Maolin

Maolin (Hulam a sulit: 茂林區）a sakuwan ku Kaohsiung. kumud nu kalesakan, 241.39 km². （kalesakan nu lin-pan-ti(林班地) 109.93 km², kalesakan nu paw-liw-ti(保留地) 40.14 km²）, u kasabinawlan, 1,896 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 581 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang(鄉) sa, 1,797 ku yincumin a tademaw. u kasabinawlan, pakalatu 95%(Rukai) ku kasabinawlan. u Rukai ku sakalaniyazu’.

nikasa niyadu (部落)

Maolin mala 3 a cuwen(村) atu 3 ku niyazu’. tina tulu a niyazu’sa, Teldreka（茂林部落）, 'Oponoho（萬山部落）, Kungadavane（多納部落）.

茂林區（茂林魯凱語：Teldreka）是中華民國高雄市的一個市轄區，位於高雄市東北半葉東南端，北臨桃源區，西鄰六龜區、臺灣省屏東縣高樹鄉，東鄰臺灣省臺東縣延平鄉，南接臺灣省屏東縣三地門鄉、霧台鄉。

茂林區 (Maolin)（茂林魯凱語：Teldreka）u Cunhau-minkuo Takaw (中華民國高雄市) nu cacaya a secia niyadu, itida i Takaw (高雄市) wali amisan nu pangkiw a papahan nu wali timulan aniyaduan, amisan miapi tu Tawyun (桃源區) a niyaduan, nutipan sibiyaw tu liwkuy niyaduan (六龜區), Tawan-sen Pindun-kin Kawsu’sin (臺灣省屏東縣高樹鄉), waliyan sibiyaw tu Tawan-sen Tadun-kin inpin sen (臺灣省臺東縣延平鄉), tmulan mitules tu Tawan-sen Pindun-kin Sandi-min sen (臺灣省屏東縣三地門鄉), Wutay sen (霧台鄉).

區內人口僅1.9千人，為全台人口最少的市轄區，亦為台灣本島人口最少的三級行政區。茂林區係直轄市山地原住民區，為具有公法人地位的地方自治團體，下有萬山里、多納里、茂林里三里。

niyaduay a tademaw cacay a malebut idaw ku siwa (1.9500) a tademawan, u saadidiay nu pulung nu Sesia niyadu’an, u saadidiay nu Tawan subalan nu saadidiay a saka tulu nu sincen niyadu’. Maolin (茂林區) niyadu han u cesiase’ nu yungcumin a kitidaan, idaw ku kunfu a tademawan a siidaay nu niyaduay a kapulungan masakaputay, isasa idaw ku Wansan-li (萬山里), Duna-li (多納里), Maulin-li tulu a naniyaduan (茂林里三里).[1]

likisi (歷史)

茂林區原為台灣原住民魯凱族萬山社、多納社、瑪雅社的居住地，北臨馬里山布農族，東臨內本鹿布農族，南為拉瓦爾亞族的排灣族部落。

Maolin niyaduan (茂林區) u Tawan (台灣) yungcumin Lukay binacadan Wansan-se (萬山社), Duna-se (多納社), Maya-se (瑪雅社) aenengan aniyaduan, amisan mIapi tu Mali buyu (馬里山) a Bunun nu binacadan, waliyan miapi tu ilabuay nu Penlu’ Bunun a binacadan, timul han u Layaeya (拉瓦爾) a binacadan a Paywan (排灣族) binacadan a niyaduan.

日治初期，此地原住民因不堪日本人的統治，因而聯合各社族人起而反抗，雖然殺死多名日警，但山刀及弓箭終究難敵槍砲，在日軍優勢的火力下，各社原住民被迫投降。

mah’ka taytayni ku Dipun (日本), niyaduay a yungcumin caay pakadungdung tu nipikuwan nu Dipun (日本), sisa mapulung ku niyaduay a binacadan a tademaw paculi miwawies tu Dipun (日本), nika amica kuni kayadah nu nipatayan tu kincal nu Dipun (日本), nika u bakan atu pana’ caay tu pakademec tu si kuwangay a Dipunan (日本), amica kuni kasikuwan nu Dipun (日本), payniyaduan a yungcimin pacician mikusang.

此次事件被日本稱為「屯子役」，便沿用屯子的原音「多納」為此地地名，在1920年的地方改制中則劃歸高雄州旗山郡管轄。

nina kawaw panganganan nu Dipun u “Tuncei” (屯子役) han, u Tuncei (屯子) a ngalngal u “Duna” (多納) han u niyaduay a ngangan. itini i cacay a malebut siwa a lasubu tusa a bataan (1920) a mihcaan a niyaduan misumad mibabenis pabeli tu Takaw-cuo cisan (高雄州旗山) a niyadu’ anipikuwan.

戰後初期沿用原名，設置多納鄉，因1956年曾獲得全省造林比賽優勝，1957年12月1日改為茂林鄉，瑪雅村也同時更名茂林村。

hedek a malepacaw uydaan tu ngangan, patidengsa tu Duna niyadu’(多納), i cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku enem (1956) a mihcaan na masasedsed tu pulung nu Tawan a nipalumaan tu kilang u sakakaay ku heni, cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku pitu (1957) a mihcaan sabaw tusa a bulad cacay a demian sumaden mala Maolin-sin niyadu'(茂林鄉), Maya niyaduan (瑪雅村) tawya tu misumad tu Maolin niyadu’han (茂林村). 

2010年3月4日時，茂林鄉發生2010年高雄地震，規模6.4，是高雄所紀錄過的最大地震。

tusa a malebut cacay a bataan (2010) a mihcaan tulu a bulad sepat a demiad sa, Maolin niyadu’ an (茂林村) tawya a mihcaan tabaki ku ninel enem tin sepat ku sasulitan nu ninel, u Takaw nikilukan satabakiya nu ninelan.

區內居民以台灣原住民魯凱族為主，但所轄三里族語互異（多納語Thakongadavane，萬山語'Oponoho，茂林語Teldreka），此魯凱語群的三種族語均指定為本區地方通行語。

nina niyaduay a tademaw u Tawan yungcumin Lukay (魯凱族) binacadan ku angangan. nika nina tuluway a niyaduay masasukamu ku heni（多納語Thakongadavane，萬山語'Oponoho，茂林語Teldreka），nina Lukay (魯凱語) binacadan nu tuluay a kamuan patudu’ han nu niyaduay a sakalalecad nu kamuwan.

具有豐富的自然生態、觀光資源及獨特的文化特色，政府遂於2001年12月正式成立茂林國家風景區，成為台灣著名的觀光勝地。

idaw ku matatungusay a pakunida hananay nu aidangan, aaidangan atu micidekay nu lalangawan, sihu itini i tusa a malebut idaw ku cacay (2001) a mihcaan sabuw tu tusa a bulad patideng tu tatengaay a Maolin kuociw ( 茂林國家) aidangan a kataydaan, mala Tawan nu saka singanganay a tataydaan nu midangay.[2]

babahelan nu kiwan a kulitan nu aipapang masilsilan\y nu nanum (紫蝶翩翩 曲流環丘)

茂林區位處中央山脈南麓，海拔從230公尺到2700公尺不等，氣候屬典型的亞熱帶及溫帶雨林型氣候，濁口溪蜿蜒流貫區境。

Maolin niyaduan itida i Cunyan-sanmay (中央山脈) isasa’ nu satimulan, talakaw han namaka tusa a lasubu tulu a bataan (230) a kunce katukuh i tusa a malebut pitu a lasubu a pina (2700) nu kunce, demiad nuheni han caay kaw calelesay a demiad atu dihedihekuwan nu kala sapisapian a demiad, Cuko sawac ngangiwngangiw sa kunisilsil pasayda i niyadu’ kuni pisilsilan.  

高山峻嶺的山景精采絕倫，獨特的環流丘、峽谷飛瀑切割地形成為本區之特殊景觀，且動植物資源豐富多元，可以欣賞數十萬隻的紫斑蝶棲息於茂林山谷的奇景。

talakaw nu buyu a bangcal nu aadihan, picidekan nu masa kimulmulay a enalay nu sasaay a buyu, nu maka pabaway nikahetikan nu silsil a cascas mahida ni pelaan nu kapicidekan a aadihan tu aidangan, yadah ku aadupan atu mahicaay nu kilangkilangan, taneng miadih tu cacay a bataan nu emangay a kiyukiyuwan nu kulitan a adipapang itida i Maolin tepadtepadan nu masahicaay a aadihan tu dihep nu aadihan.

悠遊於生態步道間，欣賞翩翩飛舞的世界級越冬型蝶谷奇觀，由於茂林主要為魯凱族部落之一。

hamaw sa muculil i aaidangan, miadih tu mabahelay nu adipapang a kitakit amilakuytay tu kasienawan nu masadihepay a mahicaay nu adipapang aadihan, sisa Maolin angangan u Lukay a binacadan nu niyaduan.    

原民的神話傳說、特有的石板建築、精緻的傳統工藝、高大壯觀的吊橋、各式熱鬧的祭典、在地的傳統美食，更增添區內文化旅遊的豐富度。

tawyaay a nakamuwan, picidekan nu dihepicay a sasangaan tu luma’ a ba’tu, kapahay nalimaan a nisangaan, talakaw bangcal nu mapacacuyay nu kayakay, masa kalimulakan nu lisin, niyaduay a kakanen, micunus tu niyaduay a lalangawan nu tataydaan amidang.[3]

aidangan觀光

目前茂林國家風景區轄區範圍函括高雄市桃源區、六龜區、茂林區及屏東縣三地門鄉、霧台鄉、瑪家鄉等六個鄉鎮，從奇特地形、溫泉景觀、原住民人文風情、各式動靜態活動等，鄉鎮特色皆不同！

aydaay nu Maolin kuociw (茂林國家風景區) aaidangan uliyud nida makatukuh i Takaw-se Tawyun (高雄巿桃源區) kakitidaan, Liwkuy kakitidaan (六龜區), Maolin kakitidaan(茂林區) atu Pindun-kin (屏東縣) Sandi-min-sen (三地門鄉), Wu'-tay-sen (霧台鄉), Ma-ciw-sen (瑪家鄉), nina enem a niyadu’an, mahicaay kya wayway nu kitidaan, Wuncun a aaidangan, u kapah sacabayan ku tademaw nu yuncumin, nu masaka caay naming kalecad nu kakawawan, niyadu’ a wayway caay namin kalecad ku kakawaw.

高屏溪上游之荖濃溪、濁口溪流域，橫跨高雄市六龜區，茂林區及屏東縣三地門鄉，區內有寶來、不老溫泉，龍頭山、蛇頭山環流丘地形及十八羅漢山地景保護區，另有原住民魯凱族群文化石板屋等人文景觀及六龜區觀光農特產品「黑鑽石蓮霧」「金煌芒果」，構成本區極為多樣性觀光遊憩資源。

Takaw Pindun sawac (高屏溪) nu pabawan Law-nun sawac(荖濃溪), Cuo-ko sawac (濁口溪) ka silsilan (濁口溪), milakuyd tu Takaw-se Liu-kuy (高雄市六龜區) kitidaan, Maolin (茂林區) kitidaan atu Pin-tun kin Santi-men niyadu’ , ilabu nu kitidaan idaw ku Pawlay, Pulaw-wuncun, Luntuo-san, Setuo-san masaadiyucay a masatepaday a enalan nu kitidaan atu sabaw walu a Luohan-santi dadiputan a niyaduan, duma satu idaw kunu Lukay binacadan a lalangawan nu nisangaan tunu dihepicay a ba’tu nu luma’ atu aadihan tu mahicaay a nisakakawan tu aadihan atu Liwkuy nikaliwmahan a nilaculan tu “ linbu’ manggu, malasayadahay nu aaidangan nu kataydaan.[4]

Li-na-li aidangan nu papalitaan tu aadihan (禮納里遊客中心)

館內設有無障礙旅遊諮詢服務櫃檯、多媒體室、哺乳室、漂書站以及智慧型設備充電等服務設施。

u luma’ nu aaidangan idaw ku papalitaan tu sapipadang tu taydaay, taneng miadih tu kacudu, papacucuwan tu lutungay, aadihan tu cudad atu tinnaw papacucukan tu kainaian nu telay a dingwa nu papacucukan.

由於地處欣賞屏東平原視野極佳之處，遊客可以登上2樓環顧四周景緻的山林、觀看夕陽餘暉的落日、遠眺斜張橋及高雄85大樓。

nina kitidaan miadih tu Pintun u sahebalay nu bangcalay a kitidaan, taydaay nu midangay a tademaw taneng tapabaw i saka tusa a tunduh miadih tu ahebalay nu kilakilangan, miadih tu nika tahcelem nu cilal, pasabataden miadih tu makilitay a kayakay atu satalakaway nu Takaw walu a bataan idaw ku lima a satalakaway nu matatungduhay nu luma’.[5]

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

• Paykanatalay a pu Lumaluma'an a se kitakit kalunasulitan atu palatuh wang-can內政部戶政司全球資訊網
• pancahay (原住民族委員會) kitakit nalunasulitan atu palatuh wang-can pulung sausi nalunasulitan原住民族委員會全球資訊網統計資料
• 中文維基-茂林區：https://zh.wikipedia.org/wiki/茂林區
• https://www.maolin-nsa.gov.tw/03000027.html
• https://www.taiwan.net.tw/m1.aspx?sNo=0001016&id=3278