştir.
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitine göre İmerhevliler, Şavşat kazasının İmerhevi nahiyesinde yer ala 18 köyde yaşıyordu. Bu tespite göre bu köylerin nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. 1026 hanede yaşayan bu nüfus, 3.531'i kadın ve 3.603'ü erkek olmak üzere 7.134 kişiden oluşuyordu.[4]
Günümüzde İmerhevi nüfusu büyük ölçüde Meydancık köyü çevresinde, daha önce Diobani olarak bilinen 14 mezrada yaşayan etnik Gürcülerden oluşmaktadır. Bu yerleşimlerin hem resmi Türkçe adları hem de resmi olmayan Gürcüce adları vardır.
| Ülke | Yaşadıkları köyler |
|---|---|
|
Maden (Badzgireti), Demirci (Daba), Dereiçi (Dasamoba), Erikli (Agara), Çukurköy (Çihori), Sebzeli (Cvarishevi), Çağlayan (Hevtsvirili), Çağlıpınar (Hohlevi), Yeşilce (Manatba), Obaköy (Ube), Dutlu (Surevani), Yağlı (Zakieti), Tepebaşı (Ziosi), and Çiçekli (Tsetileti).[5][6] |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Tuite, Kevin (1998), Kartvelian morphosyntax: number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 18 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 178. Lincom Europa.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça) 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 296-297". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2024.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ (Türkçe) Nişanyan, Sevan (2010), Adını unutan ülke: Türkiye'de adı değiştirilen yerler sözlüğü, p. 46. Everest Yayınları, 9752897304.
- ^ (Gürcüce) Putkaradze, Tariel (2005), იმერხევის სოფლები ("The villages of Imerkhevi") 21 Şubat 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi. Çveneburi – Gürcü Kültür Evi.