kamacal

kamacal (kamu nu Hulam: 野草莓), u nipangangan nu matesekay (學名): Fragaria vesca.

kakilima

kamacal nu dumaan a ngangan kilangkilangan han a kamacal, u sayadahay tu nu makayniya i saamisan nu pankiw nu kitakitay, pinay tu hakiya mihecaan kina mulaladay ku langaw. i naiay i kilangkilangan atu nu i enalay nu langaw atu mulangaway. i siywii' luniwang atu niwsilan i lalaan ku yadahay a langaw, mala satalakaway nu macebetay tu kamakamacalan a salalangawanan.[1]

nilaculba

u nu langawn

nu hekalay a kamacal sa u sakibetula a langaw, i caculilan nu dadan atu i dadadanan atu i sasawacan, i enal nu buyubuyuan, i babatuwan u sakapahay mitepal tu dadadanan, i adidi'ay a kilang atu nisadalan a lala', i tepal aca nu kilakilangan atu nisadalan tu tadas anu caay kaw i takelakelay kuni kasiheci sa langaw sa tu i dida'. i makatimulan nayay i duuduudan ku nilangaw nu kamacal a mulangaw, namakaamisay sa i takelalay mulangaw sisa u sakapahay a kakitidaan. lalitemuh sa ku caayay kalecaleca a nikasuemed (anu tada maacak atu suemet a kakitidan), taneng tu i tanengay a buyu' a lamalay, mitepal tu lamal nu buyu' sa dadawa sa kalankan sa maudip. nika nu i hekalay a kamacal u mulaladay amin ku langaw, (masamicidekay ku langaw) ku nikasilangaw, nika u nipasapalanay sa (soil seed bank) matepal tu kuyadahay a sapaluma. anu i lala' tu sa nadikudan langaw satu, tacuwa tu muliyas tu mulangaw caay tu kaitida na langawan nu langaw. u papah hantu sa u kakanan nu sikakjay a aadupen kina papah, atu nu lulu' atu ciyanata malu'ay, u heci nu kamacal sa u sakanamuhan nu pacucuway a aadupen atu ayam kina heci. u langaw nu kamacal sa namakaymi i heci ku sapaluma nu langaw nu kamacal.

sapaluma atu palumaen

u kakanan nu tademaw mikili tu nasulitan tu nu naayaway nu sesizitay. i tawya hen i kubus hen nay sa u malukay matinen tu paluma tu kamacal alahecan sa pasadumadumaen misanga tu kakanan. u heci nu kamacal tu salalangawan sa patacuwacuwan tu i batad nu wali (遠東[2]) atu Ou-Cou (歐洲) a sapapalumaan mi sayadah paluma'. hani katukuh ida malasakakanan tu kini kamacal (panganga hantu Fragaria × ananassa) tu tahekal, a musakapah pasaduma musayadah a palum' kya a tabaki kupalumaan sa heci nu kamacal kiyu ya nipaluma' tu kamacal hayni katukuh i laylay ayida. nu hekalay a kamacal idaw ku mitesekay a bansi, ida sa idaw ku nu adidi'ay a sapacakay nu siwbay, tanen palasakakanen, malanimelecan, u sapabangsi atu saepahen, sasabihunnen atu masadumaay a sasapaiyuen. i tulsi. tu mihmihcaan masa tulakulaku tu kuni pidelu' tu kamacal a micukaymas. u tatudung nipalumaan sa matenes ku nikasibalu. u nipalumaan i talakaway nu buyu' sa nu masadumaay tu a nipaluma nu langaw (pangangan han Fragaria vesca ssp. vesca f. semperflorens; micidekay a ngangan sa: Fragaria alpina). yani lalad atu masa upuupu tu masa cacaycacay sa, kya tatabaki kuheci atu matenes ku nikasiheci. i kitakiay nu Bungsey (法國) ay tatabaki ku nikasiheci mala kakanan tu sapisangahay tu, pakumu han tu ngangan Fressant. anu pasacacayen ku nipalama' sa muculal tu salengacay atu kalawlawanay a kulit nu heci, caay kaw majhidiay u sumanahay ku kulit. tadayakah tu ku nikasiheci atu balu, yani palumaan tu nadikudan sa matenes tu ku mihecaan u nadikudan sa malawpes tu ku nilangaw. numulaladay a nilangaw caay kalawpes ku lala nu nipaluman (groundcover), a lamanan palakazalian ku nu nalangawan a langaw (border plant). kamacal nu kilangkilangan a talacay (fragaria vescana), nu langaw sananay atu ni paluman a nipatulesan a langaw, kya ida ni paluman a nipatulesan a langaw, kya idaw ku adidi'ay micidek ku bangsis nu heci. nu langaw sananay atu langdaway a kamacal (fragaria viridis) nu nipabucudbucud nisaahebal wapaluma', nika 1850 a mihecan sa nadikunan nayay tu sanayi' sa tu. kina hekalay a kamacal a lamanan malasapaiyu mukan. u lamit atu tatangahan atu balu amataneng palananum tu sapiceluh tu nu zayliw.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

nasulitan ni Hana Ateng i 2020 mihcaan
wikipayke-野草莓