స్వదేశీ ఉద్యమం
స్వదేశీ ఉద్యమం భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో భాగమైన స్వయం సమృద్ధి ఉద్యమం. స్వదేశీ ఉత్పత్తిపై ఆధారపడటం ద్వారా విదేశీ వస్తువులను అరికట్టడం ఈ ఉద్యమ లక్ష్యం. ఇది భారత జాతీయవాద అభివృద్ధికి దోహదపడింది.[1] 1903 డిసెంబరులో బెంగాల్ విభజన కోసం బి ఎం ఎల్ ప్రభుత్వ నిర్ణయం ప్రకటించడానికి మునుపే భారతీయులలో చాలా అసంతృప్తి పెరిగింది. ప్రతిస్పందనగా 1905 ఆగస్టు 7 న స్వదేశీ ఉద్యమం కలకత్తాలోని టౌన్ హాల్ నుండి అధికారికంగా ప్రారంభించబడింది.[2] మహాత్మా గాంధీ దీనిని స్వరాజ్యం ఆత్మగా అభివర్ణించారు. ప్రతి ఇంటిలో వస్త్ర ఉత్పత్తిని ప్రారంభించిన ఖాదీ, గ్రామోద్యోగ్ సొసైటీలకు ధనవంతులైన భారతీయులు డబ్బు, భూమిని విరాళంగా ఇచ్చిన తర్వాత ఉద్యమం బాగా విస్తృతమై, ఒక రూపు దాల్చింది. గ్రామాన్ని స్వయం సమృద్ధిగా మార్చడానికి ఇది ఇతర గ్రామ పరిశ్రమలను కూడా చేర్చింది.[3] భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ఈ ఉద్యమాన్ని తన స్వాతంత్ర్య పోరాటానికి ఆయుధంగా ఉపయోగించుకుంది. చివరికి 1947 ఆగస్టు 15న, జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ చేత న్యూఢిల్లీలోని ఇండియా గేట్ సమీపంలోని ప్రిన్సెస్ పార్క్ వద్ద చేతితో తిప్పబడిన ఖాదీ త్రివర్ణ అశోక చక్ర భారత జెండాను ఆవిష్కరించారు.[4]
బెంగాల్‌ను విభజించాలనే ప్రభుత్వ నిర్ణయం 1903 డిసెంబరులో జరిగింది. అధికారిక కారణం ఏమిటంటే, 78 మిలియన్ల జనాభా ఉన్న బెంగాల్ పరిపాలనకు చాలా పెద్దది; అయితే, అసలు కారణం ఏమిటంటే, అది తిరుగుబాటుకు కేంద్రంగా ఉంది, బ్రిటిష్ అధికారులు నిరసనలను నియంత్రించలేకపోయారు. ఇది భారతదేశం అంతటా వ్యాపిస్తుందని వారు భావించారు. జార్జ్ కర్జన్, 1వ మార్క్వెస్ కర్జన్ ఆఫ్ ఇండియా కేడ్లెస్టన్ వైస్రాయ్ (1899-1905), 1904 ఆగస్టులో, అతను 1905 బెంగాల్ విభజనకు అధ్యక్షత వహించాడు.
'లయన్ అండ్ ది టైగర్: ది రైజ్ అండ్ ఫాల్ ఆఫ్ ది బ్రిటీష్ రాజ్, 1600-1947'లో, డెనిస్ జడ్ ఇలా వ్రాశాడు: “బ్రిటిష్ రాజ్యం భారతదేశాన్ని శాశ్వతంగా పరిపాలించాలని కర్జన్ ఆశించాడు. కానీ హాస్యాస్పదంగా, అతని బెంగాల్ విభజన, ఆ తర్వాత వచ్చిన చేదు వివాదం కాంగ్రెస్‌ను పునరుజ్జీవింపజేసింది. కర్జన్, 1900లో కాంగ్రెస్‌ను పతనం కాబోతుంది అని కొట్టిపారేశాడు. కానీ కాంగ్రెస్ చరిత్రలో ఎన్నడూ లేనంత చురుగ్గా, ప్రభావవంతంగా తయాతయ్యేలా చేసి భారతదేశాన్ని విడిచిపెట్టాడు.
వ్యుత్పత్తి శాస్త్రం
[మార్చు]స్వదేశీ అనేది రెండు సంస్కృత పదాల సంయోగం ( సంధి ) : స్వా ("స్వయం" లేదా "సొంత"), దేశ్ ("దేశం"). స్వదేశీ అనేది విశేషణం, దీని అర్థం "ఒకరి స్వంత దేశం".[5]
కాలక్రమం
[మార్చు]స్వదేశీ ఉద్యమం భారతదేశంలో వస్త్ర ఉత్పత్తిగా వర్గీకరించబడింది.
- 1850–1904: దాదాభాయ్ నౌరోజీ, గోపాల్ కృష్ణ గోఖలే, మహదేవ్ గోవింద్ రనడే, బాల్ గంగాధర్ తిలక్, గణేష్ వ్యంకటేష్ జోషి, భాస్వత్ కె. నిగోని భారతీయ జాతీయవాదాన్ని (మొదటి స్వదేశీ ఉద్యమం) [6] ప్రోత్సహించడానికి నిర్వహించడం ప్రారంభించారు. ]]
- 1871-1872: పంజాబ్‌లో నామ్‌ధారీ సిక్కులు ఆంగ్ల వస్త్రాన్ని బహిష్కరించారు. రామ్ సింగ్ కుకా ఆంగ్ల వస్త్రాలు, విద్య, న్యాయస్థానాలను బహిష్కరించాడు, బదులుగా చేతితో నూరిన వస్త్రాలు ' ఖద్దర్ ', ప్రాంతీయ విద్య, ఖాప్ పంచాయితీలను ప్రోత్సహించాడు .[7][8][9][10]
- 1905-1917: లార్డ్ కర్జన్ ఆదేశించిన 1905 బెంగాల్ విభజనను ఉద్యమం వ్యతిరేకించింది.[6] స్థానిక క్లబ్‌ల రూపంలో విప్లవాత్మక సమూహాలు పెరిగాయి. అనుశీలన్ సమితి, జుగంతర్ పార్టీ ఆయుధ తిరుగుబాట్లు, అపఖ్యాతి పాలైన నిర్వాహకుల హత్యకు ప్రయత్నించాయి.
- వస్త్రాలను తగులబెట్టడం ద్వారా విదేశీ వస్తువులను బహిష్కరిస్తానని మహాత్మా గాంధీ ప్రతిజ్ఞ చేయడంతో ఉద్యమం మరింత బలపడింది. దేశం, ఖాదీ స్పిన్నర్లను స్వాతంత్ర్య సమరయోధులుగా ముద్ర వేసింది.
భారతీయ ఉత్పత్తులు ఖరీదైనవి అయినప్పటికీ, భారతీయులు బ్రిటిష్ వస్తువులను త్రవ్వడం ప్రారంభించారు. బ్రిటీష్ వారి ఉత్పత్తి అమ్మకాలు 20% తగ్గడంతో ప్రభావం బలంగా ఉంది. లాల్-బాల్-పాల్ త్రయం అనేక సమితులను నిర్వహించింది, బాల్ గంగాధర్ తిలక్ గణేష్ ఉత్సవాన్ని మట్టి నుండి స్వీట్ల వరకు స్వదేశీ ఉత్పత్తుల వినియోగం, వినియోగాన్ని ప్రాచుర్యం పొందేందుకు ఒక సాధనంగా నిర్వహించారు.స్వదేశీ ఉద్యమంలో మరొక ప్రముఖ వ్యక్తి టుటికోరిన్‌లోని VO చిదంబరం పిళ్లై, బ్రిటిష్ ఇండియా స్టీమ్ నావిగేషన్ కంపెనీని స్వాధీనం చేసుకుని, దానిని భారతీయ యాజమాన్యంలోని షిప్పింగ్ కంపెనీగా మార్చారు, 1906 అక్టోబరులో దానికి స్వదేశీ షిప్పింగ్ కంపెనీ అని పేరు పెట్టారు.[11]
ప్రభావం
[మార్చు]- స్వదేశీ ఉద్యమం రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ 1916లో ప్రచురించబడిన ఘరే బైరే ( ది హోమ్ అండ్ ది వరల్డ్ ) నవల నేపథ్యంగా రూపొందింది . ఈ నవల, అనేక ఇతర సంక్లిష్ట ఇతివృత్తాలతో పాటు, తీవ్రమైన జాతీయవాదం ఆపదలను చూపుతుంది. సత్యజిత్ రే రచించిన 1984 చిత్రం ఘరే బైరే (ది హోమ్ అండ్ ది వరల్డ్) నవల ఆధారంగా రూపొందించబడింది.
- 1982లో రిచర్డ్ అటెన్‌బరో రచించిన గాంధీ (చిత్రం) చిత్రంలో, ముంబైలోని ఎల్ఫిన్‌స్టోన్ ఫోర్ట్‌లో గాంధీ ప్రసంగం తర్వాత భారతీయులు స్వదేశీ ఖాదీని ధరిస్తానని ఆంగ్ల వస్త్రాల భోగి మంటపై ప్రతిజ్ఞ చేశారు.
- 1999 కథనం ప్రకారం, ఈ ఎఫ్ షూమేకర్ ( స్మాల్ ఈజ్ బ్యూటిఫుల్ రచయిత ) గాంధీ స్వదేశీ భావన ద్వారా ప్రభావితమయ్యారు.
- స్వదేశీ చేనేత, ఖాదీ ఉత్పత్తులను ప్రోత్సహించడానికి 2015 ఆగస్టు 7న, ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ భారతదేశంలో మొదటి వార్షిక జాతీయ చేనేత దినోత్సవాన్ని స్మరించుకున్నారు. 1905 ఆగస్టు 7న స్వదేశీ ఉద్యమం విదేశీ వస్తువులను నివారించి కేవలం భారత తయారీ ఉత్పత్తులను మాత్రమే ఉపయోగించాలని ప్రకటించినందున తేదీని ఎంచుకున్నారు.
- 1857లో ఇంగ్లీషుపై ధైర్యంగా పోరాడిన క్వీన్‌పై కంగనా రనౌత్ రూపొందించిన మణికర్ణిక: ది క్వీన్ ఆఫ్ ఝాన్సీ (చిత్రం) 2019లో స్వదేశీ స్ఫూర్తికి గుర్తుగా పత్తి, బ్రోకేడ్, పైథానీతో తయారు చేసిన ఖాదీ (చేతితో నూరిన వస్త్రాలు) విస్తృతంగా ఉపయోగించబడింది. రాణి కావడానికి ముందు, చారిత్రక వ్యక్తి వస్త్రాలు ఎలా తయారు చేయాలో నేర్చుకున్నాడు.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ L. M. Bhole, Essays on Gandhian Socio-Economics, Shipra Publications, Delhi, 2000. Chapter 14: "Savadesi: Meaning and Contemporary Relevance".
- ↑ "Swadeshi Movement: Timeline and Important facts that you must know". India Today. Archived from the original on 2018-11-30. Retrieved 7 August 2015.
- ↑ "Jamnalal Bajaj, the Gandhian capitalist who was called the Mahatma's 'Merchant Prince'". The Print. Archived from the original on 17 September 2021. Retrieved 11 February 2019.
- ↑ "No, Nehru didn't hoist India's first tricolour at Red Fort. And British flag wasn't lowered". The Print. Archived from the original on 14 August 2019. Retrieved 14 July 2019.
- ↑ "Swadeshi". Metta Center (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2009-05-03. Archived from the original on 2020-09-25. Retrieved 2020-10-01.
- ↑ 6.0 6.1 "History of Swadeshi Movement : Causes & Effects". Cultural India (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2018-07-19. Archived from the original on 2020-07-23. Retrieved 2020-09-20.
- ↑ Anjan, Tara; Rattan, Saldi (2016). Satguru Ram Singh and the Kuka Movement. New Delhi: Publications Division Ministry of Information & Broadcasting. ISBN 9788123022581.
- ↑ McLeod, W. H.; French, Louis (2014). Historical Dictionary of Sikhism. Rowman & Littlefield. p. 261. ISBN 9781442236011.
- ↑ Kaur, Manmohan (1985). Women in India's freedom struggle. Sterling. p. 76.
- ↑ Clarke, Peter (2004). Encyclopedia of New Religious Movements. Oxon: Routledge. p. 425. ISBN 9781134499700.
- ↑ "Why India needs Swadeshi 2.0". Archived from the original on 23 September 2020. Retrieved 6 March 2020.
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]
The dictionary definition of స్వదేశీ ఉద్యమం at Wiktionary
