Fljooger

As Fljooger (düütsk: Flugzeug) beteekent me een Luchtfoartjuuch, dät sweerer as Lucht is un buppedät sien Apdrift truch nit-rotierjende Dreegeflakten kricht. Deermäd unnerskat sik n Fljooger eerstens fon n Luchtskip, dät lichter as Lucht is un twäidens fon aan Hoochskruuwer, wier do sik traalende Rotorbleede sälwen do Dreegflakten sunt.

Historie

Gliedere un eerste Fersäike mäd Dampmaskienen

In 1804 begon die Änglounder George Cayley, eerste Gliedfljoogere tou bauen, wier hie Dierte oanesätte.

Die eerste bemonde Glied-Fljooger wuude tou Begin fon't 19. Jierhunnert fon dän Ulmer Snieder Albrecht Ludwig Berblinger baud. Hie testede sien Räidskup in aan Wienbierich, die ieuwenske goaldelke Thermik uk Terassen hiede, do as Start-Rampen tjoonden. In 1811 wüül'er sien Ärfiendenge ju Eepentelkhaid foarfiere. Me wees him een uungoadelke Steede mäd koolde Faalwiende oun, wier'er uur ju Donau fljooge skuul. Ätterdät hie ju Foarfierenge moorere Moale oubriek, uumdät hie do uungoadelke Wiendferhooldnisse bemäärkede, wuude hie ap n 31. Moai 1811 fon n Dreguuner ounjoaged. So hied'er noch nit moal ju noodige Start-Gauegaid. Hie fäl in'e Donau, fon Fiskere ruutleeken, wuude uutlaached un as Löägener beteekend un stoorf achtien Jiere leeter äärm un minoachted. Eerste in 1986 testede me aan Ätterbau fon ju Reewe, un foont uut, dät ju wuddelk gliede kuude - oun Steeden mäd beetere Thermik.

George Cayley waas ärfoulchrieker. In 1849 baude hie biespilswiese aan Glied-Fljooger, wier aan Wäänt oanesiet. Die Glieder waas oaber noch mäd ne Fessel oun'n Boudem fäästmoaked. Hie baude noch moor ferskeedene Modelle, fon Eendäkkere bit tou Tjodäkkere, aal Glied-Fljoogere.

Die Russe Alexander Fjodorowitsch Moschaiski waas die eerste, die aan Fljooger mäd Dampmaskiene baude. Deer unnernoom hie twiske 1882 un 1886 moorere Fersäike mäd. Die Fljooger koomen fon dän Boudem wäch, man ferloos in'e Foulge oun Gauegaid un sakkede wier ou. Hie baude noch een ferbeeterde Foatenge, man kuude dän näie Fljooger nit moor tästje uumdät'er inne Twisketied stoorf. Ätter een näiere Unnersäikenge fon 1982 hiede ju ferbeeterde Foatenge fljooge kuud, man dät hiede foar ju histooriske Fljooger-Äntwikkelenge uk neen Betjuudenge moor.

Gratteren Ärfoulch hieden foar't eerste bloot Glied-Fljoogere. Otto Lilienthal baude fon 1891 oun Glied-Fljoogere, tästede do uk mäd eenigen Ärfoulch, man bie aan Fersäik in 1896 roate dät daach aan Uunfaal un Lilienthal stoorf.

Man Alexander Moschaiski waas nit die eensige, die ap dän Toacht mäd ju Damp-Maskiene koom. Uk Clément Ader uut dät okzitoanske Tolosa (frantsöösk: Toulouse) baude aan ädderen Damp-motorisierden Fljooger, ju Éole, un testede ju ap n 9. Oktober 1890. Hie koom füüftich Meetere wied, man bloot 20 cm hooch. Een ferbeeterde Foatenge, ju Éole III of Avion III, koom in't Jier 1897 300 Meetere wied, man uk nit haager.

Biespilbielden foar Gliedere un Damp-Fljoogere

Berblingers Konstruktsjoons-Skizze fon sin Glieder
Aan Glieder fon Cayley, Skizze fon 1852
Otto Lilienthal in 1895
Ader sien damp-bedrieuwene Avion III, tested in 1897

Eerste ärfoulchrieke Propeller- un Düsen-Fljoogere

Do ängelske Bruure Wilbur un Orville Wright bauden dän eerste Motor-Fljooger, die foar't ounduurjende Fljoogen bruukt wäide kuude. Ap n 17. Dezember 1903 waas die eerste ärfoulchrieke Test. In'e Foulge roate dät moor un moor Ärfiendere, do Motorfljoogere konstruierden.

Ap n 25. Juli 1909 waas Louis Blériot die eerste, die mäd aan Fljooger, sien Blériot XI, fon Frankriek ätter Änglound koom.

Die eerste Waareldkriech 1914 bit 1918 broachte ju Fljoogertechnik uk noch in Foart. Foar dän Kriech wuuden masse näie Fljoogere äntwikkeld un baud, sodät sik ju Technik eendgultich truchsätte kuude. Bit do wieren dät aal Propeller-Fljoogere.

Man die Twäide Waareldkriech broachte uk sien Näierengen. In 1939 wuude foar dät Militär fon Nazi-Düütsklound die eerste Düsen-Fljooger äntwikkeld, ju Heinkel He 178. Moor Fljoogere mäd ju näie Technik, so as ju Messerschmitt Me 262, foulgeden.

Ätter dän 2. Waareldkriech sätten sik groote Düsenfljoogere uk in'e zivile Luchtfoart truch. Do groote Ferkiers-Luchtskiepe fon'e Foarkriechstied fersakkeden in ju Betjuudengsloosegaid, uumdät dät nu groote Fljoogere rakt.

Bielden fon ärfoulchrieke äddere Propeller- un Düsenfljoogere

Die Wright Flyer fon 1903]]
Ju Blériot XI, 1909]]
Die düütske Kriechsfljooger Fokker Dr.I in dän 1. Waareldkriech
Ju Messerschmidt Me 262 fon 1943, aan fon do eerste Düsenfljoogere