Созишномаҳои Эвиан
Созишномаҳои Эвиан (фр. Accords d'Évian; ар. اتفاقيات إيفيان) — созишномаҳои байни Фаронса ва Алҷазоир 18 марти 1962 дар шаҳри Эвиан-лес-Бейн басташуда мебошанд, ки ба ҷанги Алҷазоир (1954 —1962) хотима бахшиданд.
Созишномаҳои Эвиан дар раъйпурсӣ дар Фаронса рӯзи 8 апрел тасдиқ карда шуданд , ки дар давоми он 91% фаронсавӣ онҳоро тасдиқ карданд. Ташкилоти пинҳонии ТММ, сарфи назар аз оташбас, амалиёти террористии худро дар Фаронса ва Алҷазоир то миёнаи моҳи июн идома дод. 1 июл раъйпурсӣ дар бораи мақоми Алҷазоир баргузор шуд; қариб 100% алҷазоириҳо истиқлоли кишварро дастгирӣ карданд. 3 июл Фаронса ин натиҷаҳоро эътироф кард ва 5 июл истиқлол эълом шуд.
Шароит
[вироиш | вироиши манбаъ]Созишномаҳо маҷмӯи васеи намудҳои гуногуни ҳуҷҷатҳо буданд, ки тақрибан тамоми ҷанбаҳои муносибатҳои Фаронса ва Алҷазоирро дар бар мегирифтанд. Яке аз ин ҳуҷҷатҳо созишномаи оташбас дар Алҷазоир буд, ки дар моддаи 1-и он пешбинӣ шуда буд, ки «амалиёти низомӣ ва ҳама амалҳои мусаллаҳона дар саросари Алҷазоир дар таърихи нисфирӯзии 19 марти 1962 хотима меёбанд" мебошад. Созишҳое, ки дар ҷараёни музокироти Эвиан оид ба масъалаҳои дигар ба даст оварда шуданд, дар шакли эъломияҳои тарафҳо ва фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Фаронса, ки ба созишномаи оташбас замима карда шудааст, ба расмият дароварда шуданд.
Дар созишномаҳои Эвиан пешбинӣ шуда буд, ки раъйпурсӣ дар бораи худмуайянкунӣ на пештар аз се ва на дертар аз шаш моҳи пас аз интишори расмии фармони № 62-306 президенти Фаронса баргузор мешавад. Иштирокчиёни он бояд ба саволе посух медоданд, ки оё онҳо истиқлол ва ҳамкориро бо Фаронса дар асоси созишномаҳои Эвиан мехоҳанд? Дар давраи пеш аз раъйпурсӣ, қудрат дар кишвар ба зиммаи мақомоти муваққатии иҷроия иборат аз 12 нафар вогузор карда шуд, ки номзадҳояшон байни ҳукумати Фаронса ва ҳукумати муваққати Ҷумҳурии Алҷазоир мувофиқа карда шуданд. Комиссари Олӣ дар тамоми давраи гузариш Фаронсаро дар Алҷазоир намояндагӣ мекард. Фронти озодии миллӣ созмони ҳуқуқӣ эълон шуд. Озодии маҳбусони сиёсӣ пешбинӣ шуда буд.
Дар фармони рақами 62-306 гуфта мешуд, ки агар раъйпурсӣ «дар бораи истиқлол ва ҳамкорӣ қарор қабул кунад, пас Фаронса истиқлоли Алҷазоирро фавран эътироф мекунад, интиқоли салоҳият фавран сурат мегирад, замон муқаррароти дар Эъломияи Умумӣ ифодаёфта ва ба он замимашуда низ иҷро хоҳанд шуд. Дар давоми се ҳафта, баъд мақомоти иҷроияи муваққатӣ интихоботи Маҷлиси Миллии Алҷазоирро ташкил мекунанд, ки ваколатҳои худро ба он вогузор мекунад. " Дар сурати натиҷаи мусбати раъйпурсӣ, Фаронса уҳдадор шуд, ки дар давоми се сол тамоми нерӯҳояшро аз қаламрави Ҷумҳурии Алҷазоир хориҷ кунад, ба истиснои пойгоҳи баҳрӣ дар Марс ал-Кабир, ки аз ҷониби Фаронса 15 сол мондааст ва полигонҳои озмоишии ҳастаӣ дар Колон-Бешар барои 5 сол ва Реган.
Фаронса уҳдадор шуд, ки ба Алҷазоири мустақил кумаки иқтисодӣ ва техникӣ расонад. Алҷазоир дар посух ба розигӣ дод, ки ба монополияҳои Фаронса (дар навбати аввал нафт) дар истифодаи захираҳои табиии кишвар як қатор манфиатҳои назаррас медиҳанд. Дар созишномаҳо инчунин пешбинӣ шуда буд, ки амволи шаҳрвандони Фаронса, ки дар Алҷазоир зиндагӣ мекунанд, танҳо бо ҷуброн мусодира карда мешавад.
Созишномаҳои Эвиан, сарфи назар аз он, ки онҳо созиш карданд ва як қатор гузаштҳои ҷиддии ҳукумати муваққатии Алҷазоир ба Фаронсаро дар соҳаҳои иқтисодӣ ва ҳарбӣ дарбар гирифтанд, бешубҳа пирӯзии бузурги ватандӯстони Алҷазоир буд, зеро онҳо ба ҷанги хунини мустамликавӣ хотима доданд ва ба истиқлоли Алҷазоир оварда расониданд.
Ҳамчунон нигаред
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Глава XIII // История дипломатии / Громыко А. А., Земсков И. Н. — М.: Политиздат, 1979. — Т. V (книга вторая). Дипломатия африканских стран. — 766 с.