భారతదేశంలో రిజర్వేషన్
భారతదేశంలో రిజర్వేషన్లు ఆంగ్లేయుల పరిపాలనా కాలంలో బలహీన వర్గాల కోసం ఏర్పరిచిన వ్యవస్థ. భారత రాజ్యాంగంలో పొందుపరిచిన కొన్ని నియమాల ప్రకారం కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు, సామాజికంగా, ఆర్థికంగా వెనుకబడిన ప్రజల కోసం ఉన్నత విద్యలోనూ, ఉద్యోగాలలోనూ, రాజకీయాలలోనూ కొన్ని శాతం సీట్లు వారికి కేటాయించబడి ఉంటాయి.[1][2]
చరిత్ర
[మార్చు]స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం
[మార్చు]బ్రిటిష్ రాజ్‌లో స్వాతంత్ర్యానికి ముందు కొన్ని కులాలు మరియు ఇతర వర్గాలకు అనుకూలమైన కోటా వ్యవస్థలు ఉన్నాయి. 1882, 1891లో వివిధ రకాల సానుకూల వివక్షల కోసం డిమాండ్లు వచ్చాయి.[3] కొల్హాపూర్ సంస్థానానికి చెందిన ఛత్రపతి సాహు మహరాజ్ బ్రాహ్మణేతర, వెనుకబడిన తరగతులకు అనుకూలంగా రిజర్వేషన్లను ప్రవేశపెట్టాడు. వీటిలో ఎక్కువ భాగం 1902లో అమలులోకి వచ్చాయి. అతను ప్రతి ఒక్కరికీ ఉచిత విద్యను అందించాడు. వారికి సులభంగా ఉండేలా అనేక హాస్టళ్లను ప్రారంభించాడు. ఈ విధంగా చదువుకున్న వారికి తగిన ఉపాధి కల్పించాలని కూడా ఆయన ప్రయత్నించాడు. వర్గ రహిత భారతదేశం, అంటరానితనం నిర్మూలన కోసం ఆయన విజ్ఞప్తి చేశాడు. అతని 1902 చర్యలు వెనుకబడిన వర్గాలకు 50 శాతం రిజర్వేషన్లు కల్పించాయి.[4] 1918లో, పరిపాలనలో బ్రాహ్మణ ఆధిపత్యాన్ని విమర్శిస్తూ అనేక బ్రాహ్మణేతర సంస్థల పిలుపు మేరకు, మైసూర్ రాజా నల్వడి కృష్ణరాజ వడియార్ ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు మరియు విద్యలో బ్రాహ్మణేతరులకు రిజర్వేషన్లు అమలు చేయడానికి ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. దీనికి నిరసనగా తన దివాన్ మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య రాజీనామా చేశాడు.[5]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Reservation Is About Adequate Representation, Not Poverty Eradication". The Wire. Retrieved 2020-12-19.
- ↑ Rajagopal, Krishnadas (2020-06-11). "Right to reservation is not a fundamental right, observes SC judge as parties withdraw plea for quota". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-12-19.
- ↑ Laskar, Mehbubul Hassan. "Rethinking Reservation in Higher EDUCATION in India" (PDF). ILI Law Review. pp. 29–30. Archived from the original (PDF) on 25 April 2012.
- ↑ Ghadyalpatil, Abhiram (2018-08-10). "Rajarshi Shahu Chhatrapati of Kolhapur, a reformer ahead of his time". mint (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-10-02.
- ↑ "Reserved uncertainty or deserved certainty? Reservation debate back in Mysuru". The New Indian Express. 17 February 2020. Retrieved 2021-11-21.