Rio Xingu
Die Rio Xingu [ˌχiu ʃĩˈɡu] is een groote Äi in't Jooplound fon Brasilien, ju fon'e gjuchte Siede in dän Amazonas fljut.
Ferloop fon ju Äi
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Die Rio Xingu bieldet sik in dän noudelken Deel fon ju Hooch-Ieuwene fon Mato Grosso truch ju Fereenigenge fon do Äien Ronuro un Culuene, wierbie die Unnerloop fon dän läästen fon ju Ienmundenge fon dän Rio Sete do Setembro oun al oafter as Xingu bekieked wäd. Dät Rebät, wier do Wällen fon dän Xingu lääse, is bestimd fon Wüüldnis, wier me nit truch kumt, Sumplound un masse Woaterdoaben.
Fon hier uut fljut die Xingu uur sowät 1980 Kilomeetere in moorere groote Boogen in noudelke gjuchte do brasilioanske Buundesstoaten Mato Grosso un Pará, eer hie läiweloa bie Porto de Moz in dän unneren Amazonas mundet.
Die Xingu is charakterisierd truch Stroomsnällen un Woaterfaale, do truch dät Uutstrieken fon paläozoiske Loagen in't Suude fon't Amazonasbäkken bielded wäide.
Geskichte
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Dät waas in ju Kolonioal-Tied al ädder bekoand, dät dät ju Äi rakt, man niep ärfoarsked wuude ju Äi eerste in't 19. Jierhunnert. In't Jier 1843 unnernoom Prins Adalbert fon Prüüsen een Raise dän Rio Xingu uumehooch, bit tou een Siedelenge mäd Noome Piranhacoara. Fon him stomje do eerste niepere Informationen uur düsse Äi, do foar een Koarte tou bruuken wieren. Die Dokter, Ethnologe un Foarskengsraisende Karl von den Steinen unnernoom in do Jiere 1884 bit 1887 noch insen een Raise, wier hie noch moor Wieten uur ju Äi un do Ljuude an hiere Ougere touhoopedruuch.
Oun dän Xingu wuude in 1961 ap Bedrieuwen fon dän Anthropologe Orlando Villas Bôas un sien bee Bruure Cláudio Villas Bôas un Leonardo Villas Bôas, do sik foar do Gjuchte fon do Indioanere iensätten, die Parque Indígena do Xingu, een Oard Indioaner-Reservoat, iengjucht. Dät waas dät eerste Moal, dät ju brasilioanske Regierenge een Stuk Lound oun Indioanere uurroate.
Sänt do 1980er Jiere un bit däälich rakt dät wier un wier Stried un juristisken Twist uum ploande Staudom-Projekte, do ju Natuur un do Indioanere loangs ju Äi in Gefoar brange. Deertou heert dät Bolo-Monte-Woaterkrääftwierk, dät hoast baud wäd un tou ju Uurfloudenge fon groote Loundskuppe fiere skäl. Internasjonoal bekoand wuuden is in dän Protest deerjuun Raoni Metuktire, aan Uppermon fon dät Kayapo-Foulk.