อสงไขย

อสงไขย (สันสกฤต: असंख्येय อสํเขฺยย; บาลี: อสงฺเขยฺย หรือ อสํเขยฺย) หมายถึง นับไม่ถ้วน, ไม่ง่ายที่จะนับ, หรือเป็นจำนวนธรรมชาติเท่ากับหนึ่งโกฏิยกกำลัง 20 (10,000,000²⁰) หรือ 10¹⁴⁰ (เลข 1 แล้วตามด้วยเลข 0 ต่อท้ายทั้งหมด 140 ตัว)

บางตำรากล่าวว่าหมายถึงเลข $10^{(a\cdot 2^{b})}$ ซึ่งมีหลายความหมาย พระพุทธภัทระตีความว่า a=5, b=103 ส่วนพระศิกษานันทะตีความว่า a=7, b=103 และ Thomas Cleary ตีความว่า a=10, b=104

อสงไขยเป็นระยะเวลาที่ยาวนานจนไม่อาจคำนวณได้ มีอุปมาว่า ประมาณเม็ดฝนของการเกิดฝนตกใหญ่อย่างมโหฬารทั้งวันทั้งคืนเป็นเวลานานถึง 3 ปี ไม่ได้ขาดสายเลย ในศาสนาพุทธจึงมักใช้กล่าวถึงระยะเวลาที่พระโพธิสัตว์สั่งสมบารมีมาเพื่อเป็นพระพุทธเจ้า

นอกจากนี้ในพระไตรปิฎกและอรรถกถายังมีการใช้คำว่า "อสงไขย" เฉย ๆ ด้วยเช่นกัน แต่เป็นอติพจน์และใช้ในความหมายที่ว่า มากมาย หรือ นับไม่ถ้วน (infinity) ไม่ได้ใช้ในแง่ของการบอกปริมาณว่าเท่ากับ 10¹⁴⁰ และไม่ได้หมายถึงอสงไขยกัป

ประเภท

อรรถกถากล่าวถึง อสงไขย ไว้ดังนี้

• อสงไขย หมายถึง ช่วงเวลายาวนานจนไม่สามารถจะนับได้ เกินการคำนวณด้วยมหากัป คัมภีร์ปรมัตถทีปนี อรรถกถาจริยาปิฎก จึงเรียกช่วงเวลาที่โลกปราศจากพระพุทธเจ้ายาวนานเช่นนี้ว่า "อสงไขยหนึ่งแห่งมหากัป" ดังนี้

ในระหว่างพระทศพลพระนามว่าทีปังกร และพระทศพลพระนามว่าโกณฑัญญะ โลกได้ว่างพระพุทธเจ้าไปตลอดอสงไขยหนึ่งแห่งมหากัป. ในระหว่างพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่าโกณฑัญญะ และพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่ามังคละ ก็เหมือนกัน ในระหว่างพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่าโสภิตะ พระนามว่าอโนมทัสสี พระนามว่านารทะ พระนามว่าปทุมุตตระ ก็เหมือนกัน.

• อสงไขยกัป หมายถึง สังวัฏฏกัป สังวัฏฏัฏฐายีกัป วิวัฏฏกัป และ วิวัฏฏัฏฐายีกัป ซึ่ง 4 อสงไขยกัปเหล่านี้รวมกันหนึ่งมหากัป
• อสงไขยปี หมายถึง เวลาอันยาวนานจนนับประมาณอายุไม่ได้ อรรถกถาเวปุลลปัพพตสูตรระบุว่ามนุษย์มีอายุขัยเสื่อมลงได้ต่ำสุดถึงสิบปี และเจริญขึ้นได้จนสูงสุดถึงอสงไขยปี

วิธีนับอสงไขยในแง่ของตัวบ่งปริมาณ

การนับอสงไขยให้เทียบเอาดังนี้

1. สิบ สิบหน เป็น หนึ่งร้อย
2. สิบร้อย เป็น หนึ่งพัน
3. สิบพัน เป็น หนึ่งหมื่น
4. สิบหมื่น เป็น หนึ่งแสน
5. ร้อยแสน เป็นหนึ่งโกฏิ
6. ร้อยแสนโกฏิ เป็น หนี่งปโกฏิ
7. ร้อยแสนปโกฏิ เป็น หนึ่งโกฏิปโกฏิ
8. ร้อยแสนโกฏิปโกฏิ เป็น หนึ่งนหุต
9. ร้อยแสนนหุต เป็น หนึ่งนินนหุต
10. ร้อยแสนนินนหุต เป็น หนึ่งอักโขเภนี
11. ร้อยแสนอักโขเภนี เป็น หนึ่งพินทุ
12. ร้อยแสนพินทุ เป็น หนึ่งอพุทะ
13. ร้อยแสนอพุทะ เป็น หนึ่งนิระพุทะ
14. ร้อยแสนนิระพุทะ เป็น หนึ่งอหหะ
15. ร้อยแสนอหหะ เป็น หนึ่งอพพะ
16. ร้อยแสนอพพะ เป็น หนึ่งอฏฏะ
17. ร้อยแสนอฏฏะ เป็น หนึ่งโสคันธิกะ
18. ร้อยแสนโสคันธิกะ เป็น หนึ่งอุปละ
19. ร้อยแสนอุปละ เป็น หนึ่งกมุทะ
20. ร้อยแสนกมุทะ เป็น หนึ่งปทุมะ
21. ร้อยแสนปทุมะ เป็น หนึ่งปุณฑริกะ
22. ร้อยแสนปุณฑริกะ เป็น หนึ่งอกถาน
23. ร้อยแสนอกถาน เป็น หนึ่งมหากถาน
24. ร้อยแสนมหากถาน เป็น หนึ่งอสงไขย

หมายเหตุ: ร้อยแสน=สิบล้าน

อสงไขย	ค่า	ชื่อภาษาอังกฤษ (Short scale)
สิบ	101	Ten
ร้อย	102	Hundred
พัน	103	Thousand
หมื่น	104	Ten thousands
แสน	105	Hundred thousands
โกฏิ	107	Ten millions
ปโกฏิ	1014	Hundred trillion
โกฏิปโกฏิ	1021	Sextillion
นหุต	1028	Ten octillion
นินนหุต	1035	Hundred Decillion
อักโขเภนี	1042	Tredecillion
พินทุ	1049	Ten Quindecillion
อพุทะ	1056	Hundred Septendecillion
นิระพุทะ	1063	Vigintillion
อหหะ	1070
อพพะ	1077
อฏฏะ	1084
โสคันธิกะ	1091
อุปละ	1098
กมุทะ	10105
ปทุมะ	10112
ปุณฑริกะ	10119
อกถาน	10126
มหากถาน	10133
อสงไขย	10140

จำนวนอสงไขย

ช่วงระยะเวลาที่พระโพธิสัตว์บำเพ็ญบารมีก่อนจะตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แบ่งตามประเภทของพระโพธิสัตว์

พระโพธิสัตว์ประเภทปัญญาธิกะใช้เวลา 20 อสงไขย กับอีกแสนมหากัป

พระโพธิสัตว์ประเภทศรัทธาธิกะใช้เวลา 40 อสงไขย กับอีกแสนมหากัป

พระโพธิสัตว์ประเภทวิริยาธิกะใช้เวลา 80 อสงไขย กับอีกแสนมหากัป

สำหรับพระโคตมพุทธเจ้า ซึ่งพระองค์เป็นพระโพธิสัตว์ประเภทปัญญาธิกะ ใช้เวลา 20 อสงไขย กับอีกแสนมหากัป คือ

1. นันทอสงไขย
2. สุนันทอสงไขย
3. ปฐวีอสงไขย
4. มัณฑอสงไขย
5. ธรณีอสงไขย
6. สาครอสงไขย
7. บุณฑริกอสงไขย
8. สัพพภัททอสงไขย
9. สัพพผุลลอสงไขย
10. สัพพรัตนอสงไขย
11. สภักขันธอสงไขย
12. มานิภัททอสงไขย
13. ปทุมอสงไขย
14. อุสภอสงไขย
15. ขันธุตตมอสงไขย
16. สัพพผาลอสงไขย
17. เสลอสงไขย
18. ภาสอสงไขย
19. ไชยอสงไขย
20. รูปิยอสงไขย (บางตำราว่า รุจิ,รุจิระ อสงขัย)

อ้างอิง

• พระคัมภรีอนาคตวงศ์, ประภาส สุระเสน, พ.ศ. 2540, มหามกุฏราชวิทยาลัย, ISBN 974-580-742-7