พลาสมาควาร์ก–กลูออน

พลาสมาควาร์ก-กลูออน (อังกฤษ: quark-gluon plasma; QGP) หรือ ซุปควาร์ก คือสถานะของควอนตัมโครโมไดนามิกส์ ซึ่งมีอยู่ที่ระดับอุณหภูมิและความหนาแน่นสูงยิ่งยวด สภาวะนี้ประกอบด้วยควาร์กและกลูออนที่ (เกือบเป็น) อิสระ อันเป็นอนุภาคมูลฐานสำคัญที่ประกอบกันขึ้นเป็นสสาร การทดลองโดยเครื่องซูเปอร์โปรตอนซิงโครตรอน (SPS) ที่เซิร์น เป็นความพยายามแรกในการสร้างพลาสมาควาร์ก-กลูออน ขึ้นในคริสต์ทศวรรษ 1980-1990 ผลที่ได้ทำให้เซิร์นประกาศหลักฐานทางอ้อมที่ยืนยัน "สถานะใหม่ของสสาร" ในปี ค.ศ. 2000 มีการทดลองที่ห้องทดลองแห่งชาติบรู๊คฮาเวนด้วยเครื่อง Relativistic Heavy Ion Collider (RHIC) ซึ่งยังคงพยายามดำเนินการอยู่ในปัจจุบัน รวมถึงการทดลองครั้งใหม่อีก 3 ครั้งด้วยเครื่องเร่งอนุภาคขนาดใหญ่ (LHC) และ Large Ion Collider Experiment (ALICE) ของเซิร์น ATLAS experiment (ATLAS) และ Compact Muon Solenoid (CMS) ก็ยังคงศึกษาคุณสมบัติของพลาสมาควาร์ก-กลูออนนี้อยู่

ดูเพิ่ม

• ฮาดรอน (ได้แก่ เมซอน และ แบริออน)
• ดาวนิวตรอน
• พลาสมา (ฟิสิกส์)
• ควอนตัมอิเล็กโตรไดนามิกส์
• ควอนตัมโครโมไดนามิกส์
• ควอนตัมไฮโดรไดนามิกส์

แหล่งข้อมูลอื่น

• The Relativistic Heavy Ion Collider at Brookhaven National Laboratory
• The Alice Experiment เก็บถาวร 2011-06-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน at CERN
• The Indian Lattice Gauge Theory Initiative
• Quark matter reviews: 2004 theory, 2004 experiment
• Lattice reviews: 2003, 2005
• BBC article mentioning Brookhaven results
• Physics News Update article on the quark-gluon liquid, with links to preprints เก็บถาวร 2005-04-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Read for free : "Hadrons and Quark-Gluon Plasma" by Jean Letessier and Johann Rafelski Cambridge University Pres (2002) ISBN 0-521-38536-9 , Cambridge, UK;