Republikang Tseko

Republikang Tseko Česká republika (Tseko)
Watawat Eskudo
Salawikain: Pravda vítězí "Ang katotohana'y nananaig"
Awitin: Kde domov můj "Saan ang tahanan ko"
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Praga 50°05′N 14°28′E
Wikang opisyal	Tseko
Katawagan	Tseko
Pamahalaan	Unitaryong republikang parlamentaryo
• Pangulo	Petr Pavel
• Punong Ministro	Petr Fiala
Lehislatura	Parlamento
• Mataas na Kapulungan	Senado
• Mababang Kapulungan	Kapulungan ng mga Diputado
Establishment history
• Duchy of Bohemia	c. 870
• Kingdom of Bohemia	1198
• Czechoslovakia	28 October 1918
• Czech Republic	1 January 1993
Lawak
• Kabuuan	78,871 km2 (30,452 mi kuw) (115th)
• Katubigan (%)	2.16 (as of 2022)
Populasyon
• Pagtataya sa 2023	10,827,529 (85th)
• Senso ng 2021	10,524,167
• Densidad	133/km2 (344.5/mi kuw) (ika-91)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$539.318 bilyon (46th)
• Bawat kapita	$49,025 (39th)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$335.243 bilyon (ika-47)
• Bawat kapita	$30,474 (37th)
Gini (2020)	24.2 mababa
TKP (2021)	0.889 napakataas · ika-32
Salapi	Czech koruna (CZK)
Sona ng oras	UTC 1 (CET)
• Tag-init (DST)	UTC 2 (CEST)
Kodigong pantelepono	420
Kodigo sa ISO 3166	CZ
Internet TLD	.cz

Ang Tsekya (Tseko: Česko), opisyal na Republikang Tseko, ay bansang walang pampang sa Gitnang Europa. Hinahangganan ito ng Austria sa timog, Alemanya sa kanluran, Polonya sa hilagang-silangan, at Eslobakya sa timog-silangan. Sumasaklaw ito ng lawak na 78,871 km² at tinatahanan ng mahigit 10.8 milyong mamamayan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Praga.

Unang itinatag ang Dukado ng Bohemia sa huling bahagi ng ika-9 na siglo sa ilalim ng Great Moravia. Ito ay pormal na kinilala bilang isang Imperial State ng Holy Roman Empire noong 1002 at naging isang kaharian noong 1198.[16][17] Kasunod ng Labanan sa Mohács noong 1526, ang lahat ng mga lupain ng Korona ng Bohemia ay unti-unting isinama sa monarkiya ng Habsburg. Makalipas ang halos isang daang taon, ang Protestant Bohemian Revolt ay humantong sa Tatlumpung Taon na Digmaan. Pagkatapos ng Labanan sa White Mountain, pinagsama ng mga Habsburg ang kanilang pamumuno. Sa pagbuwag ng Holy Roman Empire noong 1806, ang mga lupain ng Crown ay naging bahagi ng Austrian Empire. Ang Republikang Tseko ay isa sa mga miyembro na Unyong Europeo (EU).

Politika

Sumali ang Tsekya sa NATO noong 12 Marso 1999 at sa Unyong Europeo noong 1 Mayo 2004.

Ang pinuno ng estado ng Republikang Tseko ay ang pangulo. Karamihan sa kapangyarihang tagapagpaganap ay nakasalalay sa pinuno ng pamahalaan, ang punong ministro, na madalas ding pinuno ng pinakamalaking partido o ng pinakamalaking koalisyon sa parlamento at itinatakda ng pangulo. Ang natitira sa gabinete ay itinatakda ng pangulo sa rekomendasyon ng punong ministro.

Ang pinakamataas na katawang tagapagbatas ay ang bicameral na Parlament České republiky (Parlyamento ng Republikang Tseko), na may 281 kinatawan. Ang pinakamataas na tagapaghukom ay ang Ústavní soud (Hukumang konstitusyonal), na nasusunod sa lahat ng mga isyung konstitusyonal.

Pagkakahati

Tatlo na estado (historical lands) ang bumubuo sa Tsekya at ang kani-kaniyang kabisera:

1. Bohemya, wikang Tseko: Čechy (kabisera Praga)
2. Morabya, wikang Tseko: Morava (kabisera Brno)
3. Silesya, wikang Tseko: Slezsko (kabisera Ostrava)

Sa dibisyong administratibo, nahahati ang Republikang Tseko sa 14 kraj (rehiyon), ang bawat isa na isinasapangalan sa kanilang mga pangunahing lungsod:

Rehiyon		Punong lungsod	Populasyon (2009)
hlavní město Praha	Praga	1 233 211
Středočeský kraj	Praga	1 230 691
Jihočeský kraj	Budweis	636 328
Plzeňský kraj	Pilsen	569 627
Karlovarský kraj	Karlovy Vary	308 403
Ústecký kraj	Ústí nad Labem	835 891
Liberecký kraj	Liberec	437 325
Královéhradecký kraj	Hradec Králové	554 520
Pardubický kraj	Pardubice	515 185
kraj Vysočina	Jihlava	515 411
Jihomoravský kraj	Brno	1 147 146
Olomoucký kraj	Olomouc	642 137
Zlínský kraj	Zlín	591 412
Moravskoslezský kraj	Ostrava	1 250 255

Tignan din

• Mga Lupaing Tseko

Mga kawing panlabas

• Úřad vlády České republiky, pamahalaan ng Tsek
• Prezident České republiky, Pangulo ng tsek
• Governament portal, portal ng Tsekya
• Český statistický úřad, Opisinang Panstatistiks
• Amazing Czechia, gabay sa Tsekya
• My Czech Republic, gabay sa Tsekya
• CzechTourism, gabay sa Tsekya
• Prague Post English-language online newspaper
• Prague Monitor English-language online newspaper
• Prague Business Journal English-language online newspaper