Сатяҷит Рай

Сатяҷит Рай
Сатяҷит Рай
	банголӣ: সত্যজিত রায়
Ном ба ҳангоми таваллуд:	Satyajit Ray
Таърихи таваллуд:	2 май 1921
Зодгоҳ:	Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон
Таърихи даргузашт	23 апрел 1992 (70 сол)
Маҳалли марг:	Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон
Шаҳрвандӣ:	Ҳиндустон
Касб:	коргардон; продюсери филм; продюсери мусиқӣ; нависанда; филмноманавис; оҳангсоз; мунаққид
Корнома:	1950-1992
Ҷоизаҳо:	«Шери тиллоӣ» (1957); «Хирси нуқрагӣ» (1964, 1965); «Шери тиллоӣ барои корнома» (1982); «Оскар» (1992)
IMDb:	ID 0006249
satyajitray.org
	Парвандаҳо дар Викианбор

Сатяҷит Рай ё Рей, банголӣ: সত্যজিত রায় ё банголӣ: সত্যজিৎ রায় талаффузи ном банғолӣ (итт.), англ. Satyajit Ray; 2 май 1921, Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон— 23 апрел 1992, Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон) — барҷастатарин коргардон, продюсери филм, продюсери мусиқӣ, нависанда, филмноманавис, оҳангсоз, мунаққиди бузург ва машҳури ҳинд. Аввалин ҳиндуе, ки ҷоизаи Оскар бурд намудааст. Муаллифгари бисёр сурудҳои филмҳояш мебошад.

Рай, аз рӯи эътирофи худ, ҳамчун донишҷӯи коллеҷ ба синамо шавқ дошт ва аксари истеъдоди ӯ аз намоишҳои такрории коргардонҳои машҳури классикӣ, аз қабили Ҷон Форд, Федерико Феллинӣ, Витторио Де Сика, Орсон Уэллс сарчашма мегирад.

Пас аз намоиши филми «Суруди роҳ» (1955) вайро офарандаи самти неореалистӣ дар синамои Ҳиндустон эълон карданд. Маҳз бо ҳамин филм на танҳо дар Ҳиндустон, балки дар тамоми ҷаҳон яке аз беҳтарин коргардони олӣ маъруф гашт.

Ӯ яке аз се коргардонест, ки бештар аз як маротиба дар ҷашнвораи филми Берлин ҷоизаи беҳтарин коргардонро ба даст овардаанд^[1].

Зиндагинома

Аҷдодони Сатяҷит Райро ҳадди аққал даҳ насл мушоҳида кардан мумкин аст.

Сатяҷит Рай 2 майи соли 1921 дар Калкутта дар оилаи бонуфуз таваллуд шудааст. Ӯ писари ягонаи Сукумар Рай ва набераи мутафаккири барҷаста аз ҷунбиши Браҳмо Самаҷ буд. Вақте ки ӯ 2-сола буд, падараш вафот кард ва Рай ва модараш ба хонаи хешовандон кӯчиданд. Дар кӯдакӣ кӯдаки пӯшида ва хомӯш ба воя расидааст.

Оилаи Рей камбизоат буд, бинобар ин модараш маҷбур шуд, ки барои таҳсил ба Коллеҷи президентии Донишгоҳи Калкутта, ки падараш Сукумар низ дар он ҷо таҳсил мекард, Сатяҷитро фиристад, пул ҷустуҷӯ кунад. Рай дар коллеҷ иқтисодиёт, физика ва дигар илмҳоро меомӯзад. Дар он ҷо ӯ ба таври ҷиддӣ ба мусиқии классикӣ ва синамои Ғарб машғул шуданро оғоз кард. Рай на танҳо филмҳоро тамошо мекард, балки адабиёти махсусеро, ки ба синамо бахшида шудааст, мутолиа мекард. Соли 1940 Сатяҷит коллеҷро бо баҳои аъло хатм карда, ба донишгоҳи Висва-Бҳарата дохил шуд, ки онро Рабиндранат Тагор дар шаҳри Шантиникетан таъсис додааст^[2]. Дар он ҷо қариб ду сол дар соҳаи санъати графикӣ таҳсил кардааст. Дар байни устодони у рассомони машҳур Нондолал Бошу ва Бинод Биҳорӣ Мукерҷӣ буданд.

Соли 1942, Рай аз наздик шудани Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ нигарон шуда, мактабро тарк кард ва ба хона баргашт ва дар он ҷо дар як оҷонсии таблиғотӣ ба кор даромад^[3]. Даҳ сол дар оҷонсии таблиғотӣ кор карда, аз графики оддӣ то роҳбари бадеӣ расид.

Соли 1947 бо Чидананда Гупта аввалин маркази намоиши синамои кишварро таъсис дод, ки баъдан ба он бисёр одамони машҳур ташриф оварданд. Яке аз ин меҳмонон коргардони машҳури фаронсавӣ Жан Ренуар буд, ки Рай ба ҳайси ассистент дар филми "Дарё" кор мекард.

Соли 1948 Рай ба амакдухтари худ Биҷоя хонадор шуд^[4].

Фаъолият

Оғози фаъолият

Ҳангоми сафари корӣ дар Лондон, Рай тавонист шумораи зиёди филмҳоро тамошо кунад. Таассуроти калонтарин ба у асари коргардонҳои неореализми итолиёӣ буд. Баъд вай қарор дод, ки достони классики банголӣ Б.Бандёпадҳяя «Суруди роҳ»-ро ба навор гирад, ки дар бораи ҳаёти як оилаи оддии деҳотӣ нақл мекунад.

Ба хона баргашта, Сатяҷит нақшаҳои худро бо Ренуар нақл мекунад. Вай дастгирӣ ва ризоияти ӯро гирифт. Соли 1952 Рай ба наворгирии филме шурӯъ кард, ки на танҳо ба Рай, балки ба мамлакати худ шуҳрат ва маъруфият овард. Наворбардорӣ бо мушкилоти молӣ дучор шуд, аммо бо дастгирии ҳукумати Банголистони Ғарбӣ Рай тавонист аввалин филми худро ба анҷом расонад.

«Суруди роҳ» (Pather Panchali) соли 1955 нашр шудааст. Дар давоми ҳашт ҳафта, филм хонаҳои пурро дар кинотеатрҳо ҷамъ овард.

Бо кумаки Ҷавоҳирлол Неҳру ин филм дар ҷашнвораи синамоии Канн соли 1956 намоиш дода шуд ва дар он ҷо бо кафкӯбиҳои бардавом истиқбол карда шуд ва ба ҷоизаи "Беҳтарин ҳуҷҷатии инсонии сол" сарфароз гардид. Ҳамин тавр синамои Ҳиндустон дар тамоми ҷаҳон машхур гардид. «Суруди роҳ» қисми якуми трилогия дар бораи Апу мебошад, ки яке аз гавҳарҳои синамои ҷаҳонӣ мебошад.

Дар пасманзари муваффақияти ғайричашмдошт, Рай қисми дуюми трилогияро ба навор мегирад, ки ба калон шудан ва ворид шудан ба ҷаҳони бузурги писари деҳа Апу бахшида шудааст. Соли 1956 филми "Ôporajito" ба намоиш гузошта шуд. Филм бо бисёр мукофотҳои бонуфуз — «Шери тиллоӣ»-и венетсӣ, «Лорели тиллоӣ»-и амрикоӣ ва бисёр мукофотҳои дигар сазовор шудааст.

Қисми ниҳоии трилогияро Рай соли 1959 офаридааст. Онро «Ҷаҳони Апу» номид. Филм «Медали тилло»-и президенти Хиндустонро гирифт. Илова бар ин, “Ҷаҳони Апу” беҳтарин филми хориҷии сол дар Амрико дониста шуд ва дар ҷашнвораи синамоии Эдинбург сазовори ҷоиза гардид. Тахмин меравад, ки дар симои Апу Рай Р.Тагори ҷавонро нишон додааст. Вай дар рафти азхудкунии эҷодиёт такон ва шубҳаҳои руҳи худро нишон дод. "Трилогияи Апу" як классикии эътирофшудаи синамои муаллифӣ мебошад.

Солҳои 1960-ум

Аксарияти филмҳое, ки Рай дар ибтидои фаъолияти коргардониаш ба навор гирифта буд, бо мушкилоти мураккаби муносибатҳои оилавӣ бахшида шудаанд. Ин мавзӯъро банголиҳо дар филмҳои «Kangchenjunga» (1962) ва мелодрамаи иҷтимоии «Mahanagar» (1963) идома доданд.

Рай соли 1964 аз рӯи достони Робиндранат Тагор «Лонаи вайроншуда» филми «Charulata»-ро ба навор гирифт. Ба гуфтаи мунаққидон, "Charulata" беҳтарин офаридаи коргардон аст. Ба гуфтаи худи коргардон, ин ягона филми таърихист, ки дар он муваффақ шудааст.

Барои филмҳои «Mahanagar» (1963) ва «Charulata» (1964) дар ҷашнвораи синамои Берлин ҷоизаи «Хирси нуқрагин»-ро гирифт.

Маълум аст, ки Рай зидди зуроварии сарватмандон ба муқобили камбағалон буда, муқобилати охиринро сафед мекард. Дар соли 1966 вай даъват карда буд, ки ба таъкиботи банголиҳои гурусна хотима дода шавад. Баъдтар дар майдони марказии Калкутта Сатяҷит изҳороти ходимони маданияти Ҳиндустонро хонда дод, ки дар он ҷанг дар Ветнам маҳкум карда шудааст.

Фаъолияти эҷодии у танҳо бо коргардонӣ маҳдуд намешуд. Рай барои филмҳои худ филмнома ва мусиқӣ менавишт. Ӯ муаллифи ҳикояҳо ва романҳои сершумор ба забони банголӣ мебошад. Сатяҷит қаҳрамонеро бо номи Продош Миттер (лақабаш Фелу) офаридааст, ки дӯстдоштаи бангалиҳо гардид. Сурудҳои ӯ, ки барои дилогияи фолклории худ «Гупи месарояд, Бага рақс мекунад» (1968) ва «Салтанати алмосҳо» (1969) эҷод кардааст, муваффақияти калон пайдо карданд. Рай дар ороиши китоб низ кор мекард. Ба ӯ муяссар шуд, ки шрифте бо номи "Ray Roman" эҷод кунад.

Солҳои 1970–90-ум

Соли 1973 Рай филми "Distant Thunder" ба навор гирифт. Бо ин филм коргардон саёҳати олами одамонро, ки дар филмҳои қаблии худ сохта буд, ба анҷом мерасонад.

"Distant Thunder" дар бораи воқеаҳои солҳои 1942—1943 нақл мекунад, ки ҳангоми гуруснагии мудҳиш ба Банголистони бой ва серҳосил дучор омад. Рангҳои рахшону пурбаҳо, манзараҳои рангоранг, чеҳраи зебои занон ва сариҳо филмро бо расмҳои ҳаёти осоишта пур мекунанд. Бо тағирёбии рӯйдодҳо, рангҳои дурахшон аз экран нопадид мешаванд ва онҳоро рангҳои хокистарӣ иваз мекунанд. Табиат низ тира мешавад. Охираш бо рангҳои торик тарҳрезӣ шудааст. Ин филм дар ҷашнвораи синамои Берлин ҷоизаи "Хирси тиллоӣ" ва дар ҷашнвораи синамои Чикаго "Ҳугои тиллоӣ" гирифт.

Соли 1978 Сатяҷит филми «Шоҳмотбозон»-ро ба навор гирифт. Ин ягона филмест, ки аз ҷониби ӯ ба забони урду ва англисӣ таҳия шудааст. Қаҳрамонҳои филм ба шоҳмотбозӣ чунон саргарм шудаанд, ки шавқу ҳаваси онҳо ба ҳар воқеае, ки дар атрофашон руй медиҳад, гум шудааст. Филм ҷоизаи беҳтарин коргардонро гирифт.

Баъд Рай сахт бемор шуд ва муддати дароз ба наворгирӣ набаромад. Дар ин муддат маҷаллаи бачагонаи «Шондеш»-ро таҳрир ва тасвир кард.

Филми охирини коргардон «Agantuk» (1991) бо шавқу ҳавас пазируфта шуд. Дар ҳоле ки бемори вазнин буд, ва ба Рай барои саҳмаш дар соҳаи синамо ҷоизаи Оскар дода шуд.

Сатяҷит Рай соли 1992 дар Калкутта аз олам даргузашт.

Хусусиятҳои эҷодкорӣ

Филмҳои Рай мушкилоти гуногуни ҳаёти халқи ҳиндро нишон медод. Масалан, аз байн рафтани арзишҳои маънавии анъанавӣ, поймолкунии занон дар оила ва ҷомеа, мубориза барои ҳуқуқи шаҳрвандӣ^[5].

Оила

Бобо - Упендракишор Рай (Рай Чоудхурӣ) - ношири маъруфи Ҳиндустон, навозанда, нависандаи кӯдакона.

Падар - Сукумар Рай (1887-1923) - нависандаи ҳинд, классики адабиёти забони банголӣ, аккос ва устоди литография. Муаллифи шеъру ҳикояҳо, намоишҳои мазҳакавӣ ва бачагона.

Зан - Биҷоя Рай (1917-2015).

Маълумотҳо

Дар вақти сохтани филми «Суруди роҳ» Рай ба таназзули молиявӣ дучор шуд. Ӯ маҷбур шуд, ки ҷавоҳироти хонаводагии ҳамсарашро ба гарав гузорад, то филмбардориро маблағгузорӣ кунад.

Устоди худ файласуфи бузург ва инсонпарвар Рабиндранат Тагорро, ки дӯсти бобояш буд, медонист.

Боре продюсери машҳур Дэвид Селзник ӯро ба Ҳолливуд даъват кард, то бо ӯ имкони эҷоди нусхаи ҳиндии Анна Каренинаро баррасӣ кунад. Селзник Райро на танҳо ҳамчун коргардони филм, иҷрои нақши Вронскийро низ пешниҳод намуд. Рай рад кард.

Филмнома

Сол	Номи асосӣ	Номи ҷаҳонӣ	Забон	Продюсер	Мусиқӣ	Филмноманавис	Нависанда	Дигар

1955	Pather Panchali	A Song of the Little Road	Банголӣ			Ҳа
1956	Aparajito	The Unvanquished		Ҳа		Ҳа
1958	Parash Pathar	The Philosopher's Stone				Ҳа		Муколама
1958	Jalsaghar	The Music Room		Ҳа		Ҳа
1959	Apur Sansar	The World of Apu		Ҳа		Ҳа
1960	Devi	The Goddess		Ҳа		Ҳа
1961	Teen Kanya • The Postmaster • Monihara • Samapti	Three Daughters / Two DaughtersШаблон:Efn-ua • The Postmaster • The Lost Jewels • The Conclusion		Ҳа	Ҳа	Ҳа
1961	Rabindranath Tagore	Rabindranath Tagore	Англисӣ			Ҳа	Ҳа	Нақлкунанда
1962	Kanchenjungha	Kanchanjangha	Банголӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа
1962	Abhijan	The Expedition			Ҳа	Ҳа
1963	Mahanagar	The Big City			Ҳа	Ҳа
1964	Charulata	The Lonely Wife			Ҳа	Ҳа
1964	Two	Two			Ҳа	Ҳа
1965	Kapurush-O-Mahapurush • Kapurush • Mahapurush	• The Coward • The Holy Man	Банголӣ		Ҳа	Ҳа
1966	Nayak	The Hero			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1967	Chiriyakhana	The Zoo			Ҳа	Ҳа		Филмноманавис
1969	Goopy Gyne Bagha Byne	The Adventures of Goopy and Bagha			Ҳа	Ҳа		• Ороишгари либос • Филмноманавис
1970	Aranyer Din Ratri	Days and Nights in the Forest			Ҳа	Ҳа
1970	Pratidwandi	The Adversary			Ҳа	Ҳа
1971	Seemabaddha	Company Limited			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1971	Sikkim	Sikkim	Англисӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа	• Нақлкунанда • Тарҳрезии садо
1972	The Inner Eye	The Inner Eye	Банголӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа	• Нақлкунанда • Тарҳрезии садо
1973	Ashani Sanket	Distant Thunder			Ҳа	Ҳа
1974	Sonar Kella	The Fortress			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1975	Jana Aranya	The Middleman			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1976	Bala	Bala	Англисӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа	Нақлкунанда
1977	Shatranj Ke Khilari	The Chess Players	• Ҳиндӣ • Урду • Англисӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа	Муколама
1979	Joi Baba Felunath	The Elephant God	Банголӣ		Ҳа	Ҳа	Ҳа
1980	Hirak Rajar Deshe	The Kingdom of Diamonds			Ҳа	Ҳа	Ҳа	• Арт-директор • Ороишгари либос • Матннавис
1980	Pikoo	Pikoo's Day			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1981	Sadgati	Deliverance	Ҳиндӣ		Ҳа	Ҳа		Муколама
1984	Ghare Baire	The Home and The World	Банголӣ		Ҳа	Ҳа
1987	Sukumar Ray	Sukumar Ray			Ҳа	Ҳа	Ҳа
1990	Ganashatru	An Enemy of the People			Ҳа	Ҳа
1990	Shakha Proshakha	The Branches of the Tree		Ҳа	Ҳа	Ҳа	Ҳа
1991	Agantuk	The Stranger			Ҳа	Ҳа	Ҳа

Нигаред низ

Феҳристи ҳунарпешагони Ҳиндустон

Эзоҳ

↑ Satyajit Ray — Director — Films as Director and Scriptwriter:, Publications(пайванди дастнорас — таърих). 6 Январ 2014 санҷида шуд.
↑ САТЬЯДЖИТ РЕЙ (ШОТТОДЖИТ РАЙ)(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 Декабри 2013.
↑ Рей Сатьяджит, Биография, история жизни, творчество, писатели, ЖЗЛ, музыка, биографии(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд.
↑ Сатьяджит Рей (SATYAJIT RAY)(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 марти 2013.
↑ РЕЙ Сатьяджит // Большой Энциклопедический словарь. — 2000.

[1] Satyajit Ray — Director — Films as Director and Scriptwriter:, Publications(пайванди дастнорас — таърих). 6 Январ 2014 санҷида шуд.

[Сатьяджит_Рай-2] САТЬЯДЖИТ РЕЙ (ШОТТОДЖИТ РАЙ)(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 Декабри 2013.

[тоннель-3] Рей Сатьяджит, Биография, история жизни, творчество, писатели, ЖЗЛ, музыка, биографии(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд.

[SATYAJIT_RAY-4] Сатьяджит Рей (SATYAJIT RAY)(пайванди дастнорас — таърих). 12 сентябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 марти 2013.

[5] РЕЙ Сатьяджит // Большой Энциклопедический словарь. — 2000.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]