İjevsk

İjevsk (Rusça: Ижевск)(İngilizce: Izhevsk), Rusya'ya bağlı Udmurtya Cumhuriyeti'nin başkentidir. Özellikle şehirde, taşıt ve silah sanayisi çok gelişmiştir. Izhmash'nin merkez binası ve fabrikası bu şehirdedir.

İjevsk Ижевск
Bayrak Arma
İjevsk İjevsk'in Rusya'daki konumu
Ülke	Rusya
Federe Cumhuriyet	Udmurtya
Yüzölçümü
• Toplam	316.66 km²
Nüfus
• Toplam	611 043
• Yoğunluk	19433/km²
Zaman dilimi	UTC 04.00 (SAMT)
• Yaz (YSU)	UTC 05.00 (SAMST)
Alan kodu	18
Resmî site http://www.izh.ru/

Nüfus 611,000 bin kişi (01.01.2009 sayımına göre). Şehir alanı - 31 560 ha. Şehir İj nehri üzerinde bulunuyor, İj nehrin 40 km Kama nehrinin dökülmesi öncesi.

Tarih

İjevsk Fabrikası

İjevsk fabrikasının Tüfek ustaları. 1880'li yıllar.

Kazan han Tevkelev topraklarında 1760 yılında kont Pyotr Şuvalov hazırlık olmadan İjevsk demir fabrikası ve aynı ismi taşıyan kasaba inşaatını başlattı. En iyi baraj yeri fabrika inşaatının idaresini yapan mühendis Aleksey Moskvin tarafından seçildi. 1763 yılına doğru baraj gölü inşaatı bitince İjevsk gölü ortaya çıkmış oldu. Şuvalov’un ölümüyle aile borcunu ödemesi için 15 Kasım 1763 yılında II. Katerina İjevsk fabrikası hazineye alan kararı imzaladı.

1774 yılında Yemelyan Pugaçev «haydun sürüsüyle ve delişmen insanlarla» şehri ele geçirerek fabrikanın bütün yönetimini (42 kişi) idam etti. Fabrikayı ise yağmaladı ve bir bölümü yaktı.

20 Şubat 1774 yılında İmparator I. Aleksandr Ural’da yeni silah fabrikası kurulması kararı imzaladı. Yer seçimini A. F. Deryabin’e yaptırttı.

10 Haziran 1807 yılında A. F. Deryabin demir fabrikası yerinde silah fabrikasının temeli atıldı.

4-5 Ekim 1824 yılında yeni fabrikayi bizzat I. Aleksandr ziyaret etti.

4 Mayıs 1837 yılında İjevsk fabrikası I. Nikolay’ın taht mirasçısı II. Aleksandr ve onun öğretmeni V. A. Jukovskiy ziyaret etti.

3 Eylül 1845 yılında fabrikayı dük Maximilian Leuchtenberg ziyaret etti.

1852 yılının son baharında üst düzey müdürüne Mihail Pavloviç’e ( I. Pavel’in 4’cü oğlusu) fabrikanın önündeki meydana Mihaylovskiy Stolp heykeli diktiler.

19 Ekim 1865 yılında fabrika «ortak sanayicilerin» kirasına verildi; 5 yıl sonra kirada L. E. Nobel ve P. A. Bilderling yer alır.

1 Temmuz 1884 yılında ise kira bitince fabrika tekrar hazineye geçti.

19 Mart 1885 yılında avcı tüfeklerin geniş üretimi başladı.

1891 yılında S. İ. Mosin’in piyade tüfeği geniş çaplı üretilmeye başladı. Sadece İjevskte piyade tüfeğin bütün versiyonlar (piyade, dragon (süvarisi), kazaksı, öğrenim) üretildi.

22 Ekim 1905 yılında Kırmızı bayrağın altında ilk politik gösteri.

Devrim ve İç Savaş

5 Mart 1917 yılında fabrika teşkilatının en faal üyeleri atölye muhtarların toplantısı işçi kuruluna baştan değiştirmeye karar verdiler ve işçi kurulu şekli yasama organı olduğunu beyan ettiler.

6 Mart 1917 yılında 30 çalışandan, 4 askerden ve İjevsk şehirden diğer nüfusundan 7 kişi gelecek Kurulun temeli toplandı. Yeni Geçici hükümete telgraf gönderildi: «Bildiriyoruz, İjevsk silah ve çelik fabrikasında İşçi temsilci Kurulu kuruluyor. Bu kurul fabrikasının politik ve ekonomik hayatın yerine getirme vazifesi alıyor. Bilginize sunarız. Direktiflerinizi bekliyoruz.» .

7 Mart 1917 yılında atölye muhtarların yetkileri alındı. 160 tane temsilci seçildi. İşçi temsilcilerin kurulu eksiksiz meydana geldi. 9 Martta 15 kişiden oluşan icra komitesinin ilk oturumu gerçekleşti. 17 Mart 1917 yılında «İjevsk Kurulun Haberler» (Rusça:«Известий Ижевского совета» /İzvestiya İjeskogo Soveta) gazetesinin ilk numarası çıktı.

1917 yılının Eylül ayında çok partili kurul Bolşeviklerinin denetimine geçti. Parti dışı demokratik gazetesi olarak adlandırılan «İzvestiya İjevskogo Soveta», tamamıyla Bolşevik gazetesi oldu.

27 Ekim 1917 yılında İjevsk’te Sovyet iktidarı ilan edildi.

1917 yıllın Kasım ayında ilk ‘İjevsk Kurulun Tüzüğü’ hazırlandı.

21 Şubat 1918 yılında İjevsk işçi Kurul temsilcileri İjevsk kasabası Fabrika şehri ilan etti.

28 Mayıs 1918 yılında Bolşevikler Kurulunu dağıttılar ve 21 Temmuz 1918’de kurulun bütün liderler tutuklandı.

8 Ağustos 1918’de Bolşeviklere karşı toplu ayaklanma başlatıldı, Halk ordusunun (İjevsk Tümeni) kurulması. 7 Kasım 1918 yılında İjevsk Kızıl Ordu Hücumuyla alındı.

7 Aralık 1918’de Kurulun seçimi gerçekleşerek ve onun seçim sonucu kaldırıldı. 9 Nisan 1919 yılında Kolçak ordusunun yakınlaşması sonucu memurların ve çalışanların, ayrıca silah fabrikanın ana ekipmanın tahliyesi başladı. 13 Nisan 1919 yılında İjevsk şehre Beyaz birlik (Ural Ordusu) girdi. 8 Haziran 1919 yılında Kızıl Ordu’nun birkaç tümeniyle son hücumu gerçekleşti. Silahçıların büyük çoğunluğu Sibirya’ya, daha sonra da Çin'e ve ABD'ye kaçtılar.

Sovyet Yılları

İjevsk fabrikasının Ana Binanın Kulesi (Günümüz adıyla İjevsk Mekanik İşleri)

10 Haziran 1921 yılında Votskiy Özerklik Eyaletin başkenti Glazov şehirden alınarak İjevsk’e verildi. 28 Aralık 1934 yılında İjevsk Udmurt OSSC başkent statüsü aldı.

18 Kasım 1935 yılında tramvay seferlerin açılışı. İlk gidiş yolu 5 km uzunluyla Karl Marks yolun üzerende Vyatskiy ara sokaktan Votkinskaya demir yollu hatına kadar geçti. 14 Mart 1937 yılında Udmurt OSSC anayasası kabul edildi ve mevzuat ile İjevskin başkentlik durumu tahsis edildi.

1941 yılında Temmuz ve Ağustos aylarında 313 avcı tümeni oluşturuldu. Bu birlik Kareliya’dan Berlin’e kadar savaş hattı geçti. Tümenliğin onuruna 1975 yılında Kirov merkez parkında obelisk «Karayuschiy Meç» (Rusça:«Карающий меч» / Türkçe: Tenkilli Kılıç) yerleştirildi.

1941 yılının sonbaharında İjevsk’e birkaç savunma işletmesi tahliye edildi. 1942 yılının Haziran ayında İjevsk makine fabrikası kuruldu. 29 Kasım 1943 yılında yeni sirk binasının açılışı gerçekleşti. İjevsk insanların zaferi anmak için 9 Mayıs 1945 gösterisi düzenlediler. Şehir fabrikası Büyük Anayurt (1941 - 1945) savaşı boyunca 12 500 000 adet atış silah üretti.

1948 yılında Motosiklet fabrikasında Kalaşnikov otomatın «AK-47» ihracı başlatıldı. 12 Aralık 1966 yılında ilk İjevsk otomobilin ihracı fabrika ana konveyörü 4 yıl sonra bütün gücüyle çalışmaya başladı.

11 Aralık 1978 yılında SSCB. Yüksek Şûrası Prezidyumunun kararı ile İjevsk Ekim İnkılâbı nişanı ile ödüllendirildi. 27 Aralık 1984 yılında parti iktidarı inisiyatifi ile yıllarca İjevsk askeri sanayisinin amiri olarak sayılan Dmitri Ustinov anısına İjevsk şehrin adı Ustinov olarak değiştirildi. 19 Haziran 1987 yılında vatandaşların birçok protesto sonucunda İjevsk bugünkü ismi tekrar aldı.

Şimdiki Zaman

Udmurtya Cumhurbaşkanın ikametgâh yeri

İjevsk’e 2004 yılında ‘İjevsk - Povolojye’nın kültür başkenti 2004’ unvanı verildi.

2003 yılında eski sirk binasının (1943) yerinde yeni sirk binası açıldı. Sirkin ilk ziyaretçiler 1’ci sınıftaki Udmurtya Cumhuriyetin okul öğrencileri oldular.

5 Ağustos 2007 yılında Svyato- Mikhaiylovskiy Katedrali yeniden kurulduktan sonrasında kutsalaşma ve İlahi Liturya Patrik II. Aleksiy tarafından yapldı.

2008 yılında Udmurtya’nın Rusya’ya 450 yıllın gönüllü katılma kutlaması gerçekleşti.

Fizik ve Coğrafya karakteristiği

Coğrafi durum

İjevsk suni göl

Şehir Doğu Avrupa'nın Ovasının Doğu bölgesinde, Vyatki ve Kama nehirlerarası, gemilerin işlenmesi elverişsiz İj nehrinde Kama nehrin sağ kolunda bulunuyor. Şehrin ana su birikintisi - 18. yüzyılda yapılan suni İjevsk gölü, gölün yüzölçümü 2 200 ha.

İjevsk ile Moskova arasındaki mesafe 1129 km eşittir. İjevsk ile Volga federal bölgesinin en büyük şehirler arasındaki mesafe sırasıyla: Kazan - 335 km, Kirov - 405 km, Perm - 376 km, Ulyanovsk - 587 km, Yekaterinburg -604 km, Ufa - 606 km, Nijni Novgorod - 789 km.

Saat dilimi

İjevsk ve Udmurtya Cumhuriyeti Samara Time Zone (SAMT/SAMST) saat diliminde bulunmaktadır. Samara saat diliminde yaz saati geçişi uygulanması üzünden UTC karşı 4:00 (SAMT, kış saati) veya 5:00 (SAMST, yaz saati) oynaması var.

Moskova Zamanına karşı saat dilimi sürekli 1 saat oynamasına sahip ve Rusya’da karşılığı MZD 1 (MSK 1) (Samara saati) gelmektedir.

İklim

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması - 2,7 C°
• Yıllık Rüzgâr Hızı Ortalaması - 3,7 m/s
• Yıllık Hava Nemi Ortalaması - 76 %

İjevsk İklimi
Gösterge	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Mutlak Maksimum,°C	3,6	5,8	10,1	27,5	31,1	35,6	36,6	34,6	33	22,4	11,1	3,5	36,6
Orta Maksimum, °C	−10,1	−7,9	−0,7	8,8	17,7	23,6	24,5	21,3	14,6	5,8	−3,3	−6,6	7,3
Orta derece, °C	−13,5	−12,1	−5,4	3,7	11,6	17	18,7	15,6	9,8	2,5	−5,6	−10,3	2,7
Orta asgari, °C	−17,2	−15,9	−9,2	−0,2	5,8	12	13,3	10,7	5,8	−0,4	−8,7	−13	−1,4
Mutlak asgari, °C	−46,8	−40,4	−32,1	−23,9	−9,4	−2,4	4,3	−1,7	−5,5	−21,3	−33,5	−47,5	−47,5
Tortu oranı, mm	35	26	27	32	37	59	67	63	54	51	44	37	532
Kaynak: Hava ve İklim Rusça: Погода и климат 10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İdari Taksimatlar

1. Leninskiy rayon
2. Oktyabrskiy rayon
3. İndustrialnıy rayon
4. Ustinovskiy rayon
5. Pervomayskiy rayon

Baş Madde - İjevsk Şehrin İdari Taksimatı (Dil: Rusça)

2 Mart 1932 yılında Udmurtya Cumhuriyeti başkanlık heyeti kararı ile İjevsk şehrinde üç idari bölge kuruldu: Azinskiy rayon (Rusça : Азинский район), Jdanovskiy rayon (Rusça: Ждановский район) ve Postuhovskiy rayon (Rusça :Пастуховский район). 1945 yılında var olan bölgeleri daha küçük parçalara ayırılması ile iki yeni bölge kuruldu: Pervomayskiy rayon (Rusça: Первомайский район) ve Oktyabrskiy rayon (Rusça: Октябрьский район). 1960 - 1962 yılları arasında İjevsk şehrinde idari taksimat yoktu.

RSFSC Yüksek Şûrasi Prezidyumunun kararı ile 23 mayıs 1962’de İjevsk tekrar üç bölgeye ayrıldı: Leninskiy rayon (Rusça: Ленинский район), Oktyabrskiy Rayon (Rusça: Октябрьский район), Pervomayskiy rayon (Rusça: Первомайский район). 1963 yılının Şubat ayında İndustrialnıy rayon (Türkçe: Sanayi bölge, Rusça: Индустриальный район) kuruldu. Udmurt OSSC Yüksek Şûrasi Prezidyumunun kararı 13 Haziran 1987’de şehirde Ustinovskiy rayon (Rusça: Устиновский район) kuruldu (Sanayi bölgeyi daha küçük parçlara ayırması sonucu.).

Günümüzde şehirde 5 idari bölge kurulu (2005 yılının nüfus sayımına göre) :

• İndustrialnıy rayon - 110,2 bin kişi,
• Leninskiy rayon - 115,2 bin kişi,
• Oktyabrskiy rayon - 143,0 bin kişi,
• Pervomayskiy rayon - 126,8 bin kişi,
• Ustinovskiy rayon - 137,0 bin kişi.

Nüfus

İjevsk'in nüfusu 2009 yılının sayımına göre 611 bin kişi, bu rakam Udmurtya'nın yaklaşık nüfusun @'ın oluşturuyor. Nüfus yoğunluğu - 1936 kişi/km². En büyük nüfus rakamı 1994 yılında 650 bin kişi geçtiğinde tespit edildi.

Mevcut nüfusun değişme hızı, sayım sonucuna göre:

Sayım Yılı	1897 yıl	1926 yıl	1939 yıl	1959 yıl	1970 yıl	1979 yıl	1989 yıl	2002 yıl
Nüfus, bin kişi	41,0	62,2	175,6	285,3	422,2	549,9	634,7	632,2

Nüfus Yapısı

Udmurtya başkentinde 100'den farklı uyruktan insan yaşıyor. Udmurtlar İjevsk nüfusun - 0, Ruslar - X,9, Tatarlar - %9,6, Ukraynalılar, Beyaz Ruslar, Mari, Başkurtlar, Çuvaşlar ve diğer uluslar - %2,9.

Din

Svyato Mikhaylovskiy Katedrali.

Şehirde birçok din cemiyeti var, en büyük Rus Ortodoks patriği. İlk İjevsk tapınağı, 1765 yılında inşa edilen, kilise İlyas peygamberin ismi taşıyordu. 1930'lu yıllarda çoğu kiliseler kapatıldı, onların binaları ise yıkıldı veya yeniden düzenlendi. 1990'lı yıllarda Ortodoks cemiyetinin yeniden kurulumu başladı, dindarlara Aleksandr Nevskiy kafedrali geri verildi, yeni tapınakların inşası ve eski tapınakları yeniden teessüsü başladı.

İjevskte ekim devrimine kadar tatarların yaşadığı kasabada Askeri fabrikasının parasıyla 1856 yılında cami inşa edildi. İkinci camisi 1916 yılında dindar Müslümanlar inşa etti. 1930'lu yıllarda iki camide yıktılar. Günümüzde üç cami faaliyette, onların arasında Udmurtya ana camisi.

Bunun yanı sıra İjevsk’te farklı dindar birlikler mevcut: Yehova'nın Şahitleri, Mormon, Uluslararası Krişna Bilinç Cemiyeti ve diğerler.

Öğrenim

İjevsk Udmurtya'nin en büyük öğrenim, bilim ve kültür merkezi. Önemli Yüksek Okullar:

• Udmurtya Devlet Üniversitesi
• İjevsk Devlet Teknik Üniversitesi
• İjevsk Devlet Ziraat Akademisi
• İjevsk Devlet Tıp Akademisi

Kültür

Tiyatrolar

• Udmurtya Cumhuriyeti’nin Ulusal Devlet Tiyatrosu
• Udmurtya Cumhuriyeti’nin Kukla Devlet Tiyatrosu
• Udmurtya Cumhuriyeti’nin Opera ve Bale Devlet Tiyatrosu
• V. G. Korolenko ad. Rus Dram Devlet Tiyatrosu
• ‘‘Genç Adam’’ Tiyatrosu
• Akademik Kilise Korusu
• Udmurtya Cumhuriyeti’nin Devlet Filarmonisi

Müze ve Galeri

M. T. Kalaşnikov ad. Atış silahların Müze-Sergi kompleksi

• K. Gerda ad. Udmurtya Cumhuriyeti'nin Ulusal Müzesi
• Udmurtya Cumhuriyeti'nin Tasviri Sanatlar Müzesi
• Genadi Krasilnikov Müze-Dairesi
• Izhmash Müzesi
• M. T. Kalaşnikov ad. Atış silahların Müze-Sergi kompleksi
• ‘‘Galeri’’ sergi merkezi

Saraylar ve Kültür Merkezler

Rus dilinde Kültür Merkezi - Dom Kulturı (Rusça: Дом культуры).

• DK Aksion (Rusça: ДК Аксион)
• DK Vostoçnıy (Rusça: ДК Восточный)
• DK Zheleznodorozhnikov (Rusça:ДК Железнодорожников)
• DK İntegral (Rusça: ДС Интеграл)
• DK Metallurg (Rusça: ДК Металлург)
• DK Mir (Rusça: ДК Мир)
• DK Stroitel (Rusça:ДК Строитель)
• Halk Dostluğu Evi (Rusça: Дом дружбы народов (бывший ДК Октябрь))
• Gençlik Evi (Rusça: Дом молодежи)
• Çocuk ve Gençlik Sanat Sarayı (Rusça: Дворец детского и юношеского творчества)
• Buz sarayı Izhstal (Rusça:Ледовый дворец Ижсталь)

Parklar

• Gorkiy ad. Yaz Bahçesi
• Kirov ad. Park
• İjevsk Hayvanat Bahçesi
• “Park Kosmonavtov” (Türkçe: Uzayadamların Parkı)
• “Berezovaya Roscha” (Türkçe: Akağaç korusu)

Sirk

• Udmurtya Devlet Sirki

Kütüphaneler

Udmurtya başkentinde 25 tane kütüphane mevcut, bunların arasında:

• Udmurtya Cumhuriyetinin Ulusal Kütüphanesi
• N. A. Nekrasov ad. Merkezi Şehir Kütüphanesi
• A. M Gorkiy ad. Şehir Kütüphanesi
• Çocuk ve Gençlerin Cumhuriyet Kütüphanesi

Şehirden Gelen Ünlüler

• Buranovskiye Babuşki müzik grubu, 2012 Eurovision Şarkı Yarışması ikincisi.

Mimari ve Görülmeğe değer yerler

Görülmeye değer yerler

«Halk Dostluğu» Anıtı (Rusça: Монумент «Дружба народов»)		İjevsk cepanesi (Rusça: Ижевский арсенал)		Aleksandr Nevskiy'nin Katedrali (Rusça: Собор Александра Невского)		İjevsk Camisi (Rusça: Ижевская мечеть)

Ekonomi

Sanayi

Şehir yurtta ve dünyada kaliteli çelik, gelişmiş makine yapımı ve ayrıca: arabalar, motosiklet, atış ve yivli av tüfeği üretimi, arıtma sanayisinin aygıt yapımı ürünlerle ile biliniyor.

Ulaştırma

Şehirde 12 tramvay, 11 troleybüs ve 43 otobüs gidiş yolu mevcut.

İjevsk'te 30 taksi servisi yapan firma mevcuttur.

Kardeş kentler

Tatabánya, Macaristan - 10 Aralık, 1992.

Lusaka, Zambiya - 14 Temmuz, 1995.

Yambol, Bulgaristan - 28 Aralık, 1999.

Xining, Çin - 13 Mayıs, 2002.

Bedzin, Polonya - 11 Haziran, 2004.

Córdoba, Arjantin - 13 Haziran, 2006.

Maracay, Venezuela - 25 Temmuz, 2006.

Tula, Rusya.

Çusovoy, Rusya.

Salt Lake City, ABD.

Kaynakça

• (Rusça) Сайт администрации Ижевска 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - İjevsk İdaresinin Sitesi
• (Rusça) Ижевск: историко-краеведческий обзор на сайте «Удмуртология» 2 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - «Udmurtoloci» İjevsk yerel tarihi
• (Rusça) Электронная карта Ижевска (Ижевская гео-информационная система) 1 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - İjevsk Şehrin Elektronik Haritası (İjevsk Geo-İnformasyon Sistemi)
• Curlie'de Ижевск (DMOZ tabanlı)